ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΑΚΑΡΙΣΤΟ ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΟ ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗ ΕΥΣΕΒΙΟ ΒΙΤΤΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΝΙΕΡΩΤΑΤΟ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΦΑΝΑΡΙΟΥ ΑΓΑΘΑΓΓΕΛΟ
(ΣΤΟΚΧΟΛΜΗ, 26 ΜΑΪΟΥ 2024)

Μέσα σε κλίμα αναστάσιμης χαράς και διάθεσης, βρίσκομαι κοντά σας, σε αυτή την ευλογημένη ιεραποστολική Μητροπόλη του Βορρά, την Ιερά Μητρόπολη Σουηδίας και πάσης Σκανδιναβίας μετά από φιλάδελφο, ευγενική και λίαν τιμητική πρόσκληση του Σεβασμιωτάτου αγίου Σουηδίας κ. Κλεόπα να παρουσιάσω το νέο βιβλίο του Οργανισμού της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος για την ιεραποστολική δράση του μακαριστού πατρός Ευσεβίου Βίττη, αυτού του ευλογημένου ανθρώπου, του οποίου συγγραφέας είναι ο Σεβασμιώτατος.

Τον μακαριστό Γέροντα δεν είχα ευλογία να τον γνωρίσω προσωπικά. Η πρώτη επαφή μαζί του έγινε κατά τα φοιτητικά μου χρόνια, όταν μελετούσα κείμενα και βιβλία του. Τα δεύτερα ακούσματα τα είχα από τον προκάτοχό μου στη θέση του Γενικού Διευθυντού της Αποστολικής Διακονίας, τον Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Τιράνων και πάσης Αλβανίας κ. Αναστάσιο.

Όταν το βιβλίο εκδόθηκε προ ολίγων ημερών και μου το έφεραν, το κράτησα στα χέρια μου, ομολογώ με μιά αμηχανία. Δεν ήταν μιά έκδοση με κείμενα του Γέροντα, για να τα διαβάσω μόνο. Ο άγιος Σουηδίας σε αυτό το βιβλίο ξεδιπλώνει αριστοτεχνικά όλο τον βίο του πατρός Ευσεβίου. Πώς να μιλήσω εγώ γι’ αυτόν τον άνθρωπο του Θεού; Τί να πώ για την ζωή του που ήταν όλη μια ατέλειωτη προσευχή, ικεσία, ευχαριστία, δοξολογία, θυσία, διακονία;

Δεν σας κρύβω ότι ατένισα το ολοφώτεινο πρόσωπο του Γέροντα, όπως αυτό αποτυπώνεται στο ζωντανό πορτρέτο του εξωφύλλου του βιβλίου, έκαμα τον σταυρό μου και άρχισα την μελέτη.

Με συνοχή καρδίας και δέος βρισκόμουν ενώπιον της μορφής του μακαριστού πατρός Ευσεβίου Βίττη, του χαριτωμένου αυτού ανθρώπου, του πνευματικού, του θεολόγου, του συγγραφέα, του ακούραστου εργάτη του Ευαγγελίου, του αληθινού μυσταγωγού, μορφής ασκητικής, με λόγο λιτό, σαφή, σεμνό, μόνιμα εκκλησιαστικό.

Είναι τεράστια η ευθύνη να παρουσιάζεις ένα βιβλίο για μια τέτοια βιβλική μορφή, ωσάν αυτή του πατρός Ευσεβίου. Όταν μελετάς το βιβλίο αφήνεσαι στην ιστορία και προτιμάς ταπεινά να μιλήσει μέσα σου η φωνή του πατρός Ευσεβίου μέσα από την ζωή του και τα κείμενά του. Κι έτσι νιώθεις ότι ακούς τη φωνή του Θεού.

