ΟΜΙΛΙΑ Ι'

Τῌ ΔΕΥΤΕΡᾼ ΚΥΡΙΑΚῌ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ

Ὑπόθεσιν ἔχουσα τόν ἐν Καπερναούμε ἰαθέντα παρά τοῦ Κυρίου Παράλυτον˙ καί πρός τούς ἀκαίρως ὁμιλοῦντας ἀλλήλοις ἐν ταῖς κατά τήν Ἐκκλησίαν ἱεραῖς συνάξεσιν.

Αὐτάς τάς δεσποτικάς φωνάς, μᾶλλον δέ τό κεφάλαιον αὐτό τοῦ εὐαγγελικοῦ κηρύγματος, σήμερον ἐρῶ προοιμιαζόμενος πρός τήν ὑμετέραν ἀγάπην˙ «μετανοεῖτε, ἤγγικεν γάρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν». Καί οὐκ ἤγγισε μόνον, ἀλλά καί ἐν ἡμῖν ἐστιν˙ «ἡ γάρ βασιλεία τῶν οὐρανῶν ἐντός ἡμῶν ἐστι», πάλιν ὁ Κύριος εἶπε. Καί οὐκ ἐν ἡμῖν ἐστι μόνον, ἀλλά καί μετ᾿ οὐ πολύ περιφανέστερον παραγίνεται, καταργήσουσα πᾶσαν ἀρχήν καί ἐξουσίαν καί δύναμιν καί παρέξουσα τό ἄμαχον κράτος, τόν ἀδαπάνητον πλοῦτον, (σελ. 254) τήν ἀναλλοίωτον καί ἀκήρατον καί ἀτελεύτητον τρυφήν καί δόξαν καί ἐξουσίαν καί δύναμιν μόνοις τοῖς κατά Θεόν ζῶσι καί θεαρέστως ἐνταῦθα βεβιωκόσιν.

Ἐπεί τοίνυν ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ καί ἤγγικε καί ἐν ἡμῖν ἐστι, καί μετ᾿ οὐ πολύ παραγίνεται, ποιήσωμεν διά τῶν τῆς μετανοίας ἔργων ἑαυτούς αὐτῆς ἀξίους˙ βιάσωμεν ἡμᾶς αὐτούς, τάς πονηράς ἀνακόπτοντες προλήψεις καί συνηθείας˙ βιαστή γάρ ἐστιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν καί βιασταί ἁρπάζουσιν αὐτήν. Ζηλώσωμεν τῶν θεοφόρων ἡμῶν πατέρων τήν ὑπομονήν, τήν ταπείνωσιν, τήν πίστιν αὐτήν˙ «τούτων γάρ», φησίν, «άναθεωροῦντες τήν ἔκβασιν τῆς ἀναστροφῆς, μιμεῖσθε τήν πίστιν», Νεκρώσωμεν τά μέλη ἡμῶν τά ἐπί τῆς γῆς, πορνείαν, ἀκαθαρσίαν, πᾶν πάθος κακόν καί τήν πλεονεξίαν, καί μάλιστα κατά τάς ἱεράς ταύτας τῆς νηστείας ἡμέρας. Διά τοῦτο γάρ προλαβοῦσα ἡ τοῦ Πνεύματος χάρις, περί τῆς μελλούσης τοῦ Θεοῦ φρικωδεστάτης κρίσεως ἐδίδαξεν ἡμᾶς, εἶτα καί τῆς ἐξορίας τοῦ Ἀδάμ ὑπέμνησε καί μετά τοῦτο τήν ἀσφαλεστάτην πίστιν ὑπέδειξεν ἡμῖν, ἵνα τῷ ἐξ ἐκείνης φόβῳ καί τῷ ἐπί ταύτης θρόνῳ, τῆς τε πίστεως ἀσφαλῶς ἀντεχώμεθα καί συστέλλωμεν ἡμᾶς αὐτούς καί μή ἐκδιδῶμεν τῇ ἀκρασίᾳ, μηδέ διά τῆς ἀπίστου καί ἀπλήστου γαστρός πᾶσι τοῖς πάθεσι θύραν ἀνοίγωμεν καί χώραν παρέχωμεν καί τῆς εὐρυχώρου καί πλατείας ὅλοι γινώμεθα, μεθ᾿ ἡδονῆς ὡς εἰπεῖν ἀπολλύμενοι˙ ἀλλά τήν εἰς ζωήν αἰώνιον ἀπάγουσαν στενήν καί τεθλιμμένην ὁδόν ἀγαπήσαντες, ἧς ἀρχή καί πρῶτον (σελ. 256) στάδιον ἡ νηστεία ἐστί, τήν τεσσαρακοστήν τῶν νηστίμων ἡμερῶν ταύτην μετ᾿ εὐτονίας ἀνύσωμεν.

