ΑΡΘΡΟΝ ΔΕΥΤΕΡΟΝ

«Καί εἰς ἕνα Κύριον ᾿Ιησοῦν Χριστόν, τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦ τόν μονογενῆ, τόν ἐκ τοῦ Πατρός γεννηθέντα πρό πάντων τῶν αἰώνων. Φῶς ἐκ φωτός, Θεόν ἀληθινόν ἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ γεννηθέντα οὐ ποιηθέντα, ὁμοούσιον τῷ Πατρί, δι᾿ οὗ τά πάντα ἐγένετο».

᾿Από τό ἄρθρο αὐτό μέχρι καί τό ἕβδομο τοῦ Συμβόλου τῆς Πίστεως ἐκτίθεται στά βασικά της σημεῖα ἡ πίστη τῆς ᾿Εκκλησίας στό πρόσωπο καί τό ἔργο τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ. Παρέχεται στίς γενικές της γραμμές ἡ Χριστολογία, πού ἀναμφισβήτητα εἶναι τό σπουδαιότερο κεφάλαιο τῆς ᾿Ορθόδοξης Δογματικῆς. Καί τοῦτο γιατί ὁ Χριστός, ὁ ἄπειρος Λόγος τοῦ Πατρός ἑνωμένος μέ τή φύση τοῦ πλάσματός του, δέν εἶναι μονάχα τό ὄργανο διά τοῦ ὁποίου ὁ Θεός ἐδημιούργησε τόν κόσμο, ἀλλά καί ὁ εἰσηγητής τῆς ἀπολυτρώσεως τοῦ πεπτωκότος στήν ἁμαρτίαν ἀνθρώπου. ῎Ας δοῦμε κάπως λεπτομερέστερα τά πράγματα.

῾Η πτώση τοῦ ἀνθρώπου εἶχεν ἐπιφέρει –ὅπως ἤδη ὑπεδηλώσαμε– καθολικήν ἀχρείωση τῆς φύσεως. ῾Ο ἄνθρωπος ἀποκομμένος ἀπό τίς φυσικές ὀντολογικές ρίζες του, κουβαλοῦσε μέσα του τή νέκρωση, τόν πνευματικό θάνατο. ῎Εχασε τή χάρη τοῦ Πλάστη του, ἡ ὁποία κρατοῦσε καί ὀμόρφαινε τή ζωή του. Εἶχε καταντήσει ἄσκοπος στήν πλάση, ἕνα ὑπαρξιακό μηδενικό χωρίς νόημα καί σκοπό. ῾Η ἁμαρτία, σάν μιά τεράστια φωτιά ἔζωνε στίς καυτές φλόγες της τό γένος, κατατρώγοντας ἀνελέητα τίς φθαρμένες σάρκες του. Μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου, ἡ ἐλεεινότητα τῆς ἁμαρτίας προσελάμβανε διαστάσεις ἐκρηκτικές101. ῾Ο ἄνθρωπος στέναζε κάτω ἀπό τήν πίεση τῆς πικρῆς κακοδαιμονίας του. Τά ἀγριεμένα πάθη καί ἡ κακότητα τῆς ξεπεσμένης φύσεως ὄργωναν ἀνεμπόδιστα καί μετέτρεπαν σέ καυτή κόλαση τή ζωή του. Μοιάζοντας μέ καράβι πού εἶχε χάσει τόν προσανατολισμό του, κλυδωνιζόταν στήν ἀφρισμένη θάλασσα τοῦ βίου. ῎Επαυσε νά ἐλπίζει στή σωτηρία του μέ βάση τίς ἐνδογενεῖς δυνάμεις τῆς φύσεως καί τῆς ἱστορίας του. ῏Ηταν «πεπραμένος» (πουλημένος) στήν ἁμαρτία102. Μή ἔχοντας δέ κανένα ἄλλο στήριγμα, ἡ πονεμένη ψυχή του ἀναζητοῦσε τό θαῦμα· στρεφόταν στόν οὐρανό, ζητώντας ἀπό ἐκεῖ οἶκτο καί συμπάθεια. Ζητοῦσε ἀπό τόν Θεό, τόν ὁποῖο τόσο ἀλόγιστα ἐγκατέλειψε, λύση τοῦ θλιβεροῦ δράματος τῆς ὑπάρξεώς του.

῾Ο Θεός φυσικά δέν ἄφησε τό πλάσμα του ἔρημο στήν τραγικότητα τῆς ζωῆς του. Δέν ἐπιμέτρησε τή δικαιοσύνη του στή βάση τοῦ ἀδικήματος τοῦ πλάσματος. Κάτι τέτοιο θά σήμαινε τήν ἐξαφάνιση τοῦ τελευταίου103. ᾿Απαντώντας μέ συμπόνια στήν ἀπόνοια τῆς ξεπεσμένης φύσεως, ἐφρόντισε νά διατηρεῖ, ὅσο ἦταν δυνατό, ἀναμμένα τά ζώπυρα τῆς φθαρμένης συνειδήσεως τοῦ παραβάτη, καλλιεργώντας μέσα της τήν ἰδέα τῆς ἀληθινῆς μονοθεΐας καί παρέχοντας τό νόμο του σάν ρυθμιστή τῆς ζωῆς τοῦ λαοῦ του, τόν ὁποῖον ὅρισε σάν θεματοφύλακα τοῦ πνεύματος τῆς ἀληθινῆς θρησκείας, σ᾿ ἕνα περιβάλλον εἰδωλολατρικό πού μαστιζόταν ἀπό τήν ἠθική σήψη καί τήν ἀγνωσία τῆς πλάνης. Τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, ἄν καί ἐλλιπῶς, δούλευε στήν παλαιά ἐποχή, ἑτοιμάζοντας μέ τό Νόμο καί τό προφητικό κήρυγμα τίς καρδιές τῶν ἀνθρώπων γιά νά δεχτοῦν τήν ἄνω βοήθεια, ὅταν θά ἔφθανε ὁ κατάλληλος πρός τοῦτο καιρός. Παράλληλα καί ὁ σπερματικός λόγος104 δούλευε στίς ψυχές τῶν ἐθνικῶν, φωτίζοντας ἀμυδρά τή διάνοια τοῦ εἰδωλολατρικοῦ κόσμου γιά τήν ἀποδοχή τοῦ σωστικοῦ μηνύματος τῆς θείας ἀποκαλύψεως.

῞Ολο αὐτό τό προπαρασκευαστικό ἔργο τῆς πρόνοιας τοῦ Θεοῦ κατέληγε στό «πλήρωμα τοῦ χρόνου»105, δηλαδή τόν κατάλληλο καιρό πού ὑπῆρχε στό ἀπειρόσοφο σχέδιο τῆς θείας βουλῆς γιά τή σωτηρία τῶν ἀνθρώπων. ῾Ο χρόνος δέ αὐτός ἔφθασε, ὅταν τό ὓ῏ἣὰὃ῟ἣ Ιἣἆὸἶἂ῟ἣ ἐδέσποζε ἐπί τοῦ τότε κόσμου μέ αὐτοκράτορα τόν ᾿Οκταβιανό Αὔγουστο, καί τήν Παλαιστίνη ὑποτελῆ στήν ἐξουσία του. Περιττό νά σημειώσουμε, ὅτι ἡ Ρωμαϊκή αὐτοκρατορία μέ τή συμπαγῆ πειθαρχία καί τήν τάξη της, μέ τό ἑνοποιητικό ἔργο της καί τή διευκόλυνση τῆς πληθυσμιακῆς καί πνευματικῆς ἐπικοινωνίας τῶν λαῶν καί μέ ἐπίκεντρο τή συγκρητιστική ἀνάλυση θρησκειολογικῶν καί ἄλλων πολιτιστικῶν ρευμάτων τῆς ἐποχῆς, ἐμόρφωσε τήν ἕτοιμη ἐκείνη πνευματική κοίτη στήν ὁποίαν ἔμελλαν νά ρεύσουν κρυστάλλινα τά νάματα τῆς νέας χριστιανικῆς πίστεως.