Η ζωή του π. Ευσεβίου ήταν πάντοτε αφιερωμένη στην λατρεία και δοξολογία του Θεού. Και όταν εργαζόταν χειρονακτικά, και όταν συνέγραφε, και όταν εξομολογούσε, και όταν με τελεία αυταπάρνηση διακονούσε τον πλησίον του, και όταν νήστευε και αγρυπνούσε, πάντοτε βρισκόταν σε στάση λατρευτική ενώπιον του Θεού. Η καθολική και αδιάκοπη υπέρβαση του εαυτού του χάριν του πλησίον, η θυσιαστική του προσφορά προς αυτόν, ο απόλυτος σεβασμός και η λεπτότητα με τα οποία προσέγγιζε την εικόνα του Θεού, τον άνθρωπο, η διακριτική ποιμαντική του, με την οποία κατηύθυνε πλήθη πιστών εις οδόν σωτηρίας, μέσω των αγιοπνευματικών και αγιοπατερικών επιστολών του, συγγραμμάτων του, κηρυγμάτων του και κατ’ ιδίαν συνομιλιών του στο εξομολογητήριο, είναι εκφάνσεις της ζωής ενός αγιοπνευματικού ανθρώπου που τόσα προσέφερε στο έργο της ιεραποστολής και της διδαχής τού λόγου.

Αυτή την αγιασμένη προσωπικότητα τοῦ πατρός Ευσεβίου παρουσιάζουν στα μηνύματά τους για την έκδοση του βιβλίου ο Παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης κος Βαρθολομαίος, ο Πρώτος της Ορθοδοξίας, ο πολυσέβαστος ακαδημαϊκός διδάσκαλος Αρχιεπίσκοπος πρ. Αμερικής κ. Δημήτριος και ο φίλτατος Αρχιεπίσκοπος Θυατείρων και Μεγάλης Βρεττανίας κ. Νικήτας.

Ο ανά χείρας πολυσέλιδος τόμος, 776 σελίδων, αποτελεί κυριολεκτικώς έναν πολύτιμο μαργαρίτη στο πεδίο της σύγχρονης εκκλησιαστικής ιστορίας. Και είναι πράγματι πολύτιμος για πολλούς λόγους.

Ο συγγραφέας Μητροπολίτης Σουηδίας κ. Κλεόπας κατά τη συγγραφή του έργου ακολουθεί υποδειγματικά την επιστημονική μεθοδολογία ιστορικής καταγραφής γεγονότων. Συγκεκριμένα, πρώτον στη συλλογή του πρωτογενούς υλικού. Διακρίνει τις πηγές του σε προφορικές, από πρόσωπα που βίωσαν εκ του σύνεγγυς τα γεγονότα, υπήρξαν αυτόπτες και αυτήκοοι μάρτυρες, κατά τον Θουκυδίδη, έδρασαν και διαμόρφωσαν τις συνθήκες. Παραλλήλως και οι γραπτές πηγές αξιοποιούνται με απόλυτη επιτυχία. Ο συγγραφέας ως υπομονετικός και ρέκτης σκαπανεύς, αφιέρωσε ικανό χρόνο για να ανατρέξει στα αρχεία και να καταγράψει έγγραφα και επιστολές που αφορούν στη ζωή και την ιερατική δράση του μακαριστού π. Ευσεβίου. Η επιτυχία του συγγραφέα έγκειται στο γεγονός ότι το υλικό αυτό δεν παρατίθεται στον τόμο ανεπεξέργαστο. Με μεθοδικότητα και αξιοπιστία αντλούνται από το αρχειακό υλικό τα χρήσιμα και πολύτιμα και καταγράφονται με λογική αλληλουχία, χρονική σειρά, και με σχέση αιτίου – αιτιατού. Τούτο έχει ως αποτέλεσμα ο λόγος να κυλά αβίαστα, ο αναγνώστης να μην προβληματίζεται κατά τη μελέτη του τόμου, να μην υπάρχουν χάσματα ή οπισθογυρίσματα και επαναλήψεις ή ανακολουθίες. Όσα γράφονται ή τεκμαίρονται, προκύπτουν από τα κείμενα και δεν αποτελούν πιθανολογήσεις ή ατεκμηρίωτες υποθέσεις.

Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο που συντείνει στα παραπάνω, είναι ο επιτυχής χωρισμός σε κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο περιγράφεται, πάντα με τη χρήση στοιχείων μέσα από τις πηγές, η ιερατική διακονία του π. Ευσεβίου. Όμως, παράλληλα με την εξιστόρηση της προσωπικής του διαδρομής, και ίσως αυτό είναι το πλέον σημαντικό, καταγράφονται η ιστορία, η δράση, τα πρώτα βήματα, οι δυσκολίες, οι επιτυχίες και εν γένει η παρουσία της Ελληνορθοδόξου Εκκλησίας, ως γνήσιο και άξιο τέκνο της του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας, του Οικουμενικού μας Πατριαρχείου, στις εσχατιές της Ευρώπης στον Σκανδιναβικό Βορρά. Με άλλα λόγια, ο συγγραφέας επιτυγχάνει να καταγράψει την, άγνωστη εν πολλοίς, ιστορία της Εκκλησίας της Σκανδιναβίας μέσα από την περιγραφή της ζωής και της δράσης ενός σπουδαίου φωτισμένου κληρικού της.

Το επόμενο κεφάλαιο είναι κατεξοχήν αφιερωμένο στην παράθεση του πολύτιμου, πρωτογενούς, ανέκδοτου και συνεπώς άγνωστου στο ευρύτερο κοινό, αρχειακού υλικού που σχετίζεται με τον π. Ευσέβιο, αλλά αυτονόητα άπτεται της ιστορίας της τοπικής Εκκλησίας.

Η εκ μέρους του συγγραφέα προσπέλαση, αναζήτηση, αποδελτίωση, καταγραφή και παράθεση του αρχειακού αυτού υλικού, από πολλές διάφορες πηγές και αρχεία, φανερώνουν έναν άνθρωπο με στέρεο επιστημονικό υπόβαθρο και αρχές, μεθοδικότητα, υπομονή, οξύνοια, συνέπεια, ο οποίος κινείται με άνεση στα Αρχεία και τις βιβλιοθήκες, φορέων ή προσώπων, στοιχείο που καθιστά την αναζήτηση δυσχερέστερη καθώς όλα αυτά δεν είναι αυτονόητα υποδειγματικά οργανωμένα και διατηρημένα στη μάχη τους με τον χρόνο. Στην περίπτωση του συγγραφέα ταιριάζει μια φράση του σπουδαίου φιλολόγου του 15ου αιώνα Θεοδώρου Γαζή, ότι ο Μητροπολίτης Κλεόπας σαν δελφίνι γνωρίζει να πλέει με χάρη στο τρικυμιώδες πέλαγος (ενν. του τεράστιου όγκου) των Αρχείων.

