Η πολιτεία της ερήμου. Μοναξιά, σιωπή, προσευχή
Μητροπολίτου Φαναρίου Αγαθαγγέλου

Η πολιτεία της ερήμου είναι μια πνευματικότητα θεοκεντρική, μεταλογική, οντολογική και εσχατολογική με άπειρες σωτηριολογικές, εκκλησιολογικές, ανθρωπολογικές και κοσμολογικές συνέπειες. Είναι μια πράξη με την οποία χαρίζεται η ζωή, το πλήρωμα της αλήθειας, της ελευθερίας και της αγάπης και ο άνθρωπος νικά και μεταμορφώνει τη μοναξιά, την αλλοτρίωση, την απόγνωση, την απελπισία και το θάνατο. Γι’ αυτό δεν σχετίζεται με κάποια παθητική εσωτερικότητα, κάποια μεταφυσική αρχή, με οποιοδήποτε αγγελισμό και θρησκευτικό ευδαιμονισμό. Είναι μία πνευματικότητα, που τη χριστιανική της, οντολογική πληρότητα και τελείωση εργάζεται και κατευθύνει το Πανάγιο Πνεύμα, με την ελεύθερη κατάφαση και απόφαση του ανθρώπου. Γι’ αυτό η πνευματικότητα της Ερήμου είναι μια δυναμική φανέρωση της Βασιλείας.

Το πρώτο μας μέλημα είναι να διερευνήσουμε τι σημαίνει για μας το φεύγειν τον κόσμον. Αυτό εγείρει το ερώτημα του μονήρους βίου. Το δεύτερο μέλημά μας είναι να ορίσουμε τη σιωπή ως ουσιώδες στοιχείο ενός βίου αυθεντικής πνευματικότητας. Τέλος, οι Πατέρες και Μητέρες της Ερήμου μας παροτρύνουν να προσευχόμαστε πάντοτε και αδιάλειπτα. Το βιβλίο αφιερώνεται από τον συγγραφέα στον Σεβ. Αρχιεπίσκοπο πρ. Αμερικής κ. Δημήτριο.

Περιεχόμενα βιβλίου:

Η Αρμενική Εκκλησία
Καθολικού Αράμ Α΄

Ένας οδηγός γνωριμίας με την αρχαιότερη αναγνωρισμένη από κρατική εξουσία εκκλησία, την αποστολική Αρμενική Εκκλησία, η οποία συνδέεται άρρηκτα και διαχρονικά με τον αρμενικό λαό. Στο έργο του πολυγραφότατου Καθολικού Αράμ Α΄ παρουσιάζονται ευσύνοπτα η ιστορική και μαρτυρική διαδρομή της δια μέσου των αιώνων, οι σχέσεις που ανέπτυξε με τους πολυάριθμους κατακτητές του βασιλείου της Αρμενίας, οι διώξεις που υπέστη από αλλόθρησκους και πολιτικούς δυνάστες, η πλούσια πνευματικότητά της, ο λειτουργικός βίος της, οι διοικητικές δομές της και η ανά τον κόσμο εξάπλωσή της μέσω της αρμενικής Διασποράς. Μέσα από τις σελίδες του έργου ο αναγνώστης θα συνειδητοποιήσει ότι οι διαφορές με την Ορθόδοξη Εκκλησία είναι μικρές, οφειλόμενες σε ιστορικές περιπέτειες και παρερμηνείες των αποφάσεων της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου, γεγονός άλλωστε που αποτυπώθηκε και στον επίσημο διάλογο των Ορθοδόξων Εκκλησιών με τις Προχαλκηδόνιες Εκκλησίες. Η έκδοση του έργου έγινε υπό την αιγίδα της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, ενώ τη μετάφρασή του εκπόνησε ο Σεβ. Μητροπολίτης Ν. Ιωνίας και Φιλαδελφείας κ. Γαβριήλ.

Σχ.12Χ19, Σελ. 304, Τιμ.15€.

Θεολογία και Διδαχή
Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου

Οι Πατριαρχικές Aποδείξεις της Α. Θ. Παναγιότητος, του Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου για τις εορτές των Χριστουγέννων και το Άγιο Πάσχα, οι Κατηχητήριοι Λόγοι για την Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή και τα μηνύματα για την ημέρα της Ινδίκτου (1η Σεπτεμβρίου), η οποία είναι Ημέρα προσευχής υπέρ της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος εκδόθηκαν σε πολυτελή Τόμο, υπό τον τίτλο «ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΙΔΑΧΗ». Στα Πατριαρχικά κείμενα όλοι οι χριστιανοί βρίσκουν θέση στην ανθρώπινη ενότητα, αναδεικνύεται η Εκκλησία του Χριστού, και μία μόνο θεολογία, το κήρυγμα του αναστηθέντος Χριστού που μας ανασταίνει και μας δίδει τη δύναμη να αγαπάμε. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος με μία εμπνευσμένη φωνή, που αποτυπώνεται στην γραφή των Πατριαρχικών Αποδείξεων και Μηνυμάτων, απλώνει την Ορθοδοξία στα πέρατα της Οικουμένης. Η εμβληματική μορφή του αναδεικνύει το πνευματικό του μέγεθος, τη διορατικότητα και τη συμβολή του στην αναδιαμόρφωση της εκκλησιαστικής ιστορίας και τη δυναμικά παρούσα στο διεθνές γίγνεσθαι Ορθοδοξία, δίδοντάς της μία νέα πνοή από την μαρτυρική καθέδρα του Φαναρίου, εδώ όπου αντηχούν οι φωνές των μυστικών, όπου η Νέα Ρώμη έχει γίνει, χάρη στη δόξα και τον Σταυρό, ένα ταπεινό σημείο της ουράνιας Ιερουσαλήμ. Ένα πνευματικοποιημένο Φανάρι σημαίνει την απελευθέρωση από ενδοκοσμικές αξιώσεις και αγκάλιασμα του ολιστικού νοήματος του Ευαγγελίου: είναι αυτό που κάνει την Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως αληθινά οικουμενική και πνευματικά καθολική· να είναι όλη στο θυσιαστήριο.

