Ευχαί επί τη γεννήσει παιδίου

Οι ευχές πού διαβάζονται μέχρι σήμερα επί τη γεννήσει παιδίου εκφράζουν αμυδρά μία εγκρατητική προσέγγιση για την τεκνογονία, η οποία δεν συνάδει απολύτως με την ευλογία του ι. Μυστηρίου του γάμου και την εντολή του Κυρίου «αυξάνεσθε και πληθύνεσθε» (Γεν.α΄, 28), γεγονός το οποίο είχε ήδη επισημάνει ο μακαριστός Πρωτοπρεσβύτερος Κωνσταντίνος Παπαγιάννης με σχετικό ἀρθρο του, στο οποίο πρότεινε την αντικατάσταση κάποιων ευχών, παραθέτοντας τις προτεινόμενες νέες ευχές. Ο Σεβ. Μητροπολίτης Γλυφάδας κ. Αντώνιος επεξεργάσθηκε τις εν λόγω ευχές με βελτιωτικές προσθήκες επί τη βάσει των ευχών του Μικρού Ευχολογίου και σε συνεργασία με τον Γεν. Διευθυντή της Αποστολικής Διακονίας Πανιερ. Μητροπολίτη Φαναρίου κ. Αγαθάγγελο προέβη στην συμπερίληψη των νέων αυτών ευχών στην εν λόγω έκδοση.

Σχ. 12Χ17, Σελ. 48, Τιμ. 8€.

Η πολιτεία της ερήμου. Μοναξιά, σιωπή, προσευχή
Μητροπολίτου Φαναρίου Αγαθαγγέλου

Η πολιτεία της ερήμου είναι μια πνευματικότητα θεοκεντρική, μεταλογική, οντολογική και εσχατολογική με άπειρες σωτηριολογικές, εκκλησιολογικές, ανθρωπολογικές και κοσμολογικές συνέπειες. Είναι μια πράξη με την οποία χαρίζεται η ζωή, το πλήρωμα της αλήθειας, της ελευθερίας και της αγάπης και ο άνθρωπος νικά και μεταμορφώνει τη μοναξιά, την αλλοτρίωση, την απόγνωση, την απελπισία και το θάνατο. Γι’ αυτό δεν σχετίζεται με κάποια παθητική εσωτερικότητα, κάποια μεταφυσική αρχή, με οποιοδήποτε αγγελισμό και θρησκευτικό ευδαιμονισμό. Είναι μία πνευματικότητα, που τη χριστιανική της, οντολογική πληρότητα και τελείωση εργάζεται και κατευθύνει το Πανάγιο Πνεύμα, με την ελεύθερη κατάφαση και απόφαση του ανθρώπου. Γι’ αυτό η πνευματικότητα της Ερήμου είναι μια δυναμική φανέρωση της Βασιλείας.

Το πρώτο μας μέλημα είναι να διερευνήσουμε τι σημαίνει για μας το φεύγειν τον κόσμον. Αυτό εγείρει το ερώτημα του μονήρους βίου. Το δεύτερο μέλημά μας είναι να ορίσουμε τη σιωπή ως ουσιώδες στοιχείο ενός βίου αυθεντικής πνευματικότητας. Τέλος, οι Πατέρες και Μητέρες της Ερήμου μας παροτρύνουν να προσευχόμαστε πάντοτε και αδιάλειπτα. Το βιβλίο αφιερώνεται από τον συγγραφέα στον Σεβ. Αρχιεπίσκοπο πρ. Αμερικής κ. Δημήτριο.

