ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ  ΠΟΙΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ  ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ   ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ "ΠΟΡΦΥΡΟΓΕΝΝΗΤΟΣ"
ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ
  ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΑΓ. ΒΑΡΒΑΡΑΣ   ΘΕΟΛΟΓΙΚΟ ΟΙΚΟΤΡΟΦΕΙΟ    ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ
Φωνή Κυρίου | Διακονία | Εορτολόγιο | Πολυμέσα

 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΔΟΓΜΑΤΙΚΗ

ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ

ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ

ΒΙΒΛΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

ΤΕΧΝΗ

ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑ

ΚΑΝΟΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ

Ενσάρκωσις και ιστορική πραγματικότης

Νικολάου Α. Νησιώτη,
Χριστιανικόν Συμπόσιον (1972),
εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, σελ. 38-41

Επι τη ευκαιρία της Εορτής των Χριστουγέννων κατ' έτος καλούμεθα, όπως σκεφθώμεν βαθύτερον την σημασίαν του γεγονότος της ενσαρκώσεως του Λόγου. Τούτο είναι απαραίτητον, διότι συνήθως παραμένομεν εις την στενήν αντίληψιν περί αυτής, δηλαδή εις την σωτηριολογικήν τοιαύτην. Ο Λόγος ενηνθρώπισε δια να σώση μόνον τους πιστεύοντας εις τον Χριστόν ανθρώπους. Η αντίληψις αυτή δεν είναι εσφαλμένη· είναι μάλιστα η πρωταρχική και η αμέσως μετά του γεγονότος της ενσαρκώσεως συνδεδεμένη, όταν μάλιστα αυτή θεωρήται εν απολύτω συναφεία μετά του Σταυρού και της Αναστάσεως του Χριστού.

Πέραν της έννοιας αυτής όμως, ή μάλλον εκτός του αποτελέσματος τούτου, της σωτηρίας δηλαδή των πιστευόντων εις Χριστόν, υπάρχει μία ευρυτέρα έννοια αναποσπάστως συνδεδεμένη μετά της στενωτέρας αυτής. Εννοούμεν την έννοιαν εκείνην, ήτις αναφέρεται εις την επίδρασιν της ενσαρκώσεως εφ' ολοκλήρου της ιστορίας και της εξελίξεως αυτής καθώς και της συμβολής αυτής εις την πρόοδον του πολιτισμού. Δια της στενής μόνον αντιλήψεως της ενσαρκώσεως παραγνωρίζεται συνήθως το γεγονός ότι η ενσάρκωσις επιφέρει ριζικήν αλλαγήν της ενοράσεως του κόσμου υπό του ανθρώπου και παίζει βασικόν ρόλον εις την σύμφωνον προς την ενόρασιν ταύτην συνολικήν και ατομικήν προσπάθειαν όλων και την δράσιν αυτών εις όλους τους τομείς της κοινωνικής, επιστημονικής και οικονομικής ζωής.

Η ενσάρκωσις κατά κύριον λόγον καταφάσκει την σωματικήν υπόστασιν του ανθρώπου και μέσω αυτής την υλικήν σύστασιν του κόσμου. Το σώμα δεν είναι πλέον το δεσμωτήριον της ψυχής, το κατώτερον υλικόν εν τω οποίω εμφωλεύουν τα ένστικτα και αι αντιστρατευόμεναι το πνεύμα ορμαί. Αυτό είναι το σώμα δια τον « ψυχικόν άνθρωπον ». Δια τον πνευματικόν όμως οι «σάρκα φρονούντες » πρέπει να γίνουν όλοκληρωμέναι υπάρξεις εις εν αδιάσπαστον σύνολον, ψυχήν και σώμα. Εν όψει της ενσαρκώσεως καλούμεθα πάντες οι πνευματικοί άνθρωποι να γίνωμε και αληθώς σωματικοί, να μη διχάζωμε δηλαδή την υπόστασίν μας εις δύο αντιτιθεμένους μεταξύ των κόσμους. Το σώμα είναι η έκφρασις της αυθεντικής υποστάσεως ενός ολοκληρωμένου προσώπου. Μέσω αυτού ο πνευματικός άνθρωπος έρχεται εις σχέσιν, εγκαθιδρύει κοινωνίαν μετά των άλλων, δημιουργεί και δημιουργείται, κινεί και κινείται, ζη το πνεύμα και την υπόστασίν του.