Σχ. 20Χ26, Σελ. 432, Τιμ. 30€.

Ανθολόγιο Συμβουλών
Άγιος Παΐσιος Αγιορείτης

Οι λόγοι του Αγίου Παϊσίου του Αγιορείτου μάς εισάγουν στο περιβάλλον της νηπτικής θεολογίας, ήτοι την συνεχή πνευματική εγρήγορση του ανθρώπου, και υπενθυμίζουν στον ευρισκόμενο σε σύγχυση σύγχρονο άνθρωπο τον σκοπό της υπάρξεώς του, την αγιότητα και την ομοίωση με τον Τριαδικό Θεό. Ο ΄Αγιος δίδει απαντήσεις σε πολλά εκκλησιαστικά θέματα και συμβουλές σε πτυχές που αφορούν την καθημερινή ζωή του χριστεπωνύμου πληρώματος της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Την επιμέλεια της παρούσας έκδοσης ανέλαβε η Ιερά Αδελφότητα των Καρτσωναίων της Ιεράς Σκήτης Αγίας Άννης του Αγιωνύμου Όρους του Άθω.

Σχ. 17Χ24, Σελ. 560, Τιμ. 15 €.

Μικρό Εισοδικό στα Μυστήρια της Εκκλησίας μας
Μητροπολίτου Φαναρίου Αγαθαγγέλου
Γενικού Διευθυντού της Αποστολικής Διακονίας
της Εκκλησίας της Ελλάδος

Σε μια εποχή κατά την οποία τα ιερά μυστήρια καταντούν μέσα από νοοτροπίες ματαιοδοξίας και κενοδοξίας απλώς κοινωνικές τελετές, απογυμνωμένες από το λειτουργικό και μυστηριακό τους χαρακτήρα, είναι ουσιαστικό και σημαντικό να γνωρίσουμε τι συμβαίνει στην Εκκλησία κάθε στιγμή της λατρείας και της λειτουργικής ζωής. Πρώτα μαθαίνουμε, μετά αγαπάμε και στη συνέχεια πιστεύουμε.

Για τον λόγο αυτό, η Αποστολική Διακονία προχώρησε στην έκδοση αυτού του κατηχητικού βιβλίου, υπό τον τίτλο «Μικρό Εισοδικό στα Μυστήρια της Εκκλησίας μας»,   στο οποίο αναλύονται ευσύνοπτα τα ιερά Μυστήρια, το τελετουργικό τους και οι λειτουργικοί συμβολισμοί. Το βιβλίο ακολουθεί το μονοτονικό σύστημα γραφής και είναι πλούσια διακοσμημένο με εικονογραφικό υλικό. Απευθύνεται σε νέους και οικογένειες, γενικότερα στο ευρύ αναγνωστικό κοινό, που τόσο διψούν να μάθουν τα της πίστεως και τα του λειτουργικού βίου.

Σχ. 21Χ22, Σελ. 128 σελ. - τετράχρωμο.
Προνομιακή τιμή: 2,90 €.

Αθηναγόρας και  Olivier Clément,     
ένας Πατριάρχης και ένας Καθηγητής  
μεταξύ των εθνικισμών και της παγκοσμιοποίησης,  
Andrea Riccardi

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας είναι ασφαλώς ο κεντρικός πρωταγωνιστής της ανά χείρας μεταφρασμένης μελέτης του Ιταλού ιστορικού Andrea Riccardi «Αθηναγόρας-Clément, ένας Πατριάρχης και ένας καθηγητής μεταξύ των εθνικισμών και της παγκοσμιοποίησης». Οι συνομιλίες στο Φανάρι το καλοκαίρι του 1968 με τον έτερο πρωταγωνιστή του βιβλίου, τον Γάλλο θεολόγο Olivier Clément (1921-2009), από τις οποίες προέκυψε το Dialogues avec le patriarche Athenagoras (1969), προσφέρουν στον Riccardi την αφορμή να αναλύσει την κοινωνική, διαχριστιανική και πολιτισμική ατμόσφαιρα της εποχής στην οποία διεξήχθησαν. Ο συγγραφέας μας μεταφέρει στο ιδεολογικά φλεγόμενο Παρίσι του ’68, που αποτελούσε την πνευματική Ιθάκη πολλών νέων του ’60, αλλά και στη «σιδηρά» Σοβιετική Ένωση. Μας ταξιδεύει, επίσης, στα Βαλκάνια των αρχών του 20ού αιώνα, περίοδο μετάβασης από την οθωμανική κοινωνία στα εθνικά Κράτη, το καθένα με το δικό του εθνο-εκκλησιαστικό αφήγημα. Αυτό το κάνει ο Riccardi, προκειμένου ο αναγνώστης να μυηθεί στις περιστάσεις όχι τόσο του βίου του Αθηναγόρα, όσο κυρίως στο βάθος και την αξία της μαρτυρίας του.
Ο Clément έφθασε στην Κωνσταντινούπολη προβληματισμένος από τις νεανικές κινητοποιήσεις του παρισινού Μαΐου – δεν είχε διστάσει να αποκαλέσει τους μαθητές «κατεψυγμένους εγκεφάλους» – αλλά και έντονα απογοητευμένος από το γενικότερο κλίμα της φοιτητικο-μαθητικής εξέγερσης. Άνθρωπος της παιδείας και της μάθησης ο ίδιος, διέβλεπε ένα υπαρξιακό αδιέξοδο στα συνθήματα του ’68. Η ρήξη μεταξύ νέου και παλαιού, μεταξύ των νέων και ό,τι αυτοί έβλεπαν ως εξουσιαστική «αυθεντία» κινδύνευε να ανατρέψει τη δομή και τις αξίες της μεταπολεμικής δυτικής κοινωνίας. Ο καθηγητής Clément συνάντησε τον Πατριάρχη Αθηναγόρα κομίζοντας τις παραπάνω ανησυχίες. Τί είχε να πει, όμως, στους μοντέρνους δυτικούς νέους ένας 82χρονος Ιεράρχης της Ανατολής; Ο Clément βρέθηκε αντιμέτωπος με μία ισχυρή προσωπικότητα: αντί ενός αντιμοντέρνου υπερασπιστή των παραδοσιακών αξιών της κοινωνίας, ο Γάλλος θεολόγος συνάντησε έναν άνθρωπο με εφηβική φρεσκάδα και με διάθεση να μεταδώσει στον κόσμο του σήμερα τη μακραίωνη παράδοση της Εκκλησίας του. Ένας γηραιός Αθηναγόρας, που έγινε «γέροντας», όπως αναφέρει ο Riccardi, και εξομολογήθηκε τα πνευματικά του εσώψυχα στον συνομιλητή του, μυώντας τον συγχρόνως στο όραμά του για την Εκκλησία.