Περιεχόμενα βιβλίου:

Η Αρμενική Εκκλησία
Καθολικού Αράμ Α΄

Ένας οδηγός γνωριμίας με την αρχαιότερη αναγνωρισμένη από κρατική εξουσία εκκλησία, την αποστολική Αρμενική Εκκλησία, η οποία συνδέεται άρρηκτα και διαχρονικά με τον αρμενικό λαό. Στο έργο του πολυγραφότατου Καθολικού Αράμ Α΄ παρουσιάζονται ευσύνοπτα η ιστορική και μαρτυρική διαδρομή της δια μέσου των αιώνων, οι σχέσεις που ανέπτυξε με τους πολυάριθμους κατακτητές του βασιλείου της Αρμενίας, οι διώξεις που υπέστη από αλλόθρησκους και πολιτικούς δυνάστες, η πλούσια πνευματικότητά της, ο λειτουργικός βίος της, οι διοικητικές δομές της και η ανά τον κόσμο εξάπλωσή της μέσω της αρμενικής Διασποράς. Μέσα από τις σελίδες του έργου ο αναγνώστης θα συνειδητοποιήσει ότι οι διαφορές με την Ορθόδοξη Εκκλησία είναι μικρές, οφειλόμενες σε ιστορικές περιπέτειες και παρερμηνείες των αποφάσεων της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου, γεγονός άλλωστε που αποτυπώθηκε και στον επίσημο διάλογο των Ορθοδόξων Εκκλησιών με τις Προχαλκηδόνιες Εκκλησίες. Η έκδοση του έργου έγινε υπό την αιγίδα της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, ενώ τη μετάφρασή του εκπόνησε ο Σεβ. Μητροπολίτης Ν. Ιωνίας και Φιλαδελφείας κ. Γαβριήλ.

Σχ.12Χ19, Σελ. 304, Τιμ.15€.

Θεολογία και Διδαχή
Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου

Οι Πατριαρχικές Aποδείξεις της Α. Θ. Παναγιότητος, του Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου για τις εορτές των Χριστουγέννων και το Άγιο Πάσχα, οι Κατηχητήριοι Λόγοι για την Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή και τα μηνύματα για την ημέρα της Ινδίκτου (1η Σεπτεμβρίου), η οποία είναι Ημέρα προσευχής υπέρ της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος εκδόθηκαν σε πολυτελή Τόμο, υπό τον τίτλο «ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΙΔΑΧΗ». Στα Πατριαρχικά κείμενα όλοι οι χριστιανοί βρίσκουν θέση στην ανθρώπινη ενότητα, αναδεικνύεται η Εκκλησία του Χριστού, και μία μόνο θεολογία, το κήρυγμα του αναστηθέντος Χριστού που μας ανασταίνει και μας δίδει τη δύναμη να αγαπάμε. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος με μία εμπνευσμένη φωνή, που αποτυπώνεται στην γραφή των Πατριαρχικών Αποδείξεων και Μηνυμάτων, απλώνει την Ορθοδοξία στα πέρατα της Οικουμένης. Η εμβληματική μορφή του αναδεικνύει το πνευματικό του μέγεθος, τη διορατικότητα και τη συμβολή του στην αναδιαμόρφωση της εκκλησιαστικής ιστορίας και τη δυναμικά παρούσα στο διεθνές γίγνεσθαι Ορθοδοξία, δίδοντάς της μία νέα πνοή από την μαρτυρική καθέδρα του Φαναρίου, εδώ όπου αντηχούν οι φωνές των μυστικών, όπου η Νέα Ρώμη έχει γίνει, χάρη στη δόξα και τον Σταυρό, ένα ταπεινό σημείο της ουράνιας Ιερουσαλήμ. Ένα πνευματικοποιημένο Φανάρι σημαίνει την απελευθέρωση από ενδοκοσμικές αξιώσεις και αγκάλιασμα του ολιστικού νοήματος του Ευαγγελίου: είναι αυτό που κάνει την Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως αληθινά οικουμενική και πνευματικά καθολική· να είναι όλη στο θυσιαστήριο.

Σχ. 20Χ26, Σελ. 432, Τιμ. 30€.