Η ενσάρκωσις, δια τούτο, συνεκλόνισε την αντίληψιν, ότι εις το σώμα εδρεύουν δυνάμεις αντιμαχόμεναι την ψυχήν και το πνεύμα. Μέσω δε της καταρρίψεως των παναρχαίων αυτών αντιλήψεων περί δαιμονικού στοιχείου κυριεύοντος ή εμφωλεύοντος εις την σάρκα επήλθεν η μεγαλυτέρα ειρηνική επανάστασις, βραδέως αλλ ' ασφαλώς, όσον αφορά εις την ενόρασιν της ύλης γενικώς. Η φύσις δεν θεωρείται πλέον ως το βασίλειον μεταφυσικών δαιμονικών δυνάμεων. Αι ποικιλόμορφοι δεισιδαιμονίαι κυρίως θρησκευτικαί, εξηφανίσθησαν και η ύλική φύσις παρεδόθη ολίγον κατ' ολίγον εις τας χείρας του ερευνητού ανθρώπου χάριν της περαιτέρω μέσω αυτής προόδου. Όπως θα προοδεύση πλέον η χειρουργική εις την ιατρικήν και θα εγχειρίζηται το σώμα άνευ ουδεμιάς προκαταλήψεως, ούτω και η ύλη της φύσεως θα έρευνάται ως η πηγή ζωτικότητος και δυνάμεως προς περαιτέρω πρόοδον. Όπως η ψυχή θα αποτελέση εν αδιάσπαστον σύνολον μιας διακεκριμένης προσωπικότητος μετά του σώματος, ούτω και η φύσις θα αποτελέση εν όλον μετά της ιστορίας, πνευματικής και υλικής, της μιας Δημιουργίας, εφ' όσον ο κτίστης αυτής μετέχει και των δύο, μεταλαμβάνει και εν τη αυτοταπεινώσει Του όλων των στοιχείων αυτής και ολοκληρώνει τα πάντα εν τη ενότητι του προσώπου του ενσαρκωθέντος λόγου Του.

Επομένως εδώ ευρίσκονται αρχαί της πρώτης ωθήσεως προς την τωρινήν πρόοδον και ορθώς αυτή εθεωρήθη υπό γνωστών φιλοσόφων και επιστημόνων ως αδιανόητος άνευ της Χριστιανικής πίστεως, δηλαδή άνευ του γεγονότος της ενσαρκώσεως. Βεβαίως, προϋπήρχεν αυτού και γνώσις και Τέχνη και Φιλοσοφία, ίσως και ανωτέρα της μετά την ενσάρκωσιν του Χριστού. Αλλ ' αύται παρέμειναν υψηλαί θεωρίαι χωρίς να γίνωνται και ιστορική πραγματικότης. Η ενσάρκωσις όμως ώθησε την ιστορίαν ως βαθυτάτη πνευματική κινητήριος δύναμις εις την περίοδον αυτής της εφαρμογής εις τας επιστήμας της φύσεως. Η αντίθεσις πλέον δεν παρουσιάζεται μεταξύ ύλης και πνεύματος, φύσεως και ιστορίας, αλλά των παρεχομένων δυνατοτήτων υπό της φύσεως και της μεταξύ προσωπικής ευθύνης του ανθρώπου ενώπιον αυτών. Τούτο προκαλεί και εμψυχώνει πλέον με άκρον ρεαλισμόν πάσαν συνειδητήν ενέργειαν του ατόμου ως μέρους του συνόλου και επιφέρει επανάστασιν και βιαίαν κίνησιν και πρόοδον εις όλα τα πεδία δράσεως αυτού ως πνευματικοσωματικής υποστάσεως μέσω της ύλης της φύσεως και των γεγονότων της ιστορίας. Τα πάντα επί τη βάσει της ενσαρκώσεως προσφέρονται και γίνονται δι ' ένα ωρισμένον ανώτερον σκοπόν, του οποίου ο άνθρωπος εις το φως της ενσαρκώσεως καλείται, να γίνη φορεύς, δυναμικός συνεργάτης του Δημιουργού και ενσαρκωθέντος εντός της ιστορίας Λόγου.