Σχ. 14Χ24, σελ. 352, Τιμή: 10 €.

Ο πληγωμένος αετός
Στυλιανού Παπαδόπουλου

Η αφηγηματική βιογραφία του θεηγόρου πνευματικού φωστήρα της Ορθοδοξίας, Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, συνταχθείσα από τον αείμνηστο Πατρολόγο. Στυλιανό Παπαδόπουλο. Το εν λόγω πόνημα επανεκδίδεται για δέκατη φορά, είκοσι οκτώ έτη από την πρώτη του έκδοση, παραμένοντας πάντοτε επίκαιρο για τον σύγχρονο χριστιανό, αφού προβάλλει την αληθή ευσέβεια, τον έρωτα για το θείο και το χάρισμα της αρχιερωσύνης. Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος ως οικουμενικός διδάσκαλος παραμένει διαχρονικά το κλέος της Θεολογίας και ο μύστης της θείας ελλάμψεως.

Σχ.14Χ 21, Σελ.: 400, Τιμ. 8€.

Ο Όμηρος ξεφυλλίζει την Ιστορία και παλεύει για τη λευτεριά
Πηνελόπη Μωραΐτου- Εικον. Πέγκυ Φούρκα

Μία φανταστική περιήγηση του κεντρικού ήρωα του έργου Ομήρου στις τελευταίες ένδοξες σελίδες του Έθνους μας για τους μικρούς μας φίλους. Από τις ημέρες που προετοίμασαν την εθνική παλιγγενεσία του 21’ και τα πρώτα χρόνια του ανεξαρτήτου ελληνικού κράτους, τους βαλκανικούς πολέμους, την μικρασιατική εκστρατεία μέχρι και το Έπος του 1940. Μία εύληπτη, σύντομη ιστορική αναδρομή στα κύρια γεγονότα που διαμόρφωσαν την πατρίδα μας και οφείλουν να γνωρίζουν όλα τα Ελληνόπουλα.

Σχ. 21Χ29, Σελ. 232, Τιμ.: 14€.

Η Ιουλία και ο κάμπος του Θεού
Μαρίας Κασαμπαλάκου

Μία αλληγορική παιδική ιστορία με ηρωίδα την 9χρονη Ιουλία, η οποία περνά επτά ημέρες στην εξοχή και μαθαίνει μέσα από την μοναδικότητα κάθε δημιουργήματος, από τα λουλούδια μέχρι τις μέλισσες, ότι είναι θέλημα Κυρίου ο άνθρωπος να κρατήσει και να διαφυλάξει το οικοσύστημα σε ισορροπία και αρμονία και να διδάσκεται δια του κάλλους της φύσης την αγάπη προς όλα τα πλάσματα του Θεού. Η εικονογράφηση είναι της ίδιας της συγγραφέως.

Σχ. 29 X 21,Σελ. 44, Τιμ. 10€.

29 Ιουνίου

† Μνήμη τῶν ἁγίων ᾿Αποστόλων Πέτρου καί Παύλου.

Μητροπολίτου Φαναρίου Αγαθαγγέλου,
Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας, Ιούνιος,
Αθήνα 2009, εκδ. Αποστολική Διακονία, σελ. 428-464

῾Ο ᾿Απόστολος ΠΑΥΛΟΣ, ἡ ἡρωικότερη ἀποστολική μορφή τῆς πρώτης Χριστιανικῆς περιόδου, ὑπῆρξε ὁ κατ᾿ ἐξοχήν ᾿Απόστολος τῶν ᾿Εθνῶν, ὁ μοναδικός διδάσκαλος καί ὁ σπουδαιότερος παιδαγωγός τῆς Οἰκουμένης, ὁ ἐκκλησιαστικός ἀγωνιστής καί φυτουργός τῆς ᾿Εκκλησίας. Οἱ Πατέρες τῆς ᾿Εκκλησίας ἐκφράζονται μέ τό μεγαλύτερο θαυμασμό καί ἐξυμνοῦν μέ τά καλύτερα λόγια τήν προσωπικότητά του, τό καταπληκτικό ἱεραποστολικό ἔργο του καί τή μοναδική διδασκαλία του. Μάλιστα ὁ κυριότερος ἑρμηνευτής του, ὁ ῞Αγιος ᾿Ιωάννης ὁ Χρυσόστομος, ἐκ τῶν κορυφαίων πατέρων τῆς ᾿Εκκλησίας, εὔστοχα τόν χαρακτηρίζει ὡς «τόν πρῶτον μετά τόν ῞Ενα» καί συνιστᾶ «μή θαυμάζειν μόνον ἀλλά καί μιμεῖσθαι τό ἀρχέτυπον τοῦτο τῆς ἀρετῆς». ῎Αριστος γνώστης τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας καί παιδείας, ἔφερε τό ἀληθινό φῶς τῆς θεογνωσίας, τό φῶς τοῦ Εὐαγγελίου ἀπό τήν ᾿Ανατολή στή Δύση.