Ανθολόγιο Συμβουλών
Άγιος Παΐσιος Αγιορείτης

Οι λόγοι του Αγίου Παϊσίου του Αγιορείτου μάς εισάγουν στο περιβάλλον της νηπτικής θεολογίας, ήτοι την συνεχή πνευματική εγρήγορση του ανθρώπου, και υπενθυμίζουν στον ευρισκόμενο σε σύγχυση σύγχρονο άνθρωπο τον σκοπό της υπάρξεώς του, την αγιότητα και την ομοίωση με τον Τριαδικό Θεό. Ο ΄Αγιος δίδει απαντήσεις σε πολλά εκκλησιαστικά θέματα και συμβουλές σε πτυχές που αφορούν την καθημερινή ζωή του χριστεπωνύμου πληρώματος της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Την επιμέλεια της παρούσας έκδοσης ανέλαβε η Ιερά Αδελφότητα των Καρτσωναίων της Ιεράς Σκήτης Αγίας Άννης του Αγιωνύμου Όρους του Άθω.

Σχ. 17Χ24, Σελ. 560, Τιμ. 15 €.

Μικρό Εισοδικό στα Μυστήρια της Εκκλησίας μας
Μητροπολίτου Φαναρίου Αγαθαγγέλου
Γενικού Διευθυντού της Αποστολικής Διακονίας
της Εκκλησίας της Ελλάδος

Σε μια εποχή κατά την οποία τα ιερά μυστήρια καταντούν μέσα από νοοτροπίες ματαιοδοξίας και κενοδοξίας απλώς κοινωνικές τελετές, απογυμνωμένες από το λειτουργικό και μυστηριακό τους χαρακτήρα, είναι ουσιαστικό και σημαντικό να γνωρίσουμε τι συμβαίνει στην Εκκλησία κάθε στιγμή της λατρείας και της λειτουργικής ζωής. Πρώτα μαθαίνουμε, μετά αγαπάμε και στη συνέχεια πιστεύουμε.

Για τον λόγο αυτό, η Αποστολική Διακονία προχώρησε στην έκδοση αυτού του κατηχητικού βιβλίου, υπό τον τίτλο «Μικρό Εισοδικό στα Μυστήρια της Εκκλησίας μας»,   στο οποίο αναλύονται ευσύνοπτα τα ιερά Μυστήρια, το τελετουργικό τους και οι λειτουργικοί συμβολισμοί. Το βιβλίο ακολουθεί το μονοτονικό σύστημα γραφής και είναι πλούσια διακοσμημένο με εικονογραφικό υλικό. Απευθύνεται σε νέους και οικογένειες, γενικότερα στο ευρύ αναγνωστικό κοινό, που τόσο διψούν να μάθουν τα της πίστεως και τα του λειτουργικού βίου.

Σχ. 21Χ22, Σελ. 128 σελ. - τετράχρωμο.
Προνομιακή τιμή: 2,90 €.

Ναοί, Μονές και ευαγή Ιδρύματα της Βασιλίδος Κωνσταντινουπόλεως
Raymond Janin

Οι εκδόσεις της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος σε συνεργασία με την Γενική Γραμματεία Θρησκευμάτων του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων παρουσιάζουν στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό το μοναδικό και μεγαλειώδες έργο του Γάλλου Βυζαντινολόγου και Αρχαιολόγου Raymond Janin (1882-1972) μεταφρασμένο από την γαλλική. Πρόκειται για το πρώτο έργο στην παγκόσμια βιβλιογραφία που καταγράφει την ιστορία των ιερών Τόπων της Πόλης, η οποία συνδέθηκε με τη δόξα, τη χαρά, την πίστη και την ελπίδα του Γένους. Μέσα από τις σελίδες του έργου αναδεικνύεται η Βασιλίδα των πόλεων, η πόλη του Μεγάλου Κωνσταντίνου, η Παναγιοσκέπαστη Βασιλεύουσα ως ιερότητα και κάλλος πνευματικό. Το δίτομο έργο κοσμείται από μοναδικού κάλλους εικόνες, σχέδια και μινιατούρες.

Α΄ Τόμ. Σχ. 21Χ29, Σελ. 528, Τιμ. 35€.	Β΄ Τομ. 21Χ29, Σελ. 512, Τιμ. 35€.