Το επόμενο κεφάλαιο αποτελεί πράγματι συμβολή στην ανάδειξη του αξιόλογου ομιλητικού και συγγραφικού έργου του π. Ευσεβίου, στο πλαίσιο της ιερατικής του προσφοράς. Προηγείται, εν είδει παρουσίασης και αποτίμησης, η ανάλυση του εν λόγω έργου και των χαρακτηριστικών του από τον Σεβασμιώτατο. Με τον τρόπο αυτό πολύ εύστοχα και εύληπτα παρέχει τη δυνατότητα στους αναγνώστες να γνωρίσουν το έργο του π. Ευσεβίου. Ακολουθεί η βιβλιογραφική καταλογογράφηση των έργων του, με πλήρη παράθεση των στοιχείων του καθενός. Συνεπώς, μέσω αυτής ο αναγνώστης διαθέτει τη συνολική εικόνα της εργογραφίας του π. Ευσεβίου. Ακολουθεί η έκδοση έργων του π. Ευσεβίου. Η επιλογή της έκδοσης των κειμένων αυτών, τα οποία είχαν δημοσιευθεί παλαιότερα αυτοτελώς, είναι απολύτως επιτυχής. Και τούτο διότι οι πρώτες εκδόσεις είναι δυσπρόσιτες στο ευρύ κοινό, ενώ πλέον τα κείμενα βρίσκονται συγκεντρωμένα στον παρόντα τόμο, προσιτά σε κάθε ενδιαφερόμενο. Μέσα από τα κείμενα αυτά, τα οποία έχουν εκδοθεί από τον συγγραφέα με επιστημονική ακρίβεια και συνέπεια, γνωρίζουμε για τον «νου» του π. Ευσεβίου. Επιπλέον, απολαμβάνουμε τον γλαφυρό ρέοντα λόγο του, για τα θέματα πίστης και καθημερινότητας που απασχολούσαν τους χριστιανούς της εποχής του, για τις ανησυχίες και αναζητήσεις του, για τη θεολογική του κατάρτιση, αλλά και για την αγάπη του για τον Χριστό και τον συνάνθρωπο. Έτσι ο Σεβασμιώτατος συγγραφέας μας χαρίζει μέσα και από την έκδοση των κειμένων του π. Ευσεβίου μια προσωπογραφία του απολύτως εναργή, ολοφώτεινη και διαυγή.

Το επόμενο κεφάλαιο αποτελεί πολύτιμη εισφορά στην ιστορία της Εκκλησίας της Σκανδιναβίας, καθώς εξιστορείται μέσα από τα έγγραφα και τη σχετική αλληλογραφία ένα εξαιρετικό γεγονός για την τοπική Εκκλησία, η τελετή Θυρανοιξίων του Ησυχαστηρίου του Αγίου Νικολάου Ρέττβικ. Και από την περιγραφή αυτή διαφαίνεται η προσφορά του π. Ευσεβίου.

Το 5ο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στη λεγόμενη «πρόσληψη» της παρουσίας, της δράσης και της προσφοράς του π. Ευσεβίου. Συγκεκριμένα, αποδελτιώνονται, και συγκεντρώνονται κείμενα τρίτων προσώπων, τα οποία αναφέρονται στον εν λόγω κληρικό. Για την επιστήμη της Ιστορίας, το επίπεδο αυτό είναι το δεύτερο ουσιαστικό στη διαδικασία σκιαγράφησης μιας προσωπικότητας και του έργου του. Πρώτο είναι το στάδιο που περιλαμβάνεται στα πρώτα κεφάλαια του τόμου, δηλαδή η καταγραφή μέσα από τις άμεσες πηγές (αρχειακό υλικό) και τα κείμενα του ίδιου του πρωταγωνιστή. Δεύτερο, εξίσου σημαντικό, είναι αυτό που πολύ εύστοχα επιλέγεται από τον συγγραφέα να καταγραφεί, δηλαδή η «γνώμη» τρίτων για το εξιστορούμενο και αποτιμώμενο πρόσωπο. Το στάδιο αυτό, περισσότερο ίσως υποκειμενικό από το πρώτο, μας παρέχει μια πιο ολοκληρωμένη, σφαιρική εικόνα του π. Ευσεβίου και όσων σημαντικών ιστορικών στιγμών για τη Μητρόπολη Σουηδίας και την Σκανδιναβία συνδέονται με εκείνον.

Τέλος, στην ολοκληρωμένη παρουσίαση τόσο της προσωπικότητας και της δράσης του π. Ευσεβίου, όσο και της ιστορίας της Μητροπόλεως Σουηδίας, συμβάλλει το παράρτημα και κυρίως το αδημοσίευτο μέχρι σήμερα φωτογραφικό υλικό, που μας παρέχει με μοναδικό και συγκινητικό τρόπο την οπτική σύνδεση με το πρόσωπο του π. Ευσεβίου και μας ταξιδεύει νοερά στα ιερά μονοπάτια που διαμόρφωσε και περπάτησε ο ίδιος κατά την επίγειο εν Χριστώ βιοτή του, υπέρ της Ορθόδοξης Εκκλησίας και του ποιμνίου της.

