Ο Υιός και Λόγος του Θεού στα γεγονότα της Παλαιάς Διαθήκης

Πρωτ. Ιωάννου Αγγελιδάκη,
Περί της «Ώρας του Κυρίου» της Εβδόμης και της Ογδόης ημέρας,
Αθήνα 2019, σελ. 17-26

Η «ώρα του Ιησού» φανερώνεται και αποκαλύπτεται, κατεξοχήν μέσα από τα γεγονότα της επί γης παρουσίας και του βίου Του. Γεγονότα όμως της θείας έπεμβάσεως του Υιού του Θεού, του δευτέρου Προσώπου της Αγίας Τριάδος. έχουμε ήδη μέσα στους ιερούς χρόνους της Παλαιάς Διαθήκης.

Η Παλαιά Διαθήκη δεν προαναγγέλλει μόνο τον ερχομό, την «ώρα» του Ιησού, την προσωπική του παρουσία και παρέμβασή Του, δια της Ενανθρωπήσεώς Του, μέσα στον κόσμο. Πολλούς αιώνες πριν από την έλευση του «Μεσσία» στη γη, ο Υιός και Λόγος του Θεού ενεργεί την σωτηρία του ανθρώπου με θαυμαστά γεγονότα, προετοιμάζοντας τον Ισραηλιτικό λαό κατάλληλα για τη συνάντηση αυτή!

Η αναφορά στη συνέχεια σε δύο μεγάλες μορφές της Π.Δ., στον Μωυσή και τον Δαβίδ, μας αποκαλύπτει τον τρόπο με τον οποίο ο Θεός παρεμβαίνει στην τραγικότητα της ανθρώπινης ιστορίας, με αποκλειστικό σκοπό τη σωτηρία του ανθρώπου, είτε ως λαού (του Ισραηλιτικού) είτε ατομικά ως προσώπου (του Δαβίδ).

1. Η κλήση του Μωϋσή (Εξ. 3,1-4,17) και η ώρα απελευθέρωσης του Ισραηλιτικού λαού.

Ο Μωυσής είχε νόμιμη ηλικία, είχε μόρφωση, είχε προσόντα, είχε καλή διάθεση και αγωνιστικό φρόνημα υπέρ του λαού του, αλλά δεν είχε περάσει από άσκηση. 'Ηρθε όμως ο καιρός της άσκησης. Διωκόμενος ο Μωυσής από τον Φαραώ για το φόνο ενός Αιγυπτίου, έφυγε στην Μαδιάμ. Εδώ ο Μωυσής θα περάσει την άσκησή του για σαράντα χρόνια, θα γίνει βοσκός, θα αξιωθεί αργότερα να δει θεοπτία (την καιομένη βάτο) και έπειτα, πνευματικά ώριμος, θα αναλάβει το έργο του αρχηγού του λαού του Θεού.

Θα θέλαμε να ερμηνεύσουμε Χριστολογικά και βαθύτερα την περικοπή μας: Όπως ο Μωυσης σε κάποιο ορισμένο χρόνο («εν ταις ημέραις ταις πολλαίς εκείναις» πήγε «προς τους αδελφούς αυτού τους υιούς Ισραήλ», για να τους ελευθερώσει, έτσι και ο Υιός του Θεού, «ότε ήλθε το πλήρωμα του χρόνου», όπως λέει ο άπόστολος Παύλος (Γαλ. 4.4), ήρθε «εις τα πρόβατα τα απολωλότα οίκου Ισραήλ» ( Μτθ. 15. 24) για να τα σώσει. Αλλά όπως οι Εβραίοι δεν δέχτηκαν τον Μωυσή, έτσι αυτοί πάλι δεν δέχτηκαν τον Ιησού Χριστό για Μεσσία και τον απέρριψαν. Τον διώχνουν τον Μωυσή οι Ιουδαίοι, τον διώχνουν και οι Αιγύπτιοι, και που να πάει; Πορεύεται στα έθνη, στη χώρα Μαδιάμ. Έτσι και τον Χριστό τον βλέπουμε να πορεύεται, στην «Γαλιλαία των εθνών» ( Μτθ. 4.15-16).

Έφθασε η ώρα της απελευθερώσεως του λαού του Θεού! Μετά από πολλά χρόνια ασκήσεως στην έρημο, σε ηλικία 80 ετών, αξιώνεται ο Μωυσής να γευθεί θεοπτία, να δει τον Θεό· «ώφθη δε αυτώ άγγελος Κυρίου» ( Εξ . 3.2) και να κληθεί έπειτα να αναλάβει το έργο της απελευθερώσεως του Ισραήλ. Πραγματικά, πρέπει να περάσει κανείς αυτά τα στάδια, να πετύχει την κάθαρσή του δια μέσου της σσκήσεως, για να γίνει έπειτα, ποιμένας ψυχών και να τις ελευθερώσει από τον νοητό «φαραώ», δηλαδή τον διάβολο.