Μικρασιατική Εκστρατεία Ημερολόγιον του Μητροπολίτου Εδέσσης και Πέλλης Διονυσίου (†)

Το Ημερολόγιο του αειμνήστου Μητροπολίτου Εδέσσης και Πέλλης Διονυσίου Παπανικολόπουλου, ο οποίος συμμετείχε στους Βαλκανικούς Πολέμους και στην Μικρασιατική εκστρατεία ως στρατιωτικός ιερέας. Το ημερολόγιο καλύπτει το χρονικό διάστημα μεταξύ 24 Σεπτεμβρίου και 31 Δεκεμβρίου 1921, στη διάρκεια του οποίου ο Διονύσιος διακονούσε ως στρατιωτικός ιερέας στη Μεραρχία της Μαγνησίας, με έδρα την Νικομήδεια της Μ. Ασίας. Στις σελίδες του αποτυπώνονται η θρησκευτική ευλάβεια των στρατιωτών, η μετοχή τους στη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας, το ανδρείο φρόνημά τους και η φιλοπατρία τους, στοιχεία που εμφύσησαν τα κατορθώματά τους στα πεδία των μαχών και την προέλασή τους μέχρι τα βάθη της Ανατολίας. Μία ανεκτίμητη ιστορική πηγή για το ακμαίο ηθικό του Ελληνισμού ολίγο προ του ξεριζωμού του από τις πατρογονικές εστίες.

Σχ. 16Χ23 (σκληρόδετο), Σελ. 384, Τιμ. 15€.

1821-2021 ΟΙ ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΕΣ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ    
Μητροπολίτου Φαναρίου Αγαθαγγέλου, 
Γενικού Διευθυντού της Αποστολικής Διακονίας
της Εκκλησίας της Ελλάδος

Συναξαριστικός εικονογραφημένος Τόμος με Συναξάρια όλων των Νεομαρτύρων, αφιέρωμα στην άλωση της Πόλης και τον τελευταίο αυτοκράτορα Κωνσταντίνο ΙΑ' Παλαιολόγο.

Ο αγώνας των Ελλήνων έγινε, όπως ομολογούσαν οι Αγωνιστές του 1821,  «για του Χριστού την πίστη την αγία και της πατρίδος την ελευθερία». Δεν πρόκειται συνεπώς μόνο περί μιας εθνικής επετείου, αλλά περί συζεύξεως, αλληλοπεριχωρήσεως, κοινής πορείας και αδιατάρακτης ενότητας Ελληνισμού και Ορθοδοξίας. Αυτή την αλήθεια εκφράζουν οι άγιοι Νεομάρτυρες που ήταν η ψυχή του αγώνα. Αυτοί σήμερα, με την πίστη τους, τη θυσία τους και το μαρτύριο τους, μας δίνουν τη δύναμη να αντέχουμε, να αγωνιζόμαστε, να ελπίζουμε. Έτσι το βιβλίο αυτό αποτελεί ένα εισοδικό στην πίστη και τη μαρτυρία του ζώντος Τριαδικού Θεού, την ιστορία της Πατρίδας μας και του Γένους των Ελλήνων.

Σχ. 25Χ27,5, Σελ. 442, Τιμ. 30 €.

8 Ιουλίου

† Μνήμη του αγίου ένδοξου μεγαλομάρτυρος Προκοπίου

Μητροπολίτου Φαναρίου Αγαθαγγέλου,
Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας, Ιούλιος, σελ. 109-111