῾Ο Λόγος τοῦ Θεοῦ ἔγινεν ἄνθρωπος, ὅταν τό αἴτημα τῆς λυτρώσεως κατέστη καθολικό στίς συνειδήσεις τῶν ἀνθρώπων, τροφοδοτούμενο ἀπό τήν γενική κατάπτωση τῶν ἠθῶν τοῦ ἑλληνορωμαϊκοῦ κόσμου, τίς αἱματοχυσίες καί τούς ἀδελφικούς σπαραγμούς καί τήν ἀβεβαιότητα γενικά τῆς ζωῆς σ᾿ ἕνα κόσμο παραδομένο στήν ἠθική διαφθορά, τή θηριωδία καί τόν πνευματικό θάνατο!

῾Ο ᾿Ιησοῦς Χριστός γεννήθηκε στήν ᾿Ιουδαία. Φάνηκε ἐπί τῆς γῆς καί συναναστράφηκε μέ τούς ἀνθρώπους. ῏Ηταν ὁ ἄνθρωπος, ὅπως τόν θέλησε ὁ Δημιουργός. ᾿Επλησίασε τόν ἄνθρωπον αὐτός, μιά καί ἐκεῖνος ξεμάκρυνεν ἀπό τόν Θεό καί ἔπαυσε νά εἶχε τή δυνατότητα νά γυρίσει καί πάλι κοντά του. Πῆρε στά χέρια του τή χαμένη ὑπόθεση τοῦ ᾿Αδάμ καί συνέχισε τό ἔργο του ἐκεῖ πού ἐκεῖνος τό διέκοψε. Πῆρε τή χαλασμένη φύση τοῦ προπάτορα καί τή διόρθωσε. Τῆς ἀφαίρεσε τά δηλητήρια καί τίς βρωμιές τῆς παρακοῆς. Τήν ὁδήγησε στήν παλαιά της εὔκλεια, ἐλάμπρυνε τούς θεοειδεῖς χαρακτῆρες της καί ἀποκατέστησε τή θεία εἰκόνα στήν πρωτογενή της εὐγένεια. ῾Οδήγησε τόν ἄνθρωπο στόν ἀληθινό προορισμό του, στή θέωση τῆς φύσεώς του. ῎Εγινεν ἄνθρωπος, γιά νά κάνει τόν ἄνθρωπο θεό106. ῾Ο Χριστός ἔδειξε ποιός εἶναι ὁ ἀληθινός ἄνθρωπος, τό πλάσμα τό θεοειδές καί θεόμορφο, ὅπως τό θέλησε ὁ Πλάστης του. Παράλληλα, μέ τό σωτήριο ἔργο του ἔκανε τόν ἄνθρωπο καί πάλι παιδί τοῦ Θεοῦ ἀγαπητό. Πλήρωσε αὐτός τό χρέος τοῦ παραβάτη, ἐξόφλησε τή συναλλαγματική τοῦ θανάτου πού ἔσυρεν ἡ Εὔα εἰς βάρος τῶν ἀνθρώπων στόν κῆπο τῆς παρακοῆς. ᾿Εξιλέωσε τόν Πατέρα γιά τήν παράβαση ὁλοκλήρου τοῦ γένους. Μέ τό πανάσπιλο αἷμα του ἔπλυνε τόν κόσμον ἀπό τό αἶσχος τῆς ἀποστασίας, ἄνοιξε τόν οὐρανό γιά νά μπεῖ μέσα σ᾿ αὐτόν τό πλάσμα τό ἐξαγορασμένο ἀπό τή φθορά καί τό θάνατο, τό λυτρωμένο ἀπό τή δυναστεία τοῦ ἐχθροῦ. ῾Ως μεσίτης Θεοῦ καί ἀνθρώπων «ἥνωσε τά τό πρίν διεστῶτα»107, ἐκάλυψε τήν ἄβυσσο πού διεχώριζε Θεό καί ἄνθρωπο καί γκρέμισε τό μεσότοιχο108 τῆς ἔχθρας πού χώριζε τόν Πλάστην ἀπό τά πλάσματά του.