Ο Μωυσής είδε κάποια στιγμή που έβοσκε τα πρόβατά του μια βάτο που φλεγόταν με δυνατή φωτιά, χωρίς όμως να καίγεται, και μέσα στη φωτιά του παρουσιάσθηκε ο «άγγελος Κυρίου». Ποιός είναι αυτός ο «άγγελος Κυρίου»; Είναι ο ίδιος Θεός. όπως φαίνεται στην συνέχεια. «Όλον το χωρίον δείκνυσι Θεόν όντα τον οφθέντα» (1), λέει ο Θεοδώρητος, παρουσιάζεται όμως ως «άγγελος», γιατί δεν πρόκειται για τον Θεό Πατέρα, άλλά για τον Χριστό, το δεύτερο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, που επρόκειτο να ενανθρωπήσει και επιθυμούσε πριν από την ενανθρώπησή Του να φανερώνεται στους άνθρώπους. Ο Χριστός είναι ο «μεγάλης βουλής άγγελος» (Ησ. 9,6 ), γιατί μας φανέρωσε όσα ακούσε από τον Πατέρα Του (Ιω. 8,26). Η βάτος παρουσιάζεται στο όραμα να φλέγεται, έτσι ήταν και ο βασανισμένος ισραηλιτικός λαός στην Αίγυπτο· βάτος που καιγόταν από την θλίψη και ταλαιπωρία του Φαραώ. Δεν κατακαιγόταν όμως η βάτος στο όραμα του Μωυσή και αυτό δήλωνε ότι ο Θεός δεν άφηνε τον υπόδουλο λαό Του να θανατωθεί ( Ψαλμ . 117,18). Και περισσότερο ακόμη η φλεγομένη και μη κατακαιομένη βάτος προτύπωνε την παρθενία της Θεοτόκου, όπως ψάλλει η Εκκλησία μας: «Ως γαρ η βάτος ουκ έκαίετο καταφλεγομένη. Ούτω Παρθένος έτεκες και Παρθένος έμεινας» (2).

Σε μια ομιλία του «Εις τον τίμιον και ζωοποιόν Σταυρόν», ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς λέει ότι και προ Χριστού οι δίκαιοι της Παλαιάς Διαθήκης έζησαν τον Σταυρό. Ζει κανείς τον Σταυρό, όταν εφαρμόζει τον λόγο του Παύλου: «Εμοί κόσμος εσταύρωται καγώ τω κόσμω» (Γαλ . 6.14 ). Αν ο Αβραάμ έζησε το πρώτο, το «εμοί κόσμος εσταύρωται», γιατί άπαρνήθηκε όλα τα έγκόσμια και ύπά- κουσε στη φωνή του Θεού. που του απευθύνθηκε: «'Εξελθε εκ της γης σου και εκ της συγγενείας σου» ( Γεν. 12,1), ο Μωυσής έζησε το δεύτερο, το «καγώ τω κόσμω», γιατί έλυσε το υπόδημα εκ των ποδών του! Κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, η εντολή «λύσαι το υπόδημα εκ των ποδών σου» ερμηνεύεται να βγάλουμε τους «δερμάτινους χιτώνας» ( ΕΠΕ 9. 286), με τους οποίους μας έντυσε η αμαρτία (3). Μετά την εντολή στον Μωυσή να βγάλει τα υποδήματά του για να πλησιάσει την καιομένη βάτο, του λέει ο Θεός: «Εγώ είμαι ο Θεός του Αβραάμ, ο Θεός του Ισαάκ και ο Θεός του Ιακώβ...» ( Εξ. 3.15).

2. Η ώρα της σωτηρίας του λαού του Θεού.

Ο Μωυσής προσευχήθηκε και ανέφερε στον Θεό τα παράπονα του λαού. Και ήταν η προσευχή του αυτή πολύ θερμή, πολύ δυνατή, αφού ο Θεός του λέει: «Τι βοάς προς με;». Πιθανόν ο Μωυσής να έλεγε την προσευχή του σιωπηλά, νοερά. Και όμως! Επειδή ήταν θερμή, καρδιακή, ακουγόταν πολύ δυνατά στον Θεό, «βοούσε» στα αυτιά Του. Ο Μέγας Βασίλειος σχολιάζει: «Και μηδέν φθεγγόμενος, αλλά τοις αλαλήτοις εαυτού στεναγμοίς εντυγχάνων τω Κυρίω ηκούετο παρά Κυρίου λέγοντος; Τι βοάς προς με» (4).