Κατ' αυτόν τον τρόπον και η ιστορία δεν νοείται πλέον ως η χρονική διάστασις του παρελθόντος ή η εξιστόρησις αυτής αλλ ' η πραγματικότης της υλικής και πνευματικής υποστάσεως της δημιουργίας κινουμένης προς τα πρόσω, βιαίως, μέσω πάλης και αγώνος και μέσω της ενεργείας του ανθρώπου υπάρχοντος πλέον ως του άξονος και κέντρου της ενεργείας αυτής. Η ενσάρκωσις ενταύθα κρημνίζει την αρχαίαν ήρεμον « κλασικήν » κυκλικήν αντίληψιν περί ιστορίας ως αενάως αυτό επαναλαμβανομένης. Η ενσάρκωσις στρέφει την προσπάθειαν του ανθρώπου, ως ατόμου και ως συνόλου, δυναμικώς προς το μέλλον, προς ένα συνεχώς ανώτερον επίπεδον εξελίξεως και προόδου. Τούτο επιτυγχάνεται μέσω ριζικών και ραγδαίων μεταβολών και βιαίων ανατροπών του παρελθόντος, αλλ ' εν συνεχεία μετ' αυτού. Η ενσάρκωσις καταδεικνύει ότι η ανάμνησις του ιστορικού γεγονότος αυτής γίνεται προφητεία δια την δράσιν εις το παρόν και το μέλλον. Διότι η ιστορία ως παρελθόν προηγείται ημών προεκτεινομένη εις το μέλλον ως ο σκοπός της όλης ιστορικής εξελίξεως : «εν αυτώ έκτισται τα πάντα». Το παρελθόν μέσω της ευρυτέρας έννοιας της ενσαρκώσεως μας μεταδίδεται εις το παρόν ως κινητήριος δύναμις εις όλους τους τομείς της ζωής δια το μέλλον. Κάθε άνθρωπος γίνεται προφήτης ενεργείας εις το μέλλον, οραματιζόμενος όμως το παρελθόν. Έτσι η ενσάρκωσις πληροί δυναμικής ελπίδος όλους τους ανθρώπους ανεξαιρέτως. Δυναμική ελπίς όμως σημαίνει την ελπίδα ήτις δεν πληρούται ποτέ, ή καλύτερον, πληρουμένη δημιουργεί νέαν έλπίδα, διότι ο ενσαρκωθείς Λόγος είναι ο λόγος της ελπίδος, ο οποίος είναι και το τέλος, δηλαδή ο σκοπός αυτής, όπως θα αποκαλυφθή ούτος εις το τέλος της ιστορίας. Μέχρι τότε η ιστορία μετά την Ενσάρκωσιν θα βαδίζη βιαίως μέσω αντιθέσεων και αγώνος προς το τέλος της.