῾Ο ᾿Απόστολος Παῦλος ἐγεννήθηκε στήν Ταρσό τῆς Κιλικίας , μεταξύ τῶν ἐτῶν 5-15 μ.Χ., ἀπό ᾿Ιουδαίους γονεῖς τῆς φυλῆς Βενιαμίν, ὁποία μαζί μέ τή φυλή τοῦ ᾿Ιούδα θεωροῦνται οἱ μόνες καθαρές φυλές . Κατεῖχε τή ρωμαϊκή ὑπηκοότητα ἀπό τόν πατέρα του, ὁ ὁποῖος ἦταν Ρωμαῖος πολίτης, δικαίωμα τό ὁποῖο ἀπέκτησε καί ὁ ἴδιος καί ἀπό τό ὁποῖο φαίνεται ὅτι ὁ κάτοχός του καταγόταν ἀπό τά ἀνώτερα στρώματα τῆς κοινωνίας τῆς Κιλικίας. Στό ἑβραϊκό του ἀρχικό ὄνομα Σαούλ ἤ Σαῦλος, κατά τή γνωστή τότε συνήθεια τῶν ᾿Ιουδαίων τῆς διασπορᾶς νά χρησιμοποιοῦν διπλή ὀνομασία, προστέθηκε ἀργότερα δεύτερο ὄνομα-καί ὡς Ρωμαῖος πιά πολίτης- τό χρησιμοποιούμενο στίς Πράξεις ἑλληνικό ἤ ρωμαϊκό ὄνομα Παῦλος, ὁμόηχο τοῦ ἰουδαϊκοῦ Σαῦλος (Σαῦλος-Παῦλος). ῾Η δεύτερη ὀνομασία δέν ἦταν ἀσυνήθης ἐνέργεια στίς εὐκατάστατες καί ὁπωσδήποτε σημαντικές ρωμαϊκές οἰκογένειες.

῾Ο ῞Αγιος ῾Ιερώνυμος, ἔχοντας ὑπ᾿ ὄψιν του κάποια ἀρχαία παράδοση ἀναφέρει ὅτι ὁ Παῦλος καταγόταν ἀπό τά Γίσχαλα ἤ Κίσχαλα (Gischala) τῆς Γαλιλαίας τῆς Παλαιστίνης, πράγμα πού σημαίνει ὅτι κάποιος, ἐνδεχομένως, ἀπό τούς προγόνους του καταγόταν ἀπό τά Κίσχαλα.

Κατά τήν ὄγδοη μέρα ἀπό τῆς γεννήσεώς του ὁ Παῦλος περιτμήθηκε, γεγονός πού ἀποδεικνύει ὅτι οἱ γονεῖς του ἦταν εὐσεβεῖς καί νομοταγεῖς, ἄν καί ἦταν ἑλληνιστές, ὅπως καί ὁ ἴδιος ὁ Παῦλος ἦταν ἑλληνιστής τῆς διασπορᾶς.

Στήν Ταρσό, ὅπου ἐπέρασε τά παιδικά του χρόνια, οἱ γονεῖς του ἐφρόντισαν νά ἀποκτήσει τήν καλύτερη καί ἀρτιότερη ἑλληνική μόρφωση, ὅπως ἄλλωστε αὐτό ἀποδεικνύεται καί ἀπό τίς ᾿Επιστολές του. ᾿Εκεῖ ἔμαθε τήν ἑλληνική γλώσσα καί ἐδιδάχθηκε γενικότερα τήν ἑλληνική σκέψη καί τόν τρόπο ζωῆς.

Στήν πόλη αὐτή ᾿Ιουδαϊκή παροικία διατηροῦσε τά ἤθη καί ἔθιμά της καί τήν κοινωνική ζωή της γύρω ἀπό τή Συναγωγή πού ἦταν τό πνευματικό κέντρο. ῾Η Συναγωγή ἀποτελοῦσε, ἐπίσης, τό κέντρο τῆς λατρείας τῆς θρησκείας, τῆς προσευχῆς καί τῆς διδαχῆς τοῦ λόγου καί τοῦ Νόμου τοῦ Θεοῦ. Γαλουχημένος ὁ Παῦλος μέσα σ᾿ αὐτό τό περιβάλλον εὐσεβείας ἄκουσε γιά τό σεβασμό στούς Πατριάρχες καί τούς Προφῆτες καί ἐδιδάχθηκε γιά τήν τήρηση τοῦ Νόμου μέ ζῆλο. Μεγαλωμένος σ᾿ ἕνα τέτοιο αὐστηρό θρησκευτικό ἰουδαϊκό περιβάλλον ὁ Παῦλος ἀπέκτησε βαθιά συνείδηση τῆς μεγάλης σημασίας πού εἶχε τήρηση τοῦ Νόμου γιά τήν ἐπιβίωση τοῦ λαοῦ τοῦ ᾿Ισραήλ, ἀλλά καί τήν ἐλπίδα ἀπελευθερώσεώς του ἀπό τούς Ρωμαίους. ῎Ετσι ἔμαθε τή μητρική του γλώσσα καί τά ἑλληνικά γράμματα πιό πολύ σέ ἰουδαϊκό παρά σέ ἑλληνικό περιβάλλον καί ἡ παίδευσή του καί ἡ ὅλη ἀνατροφή του ἦταν αὐστηρά ραββινική καί ἑβραϊκή. ῎Αλλωστε ἑβραϊκή-ἀραμαϊκή γλώσσα θά πρέπει νά ὁμιλεῖτο καί στό σπίτι του, γιατί ἔτσι ἐξηγεῖται καί εὐχέρειά του νά προσφωνήσει ἀργότερα τούς συγκεντρωμένους στά ῾Ιεροσόλυμα «τῇ ἑβραΐδι διαλέκτῳ».