Ο Θεός επεμβαίνει τώρα θαυματουργικά υπέρ του λαού Του. Έδωσε εντολή στον Μωυσή να υψώσει την ράβδο του και να απλώσει το χέρι του πάνω από την Ερυθρά Θάλασσα ( Έξ. 14,16) και με το σημείο αυτό θα χωρίσει, για να περάσουν οι Ισραηλίτες από το στεγνό έδαφος, που θα σχηματιστεί στη θάλασσα, αλλά και να πνιγούν οι Αιγύπτιοι.

Ποιό ήταν το σημείο αυτό που θα έκανε το φοβερό αυτό θαύμα; 'Ηταν ο Σταυρός! Γιατί στην κατακόρυφη ύψωση της ράβδου, «Έπαρον τη ράβδω σου» και στην έκταση της χειρός του Μωυσή «έκτεινον την χείρά σου », βλέπουμε να διαγράφεται το σημείο του Σταυρού. 'Ετσι ψάλλει και η Εκκλησία μας στις Καταβασίες της Ύψώσεως του Τιμίου Σταυρού: «Σταυρόν χαράξας Μωσής... την Ερυθράν διέτεμε θάλασσαν».

Η θάλασσα πραγματικά παριστάνει στην παλαιά σκέψη τον κόσμο του χάους και του θανάτου ( Γεν. 1.2. Ψαλμ. 17,5-6). Η εικόνα αυτή για την Εκκλησία είναι τύπος του βαπτίσματος, γι' αυτό ο απόστολος Παύλος λέει περί των Ισραηλιτών ότι «πάντες εις τον Μωυσήν εβαπτίσαντο εν τη νεφέλη και εν τη θαλάσση» ( Α Κορ . 20,2).

Το «Έπαρόν τη ράβδω σου» η κατακόρυφος γραμμή και το «έκτεινον την χείρά σου» η οριζόντια γραμμή. «Τις δε ο της Ερυθράς θαλάσσης ενεργήσας την διαίρεσιν; Χριστός ο υπό της ράβδου προτυπωθείς» (5).

3. Η ώρα του προφητάνακτος Δαβίδ.

«Ελέησόν με , ο Θεός, κατά το μέγα έλεός σου, και κατά το πλήθος των οικτιρμών σου εξάλειψον το ανόμημά μου... Επί πλείον πλύνόν με από της ανομίας μου και από της αμαρτίας μου καθάρισόν με. Ότι την ανομίαν μου εγώ γινώσκω , και η αμαρτία μου ενώπιον μου έστι διαπαντός...». ( Ψαλμ. Ν', 50).

Ο 50 ος Ψαλμός περιέχει εξομολόγηση δύο μεγάλων αμαρτημάτων του Δαβίδ, αφ' ενός μεν την δολοφονία του Ουρία, του στρατηγού του, αφ' ετέρου δε της μοιχείας αυτού μετά της Βηρσαβεέ, της συζύγου του Ουρία. Υποδεικνύει δε ταυτοχρόνως σε όλους τους ανθρώπους την μετάνοια ως την μοναδική οδό σωτηρίας, η οποία αποτελεί ένα είδος τέχνης, της διαρκούς νίκης κατά του εχθρού, δηλαδή του διαβόλου.

Επειδή το αμάρτημα του Δαβίδ είναι μεγάλο, παρακαλεί να εκδηλωθεί προς αυτόν και το μεγάλο έλεος του Θεού. Διότι μόνον οι οικτιρμοί του Θεού είναι ικανοί να καθαρίσουν τα χέρια από το αμάρτημά του. Σύμφωνα με την διδασκαλία του αγίου Μαξίμου «η α μαρτία δεν είναι μια απλή παράβαση ενός νόμου, αλλά η άνώμαλη κίνηση των φυσικών δυνάμεων της ψυχής». Δηλαδή, αντί ο άνθρωπος να κινείται αδιάλειπτα προς τον Θεό, που είναι η πηγή της ζωής και της θεώσεως, κινείται προς τα αισθητά. Έτσι η αμαρτία είναι στέρηση του αγαθού και η «εκ του κατά φύσιν εις το παρά φύσιν εκουσίως παραδρομή».