Εἰ γάρ, ὥσπερ καιρός τῷ παντί πράγματι, κατά τόν Σολομῶντα καί τοῖς πᾶσιν ὁ χρόνος, οὕτω καί καιρός ἐπιτήδειον ζητεῖ τις πρός ἐργασίαν τῆς ἀρετῆς, οὗτός ἐστιν ὁ καιρός, ἡ τεσσαρακοστή τῶν ἡμερῶν αὕτη. Εἰ δέ καί πᾶς ὁ τῶν ἀνθρώπων βίος πρός σωτηρίας πορισμόν ἐστιν ἐπιτήδειος, πολλῷ μᾶλλον ὁ καιρός οὗτος τῆς νηστείας ἐστίν˙ ἐπεί καί ὁ ἀρχηγός καί χορηγός τῆς σωτηρίας ἡμῶν Χριστός ἀπό νηστείας ἐποιήσατο τήν ἀρχήν καί ἐν τῷ σταδίῳ ταύτης τόν δημιουργόν τῶν παθῶν, παντοίως προσβαλόντα, κατεπάλαισε καί κατῄσχυνε διάβολον. Ὥσπερ γάρ ἡ τῆς γαστρός ἀκρασία, τῶν ἀρετῶν ἀναιρέτης οὖσα, γεννήτρια τῆς ἐμπαθείας ἐστίν, οὕτω καί ἡ ἐγκράτεια τούς ἐκ τῆς ἀκρασίας μολυσμούς ἀναιροῦσα γεννήτρια τῆς ἀπαθείας ἐστίν. Εἰ δέ μήπω τά πάθη ἐν ἡμῖν ὄντα προξενεῖ τε καί ἐπροξένησεν ἡ ἀκρασία, πῶς ὄντα οὐκ αὐξήσει τε καί στηρίξει, ὥσπερ ἡ νηστεία μειώσει ταῦτα καί ἀφανίσει; Συζυγεῖς δέ ἀλλήλαις εἰσίν ἤ τε νηστεία καί ἡ ἐγκράτεια, κἄν ἄλλοτε ἄλλη τοῖς συνετῶς μετιοῦσιν εὐκαίρως πλεονεκτῇ.

Ταύτας οὖν καί ἡμεῖς ἀρτίως ἀλλήλων μή διαζεύξωμεν, ἀλλά τῇ μέν σεπτῇ μεταξύ πεντάδι τῶν τῆς ἑβδομάδος ἡμερῶν μᾶλλον ἀντεχώμεθα τῆς νηστείας, Σαββάτου δέ καί Κυριακῆς τῇ ἐγκρατείᾳ μᾶλλον ἤ τῇ νηστείᾳ προσέχωμεν, ὡς ἄν συνετῶς ἀκροώμεθα τῶν εὐαγγελικῶν ρημάτων, ἅ σήμερον ἡμῖν ἀπαγγελεῖ τήν τοῦ παραλύτου θαυμαστήν ἴασιν, οὐ τήν ἐν Ἰερουσαλύμοις, ἀλλά τήν ἐν (σελ. 258) Καπερναούμ ὑπό τοῦ Κυρίου γεγενημένην. Τῷ γάρ καιρῷ ἐκείνῳ, φησίν ὁ θεηγόρος Μάρκος, «εἰσῆλθε πάλιν ὁ Ἰησοῦς εἰς Καπερναούμ δι᾿ ἡμερῶν». Ταύτην δέ τήν Καπερναούμ ἰδίαν πόλιν τοῦ Κυρίου ὁ Ματθαῖος φησι˙ τά γάρ κατά τόν παράλυτον τοῦτον κἀκεῖνος ἱστορῶν, «ἦλθε», φησίν, «ὁ Ἰησοῦς εἰς τήν ἰδίαν πόλιν»˙ μετά γάρ τό βαπτισθῆναι ἐν τῷ Ἰορδάνῃ ὑπό Ἰωάννου καί τό Πνεῦμα οὐρανόθεν ἐπ᾿ αὐτόν καταπτῆναι, εἰς τήν ἔρημον ὑπό τοῦ Πνεύματος πρός πεῖραν ἐξάγεται καί μετά τό νικῆσαι τόν πειραστήν ἐπανελθών ἐγγύς Ἰορδάνου περιῄει διδάσκων, καί ὑπό τοῦ Βαπτιστοῦ πολλαχῶς μαρτυρούμενος, μέχρις ὅτου ὁ Ἰωάννης ὑπό Ἡρώδου κατάκλειστος γέγονε. Τότε δέ, ὡς ὁ Ματθαῖός φησιν, «ἀνεχώρησεν εἰς τήν Γαλιλαίαν καί, καταλιπών τήν Ναζαρέτ, ἐλθών κατῴκησεν εἰς Καπερναούμ τήν παραθαλασσίαν».