Η ενσάρκωσις κατά ταύτα, ενώνει το ανθρώπινον γένος εις μίαν από κοινού προσπάθειαν επί τη βάσει ενός γεγονότος της ιστορίας. Πέριξ αυτού δια πρώτην φοράν συγκεντρούται η ανθρωπότης. Το αφηρημένως λεγόμενον «άνθρωπος» ή «ανθρωπισμός» απαιτεί και γίνεται συνεχώς, προοδευτικώς η πραγματικότης, καίτοι μέσω αντιθέσεων και πάλης. Και εδώ η έννοια της ενσαρκώσεως ως «δια μόνους τους πιστεύοντας» καίτοι ορθή, εν τούτοις είναι επικινδύνως ελλειπτική. Διότι η ενσάρκωσις γίνεται μεν εις εν ιστορικόν τόπον, εις εν συγκεκριμένον πρόσωπον, αλλά συγχρόνως αναλαμβάνεται ολόκληρος η ανθρώπινη φύσις υπό του Λόγου. Εάν λείψη το δεύτερον στοιχείου, τότε η ενσάρκωσις αυτή έχει χάσει τον ανώτερον σκοπόν της υπάρξεώς της, δηλαδή την παγκόσμιον σημασίαν και την πραγματικότητα αυτής.

Ο ενσαρκωθείς Λόγος επανασυνιστά την επικοινωνίαν δημιουργού και όλης της Δημιουργίας του. Τα πάντα συμπεριλαμβάνονται εις την ενσάρκωσιν. Και όταν η Γραφή επαναλαμβάνη την λέξιν «τα πάντα» είναι σαφές, διατί γίνεται αυτή η σχολαστική επανάληψις.

Η ενσάρκωσις δεν αφορά μόνον εις τους «καλούς Χριστιανούς» ούτε μόνον εις τα χριστιανικά έθνη αλλ ' εις «τα πάντα». Ο Χριστός δια να γίνη πραγματικότης ως ιδικός μας, πρέπει να θεωρήται υφ' υμών ως ενσαρκωθείς και ανήκων περισσότερον εις τους άλλους εκείνους οι οποίοι δι ' ημάς εμφανίζονται ως μη έχοντες σχέσιν μετ' αυτού. Incognito ενσαρκοϋται ο Σαρκωθείς εις δυναμικάς μορφάς απανταχού ως σκοπός της ανθρωπίνης ενεργείας. Αναμοχλεύει δια της ενσαρκώσεως την ιστορίαν και δίδει περιεχόμενον εις αυτήν και σκοπόν. Όλαι αι θρησκείαι, όλοι οι πόθοι δηλαδή του ανθρώπου να εννοήση και πλησιάση μίαν ανωτέραν δύναμιν, ενσαρκούνται εις την ενσάρκωσιν του Λόγου μέσω της επιθυμίας του Θεού να πλησιάση τώρα Αυτός τα πάντα και τους πάντας.