῾Ο ᾿Απόστολος Παῦλος δέν ἀρκέσθηκε στήν παραπάνω ἑλληνική μόρφωση πού ἀπέκτησε στή γενέτειρά του Ταρσό, ἀλλά ἐπῆγε στά ῾Ιεροσόλυμα, γιά νά τή συμπληρώσει μέ σπουδές τοῦ Νόμου κοντά σέ σοφούς ραββίνους τῆς ῾Ιερουσαλήμ, πρωτεύουσας τοῦ ᾿Ιουδαϊσμοῦ. ῾Η ἀπόφασή του νά μεταβεῖ στά ῾Ιεροσόλυμα δείχνει ἀφ᾿ ἑνός τή συντηρητικότητα τοῦ θρησκευτικοῦ περιβάλλοντος ἀπό τό ὁποῖο προερχόταν καί ἀκόμη τήν πρόθεσή του νά γνωρίσει πληρέστερα καί καλύτερα τό Νόμο, ὡς καταγόμενος ἀπό τόν ᾿Ιουδαϊσμό τῆς διασπορᾶς καί ἀφ᾿ ἑτέρου τήν οἰκονομική δυνατότητα τῆς οἰκογένειάς του. Μάλιστα στίς Πράξεις ἀναφέρεται ὅτι στά ῾Ιεροσόλυμα ὑπῆρχε ἀνιψιός τοῦ Παύλου, υἱός τῆς ἀδελφῆς του. Φαίνεται ὅτι ὁ Παῦλος εἶχε ἔγγαμη ἀδελφή ἐγκατεστημένη στά ῾Ιεροσόλυμα, στήν οἰκία τῆς ὁποίας ἴσως διέμεινε ὁ ἴδιος κατά τό διάστημα τῶν ἐκεῖ σπουδῶν του. Καί αὐτός, ἐνδεχομένως, νά ὑπῆρξε καί ἕνας ἀκόμη λόγος ἤ ὁ κύριος λόγος νά μεταβεῖ στά ῾Ιεροσόλυμα γιά συμπληρωματικές σπουδές.

Στά ῾Ιεροσόλυμα ὁ Παῦλος σπούδασε παρά τούς πόδας τοῦ συνετοῦ φαρισαίου διδασκάλου Γαμαλιήλ (πρεσβύτερου ἐγγονοῦ τοῦ Χιλλέλ), ὁ ὁποῖος ἦταν «τίμιος παντί τῷ λαῷ» καί, κατά τό Ταλμούδ, ἦταν γνώστης τῆς ἑλληνικῆς φιλολογίας καί ἐνεθάρρυνε τίς ἑλληνικές σπουδές. ᾿Από αὐτόν τό φαρισαῖο διδάσκαλό του Γαμαλιήλ, ὁ Παῦλος ἐδιδάχθηκε, ὅσο λίγοι, τήν ἰουδαϊκή θεολογία καί ἔτσι τό ὕφος του, θεολογική μέθοδος καί χρήση τῆς Γραφῆς τόν ἐμφανίζουν ραββίνο τῆς πιό αὐστηρῆς καί καθαρῆς μορφῆς· ἐνωρίς ἐντάχθηκε στήν τάξη τῶν Φαρισαίων, ἄν βέβαια δέν ἀνῆκε σ᾿ αὐτήν ἀπό τούς γονεῖς του, καί ἔγινε ζηλωτής καί βαθύς γνώστης ὄχι μόνο θεωρητικά ἀλλά καί πρακτικά τῶν πιό σπουδαίων καί σημαντικῶν ζητημάτων τοῦ Νόμου. ῎Ετσι διέθετε ὅλα τά ἀπαραίτητα ἐφόδια ἑνός ἄριστα καταρτισμένου νομοδιδασκάλου καί ἐπιδέξιου χειριστοῦ τῆς ραββινικῆς διαλεκτικῆς. Στά ῾Ιεροσόλυμα ἐκτός ἀπό τίς παραπάνω σπουδές του ἔμαθε καί τήν τέχνη τοῦ σκηνοποιοῦ πού τόν ἐβοήθησε ἀργότερα, ἀσκώντας την, νά συντηρεῖται καί νά μήν ἐπιβαρύνει τούς πιστούς τῶν ᾿Εκκλησιῶν στίς ὁποῖες ἐκήρυττε· «καί διά τό ὁμότεχνον εἶναι ἔμενε παρ᾿ αὐτοῖς καί ἠργάζετο». ῾Η ἐκμάθηση τέχνης ἀποτελοῦσε συνήθεια τῶν ᾿Ιουδαίων λογίων καί μάλιστα τῶν ραββίνων ἀλλά καί ὑποχρέωσή τους γιά νά ἐξασφαλίζουν τή συντήρησή τους.

῾Ο Παῦλος διακρινόταν γιά τό ζῆλο στό ἔργο του, τήν ἀγαθότητα τῶν προθέσεών του καί τίς φυσικές ἱκανότητες, ἀλλά καί γιά τήν εὐρύτητα τοῦ πνεύματος, τήν ἀνησυχία καί δυναμικότητά του, προσόντα τά ὁποῖα ἀνέμεναν τήν κατάλληλη στιγμή νά ἀξιοποιηθοῦν. Αὐτή ἡ ἐμπνευσμένη καί δυναμική προσωπικότητα ἔγινε τελικά τό ὄργανο τῆς θείας Χάριτος καί ἐχρησιμοποιήθηκε γιά τήν πραγματοποίηση τοῦ θείου σχεδίου. ῎Αλλωστε μέσα στό στάδιο τῆς θείας βουλῆς τόσο οἱ ἀνθρώπινες ἱκανότητες ὅσο καί γενικότερα ὁ ἀνθρώπινος παράγοντας κατευθύνονται μέσα στήν πορεία τῆς ἱστορίας τῆς ἀνθρωπότητας καί καθοδηγοῦνται στήν ἐπίτευξη τοῦ σκοποῦ τῆς σωτηρίας τοῦ κόσμου καί τῶν ἀνθρώπων. ῾Η Χάρη τοῦ Θεοῦ δέν ἄφησε τήν ἱκανή αὐτή προσωπικότητα νά συνεχίσει νά στρέφεται ἐναντίον τῶν πιστῶν τοῦ Εὐαγγελίου.

Μαρτυρίες ὅτι ὁ Παῦλος ἐγνώρισε κατ᾿ ἄνθρωπον τόν Κύριο δέν ἔχουμε, ἐκτός ἀπό κάποιο ὑπαινιγμό τοῦ ἰδίου· «εἰ δέ καί ἐγνώκαμεν κατά σάρκα Χριστόν, ἀλλά νῦν οὐκέτι γινώσκομεν». Φαίνεται ὅμως ὅτι ἐπισκέφθηκε τά ῾Ιεροσόλυμα μετά τό 30 μ.Χ.