Ἐξήρχετο οὖν ἀπ᾿ αὐτῆς εἴς τε τάς ἐρήμους προσευχῆς χάριν καί εἰς τάς τῶν γειτόνων κωμοπόλεις κηρύσσων καί πάλιν ἐνανήρχετο πρός αὐτήν. Διά τοῦτο Ματθαῖος μέν ὁ εὐαγγελιστής ἰδίαν εἶπε ταύτην πόλιν αὐτοῦ, ὁ δέ Μάρκος εἰσῆλθε, φησί, πάλιν εἰς Καπερναούμ δι᾿ ἡμερῶν. «Καί ἥκουσαν ὅτι εἰς οἶκόν ἐστι καί εὐθέως συνήχθησαν πολλοί, ὥστε μηκέτι χωρεῖν μηδέ τά πρός τήν θύραν»˙ τήν γάρ διατριβήν ὡς ἐπί πλεῖστον ἐκεῖ ποιούμενος διά πολλῶν καί μεγάλων καί θαυμάτων καί λόγων ἐπεγνώσθη μειζόνως, διό καί ἐποθεῖτο διαφερόντως. Ὡς οὖν ἤκουσαν ὅτι πάρεστι πάλιν, πανδημεί συνέρρευσαν˙ ὡς δέ ὁ Λουκᾶς φησι, καί ἀπό πάσης πόλεως ἦσαν συνελθόντες, ἐν οἷς καί Γραμματεῖς ἦσαν καί Φαρισαῖοι καί (σελ. 260) νομοδιδάσκαλοι˙ καί ἐλάλει αὐτοῖς, φησί, τόν λόγον. Οὗτος γάρ ἦν αὐτῷ προηγούμενον ἔργον, ὁ καί παραβολικῶς ἐδήλωσεν εἰπών˙ «ἐξῆλθεν ὁ σπείρων τοῦ σπεῖραι τόν σπόρον αὐτοῦ», δηλονότι τόν τῆς διδασκαλίας λόγον, καί «ἦλθον φησι καλέσαι τούς ἁμαρτωλούς εἰς μετάνοιαν», ἡ δέ κλῆσις διά τοῦ λόγου τῆς διδασκαλίας. Τοῦτο καί ὁ Παῦλος δηλῶν ἔλεγε, «ἡ πίστις ἐξ ἀκοῆς, ἡ δέ ἀκοή διά ρήματος Θεοῦ.

Ἐλάλει μέν οὖν ὁ Κύριος ἅπασι κοινῶς καί ἀνεπιφθόνως τόν λόγον τῆς μετανοίας, τό εὐαγγέλιον τῆς σωτηρίας, τά ρήματα τῆς αἰωνίου ζωῆς. Καί πάντες μέν ἤκουον, οὐ πάντες δέ ὑπήκουον˙ φιλήκοοι μέν γάρ καί φιλοθεάμονές ἐσμεν ἅπαντες, φιλάρετοι δέ οὐχ ἅπαντες. Πρός μέν γάρ τό ποθεῖν εἰδέναι πρός τοῖς ἄλλοις καί τά σωτήρια πεφύκαμεν ἅπαντες, διό καί τῆς ἱερᾶς διδασκαλίας οἱ πλείους οὐ μόνον ἡδέως ἀκούουσιν, ἀλλά καί φιλοκρινοῦσι τούς λόγους, ὅπως ἄν ἕκαστος ἀγνοίας ἤ συνέσεως ἔχῃ πρός τό δοκοῦν ἐξετάζοντες˙ πρός δέ τό εἰς ἔργον ἄγειν τούς λόγους ἤ καί πίστιν ἐξ αὐτῶν καρποῦσθαι λυσιτελοῦσαν, εὐγνωμοσύνης δεῖ καί ἀγαθῆς προαιρέσεως, ἥτις οὐ ρᾳδίως εὑρίσκεται, καί μάλιστα ἐν τοῖς δικαιοῦσιν ἑαυτούς καί ἐνώπιον αὐτῶν ἐπιστήμοσιν, ὁποῖοί τινες ἦσαν οἱ Γραμματεῖς καί Φαρισαῖοι τῶν Ἰουδαίων.

Διό καί τότε παραμένοντες ἤκουον μέν τοῦ λόγου καί τά τελούμενα σημεῖα ἑώρων, ἐβλασφήμουν δέ μᾶλλον ἤ ἐπῄνουν τόν δι᾿ ἔργων (σελ. 262) καί λόγων εὐεργετοῦντα. Διδάσκοντος γάρ τοῦ Κυρίου καί πάντων ἤ τῶν πλείστων ἑστῶσιν ὡσίν ὑποδεχομένων τούς λόγους τῆς χάριτος τούς ἐκπορευομένους ἐκ τοῦ στόματος αὐτοῦ, «ἔρχονται», φησί, «τινές πρός αὐτόν, παραλυτικόν φέροντες αἰρόμενον ὑπό τεσσάρων καί, μή δυνάμενοι προσεγγίσαι αὐτῷ διά τόν ὄχλον, ἀπεστέγασαν τήν στέγην ὅπου ὁ Κύριος ἦν καί ἐξορύξαντες χαλῶσι τόν κράββατον, ἐφ᾿ ᾧ ὁ παραλυτικός κατέκειτο». Ἔστι μέν τῆς τῶν αἰρόντων πίστεως εἶναι νομίσαι τό πραχθέν ἅπαν καί τῇ πίστει τούτων ἀρεσθέντα τόν Κύριον δοῦναι τῷ παραλύτῳ τήν ἑξῆς ἴασιν˙ ἐμοί δέ δοκεῖ μή οὕτως ἔχειν τό ἀληθές. Εἰ γάρ καί τόν παῖδα τοῦ ἀρχισυναγώγου θεραπεύων ὁ Κύριος οὐκ ἐζήτησε τήν παρ᾿ αὐτοῦ πίστιν, οὐδ᾿ ἀπό τῆς θυγατρός τῆς Χαναναίας ἤ τῆς Ἰαείρου, τῇ πίστει τῶν ὑπέρ αὐτῶν προσελθόντων ἀρκεσθείς, ἀλλά τούτων ἡ μέν τεθνηκυῖα ἦν, ἡ δέ τῆς Χαναναίας ἔκφρων, ὁ δέ παῖς οὐδέ παρῆν˙ ὁ δέ παράλυτος οὗτος παρῆν καί λογισμοῦ κύριος ἦν, εἰ καί τό σῶμα παράλυτος ἦν. Διό μοι δοκεῖ μᾶλλον ἐκ τῆς εὐελπιστίας καί πίστεως τούτου καί τούς αἴροντας τήν εἰς τόν Κύριον πίστιν εἰσδέξασθαι καί θαρρῆσαι προσελθεῖν καί τῷ παραλυτικῷ τούτῳ πειθομένους αἴρειν καί ἀναφέρεινἐπί τό στέγος καί χαλᾶν ἐκεῖθεν τοῦ Κυρίου ἐνώπιον˙ οὐ γάρ ἄν ἄκοντος ἐκεῖνοι ταῦτα ἔπραττον, καί τό ἐπιτεταμένον τῆς παραλύσεως οὐ τόνλογισμόν, ἀλλά τά ἐπιπροσθοῦντα καί προσιστάμενα τῇ πίστει μᾶλλον εἰκότως διέλυσε.