῾Ο Χριστός ὑπῆρξεν ὄν περίεργο καί ἀλλόκοτο. ᾿Εξωτερικά μέν φαινόταν σάν ἕνας τῶν πολλῶν ἀνθρώπων. Τό πρᾶγμα ὅμως δέν ἦταν ἔτσι. Τό φαινόμενον ἀπατοῦσε. Γιατί ἐσωτερικά ἦταν καί κάτι ἄλλο. ῏Ηταν καί Θεός. ῾Ο Χριστός δέν εἶχε μέσα του ἁπλῶς τή θεία δύναμη ὅπως τήν εἶχαν καί οἱ ἄλλοι θεοφόροι ἄνθρωποι, ἀλλ᾿ εἶχε τή θεότητα καί τήν ὑπόσταση τοῦ Λόγου βαθιά ἑνωμένες μέ τήν ἀνθρωπότητά του. ῏Ηταν ἔνσαρκος Θεός καί ὄχι θεοφόρος ἄνθρωπος. ῏Ηταν Θεάνθρωπος! Τό μυστήριο τοῦ Χριστοῦ εἶναι φοβερά συντριπτικό γιά τήν ἀντοχή τῆς φυσικῆς τοῦ ἀνθρώπου διάνοιας. ᾿Αλήθεια, πῶς εἶναι δυνατόν σέ ἕνα ἐγώ, ἑνιαῖο καί ἀδιάσπαστο, νά ὑπάρχουν συγχρόνως δύο πλήρεις καί τέλειες φύσεις, χωρίς ἡ ἑνότητα τοῦ προσώπου νά βλάπτει τή διπλότητα τῶν φύσεων, καί τανάπαλιν, ἡ διπλότητα τῶν φύσεων νά μήν καταστρέφει τήν ἑνότητα τοῦ προσώπου; Τό μυστήριο τοῦ Χριστοῦ εἶναι τό κατ᾿ ἐξοχήν μυστήριο, ἀνάλογο μέ ἐκεῖνο τῆς ἁγίας Τριάδος, ὅπου –κατ᾿ ἀντίστροφο λόγο– ἡ τριαδικότητα τῶν ὑποστάσεων δέν καταλύει τήν ἑνότητα τῆς θείας φύσεως. Μυστήριο, μπροστά στήν ἀπειρία τοῦ ὁποίου καταθέτει τά ὅπλα ὁ φυσικός λόγος καί κάθε κτιστή καταληπτική δυνατότητα. Δέν εἶναι, λοιπόν, παράδοξον ὅτι γύρω ἀπό τό αἰνιγματικό πρόσωπο τοῦ Κυρίου δόθηκαν ἀπό τήν ἀρχή τόσοι ἀγῶνες, διεξήχθησαν τόσες συζητήσεις καί ἔγιναν τόσες ἔριδες, μέ σκοπό νά διαφωτίσουν ἔστω καί μιά περιοχή τοῦ πυκνοῦ μυστηρίου, τό ὁποῖον ἀσφυκτικά τό περιβάλλει. Κατά τήν προφητική ρήση τοῦ Συμεών, ὁ Χριστός «κεῖται εἰς πτῶσιν καί ἀνάστασιν πολλῶν»109. ῎Ετσι τό μυαλό τῶν αἱρετικῶν, πού προσπαθοῦν μέ τίς φυσικές τους δυνάμεις νά κατανοήσουν τό ἀνερμήνευτο καί ἀκατανόητο, κατακαίει ἡ φωτιά τοῦ Θεοῦ, στερώντας τους τή δυνατότητα τῆς σωτηρίας· ἐνῶ τήν εὐσεβῆ διάνοια τῶν πιστῶν πού μέ ἁπλότητα φέρεται στά φτερά τῆς πίστεως, πυρπολεῖ τό μακάριο φῶς τοῦ Χριστοῦ καί τήν ὁδηγεῖ σέ ἡσυχία καί ἀνάπαυση στήν ἄϋλη δόξα τῆς ἁγίας Τριάδος. Τό μυστήριο τοῦ Χριστοῦ εἶναι πραγματικά ζωοποιόν.