Ας έρθουμε στον Δαβίδ, τον προφήτη και βασιλιά. Είδε, λέει η Γραφή, μια όμορφη γυναίκα, την Βηρσαβεέ. να λούζεται και την έρωτεύτηκε. Κατόπιν έκαμε πράξη τις πονηρές του σκέψεις. Κι έπεσε ο βασιλιάς στον φόνο και τη μοιχεία. Τόσο πολύ τον νάρκωσε το πάθος, γιατί όταν ο ηνίοχος είναι μεθυσμένος, τότε και το άρμα τρέχει άταχτα. Κι όποια είναι η σχέση ανάμεσα στον ηνίοχο και το άρμα, η ίδια είναι ανάμεσα στην ψυχή και το σώμα. Εάν η ψυχή σκοτιστεί, το σώμα κυλιέται στην ακαθαρσία.

Τι κάνει λοιπόν ο Θεός; Του στέλνει τον προφήτη Νάθαν. Ο προφήτης έρχεται στον προφήτη, όπως συμβαίνει και με τους γιατρούς. Το ίδιο συνέβη κι έδώ. Αυτός που αμάρτησε ήταν προφήτης, προφήτης ήταν και ο προμηθευτής των φαρμάκων. Έρχεται λοιπόν στον Δαβίδ ο Νάθαν και δεν τον ελέγχει αμέσως, μόλις περνά το κατώφλι, λέγοντάς του: «άμαρ- τωλέ και κριματισμένε, μοιχέ και φονιά, τόσες τιμές δέχθηκες από τον Θεό κι εσύ του καταπάτησες τις εντολές»! Τίποτα τέτοιο δεν είπε ο Νάθαν, αλλά πλέκει μια δραματική ιστορία για να τον κρίνει. Και τι του λέει; «Βασιλιά μου θέλω να μου δικάσεις μια υπόθεση: Ήταν ένας πλούσιος, ήταν κι ένας φτωχός. Ο πλούσιος είχε πολλά κοπάδια από βόδια και άλλα ζώα. Είχε και ο φτωχός μιαν αρνάδα που έπινε από το ποτήρι του κι έτρωγε άπό το τραπέζι του και κοιμόταν στην αγκαλιά του». Με τα λόγια αυτά ο προφήτης Νάθαν θέλει να φανερώσει το γνήσιο δεσμό ανάμεσα στον άνδρα και τη γυναίκα του. «Και σαν ήρθε κάποιος ξένος, λυπήθηκε ο πλούσιος τα δικά του ζώα. Πήρε την άρνάδα του φτωχού και την έσφαξε», κατέληξε ο Νάθαν.

Τι κάνει λοιπόν ο Δαβίδ; Νομίζοντας πως δικάζει ξένη ύπόθεση βγάζει σκληρή άπόφαση. Τέτοιοι είμαστε οι άνθρωποι. Όταν πρόκειται για τους άλλους, κρίνουμε και βγάζουμε καταδικαστικές αποφάσεις ευχάριστα και απότομα. Και απαντάει ο Δαβίδ: «Μάρτυς μου ο Κύριος! Αυτός ο άνθρωπος πρέπει να πεθάνει και να πληρώσει την αρνάδα στο τετραπλάσιο της άξίας της». Τι είπε τότε ο Νάθαν; Δεν κοίταξε να πραΰνει με μαλακτικά για πολλές ώρες την πληγή, αλλά άμέσως την άνοιξε και της έκαμε βαθιά τομή για να μη φύγει η αίσθηση του πόνου. Απάντησε: «Εσύ είσαι, βασιλιά μου». Και τι είπε ο βασιλιάς: «Αμάρτησα στον Κύριο». Δεν είπε στον Νάθαν «ποιός είσαι έσύ που με ελέγχεις; Ποιός σε έστειλε να μου μιλάς με τόσο θάρρος; Πώς τόλμησες αυτό;». Τίποτε τέτοιο δεν είπε, αλλά συναισθάνθηκε την αμαρτία του. Και τι λέει: «Έχω άμαρτήσει στον Κύριο». Τότε ο Νάθαν του λέει, «και ο Κύριος συγχώρεσε το άμάρτημά σου». Εσύ καταδίκασες τον εαυτό σου, εγώ σου συγχωρώ την καταδίκη σου. Θέλει λοιπόν, κόπο και δύναμη να ομολογήσεις πρώτος την άμαρτία σου, για να κερδίσεις τη σωτηρία σου.

Υποσημειώσεις

(1) PG 80,229Α.

(2) Θεοτοκίο β' ήχου.

(3) Ιερ. Φούντα, Έξοδος, εκδ. Αποστολικής Διακονίας 2005.

(4) ΒΕΠΕΣ 52,139.

(5)«Σευήρος, στήν Σειρά Νικηφ. Θεοτ. ...». Ιερ. Φούντα. 'Έξοδος, έκδ. Αποστολικής Διακονίας. 2005.