Δόξης γάρ ἀνθρωπίνης ἔρως τούς Φαρισαίους ἀπῆγε τῆς πρός τόν Κύριον πίστεως˙ διό καί πρός αὐτούς ἔλεγε, «πῶς δύνασθε (σελ. 264) πιστεύειν εἰς ἐμέ, δόξαν παρά ἀνθρώπων λαμβάνοντες καί τήν δόξαν τήν παρά τοῦ μόνου Θεοῦ οὐ ζητοῦντες;». Ἄλλους δέ πάλιν ἀγροί καί γάμοι καί βιωτικῶν φροντίδες ἔργων ἀπεῖργον τῆς προσελεύεσεως, ἅ πάντα παρέλυσεν οἷον καί ἀφεῖλε τῶν τοῦ παραλύτου λογισμῶν ἡ τοῦ σώματος πάρεσις. Καί διά τοῦτο τοῖς ἁμαρτάνουσιν ἡ νόσος ἔστιν ὅτε κρείττων τῆς ὑγείας, ὅτι συνεργεῖ τούτοις πρός σωτηρίαν, καί τάς μέν ἐμφύτους πρός κακίαν ὁρμάς ἀμβλύνει, τό δέ χρέος τῶν ἡμαρτημένων διά τῆς κακώσεως οἷον ἀποδιδοῦσα δεκτικούς ποιεῖ, πρῶτον μέν τῆς κατά ψυχήν ἰατρείας, ἔπειτα καί τῆς τοῦ σώματος, καί μάλισθ᾿ ὅταν ὁ νοσῶν συνείς ἰατρείαν οὖσαν παρά Θεοῦ τήν πληγήν φέρῃ γενναίως καί μετά πίστεως προσπίπτῃ Θεῷ καί δι᾿ ἔργων, ὅπως ἄν ἔχῃ δυνάμεως, ἐπικαλεῖται τόν ἱλασμόν˙ ὅ καί ὁ παράλυτος δι᾿ ἔργων ὡς εἶχε ὑπέδειξε καί ὁ κύριος ἔργοις τε καί λόγοις αὐτοῖς παρέστησεν, εἰ καί οἱ Φαρισαῖοι μή συνιδεῖν δυνηθέντες, ἐβλασφήμουν καί διεγόγγυζον˙ «ἰδών γάρ», φησίν, «ὁ Ἰησοῦς τήν πίστιν αὐτῶν, τοῦ τε κλινοπετοῦς καταφερομένου καί τῶν ἐκ τοῦ στέγους χαλώντων, λέγει τῷ παραλυτικῷ, τέκνον, ἀφέωνταί σοι αἱ ἁμαρτίαι σου».

Ὤ μακαρίας προσηγορίας! Τέκνον ἀκούει καί υἱοποιεῖται τῷ οὐρανίῳ Πατρί καί προσκολλᾶται τῷ ἀναμαρτήτῳ Θεῷ, ἀναμάρτητος παραχρῆμα καί αὐτός γεγονώς διά τῆς τῶν ἡμαρτημένων ἀφέσεως˙ καί ὡς ἄν ἐπακολουθήσῃ καί ἡ τοῦ σώματος ἀνακαίνισις, τήν ψυχήν πρότερον ἀνωτέραν λαμβάνει τῆς ἁμαρτίας παρά τοῦ γινώσκοντος, ὅτι τήν ἀρχήν τῆς ψυχῆς ὑποπεσούσης τοῖς βρόχοις τῆς ἁμαρτίας, αἵ τε νόσοι τῷ σώματι καί ὁ θάνατος ἐπηκολούθησε κατά τήν αὐτοῦ δικαιοκρισίαν.