Κατά τό μαρτυρικό θάνατο τοῦ Πρωτομάρτυρος Στεφάνου «νεανίας» ἀκόμη ἐφύλαγε τά ροῦχα πού ἀπέθεσαν στά πόδια του ἐκεῖνοι πού ἐλιθοβόλησαν τόν Πρωτομάρτυρα· «καί οἱ μάρτυρες ἀπέθεντο τά ἱμάτια αὐτῶν παρά τούς πόδας νεανίου καλουμένου Σαύλου» (Πράξ. 7, 58).

Μέ τό ὅραμα τῆς Δαμασκοῦ, κατά ὑπερφυσικό καί μοναδικό τρόπο, ὁ Χριστός τόν ἐκάλεσε στό ἔργο τοῦ κηρύγματος τοῦ Εὐαγγελίου. ῾Η ἐμφάνιση ὅμως αὐτή δέν ἦταν μιά ὑποκειμενική ἀντίληψη τοῦ Παύλου, ἀλλά ἕνα γεγονός ἀντικειμενικό καί ἱστορικό, καθώς συνάγεται τοῦτο καί ἀπό τή σημασία πού τοῦ ἀποδίδει ὁ ἴδιος ὁ Παῦλος. Τό ξεχωρίζει ἀπό τίς ἄλλες ἀποκαλύψεις καί ὀπτασίες, πού κατά καιρούς εἶχαν γίνει σ᾿ αὐτόν ἀκόμη καί ἀπό τήν ἁρπαγή του μέχρι τοῦ τρίτου οὐρανοῦ γιά τήν ὁποία, ὅπως ὁμολογεῖ, δέν ἦταν βέβαιος ἄν ἦταν σωματική ἤ ὄχι. ᾿Αντιθέτως, γιά τήν ἐμφάνιση τοῦ ᾿Ιησοῦ στό ὅραμα τῆς Δαμασκοῦ εἶναι ἀπόλυτα βέβαιος ὅτι ὑπῆρξε σωματική, καί μάλιστα τήν συναριθμεῖ μέ τίς λοιπές ἐμφανίσεις τοῦ Κυρίου, πού ἔγιναν στούς ᾿Αποστόλους κατά τίς 40 μέρες πρίν ἀπό τήν ᾿Ανάληψή Του καί τήν προβάλλει, βεβαιώνοντας ἔτσι ὅτι καί αὐτός εἶδε τόν Κύριο.

Συγκεκριμένα, στίς Πράξεις (9, 1-29) ἀναφέρεται ὅτι, ἐνῶ ὁ Παῦλος ἐπορεύετο ἀπό τήν ῾Ιερουσαλήμ στή Δαμασκό, γιά νά συλλάβει ἄνδρες καί γυναῖκες Χριστιανούς καί νά τούς ὁδηγήσει δεμένους στήν ῾Ιερουσαλήμ, ξαφνικά ἄστραψε ἕνα φῶς ἀπό τόν οὐρανό καί ὁ Παῦλος ἔπεσε καταγῆς καί ἄκουσε μιά φωνή νά τοῦ λέγει· «Σαούλ, Σαούλ, γιατί μέ καταδιώκεις;». Καί ὁ Παῦλος ἐρώτησε· «Ποιός εἶσαι, Κύριε;». Καί ὁ Κύριος τοῦ ἀπάντησε· «᾿Εγώ εἶμαι ὁ ᾿Ιησοῦς, τόν ὁποῖο ἐσύ καταδιώκεις. ῞Ομως σήκω τώρα καί πήγαινε στήν πόλη, ὅπου ἐκεῖ θά σοῦ ποῦν τί πρέπει νά κάνεις». «Οἱ ἄνδρες πού τόν συνόδευαν ἔμειναν κατάπληκτοι, γιατί ἐνῶ ἄκουγαν τή φωνή δέν ἔβλεπαν κανένα». Μόνο ὁ Παῦλος εἶδε τόν Κύριο, ἐνῶ οἱ συνοδοί του ἀντελήφθηκαν ὅτι κάτι τό ἔκτακτο συνέβη. ῎Ετσι τό γεγονός τῆς θείας ἐμφανίσεως καί φωνῆς εἶναι καί ἀντικειμενικά μαρτυρημένο. Τελικά, σύμφωνα μέ τίς ὁδηγίες, ὁδήγησαν τόν Παῦλο στή Δαμασκό καί ἐκεῖ γιά τρεῖς μέρες ἔμεινε τυφλός, χωρίς νά φάει καί νά πιεῖ τίποτε. Στή Δαμασκό τόν ἐπισκέφθηκε κάποιος μαθητής ὀνόματι ᾿Ανανίας, ὁ ὁποῖος παρά τίς ἐπιφυλάξεις πού εἶχε γιά τόν Παῦλο, λόγῳ τῆς φήμης του ὡς διώκτου τῶν Χριστιανῶν, καί ὑπακούοντας στήν ἐντολή τοῦ Κυρίου· «Πορεύου, ὅτι σκεῦος ἐκλογῆς μοί ἐστιν οὗτος τοῦ βαστάσαι τό ὄνομά μου ἐνώπιον ἐθνῶν... ἐγώ γάρ ὑποδείξω αὐτῷ ὅσα δεῖ αὐτόν ὑπέρ τοῦ ὀνόματός μου παθεῖν» (Πράξ. 9, 15-16), ἔθεσε τά χέρια του ἐπάνω στόν Σαῦλο καί τοῦ εἶπε· «᾿Αδελφέ, ὁ Κύριος πού σοῦ φανερώθηκε στό δρόμο, μέ ἔστειλε γιά νά ξαναβρεῖς τό φῶς σου καί νά φωτισθεῖς ἀπό τό ῞Αγιο Πνεῦμα». ᾿Αμέσως ἐκαθάρισαν τά μάτια του, ξαναβρῆκε τό φῶς, ἐσηκώθηκε, ἐβαπτίσθηκε καί, ἀφοῦ ἔφαγε, ἐνδυναμώθηκε. ᾿Εκεῖ ἐδέχθηκε τήν κατήχηση τῆς διδασκαλίας τοῦ Χριστοῦ καί ἀσφαλῶς ἀναθεώρησε καθ᾿ ὁλοκληρίαν τή φαρισαϊκή ἑρμηνεία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης καί τήν ὅλη συγκρότησή του, σύμφωνα πλέον μέ τή νέα ἐντολή πού ἔλαβε ἀπό τόν Κύριο. Στή συνέχεια μετέβη στήν ᾿Αραβική ἔρημο, στό βασίλειο τῶν Ναβαταίων, νότια τῆς Δαμασκοῦ, παρ᾿ ὅτι τοῦτο δέν ἀναφέρεται ρητῶς στίς Πράξεις, προκειμένου πιθανόν νά ἀποφύγει τούς διῶκτες του καί ἀργότερα ξαναγύρισε στή Δαμασκό, ὅπου ἄρχισε τό κηρυκτικό ἔργο του γιά μιά τριετία· «ἀλλ᾿ ἀπῆλθον εἰς ᾿Αραβίαν καί πάλιν ὑπέστρεψα εἰς Δαμασκόν» (Γαλ. 1, 17).