Βλέπομεν λοιπόν, ότι η ενσάρκωσις δεν είναι απλώς ένα ιστορικόν γεγονός του παρελθόντος μόνον, αλλά η δύναμις ολοκλήρου της πραγματικότητος της ιστορίας προς τα πρόσω προοδευούσης. Τα πάντα ανεμοχλεύθησαν μέσω αυτής. Βεβαίως όχι δια μιας. Ο Θεός δεν ενεργεί τοιαύτην « μαγικήν » πρόοδον, αλλά δημιουργεί τας προϋποθέσεις δια νέαν μακράν και επίπονον προσπάθειαν του ανθρώπου. Είναι βραδυφλεγής η ενέργεια της ενσαρκώσεως, εντός της ιστορίας. Όταν ζη κανείς σήμερον την συνεχή μεταλλαγήν του τεχνολογικού πολιτισμού και των κοινωνιών και της καταπληκτικής δυναμικότητος του ανθρώπου προκαλούντος την μεταλλαγήν αυτήν, πρέπει κανείς να θεώρηση το γεγονός της ενσαρκώσεως εις την παγκόσμιον αυτού έκτασιν. Δυστυχώς, η αντίληψίς μας περί «Θρησκευτικών» γεγονότων είναι τόσον ειρηνική και «φιλήσυχος» ώστε και το επί γης ειρήνη παρηρμηνεύθη ιστορικώς. Η αποκλειστική αντίληψις της σωτηρίας ως διδομένης εις έκαστον εξ ημών δια της αφέσεως των αμαρτιών, μας απεστέρησε της δυναμικής ενοράσεως της «Ειρήνης» αυτών μεταβαλλούσης έκτοτε βιαίως την ιστορίαν ολόκληρον. Η ειρήνη αυτή πρέπει να θεωρήται συγχρόνως μετά των λόγων του Χριστού «Ουκ ήλθον βαλείν ειρήνην αλλά μάχαιραν » ( Ματθ. 10,34) και όχι μόνον εις τους πιστούς δια της αισθήσεως υπ' αυτών της αμαρτωλότητός των. Τούτο είναι πιετιστική ( ευσεβιστική ) αντίληψις. Ούτε ως αντίθεσις πνεύματος και ύλης. Τούτο είναι ιδεαλισμός και ρωμαντισμός. Η μάχαιρα εδώ είναι η κόπτουσα και διακόπτουσα την ήρεμον συνέχειαν της ιστορίας εν τη οποία ο άνθρωπος έζη και ζη αμέριμνος δια κάτι ανώτερον και δι ' όλον τον Κόσμον. Η ενσάρκωσις είναι έκρηξις ενεργείας εντός της ιστορίας· είναι φωτιά που δοκιμάζει, καίει, θερμαίνει, αναζωπυρεί, επαναστατεί, διαμορφώνει απροσδοκήτως, μεταβάλλει ταχέως τα πάντα. «Πυρ ήλθον βαλείν εις την γην · και τι θέλω ει ήδη ανήφθη ». ( Λουκ. 12, 49). Η ενσάρκωσις μας υπενθυμίζει αυτό το πρώτον «άναμμα», το οποίον αναμορφώνει τώρα ολόκληρον την ιστορικήν πραγματικότητα και την στρέφει προς το μέλλον.

Παρ' όλας τας παρεξηγήσεις, παραλείψεις και παραβλέψεις ημών των πιστευόντων εις την ενσάρκωσιν, μέσω των οποίων ίσως θα έπρεπε λογικώς να έχη εξαφανισθή η πραγματικότης αυτής εις την σημερινήν γενεάν, εν τούτοις αύτη συνεχώς ενεργεί το ωραίον τούτο επαναστατικόν έργον της εις την ιστορίαν. Όπως ιστορικώς δεν υπάρχει καμμιά πραγματική κοινωνική αλλαγή ή πραγματικά προοδευτική γραμμή εις τα γράμματα, τας επιστήμας, και την διαμόρφωσιν της παγκόσμιας συνειδήσεως ότι άνήκομεν πάντες εις μίαν οικογένειαν άνευ φυλετικών και εθνικών διακρίσεων, άνευ αμέσου ή εμμέσου αναφοράς εις το γεγονός της ενσαρκώσεως, ούτω θα συνεχισθή η επίδρασις αύτη και εις το μέλλον ασφαλώς εις οξύτερον βαθμόν και ίσως μέσω οξύτερων αντιθέσεων και στιγμιαίων παραδοξοτήτων και παροδικής εξαλλότητος προς απαρτισμόν της μιας παγκοσμίου οικογένειας. Τούτο δεν είναι προφητεία μέλλοντος αλλ ' είναι ανάμνησις παρελθόντος (δηλαδή του ότι έχει συμβή μέχρι σήμερον) εν τη δυναμική εξελίξει αυτής ως προεκτεινόμενη εις το μέλλον. Διότι η ενσάρκωσις του Λόγου υπήρξεν και θα παραμείνη άξων της ιστορικής πραγματικότητος.

Για ενημέρωση σχετικά με τα νέα, τις εκδηλώσεις, τις εκδόσεις και το έργο μας παρακαλούμε συμπληρώσετε τα παρακάτω στοιχεία. Για τους όρους προστασίας δεδομένων δείτε εδώ.