(σελ. 266) Ἀλλ᾿ οἱ Γραμματεῖς ἀκούσαντε, «διελογίζοντο», φησίν, «ἐν ἑαυτοῖς, τί οὗτος λαλεῖ βλασφημίας; Τίς δύναται ἀφιέναι ἁμαρτίας, εἰμή εἷς ὁ Θεός;». Ὁ δέ Κύριος ὡς ποιητής τῶν καρδιῶν καί τούς ἀφανεῖς τῶν καρδιῶν λογισμούς τῶν Γραμματέων ἐπιστάμενος, πρός αὐτούς φησι˙ «τί ταῦτα διαλογίζεσθε ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν; τί ἐστιν εὐκοπώτερον εἰπεῖν τό παραλυτικῷ, ἀφέωνταί σοι αἱ ἁμαρτίαι, ἤ εἰπεῖν, ἔγειραι καί ἆρον τόν κράββατόν σου καί περιπάτει;». Τοῖς Γραμματεῦσιν ἐδόκει ὡς ἀδυνατῶν ὁ Κύριος ἰάσασθαι τόν παράλυτον, πρός τό ἀφανές κατέφυγε, τήν τῶν ἁμαρτημάτων ἄφεσιν, ἥν λόγῳ μόνῳ εἰπεῖν, καί ταῦτα δεσποτικῶς οὕτω καί προστακτικῶς, βλάσφημον μέν, ἀλλ᾿ εὔκολον καί τοῦ βουλομένου παντός. Διό καί πρός αὐτούς ὁ Κύριος εἰ λόγους, φησίν, ἐβουλόμην λέγειν καινούς, μή τήν ἀπό τῶν πραγμάτων ἔκβασιν ἔχοντας, ἐπίσης εὔκολον ἦν ἑκάτερον ἔργου φάναι χωρίς καί τήν ἔγερσιν τοῦ παραλυτικοῦ καί τήν ἄφεσιν τῶν ἡμαρτημένων αὐτῷ. Ἵνα δέ γνῶτε ὡς οὐκ ἄπρακτός ἐστιν ὁ ἐμός λόγος, οὐδ᾿ ὡς ἀδυνατῶν τῆς νόσου τήν ἴασιν παρασχεῖν εἰς τήν ἄφεσιν τῆς ἁμαρτίας κατέφυγον, ἀλλ᾿ ἐξουσίαν ἔχων θεϊκῆν ἐπί τῆς γῆς, ὡς Υἱός ὁμοούσιος τῷ ἐν τοῖς οὐρανοῖς Πατρί, εἰ καί ὁμοούσιος ὑμῖν τοῖς ἀχαρίστοις κατά σάρκα γέγονα, τότε λέγει τῷ παραλυτικῷ˙ «σοί λέγω, ἔγειραι καί ἆρον τόν κράββατόν σου, καί ὕπαγε εἰς τόν οἶκόν σου˙ καί ἠγέρθη εὐθέως καί ἄρας τόν κράββατον ἐξῆλθεν ἐναντίον πάντων».

Ἀντίκειται καί ὁ λόγος καί το θαῦμα τοῦτο τοῖς τῶν Γραμματέων διαλογισμοῖς, ἔστι δ᾿ ὡς καί συμφωνεῖ˙ ὅτι μέν γάρ οὐδείς ἀνθρώπων παρ᾿ ἑαυτοῦ δύναται ἀφιέναι ἁμαρτίας, ἀληθές εἶναι δείκνυσιν, ἐκεῖνο δέ τῶν Φαρισαίων ψευδές καί ἀσύνετον, ὅτι ψιλός (σελ. 268) ἐστιν ἄνθρωπος ὁ Χριστός, ἀλλ᾿ οὐ Θεός παντοδύναμος˙ ὅ γάρ οὐδέποτέ τις εἶδεν, οὐδέ ἤκουσε, νῦν ἀνεφάνη. Θεός καί ἄνθρωπος αὐτός, διττήν καί τήν φύσιν ἔχων καί τήν ἐνέργειαν, καί λαλῶν μέν καθ᾿ ἡμᾶς ὡς ἄνθρωπος, ποιῶν δέ ὅσα θέλει λόγῳ καί προστάγματι μόνῳ ὡς Θεός, καί διά τῶν ἔργων πιστούμενος, ὅτι καί τήν ἀρχήν αὐτός τά πάντα, κατά τό ψαλμικόν, «εἶπε καί ἐγενήθησαν, αὐτός ἐνετείλατο καί ἐκτίσθησαν». Διό καί νῦν τῷ λόῳ τούτου παραχρῆμα τό ἔργον ἐπηκολούθησεν˙ ἠγέρθη γάρ εὐθύς ὁ παραλυτικός, «καί ἄρας τόν κράββατον ἐξῆλθεν ἐναντίον πάντων˙ ὥστε ἐξίστασθαι πάντας». Ἡ μέν γάρ τῶν πταισμάτων ἄφεσις καί παρά τῶν ἀνθρώπων εἰςοὕς ἄν τις πταίςῃ πολλάκις διά λόγου τελεῖται, νόσον δέ, καί ταῦτα τοιαύτην, φυγαδεῦσαι προστάγματι καί λόγῳ μόνῳ μόνου Θεοῦ. Διά τοῦτο καί ὁ εὐαγγελιστής ἐπισημαίνεται λέγων ἐκστῆναι πάντας τούς ἰδόντας καί δοξάζειν τόν Θεόν, αὐτόν πάντως τόν τοῦ παραδόξου τούτου ποιητήν, μᾶλλον δέ τόν ἔνδοξα ποιοῦντα καί ἐξαίσια, ὧν οὐκ ἔστιν ἀριθμός, λέγοντας˙ «ὅτι οὐδέποτε οὕτως εἴδομεν».