Στή Δαμασκό ἔμεινε μερικές μέρες μέ τούς Μαθητές τοῦ Χριστοῦ καί ἐκήρυττε στίς Συναγωγές ὅτι ὁ ᾿Ιησοῦς εἶναι ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, γεγονός πού προεκάλεσε τήν κατάπληξη σέ ὅλους ὅσοι τόν ἄκουαν καί ἀποροῦντες ἔλεγαν· «Αὐτός δέν εἶναι ἐκεῖνος πού κατεδίωκε στήν ῾Ιερουσαλήμ ὅσους πίστευαν στόν ᾿Ιησοῦ καί γι᾿ αὐτό τό σκοπό δέν ἔχει ἔλθει ἐδῶ γιά νά τούς συλλάβει καί νά τούς ὁδηγήσει δεμένους στούς ᾿Αρχιερεῖς;» (Πράξ. 9, 20-22).

᾿Αντίθετα ὁ Παῦλος ἐνισχυόταν πιό πολύ καί προκαλοῦσε σύγχυση στούς ᾿Ιουδαίους τῆς Δαμασκοῦ μέ τό κήρυγμά του, ὅτι ὁ ᾿Ιησοῦς εἶναι ὁ Μεσσίας. ῞Υστερα ἀπό μερικές μέρες οἱ ᾿Ιουδαῖοι κατέληξαν τελικά στήν ἀπόφαση νά τόν θανατώσουν καί γι᾿ αὐτό παραφύλαγαν τίς πύλες ἐξόδου μέρα καί νύκτα. ῾Η ἐχθρότητα καί ἀπόφαση αὐτή τῶν ᾿Ιουδαίων, τήν ὁποία ἐπληροφορήθηκε, ἀνάγκασαν τόν Παῦλο νά ἐγκαταλείψει τή Δαμασκό.

᾿Εναντίον τοῦ Παύλου ὑποχρεώθηκε νά κινηθεῖ καί ὁ βασιλιάς τῶν Ναβαταίων, ὕστερα ἀπό καταγγελίες τῶν ᾿Ιουδαίων τῆς Δαμασκοῦ. Φεύγοντας ἀπό τή Δαμασκό ὁ Παῦλος κατέφυγε στήν ῾Ιερουσαλήμ (37-38 μ.Χ.), γιά νά γνωρίσει τούς ᾿Αποστόλους καί τόν Πέτρο, κοντά στούς ὁποίους παρέμεινε δεκαπέντε μέρες καί στό διάστημα αὐτό δέν εἶδε κανέναν ἄλλον ἀπό τούς ᾿Αποστόλους παρά μόνο τόν ᾿Ιάκωβο «τόν ἀδελφόν τοῦ Κυρίου», ὅπως λέγει ὁ ἴδιος, καί παρ᾿ ὅτι προσπαθοῦσε νά προσκολληθεῖ στούς Μαθητές, ἐκεῖνοι ἦσαν ἐπιφυλακτικοί μαζί του, ἐπειδή τόν ἐφοβοῦνταν ὡς διώκτη τους. Τελικά, ὅπως ἀναφέρεται στίς Πράξεις, τόν παρέλαβε ὁ Βαρνάβας, ὁ ὁποῖος τόν ὁδήγησε στούς ἄλλους ᾿Αποστόλους καί διηγήθηκε τό θαῦμα τῆς μεταστροφῆς του, «πῶς ἐν τῇ ὁδῷ εἶδε τόν Κύριο» (Πράξ. 26-28), ὁ Κύριος ἐλάλησε σ᾿ αὐτόν καί πώς εἶχε τώρα τήν παρρησία νά κηρύττει τόν ᾿Ιησοῦ. ῎Ετσι ἔγινε δεκτός καί ἄρχισε νά συναναστρέφεται τούς Μαθητές καί νά κηρύττει μέ θάρρος τόν ᾿Ιησοῦ. Καί ἐδῶ ὅμως οἱ ἑλληνόφωνοι ῾Εβραῖοι-ἑλληνιστές ἐπεδίωξαν νά τόν θανατώσουν. ᾿Αλλά μόλις τό ἐπληροφορήθηκαν οἱ ἀδελφοί, τόν ὁδήγησαν στήν Καισάρεια καί ἀπό ἐκεῖ τόν ἐφυγάδευσαν στήν πατρίδα του τήν Ταρσό. Στίς Πράξεις ἀναφέρεται ὅτι ὁ Κύριος ἐμφανισθείς «ἐν ἐκστάσει» τοῦ εἶπε· «Σπεῦσον καί ἔξελθε ἐν τάχει ἐξ ῾Ιερουσαλήμ διότι οὐ παραδέξονταί σου τήν μαρτυρίαν περί ἐμοῦ» (22, 17-18). Προηγουμένως, ὅπως μᾶς πληροφορεῖ ὁ ἴδιος, «ἦλθε στά μέρη τῆς Συρίας καί Κιλικίας» κηρύττοντας τό λόγο τοῦ Θεοῦ. Γι᾿ αὐτή ὅμως τήν κηρυκτική του δραστηριότητα στά μέρη αὐτά, πού πρέπει νά ἦταν σημαντική, δέν ἔχουμε κάποιες πληροφορίες οὔτε καί ἀπό τόν ἴδιο, ἐκτός ἀπό φῆμες πού εἶχαν οἱ ἄλλες ᾿Εκκλησίες, οἱ ὁποῖες καί ἐδόξασαν τόν Θεό γι᾿ αὐτό.