Ο άγιος Θεός θα ανταποδώσει μεγάλη ευλογία στον Σεβ. Μητροπολίτη κ. Κλεόπα. Πρώτα, διότι με την εργασία του αυτή διδάσκει προβάλλοντας την μορφή ενός αγίου και φωτεινού ανθρώπου, σε εποχές δύσκολες και δίσεκτες. Και αυτό δεν είναι μικρό πράγμα. Προβάλλοντας τέτοιες μορφές της Ορθοδοξίας διδάσκει, νουθετεί, καλλιεργεί την ευσέβεια, καθιστά την ιερά ιστορία της Εκκλησίας και την πορεία της προς τα έσχατα πάντοτε παρούσα και ζωοποιό. Από την άλλη πλευρά η έκδοση αυτή αποτελεί μιά πολύτιμη, επιστημονικά και μεθοδολογικά άψογη, συνεισφορά του Σεβασμιωτάτου στην ιστορική καταγραφή της παρουσίας και της προσφοράς της Ορθόδοξης Εκκλησίας στη Σκανδιναβία, σε εποχές μάλιστα δυσχειμέρους, όταν η ανθρωπότητα βγαλμένη από τη δίνη ενός Παγκοσμίου Πολέμου, αναζητούσε τον βηματισμό και τον προσανατολισμό της ανάμεσα στον απάνθρωπο αθεϊσμό και στη φιλάνθρωπο χριστιανική οδό.

Κλείνω ευλαβικά γόνυ καρδίας στην ιερά μνήμη του πατρός Ευσεβίου ψελλίζοντας την ιδική του προσευχή:

«Λοιπόν Σέ ἀκούω, Κύριε.
Μίλα μου, του λέγει ο Χριστός.
Μίλα μου γιά τούς φτωχούς, πού θέλεις νά ἐλαφρύνης τήν κατάστασή τους·
γιά τούς ἀδικημένους, πού καταπιέζονται·
γιά τούς συκοφαντημένους, πού δέν μποροῦν νά ἀποδείξουν τήν ἀθωότητά τους·
γιά τούς ἀρρώστους, πού ὑποφέρουν·
γιά τούς κακούς, πού θά ἤθελες νά μεταστραφοῦν στό καλό·
γιά τούς μοναχικούς, πού μαραζώνουν στή μοναξιά τους·
γιά τούς ἀπογοητευμένους ἀπό τή ζωή·
γιά τούς βυθισμένους στό βοῦρκο τῆς ἁμαρτίας καί περικλεισμένους στή φυλακή τῶν παθῶν τους·
γιά τούς ποικίλως ψυχικά ἀρρώστους·
γιά τά πρόσωπα, πού κάποτε σέ ἀγαποῦσαν, ἀλλά τώρα ἀπομακρύνθηκαν ἀπό σένα, ἀλλά τόσο πολύ θά ἤθελες νά ξανάρθουν πάλι κοντά σου·
γιά ὅλους, γιά ὅλους καί ὅλα, πού νιώθεις τήν ἀνάγκη νά πῆς θερμόν ἕναν λόγο, ἕνα αἴτημα ἱερό, μία ἱκεσία ὁλοκάρδια.
Μήν ξεχνᾶς πώς ἔχω ὑποσχεθῆ νά ἀκούω κάθε προσευχή, πού ἀναδύεται ἀπό τά βάθη τῆς καρδιᾶς καί πού μέ τά φτερά τῆς ἀγάπης μέ ταχύτητα ἀφάνταστα πιό μεγάλη ἀπό τό φῶς διασχίζει τά ἄπειρα ὕψη καί φτάνει μπρός στόν οὐράνιο θρόνο μου ὡς εὐάρεστη καί ἱερή προσφορά».

Σήμερα ο πατήρ Ευσέβιος μας προσφέρει όλους προσευχητικά στον θρόνο του Θεού.

Σας ευχαριστώ!