Ἀλλ᾿ ἐκεῖνοι μέν οὕτω, λόγῳ τήν δόξαν ἀποδιδόντες καί τό θαῦμα μεῖζον τῶν προγεγονότων ἐπιδεικνῦντες, ἔλεγον, οὐδέποτε οὕτως εἴδομεν. Ἡμεῖς δέ οἱ μή τοῦτο λέγειν ἔχοντες νῦν (εἴδομεν γάρ πολλά καί μείζω τούτου πολλῷ, οὐ παρά Χριστοῦ μόνον, ἀλλά καί τῶν αὐτοῦ μαθητῶν καί τῶν ἑξῆς διαδόχων, καί μόνῃ τοῦ ὀνόματος τοῦ Χριστοῦ ἐπικλήσει τελούμενα)˙ ἡμεῖς οὖν, ἀδελφοί, δι᾿ ἔργων (σελ. 270) αὐτόν ἀρτίως δοξάσωμεν, ὑπόδειγμα πρός ἀρετήν ἀναγωγικῶς καί τό θαῦμα τοῦτο λαμβάνοντες. Ἕκαστος γάρ τῶν ταῖς ἡδοναῖς προσκειμένων παράλυτός ἐστι τήν ψυχήν ἐπί κλίνης τῆς ἡδυπαθείας καί τῆς ἐν ταύτῃ κατά σάρκα δοκούσης ἀνέσεως κείμενος˙ ἀλλ᾿ ὅταν πεισθείς ταῖς εὐαγγελικαῖς παραινέσεσιν, ἐξομολούμενος θριαμβεύῃ τάς ἑαυτοῦ ἁμαρτίας καί τήν ἐντεῦθεν τῆς ψυχῆς αὐτῷ γενομένην παράλυσιν, ὑπό τῶν τεσσάρων τούτων αἰρόμενος φέρεται πρός τόν Κύριον, τῆς οἰκείας καταγνώσεως, τῆς τῶν προημαρτημένων ἐξαγορεύσεως, τῆς εἰς τό ἑξῆς πρός ἀποχήν τῶν κακῶν ὑποσχέσεως, καί τῆς πρός τόν Θεόν δεήσεως. Ἀλλ᾿ οὐ δύναται ταῦτα προσεγγίσαι τῷ Θεῷ, ἄν μή τόν ὄροφον ἀποστεγάσωσι, τάς κεράμους καί τόν χοῦν καί τήν ἄλλην ὕλην διαρρίψαντες. Ὄροφος δέ ἐστιν ἐν ἡμῖν τό λογιστικόν τῆς ψυχῆς, ὡς τῶν ἐν ἡμῖν πάντων ὑπερκείμενον˙ ἔχει δέ τοῦτο πολλήν ὥσπερ ὕλην ἐπικειμένην, τήν πρός τά πάθη καί τά γήϊνα σχέσιν. Ὅταν οὖν ἡ σχέσις αὕτη διά τῶν προειρημένων τεσσάρων λυθῇ καί ἀποτιναχθῇ, τότε ὡς ἀληθῶς δυνάμεθα χαλασθῆναι, τουτέστιν ἀληθῶς ταπεινωθῆναι καί προσπεσεῖν καί προσεγγίσαι τῷ Κυρίῳ, καί αἰτῆσαι καί λαβεῖν παρ᾿ αὐτοῦ τήν ἴασιν.

Γίνεται δέ ταῦτα τά τῆς μετανοίας ἔργα πότε; Ὅτε ἦλθεν ὁ Ἰησοῦς ἐπί τήν ἰδίαν πόλιν, τουτέστι μεθό διά σαρκός ἐπεδήμησε τῷ κόσμῳ, ὅς αὐτοῦ ἐστιν ἴδιος ὡς ὑπ᾿ αὐτοῦ κτισθείς, καθάπερ καί ὁ εὐαγγελιστής περί αὐτοῦ φησιν, ὅτι˙ «εἰς τά ἴδια ἦλθε, καί οἱ ἴδιοι αὐτόν οὐ παρέλαβον˙ ὅσοι δέ ἔλαβον αὐτόν ἔδωκεν αὐτοῖς ἐξουσίαν τέκνα Θεοῦ γενέσθαι, τοῖς πιστεύουσιν εἰς τό ὄνομα αὐτοῦ». (σελ. 272) Διό καί ὁ παραλυτικός νοῦς μετά πίστεως οὕτω προσπεσών, τέκνον, εὐθύς ἀκούει παρ᾿ αὐτοῦ, καί τήν ἄφεσιν καί τήν ἴασιν λαμβάνει˙ καί οὐ ταῦτα μόνον, ἀλλά καί δύναμιν προσλαμβάνει τόν κράββατον αἴρειν καί φέρειν ἐφ᾿ ᾧ κατέκειτο. Κράββατον δέ νοήσεις τό σῶμα ᾧ πρόσκειται καί δι᾿ οὗ τῶν ἔργων ἀντέχεται τῆς ἁμαρτίας ὁ ταῖς σαρκικαῖς ὀρέξεσιν ἑπόμενος νοῦς.