Περισσότερα >>

Ο Μεγάλος διώκτης-O Απόστολος Παύλος

Π. Β. Πάσχου , Έρως Ορθοδοξίας, εκδ. Αποστολική Διακονία, Αθήνα 2020 6, σελ. 334-344

Υπάρχει μια «Όδύσσεια», γραμμένη απ’ τον Όμηρο, που διηγείται τις περιπέτειες που είχεν ο Οδυσσέας και οι σύντροφοί του, όταν επέστρεφαν από τον πόλεμο της Τροίας, στην πατρίδα τους την Ιθάκη. Μα υπάρχει και μια δεύτερη «Οδύσσεια», χριστιανική ετούτη, γραμμένη απ’ τη χάρη του Θεού. Αυτή βρίσκεται σαν ένα πολύτιμο ειλητάριο μέσα στο «σκεύος της εκλογής» του Θεού, τον Απόστολο Παύλο, και μας διηγείται όχι μονάχα την υπερφυσικήν επιστροφή του μεγάλου διώκτη στη θεία Ιθάκη του, μα και τις πνευματικές περιπέτειες και τους αγώνες που έχει για τον κάθε χριστιανό η επιστροφή αυτή απ’ την κατεστραμμένη Τροία (τον κόσμο του πολέμου, των παθών και της απιστίας), στη γαληνεμένη γη της Ιθάκης του χριστιανού, που δεν είναι άλλη απ’ τη Βασιλεία των Ουρανών. Για μας τους Έλληνες, που διαβάζουμε με πολύ συγκίνηση την πρώτην «Οδύσσεια», υπάρχει ο κίνδυνος να ξεχνούμε τις μεγάλες υποχρεώσεις που έχουμε στον «πρώτο μετά τον Ένα», όπως προσφυέστατα ονομάστηκε από κάποιο νεώτερο θεολόγο, στον μεγάλο απόστολο των Εθνών και ιδρυτή της Χριστιανικής Εκκλησίας της Ελλάδος, στον απόστολο Παύλο. Μα και σαν απλοί χριστιανοί αν αντιμετωπίσουμε τον «απόστολο της Ελλάδος», πρέπει να δούμε στο αγιασμένο και πληγωμένο απ’ τα «κατά πόλιν δεσμά και τας θλίψεις» πρόσωπό του, τον μεγαλύτερον ευεργέτη μας. Γιατί αυτός, με τη δύναμη και τη χάρη του Θεού, μας έδωκε μιαν αυθεντική ερμηνεία πάνω στις κύριες θεολογικές γραμμές της Καινής Διαθήκης, όπου βάδισε κατόπιν η Εκκλησία το λυτρωτικό δρόμο της σωτηρίας. Είναι όχι απλώς δύσκολο, μα αδύνατο ίσως, το να περιγράψει κανείς το πνευματικό μέγεθος του προσώπου και του έργου του αποστόλου Παύλου. Σήμερα, μάλιστα, που για τον πιο άσημο συγγραφέα ή κοινωνικόν εργάτη εξαντλούν οι στρατευμένοι εγκωμιασταί όλη την κλίμακα των επιθέτων, με ποιούς λόγους και με ποιά λεκτικά άνθη, να πλέξεις ένα στεφάνι άξιο για τον απόστολο εκείνον, που γύρισε ολάκερη την οικουμένη στην πίστη και στη σωτηρία που πηγάζει απ’ το Ευαγγέλιο του Χριστού; Γιατί πρέπει να ξέρουμε, πως όταν ο Παύλος άρχισε την αποστολή του ο Χριστιανισμός δεν ήταν παρά ένας μικρός κι ασήμαντος αριθμός χριστιανών, ανάμεσα στους φανατικούς Ιουδαίους. Όταν όμως, τριάντα χρόνια αργότερα, ο απόστολος Παύλος άφηνε τη γη αυτή, φεύγοντας για το ουράνιο αγαπημένο ταξίδι του, ο Χριστιανισμός είχε γίνει θρησκεία παγκόσμια για την εποχή εκείνη με υποδειγματική πνευματικήν οργάνωση. Κι ολ’ αυτά όχι σε ιδανική εποχή, από άποψη πολιτισμού ανθρώπων, ή μέσων κινήσεως και δράσεως. Ας θυμηθούμε τι γράφει στους Κορινθίους δια «τας βασάνους», που υπέστη στις περιοδείες του ανά τον κόσμο, κηρύσσοντας το Ευαγγέλιο: «εν κόποις περισσοτέρως, εν πληγαίς υπερβαλλόντως, εν φυλακαίς περισσοτέρως, εν θανάτοις πολλάκις· υπό Ιουδαίων πεντάκις τεσσαράκοντα παρά μίαν έλαβον, τρίς ερραβδίσθην, άπαξ ελιθάσθην, τρίς εναυάγησα, νυχθήμερον εν τω βυθώ πεποίηκα· οδοιπορίαις πολλάκις, κινδύνοις ποταμών, κινδύνοις ληστών, κινδύνοις εκ γένους, κινδύνοις εξ εθνών, κινδύνοις εν ψευδαδέλφοις· εν κόπω και μόχθω, εν αγρυπνίαις πολλάκις, εν λιμώ και δίψει, εν νηστείαις πολλάκις, εν ψυχεί και γυμνότητι» (Β' Κορ. ια' 23-27).

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο