Οικουμενική Πεντηκοστή
Η Βυζαντινή εικόνα της Πεντηκοστής
Επισκόπου Αχελώου Ευθυμίου, Η ζωή μέσα στόν κόσμο, κεδ . Αποστολικής Διακονίας, Αθήνα 1987, σελ. 109-114
Η εικόνα αυτή που είναι μία από τις εικόνες του Δωδεκαόρτου , παριστάνει τους Δώδεκα Αποστόλους να κάθονται ημικυκλικά στο υπερώο, όπου πενήντα μέρες μετά το Πάσχα έγινε η επιφοίτηση τοϋ Αγίου Πνεύματος. Ένα κάθισμα στην κορυφή του ημικυκλίου είναι κενό· είναι η θέση της αόρατης κεφαλής της Εκκλησίας, του Κυρίου. Δεξιά και αριστερά του θρόνου του Χριστού εικονίζονται οι Πρωτόθρονοι Πέτρος και Παύλος. Πιο κάτω διακρίνονται ο Ευαγγελιστής Λουκάς (τρίτος δεξιά του Πέτρου) και απέναντι του ο Ευαγγελιστής Μάρκος.
Ο Απόστολος Παΰλος , καθώς και οι Ευαγγελισταί Λουκάς και Μάρκος, δεν ανήκαν στον κύκλο των Δώδεκα Αποστόλων. Ανήκαν όμως στην Εκκλησία του Χριστού, την οποία με συμβολικό και δυναμικό τρόπο παρουσιάζει η εικόνα της Πεντηκοστής. Το φωτισμό του Αγίου Πνεύματος δεν έλαβαν κατά τη μέρα της Πεντηκοστής μόνο οι Απόστολοι. Τον δέχτηκαν κατά τη μαρτυρία των Πράξεων των Αποστόλων όλοι έκείνοι που ήταν «ομοθυμαδόν επί το αυτό» με τους Αποστόλους, δηλαδή περίπου εκατόν είκοσι πρόσωπα. Θα τον λάβει αργότερα και ο Απ. Παΰλος στο δρόμο του προς τη Δαμασκό και θα προστεθεί κι αυτός στο «δυναμικό» της Εκκλησίας.
Για το βυζαντινό αγιογράφο τα δώδεκα πρόσωπα της εικόνας εκφράζουν την καθολικότητα της Εκκλησίας. Η εξάπλωση της Εκκλησίας είναι συμπυκνωμένη και καθρεφτισμένη στις ήρεμες αλλά δυναμικές αυτές μορφές.
Στην ίδια εικόνα της Πεντηκοστής υπάρχει και μια άλλη συμβολική μορφή· είναι ο γέροντας που προβάλλει στο πεταλόμορφο σκοτεινό κενό στη βάση της εικόνας. Είναι μία βασιλική φυσιογνωμία με κόκκινη βασιλική στολή και στέμμα. Στ' ανοιχτά χέρια του κρατεί λευκό ύφασμα με δώδεκα ειλητάρια.
1.Στη μορφή του γέροντα βασιλιά έχουμε ένα ωραιότατο συμβολισμό. Στην παράστασή του βλέπουμε τον κόσμο που είναι βυθισμένος στο σκοτάδι της άγνοιας, γερασμένος από τη δούλευση στην αμαρτία που στεφανώνει τις πράξεις και ενέργειες των ανθρώπων του. Στα χέρια του το συμβολικό αυτό πρόσωπο κρατεί μιαν ελπίδα, μια προσδοκία: τον ευαγγελισμό του από τους Δώδεκα Αποστόλους.
Ατενίζοντας την εικόνα της Πεντηκοστής
Όλες οι βυζαντινές εικόνες προβληματίζουν τον πιστό. Του ανακαλούν στη μνήμη ευαγγελικά γεγονότα, του ανεβάζουν στα χείλη στίχους του Ευαγγελίου, τροπάρια της Εκκλησίας και τον μεταφέρουν στην πραγματικότητα που τόσο παραστατικά εκφράζουν. Επί πλέον φανερώνουν το μυστικό κόσμο αυτής της πραγματικότητας και ανυψώνουν τον πιστό στα ουράνια δώματα της εν Χριστώ ευτυχίας.
Έτσι η εικόνα της Πεντηκοστής, όπως την αναλύσαμε παραπάνω, αφήνει ν' αντηχήσει η προτροπή του Κυρίου προς τους Μαθητές Του: « πορευθέντες εις τον κόσμον άπαντα κηρύξατε το ευαγγέλιον πάση τη κτίσει. Ο πιστεύσας και βαπτισθείς σωθήσεται , ο δε απιστήσας κατακριθήσεται » ( Μαρκ . 16,15-16. Πρβλ . Ματθ . 28, 19-20). Τα λόγια αυτά δεν αφορούσαν μόνο τους Αποστόλους, γιατί ο φωτισμός του Αγίου Πνεύματος δεν περιορίστηκε σ' αυτούς. Όπως ωραία παρατηρήθηκε, «και εμείς είμεθα κληρονόμοι της Πεντηκοστής. Το κατελθόν εις το υπερώον Άγιον Πνεύμα εξακολουθεί να επικάθηται επί εκάστου Χριστιανού οιασδήποτε χριστιανικής γενεάς ερχόμενον να πληρώση το εσωτερικόν αυτού όπως και τότε ενός έκάστου των εν τω υπερώω πιστών» (Π. Τρεμπέλας ).
Την αλήθεια αυτή υπογραμμίζει κι ένα τροπάριο της Εκκλησίας μας που ψάλλεται κατά τη γιορτή της Πεντηκοστής: «Νυν το Παράκλητον Πνεύμα, επί πάσαν σάρκα , ε κκέχυται · Αποστόλων γαρ χορείας αρξάμενον , εξ αυτών κατά μέθεξιν τοις πιστοίς την χάριν εφήπλωσε , και πιστούται αυτού την κραταιάν επιφοίτησιν , εν πυρίνω τω είδει τοις Μαθηταίς διανέμον τας γλώσσας, εις υμνωδίαν και δόξαν Θεού· διο τας καρδίας νοερώς ελλαμπόμενοι , εν πίστει στηριχθέντες τω Αγίω Πνεύματι , δυσωπούμεν σωθήναι τας ψυχάς ημών».
Έτσι το άνω μέρος της εικόνας με τις γαλήνιες αποστολικές φυσιογνωμίες καταργεί τα όρια του χρόνου, ενώνει το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Στο χώρο του υπερώου της Πεντηκοστής πάντα υπάρχει ένα κάθισμα που το προσφέρει η Εκκλησία για να καθίσουμε.
• Αλλά και το κάτω μέρος της εικόνας με τη μορφή του γέροντα άντικατοπτρίζει τη σύγχρονη πραγματικότητα. Οι άνθρωποι του σύγχρονου κόσμου δεν διαφέρουν βασικά από εκείνους του παρελθόντος. Δουλεύουν κι αυτοί, όπως και οι εθνικοί της εποχής της Πεντηκοστής, στα πάθη τους, κυριαρχούνται από το Σατανά, είναι σκοτισμένοι στο μυαλό κι αδύνατοι στη θέληση. Στις χώρες της Αφρικής, της Ασίας και της Ωκεανίας τα συμπτώματα αυτά είναι περισσότερο εμφανή και χαρακτηριστικά. Αρκεί να σημειωθεί ότι περισσότερα σπό δύο δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν ακούσει το μήνυμα του Ευαγγελίου που θα τους χάριζε την ελπίδα μιας χριστιανικής κοινωνίας.
3. Η Μητέρα Εκκλησία Γι' αυτά τα παιδιά του Θεού, τα σκορπισμένα στα πέρατα της γης, δεν ήταν δυνατό να αδιαφορήσει η Εκκλησία. Το ενδιαφέρον της πηγάζει από τη θέληση του Θεού, « ος πάντας ανθρώπους θέλει σωθήναι και εις επίγνωσιν άληθείας ελθείν . Εις γαρ Θεός, εις και μεσίτης Θεού και ανθρώπων, άνθρωπος Χριστός Ιησούς, ο δους εαυτόν αντίλυτρον υπέρ πάντων » (Α' Τιμ. 2,4-5). Αυτό άλλωστε είναι και το πνεύμα της Πεντηκοστής: η ενότητα όλων των άνθρώπων σε μια πίστη.
( Πρβλ . και το κοντάκιο της γιορτής: « ότε του πυρός τας γλώσσας διένειμεν , εις ενότητα πάντας εκάλεσε », καθώς και την προσευχή της Εκκλησίας μας: «Ο εν παντί καιρώ, και πάση ώρα, εν ουρανώ και επί γης προσκυνούμενος , και δοξαζόμενος Χριστός ο Θεός... ο πάντας καλών προς σωτηρίαν ... Τείχισον ημάς αγίοις σου Αγγέλοις , ίνα, τη παρεμβολή αυτών φρουρούμενοι και οδηγούμενοι, καταντήσωμεν εις την ενότητα της πίστεως και εις την επίγνωσιν της απροσίτου σου δόξης...»).
4. Ο πιστός ως ιεραπόστολος « Η Εκκλησία έχει ανάγκη από ανθρώπους που με απλότητα θ' απαντήσουν σ' ένα νεύμα του Κυρίου: Κύριε! Εγώ είμαι εδώ». Η φράση αυτή, γραμμένη σ' ένα άρθρο ενός φυλλαδίου μιας Εταιρείας Ιεραποστολών, παρακίνησε τον Άλμπερτ Σβάϊτσερ να εγκαινιάσει στη Γαλλική Αφρική του Ισημερινού το μεγαλειώδες ιεραποστολικό και φιλανθρωπικό του έργο.
Πραγματικά, η Εκκλησία του Χριστού, εκτός από τους ιερωμένους που μέσα στους αιώνες της ιστορίας της απέστειλε στους λαούς «τους καθημένους εν χώρα και σκιά θανάτου» για να λάβουν το «μέγα φως» της χριστιανικής αλήθειας και διδαχής, επιστράτευσε κάθε απλό πιστό που θέλησε να δει τον εαυτό του στρατιώτη στη δοξασμένη αυτή έπαλξη της εκκλησιαστικής δραστηριότητας.
Ο Σβάϊτσερ στην αυτοβιογραφία του «Η ζωή μου και η σκέψη μου», ονομάζει τους πιστούς αυτούς προνομιούχους. Είναι οι «βαθύρριζοι και πολύρριζοι και πολυκάλαμοι και πολύκαρποι» Χριστιανοί κατά τη φράση του Ισίδωρου του Πηλουσιώτη . Είναι οι ήρωες όχι στις γραμμές των μαχών αλλά στα ζωηφόρα πεδία της αυταπαρνήσεως και του πόνου. Ο δρόμος τους δεν ήταν βολικός. Διέθεταν όμως μια δύναμη που τους γιγάντωνε γιατί πήγαζε από το ζωηφόρο Σταυρό, το τείχος της οικουμένης, το απόρθητο και θείο.
5. Τρόποι συμμετοχής Οι πιστοί που εκτιμούν το έργο της ιεραποστολής, μπορούν να συμμετάσχουν σ' αυτό με δύο τρόπους: άμεσα και έμμεσα.
α) Άμεση συμπαράσταση Η ωραία στράτευση στο έργο της ιεραποστολής, μέσα σε μια μακρινή χώρα με όλες τις σχετικές δυσκολίες δεν είναι έργο του καθενός. Είναι κλήση, δώρο, χάρισμα που δίνεται από το Θεό στις εκλεκτές ψυχές. Είναι ένα τιμητικό αξίωμα που ο Θεός το δίνει σ' εκείνους που το θέλουν. Οι πιστοί αυτοί δεν μιλούν θεωρητικά στους ειδωλολάτρες για την αγάπη του Χριστού, αλλά την εφαρμόζουν. Ζουν ανάμεσά τους, συμμερίζονται τις χαρές και τις λύπες τους, συμπορεύονται και συσταυρώνονται καθημερινά μαζί τους. Η Ορθόδοξη Εκκλησία καυχιέται για τα παιδιά της αυτά που την τιμούν και τη δοξάζουν με τις ηρωικές τους πράξεις.
β) Έμμεση συμπαράσταση Αν η πρώτη, η άμεση συμπαράσταση στο ιεραποστολικό εργο είναι για τους λίγους, η δεύτερη η έμμεση, είναι για τους πολλούς, για όλους μας. Εκδηλώνεται με πνευματική και υλική βοήθεια.
Η πνευματική βοήθεια είναι άναγκαία , γιατί η ιεραποστολή είναι κυρίως πνευματική προσπάθεια. Όλοι εκείνοι που θητεύουν στο πολύμοχθο εργο της, ιερείς, μοναχοί, λαϊκοί ζητούν τις προσευχές μας προς το Θεό για να ενισχύει και ευλογεί τις προσπάθειές τους. Η προσευχή, αυτός ο « χοράρχης στη χορωδία των αρετών», είναι δεξαμενή δυνάμεως για το έργο της Εκκλησίας.