Μετά δέ τήν ἴασιν ἄγων ἐστί τό σῶμα καί φέρων ὡς ὑποχείριον ὁ ἡμέτερος νοῦς καί δι᾿ αὐτοῦ τούς καρπούς καί τά ἔργα τῆς μετανοίας ἐπιδεικνύμενος, ὡς καί οτύς ὁρῶντας δοξάζειν τόν Θεόν, βλέποντας εὐαγγελιστήν σήμερον τόν χθές τελώνην, ἀπόστολον τόν διώκτην, θεολόγον τόν λῃστήν, υἱόν τοῦ οὐρανίου Πατρός τόν πρώην τοῖς χοίροις ἐνδιαιτώμενον, εἰ δέ βούλει, καί ἀναβάσεις ἐν τῇ καρδίᾳ διατιθέμενον καί πορευόμενον ἀπό δόξης εἰς δόξαν τῷ προκόπτειν ἑκάστης ἡμέρας ἐπί τό κρεῖττον. Διό καί ὁ Κύριος πρός τούς οἰκείους φησίν, «οὕτω λαμψάτω τό φῶς ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὅπως ἴδωσιν ὑμῶν τόν ἐν τοῖς οὐρανοῖς». Τοῦτο δέ φησιν, οὐκ ἐπιδείκνυσθαι κελεύων, ἀλλά θεοφιλῶς πολιτεύεσθαι˙ καθάπερ δέ τό φῶς ἀπραγματεύτως ἐφέλκεται τούς ὀφθαλμούς τῶν ὁρώντων, οὕτως ἡ θεοφιλής πολιτεία μετά τῶν ὀφθαλμῶν ἐπισπᾶται καί τήν διάνοιαν. Καί καθάπερ πάλιν ἐπί τοῦ ἡλιακοῦ φωτός οὐ τόν μετέχοντα τῆς λαμπρότητος ἐπαινοῦμεν ἀέρα, ἀλλά τόν ἔχοντα καί παρέχοντα τήν αὐγήν τῆς λαμπρότητος ἥλιον, κἄν τόν ἀέρα ὡς φωτεινόν ἐπαινέσωμεν, πόσῳ μᾶλλον τόν ἥλιον˙ οὕτω καί ἐπί τοῦ διά τῶν ἔργων τῆς ἀρετῆς ἐπιδεικνυμένου τήν τοῦ ἡλίου τῆς δικαιοσύνης (σελ. 274) λαμπρότητα˙ ἐνάγει γάρ οὗτος εὐθύς ὁρώμενος πρός τήν δόξαν τοῦ ἐν οὐρανοῖς Πατρός τοῦ ἡλίου τῆς δικαιοσύνης Χριστοῦ.

Καί ἵνα τάς μείζους τῶν ἀρετῶν παραλείπω νῦν ἐγώ, ὅταν ἐπί τῆς ἱερᾶς ἐκκλησίας σύν ὑμῖν τῷ Θεῷ παριστάμενος, στραφείς ἴδω τούς μετά συνέσεώς τε καί κατανύξεως ἀναπέμποντας τούς πρός Θεόν ὕμνους καί τάς δεήσεις, ἤ σιωπῶντά τινα καί σύννουν ἑστῶτα καί ἀκροώμενον, καί ὑπό μόνης τῆς θέας εὐθύς ἔνθους γίνομαι καί θυμηδίας πληροῦμαι καί δοξάζω τόν ἐν οὐρανοῖς Πατέρα Χριστόν, οὗ χωρίς οὐδέν οὐδείς δύναται ποιεῖν τῶν καλῶν καί δι᾿ οὗ πᾶν ἀνθρώποις τό κατορθούμενον.

Ἀλλά τί νῦν ἐροῦμεν πρός τούς μήτε σιωπῶντας ἑστῶτας, μήτε συμψάλλοντας, ἀλλά συντυγχάνοντας ἀλλήλοις καί τήν λογικήν ἡμῶν πρός τόν Θεόν λατρείαν κοσμικῇ τινι λογολεσχίᾳ συμφύροντας, καί μήτε αὐτούς ἀκούοντας τῶν ἱερῶν καί θεοπνεύστων λόγων καί τούς θέλοντας ἀκούειν κωλύοντας; Ἕως πότε, ὦ οὗτοι, χωλανεῖτε ἐπ᾿ ἀμφοτέραις ταῖς ἰγνύαις, ὁ θεσβίτης ἄν εἶπεν Ἠλίας, ἅμα θέλοντες ἐπί προσευχήν συνεῖναι καί λόγους ἀκαίρους τε γηΐνους, καί μηδέτερον ὡς εἰκός κατορθοῦντες, ἀλλά διά τούτων συμφθείροντες ἄλληλα, μᾶλλον δέ αὐτοί δι᾿ ἀλλήλων φθειρόμενοι; Ἕως πότε κἀνταῦθα τῶν ρημάτων τῆς ματαιότητος οὐκ ἀφέξεσθε, ἀλλά τόν οἶκον τῆς προσευχῆς οἶκον ἐμπορείας, ἤ ἐμπαθείας λόγον ποιήσετε, οἶκον ἐν ᾧ ρήματα ζωῆς αἰωνίου καί λέγεται καί ἀκούεται, τά μέν παρ᾿ ἡμῶν αἰτούντων παρά Θεοῦ μετ᾿ ἐλπίδος ἀκαταισχύντου τήν ζωήν τήν αἰώνιον, τά δέ παρά τοῦ Θεοῦ διδόντος τοῖς (σελ. 276) ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς καί διανοίας αἰτοῦσιν αὐτήν, ἀλλ᾿ οὐχί τοῖς μηδέ τήν γλῶσσαν ὡς εἰπεῖν ὅλην πρός τήν αἴτησιν στρέφουσιν;

Οὐ διά πυρός νῦν ἡμῖν ἡ θυσία πρός τόν Θεόν, ἀδελφοί, καθάπερ ἐπί Μωσέως, ἀλλά διά λόγου τελεῖται. Τότε τοίνυν, ἡνίκα πυρί τήν θυσίαν ἀναφερομένην ὁ Θεός ἐδέχετο, πῦρ προσενεγκόντες ἀλλότριον ἔξωθεν οἱ μετά Κορέ κατά Μωσέως ἐπαναστάντες, ὑπό τοῦ ἱεροῦ πυρός αὐτομάτως ἀφορμήσαντος αὐτοῖς καταφλέχθησαν. Φοβηθῶμεν δή καί ἡμεῖς, μή λόγους ἔξωθεν ἀλλοτρίους τῷ λογικῷ τούτῳ τοῦ Θεοῦ θυσιαστηρίῳ, τῇ Ἐκκλησίᾳ λέγω, προσάγοντες ὑπό τῶν ἐν αὐτῇ θείων λόγων εἰς τέλος κατακριθῶμεν, τῆς ἀπευκταίας φωνῆς καί καταδίκης ἑαυτούς ἀξίους ἐντεῦθεν ἀπεργασάμενοι. Ναί, φοβηθῶμεν, παρακαλῶ, καί μέχρις ἄν ὦμεν ἐνταῦθα μετά φόβου τῷ Θεῷ παριστάμενοι τήν ἱκεσίαν προσάγωμεν˙ ἐξελθόντες δέ τῶν ὧδε, τήν ἐντεῦθεν ἐπί τό κρεῖττον τῶν τρόπων μεταβολήν ἐνδειξώμεθα, κερδῶν οὐχ ἡττόμενοι, καί μάλιστα τῶν ἀδίκων, ὄρκους φεύγοντες, καί μάλιστα τούς ἐπί ψεύδει, αἰσχρῶν ἀπεχόμενοι ρημάτων, πόσῳ δή μᾶλλον τῶν κατά ταῦτα πραγμάτων, καταλαλιᾶς, δόλου, μεγαλαυχίας, πᾶν μέλος, πᾶσαν αἴσθησιν νῷ παιδαγωγοῦντες καί κινοῦντες θεόφρονι καί φέροντες σύν λόγῳ καί φόβῳ θείῳ τό σῶμα καί ἀναφέροντες, ἀλλ᾿ οὐχ ὑπό τοῦ σώματος πρός τάς αὐτοῦ χαμερπεῖς καί βδελυράς ὀρέξεις καταφερόμενοί τε καί κατεχόμενοι, παρά τοῦ Παύλου μαθόντες τε καί γινώσκοντες, ὡς εἰ μέν κατά σάρκα ζῶμεν μέλλομεν ἀποθνῄσκειν, εἰ δέ πνεύματι τάς πράξεις τοῦ σώματος θανατοῦμεν, εἰς αἰῶνας ζησώμεθα.

Καί νῦν πρός δόξαν Θεοῦ κινήσωμεν πάντας τούς ὁρῶντας (σελ. 278) ἡμᾶς, ἐπιγνόντας ὡς ὁ οἶκος οὗτος τόν Χριστόν ἐν ἑαυτῷ φέρει, τούς κατά ψυχήν παραλύτους σφίγγοντα καί κελεύοντα τάς σωματικάς αἰσθήσεις καί ἀντιλήψεις πνευματικῇ καί θεοφιλεῖ διανοίᾳ πρός αὐτόν αἴρειν τε καί ἀνάγειν, ἀλλ᾿ οὐχ ὑπ᾿ αὐτῶν ἀσυνέτως φέρεσθαί τε καί καταφέρεσθαι˙ καί οὕτως ὑπάγειν εἰς τόν ὄντως ἡμέτερον οἶκον, τόν οὐρανόν λέγω καί τόν ὑπερουράνιον χῶρον, ἔνθα νῦν Χριστός ὁ κληρονόμος καί κληροδότης ἡμῶν.

Ὧ πρέπει δόξα, κράτος, τιμή καί προσκύνησις σύν τῷ ἀνάρχῳ αὐτοῦ Πατρί καί τῷ ἁγίῳ καί ἀγαθῷ καί ζωοποιῷ Πνεύματι, νῦν καί ἀεί, καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.