18 Μαρτίου

Αγίου Κυρίλλου, Πατριάρχου Ιεροσολύμων

Ο Aγιος Κύριλλος καταγόταν από την Παλαιστίνη και γεννήθηκε πιθανώς το 313 στα Ιεροσόλυμα. Χειροτονήθηκε πρεσβύτερος υπό του Επισκόπου Ιεροσολύμων Μαξίμου του Γ΄(333-348), τον οποίο και διαδέχθηκε στην επισκοπική έδρα κατά τις αρχές του 348, είτε διότι ο Μάξιμος απομακρύνθηκε από τους αιρετικούς Αρειανούς, είτε διότι πέθανε.

Ο Αγιος αρχικά αδιαφορούσε για τις δογματικές «λεπτολογίες» και απέφευγε τον όρο «ομοούσιος» . Γι αυτό ο Αρειανός Μητροπολίτης Καισαρείας Ακάκιος ενέκρινε την εκλογή του και τον χειροτόνησε Επίσκοπο. Αλλά συνέβη κι εδώ ότι συνέβη αργότερα και στην περίπτωση του Αγίου Μελετίου, Πατριάρχου Αντιοχείας († 12 Φεβρουαρίου). Ο Αγιος δεν έμεινε εκτός του κλίματος της εποχής, ως προς τους δογματικούς αγώνες, και από τους πρώτους μήνες της αρχιερατείας του αποδείχθηκε με τις περίφημες Κατηχήσεις του υπερασπιστής των αποφάσεων και των όρων της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου.

Τους αγώνες του Αγίου Κυρίλλου εξήρε και η εν Κωνσταντινουπόλει Σύνοδος του 382 (Θεοδώρητος, Εκκλ. Ιστορία 5, 9).

Η δογματική τοποθέτηση του Αγίου Κυρίλλου υπήρξε η πρώτη αιτία ρήξεως με τον Επίσκοπο Ακάκιο Καισαρείας, ο οποίος στην συνέχεια ζητούσε διάφορες αφορμές για να καταστρέψει τον Αγιο. Δεύτερη αιτία ήταν η διαφορά σχετικά με την δικαιοδοσία των δύο εδρών. Ως γνωστόν, λόγω καταστροφής της πόλεως των Ιεροσολύμων η εκεί Χριστιανική διασκορπίσθηκε, μετά δε την επανοικοδόμηση αυτής οι Χριστιανοί ήσαν λίγοι, γι αυτό σε Μητρόπολη αναδείχθηκε η πρωτεύουσα της Παλαιστίνης Καισάρεια. Μετά από λίγο, όταν οι Χριστιανοί των Ιεροσολύμων αυξήθηκαν, η Επισκοπή Ιεροσολύμων ζήτησε αποκατάσταση της παλαιάς αυτής θέσεως. Το 325 η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος, δια του 7 ου Κανόνος αυτής, όριζε να τιμάται ιδιαίτερα κατά τα αρχαία έθιμα ο Επίσκοπος Αιλίας, δηλαδή Ιεροσολύμων, η δε Μητρόπολη Καισαρείας να διατηρεί οικείο αξίωμα. Η ασάφεια της διατυπώσεως του κανόνος προεκάλεσε διένεξη μεταξύ του Αγίου Κυρίλλου και του Ακάκιου.

Ο τελευταίος ήταν σε πλεονεκτική θέση λόγω της υποστηρίξεως αυτού από τον Αρειανό αυτοκράτορα Κωνστάντιο (337- 361), και αφού ευρήκε πρόφαση κατά του Αγίου Κυρίλλου, ότι σε καιρό λιμού πούλησε ιερά κειμήλια και αναθήματα για να προσφέρει τροφή στους άπορους, καθαίρεσε τον Αγιο δια Συνόδου, η οποία συνήλθε στα Ιεροσόλυμα το 357 και τον απομάκρυνε από εκεί.

Ο Αγιος Κύριλλος εξορίστηκε στην Ταρσό της Κιλικίας και έγινε δεκτός υπό του εκεί Επισκόπου Σιλβανού, ο οποίος απέρριψε την αξίωση του Ακάκιου να διακόψει την επικοινωνία με τον Αγιο. Ωστόσο ο Αγιος Κύριλλος ζητούσε να διερευνηθεί η υπόθεση του από μεγαλύτερη Σύνοδο. Πράγματι, η Σύνοδος που συνήλθε στα Ιεροσόλυμα το 359, τον αποκατέστησε και τον αθώωσε, αλλά ο Ακάκιος, αφού κατέφυγε στην Κωνσταντινούπολη, ματαίωσε τις αποφάσεις της Συνόδου των Ιεροσολύμων δι άλλης Συνόδου, η οποία συνήλθε το 360 στην Κωνσταντινούπολη και επικύρωσε την καθαίρεση και εξορία του Αγίου Κυρίλλου.

Ο Αγιος Κύριλλος επέστρεψε στην έδρα του, όπως και οι λοιποί εξόριστοι Επίσκοποι το 361, επί αυτοκράτορος Ιουλιανού του Παραβάτου, ο οποίος θέλοντας να έχει κοντά του όλους τους εχθρούς του αυτοκράτορος Κωνσταντίου, ανεκάλεσε τους εξόριστους Αρχιερείς. Ο Αγιος αισθανόταν την ανάγκη να επιδοθεί στην διαποίμανση του ποιμνίου του. Αλλά μετά τον θάνατο του Ιουλιανού του Παραβάτου, στις 26 Ιουλίου 363, εξορίσθηκε και πάλι από τον αυτοκράτορα Ουάλη (364-378) για ένδεκα χρόνια και επανήλθε στα Ιεροσόλυμα μετά το θάνατο του αυτοκράτορος, το 378.

Ο Αγιος Κύριλλος κοιμήθηκε εν ειρήνη το 387.

Το κύριο έργο του είναι οι Κατηχήσεις, οι οποίες εκφωνήθηκαν κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και της Διακαινησίμου εβδομάδας του 348 στην βασιλική της Αναστάσεως. Σκοπός του έργου του ήταν αφ' ενός η εισαγωγή των Κατηχουμένων στις θεμελιώδεις διδασκαλίες της πίστεως και του ηθικού βίου των Χριστιανών, αφ' ετέρου δε η φανέρωση των Μυστηρίων της Εκκλησίας στους Νεοβαπτισθέντες. Η αξία των Κατηχήσεων του Αγίου Κυρίλλου είναι ανυπολόγιστη. Κανένα έργο προ αυτού δεν εμφανίζει με τόση παραστατικότητα σχεδόν όλο το τελετουργικό της Ορθοδόξου Εκκλησίας, καθώς και μυστηριακό και αγιαστικό σύστημα, με τόση καταπληκτική ομοιότητα προς τα μέχρι σήμερα τελούμενα στο ναό, ώστε δικαιολογημένα να θεωρούμε ότι οι Κατηχήσεις του Αγίου Κυρίλλου αποτελούν έκτυπη αναπαράσταση και στην πράξη διατήρηση αυτής της ίδιας της Αποστολική Τελετουργικής Παραδόσεως.

Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας, Επισκόπου Φαναρίου Αγαθαγγέλου, τ. Μαρτίου, σελ. σελ. 181-184.