Εξίσου απαραίτητη με την πνευματική συμπαράσταση είναι και η υλική βοήθεια. Οι Ιεραπόστολοι παλεύουν με ανυπέρβλητες δυσκολίες: γλώσσα, κλίμα, τοπικές συνήθειες, υλικές ανάγκες. Οι εκκλήσεις για βοήθεια πρέπει να ηχούν στ' αυτιά μας και να συνταράσσουν τις καρδιές μας. Οι ιεραπόστολοι, αυτοί οι σκαπανείς της χριστιανικής αγάπης και αλήθειας, δεν ζητούν εφόδια για την προσωπική τους άνεση. Είναι οι άνθρωποι της θυσίας και της αυταπαρνήσεως. Οι νέες χριστιανικές κοινότητες που δημιουργούνται, χρειάζονται εκκλησίες, λειτουργικά βιβλία, άμφια, σκεύη. Ακόμη πρέπει να ιδρυθούν σχολεία, να υψωθούν νοσοκομεία, να δημιουργηθούν ιεραποστολικοί σταθμοί-στρατηγεία για την ωραία αυτή εξόρμηση και την ευλογημένη ανίχνευση ψυχών, για τις οποίες ο Κύριος σαρκώθηκε.
Όλα αυτά απαιτούν χρήματα. Η Εκκλησία μας δεν είναι σε θέση από το ταμείο της να καλύψει όλες αυτές τις ανάγκες. Χρείαζεται και η υλική προσφορά των πιστών. Έτσι βοηθάμε όλοι στη διάδοση της ορθόδοξης πίστεως και Λατρείας, στην αύξηση του λαού του Θεού, στη σωτηρία απειραρίθμων ψυχών, στην εγκαθίδρυση της Βασιλείας του Θεού πάνω στον πλανήτη μας. Οι ορθόδοξοι ξέρουν να συναγείρονται . Να στρατεύονται. Να έξορμούν , να μάχονται και να νικούν. Οι άνθρωποι διψούν για ευγενικές προσπάθειες και χαίρονται τους ωραίους αγώνες όταν αυτοί σκοπεύουν τα ιερά και τα όσια της φυλής.
Ας στοχαστούμε πάνω στα λόγια του Σβάϊτσερ :
«Απ' ό,τι έμαθα, γνωρίζοντας τους ανθρώπους, έχω τη βαιότητα ότι μέσα τους υπάρχει περισσότερη δίψα για τα ιδανικά απ' ό,τι φαίνεται. Όπως τα ποτάμια, που βλέπουμε να κυλούν είναι λιγώτερα από τα αόρατα νερά, που κυλούν κάτω από την επιφάνεια της γης, έτσι και ο ιδεαλισμός που αντιλαμβανόμαστε είναι πιο σπάνιος από κείνον που βρίσκεται σε λανθάνουσα κατάσταση και που μόλις ξεχύνεται από την καρδιά των ανθρώπων.Να αποδεσμευτή ό,τι είναι ακόμη δεμένο, να βγουν στην επιφάνεια υπόγεια νερά, να ένα έργο, για το οποίο η άνθρωπότης προσμένει ανθρώπους ικανούς να το πραγματοποιήσουν».
Πατερικά κείμενα
«Δια μέσου των Αποστόλων ο Κύριος προσκάλεσε κοντά , όλα τα έθνη» (Ιππόλυτος Ρώμης).
«Οι προφήτες ήταν φωστήρες μόνον του σπιτιού τους, του Ισραήλ. Οι Απόστολοι όμως ήταν ήλιοι που με τις ακτίνες τους φώτισαν όλα τα μέρη του κόσμου» (Μακάριος ο Αιγύπτιος)
«Οι Απόστολοι πορεύθηκαν σ' ολόκληρη την οικουμένη, έγιναν πιο σπουδαίοι άρχοντες απ' όλους τους άρχοντες και πιο δυνατοί από τους βασιληάδες ... και σ' ολόκληρη την οικουμένη καθόρισαν πνευματικούς νόμους» (Ιωάννης Χρυσόστομος)
|