Ο 'Αγιος Μεγαλομάρτυς Προκόπιος καταγόταν από τα Ιεροσόλυμα. Ο πατέρας του ήταν Χριστιανός, και ονομαζόταν Χριστοφόρος, και η μητέρα του, Θεοδοσία, ειδωλολάτρισσα. ΄Αθλησε κατά τους χρόνους του αυτοκράτορος Διοκλητιανού (284-305 μ.Χ.). Όταν ανδρώθηκε, η μητέρα του τον έφερε στην Αντιόχεια και πέτυχε από τον Διοκλητιανό, που βρισκόταν εκεί, τον διορισμό του Προκοπίου ως δούκα της Αλεξάνδρειας. Συγχρόνως ανατέθηκε σε αυτόν η εποπτεία του διωγμού των Χριστιανών που ζούσαν στην πόλη. Καθ’ οδόν όμως προς την Αλεξάνδρεια, την νύχτα, οραματίσθηκε σταυρό με μορφή κρυστάλλου και άκουσε φωνή να λέει σε αυτόν: «Εγώ είμαι ο Ιησούς, ο Εσταυρωμένος, ο Υιός του Θεού». Ἐκπληκτος από το όραμα και την θεία φωνή, ο Προκόπιος μεταστράφηκε, διέκοψε την πορεία του, μετέβη στην Σκυθούπολη και από εκεί επέστρεψε στα Ιεροσόλυμα, όπου αποκάλυψε στην μητέρα του όσα είχαν διαδραματισθεί και την μεταστροφή του προς την χριστιανική πίστη. Η αποκάλυψη αυτή τάραξε την μητέρα του, η οποία αφού απέτυχε να τον μεταπείσει, τυφλωμένη από τον ειδωλολατρικό φανατισμό της, κατήγγειλε τον υιό της στον ηγεμόνα Καισαρείας Ουίλκιο. Αυτός, αφού ανέκρινε τον Προκόπιο και διαπίστωσε την ακλόνητη εμμονή του στην χριστιανική πίστη, διέταξε τον σκληρό βασανισμό του. Κατ’ αυτό τον τρόπο, αφού του καταξέσχισαν τις σάρκες με σιδερένια νύχια και υπέμενε και άλλα βασανιστήρια, ημιθανής εγκλείσθηκε στην φυλακή. Την νύχτα, σε οπτασία, εμφανίσθηκε σε αυτόν ο Χριστός, ο Οποίος, αφού θεράπευσε τις πληγές του, τον ενεθάρρυνε και τον ενίσχυσε στον αγώνα του. Ο Προκόπιος άρχισε τότε να υμνεί μεγαλοφώνως το Όνομα του Κυρίου, γεγονός το οποίο προκάλεσε την περιέργεια των φρουρών και του δεσμοφύλακος. Αυτοί, αφού προσέτρεξαν, είδαν κατάπληκτοι υγιή τον Προκόπιο και, μπροστά στο θαύμα, παρακάλεσαν τον Μάρτυρα να οδηγήσει και αυτούς στην αληθινή πίστη του Χριστού. Την επομένη, αφού οδηγήθηκε εκ νέου ενώπιον του επάρχου, έλαβε την διαταγή να μεταβεί στον ειδωλολατρικό ναό, για να προσφέρει θυσία στα είδωλα. Ο Προκόπιος δέχθηκε, όταν όμως εισήλθε στον ναό, άπλωσε τα χέρια και προσευχήθηκε, και αμέσως τα είδωλα που βρίσκονταν σε αυτόν έπεσαν στην γη και συνετρίβησαν. Ο Ουίλκιος, έξαλλος από οργή, διέταξε την μεταφορά του Προκοπίου στην φυλακή, αλλά από το θαύμα που επιτελέσθηκε πολλοί από τους στρατιώτες και το πλήθος μεταστράφηκαν, μεταξύ των οποίων η μητέρα του Προκοπίου Θεοδοσία, δύο τριβούνοι, ο Νικόστρατος και Αντίοχος και δώδεκα γυναίκες συγκλητικές. Αυτούς ο ηγεμόνας, αφού τους τιμώρησε σκληρά με κάθε είδους βασανιστήρια, τους θανάτωσε δι’ αποκεφαλισμού.

Όταν πέθανε αιφνιδίως ο έπαρχος, ο διάδοχός του Φλαβιανός υπέβαλε εκ νέου τον Προκόπιο σε σκληρά βασανιστήρια. Τον κτύπησαν με βούνευρα (νεύρα βοδιού), κατέκαψαν τις πληγές με πυρωμένα σίδερα και τοποθέτησαν στις παλάμες του αναμμένα κάρβουνα και λιβάνι. Αλλά ο Προκόπιος παρέμεινε ακλόνητος στην χριστιανική ομολογία του. Τότε ο Φλαβιανός διέταξε τον αποκεφαλισμό του Μεγαλομάρτυρος, το 303 μ.Χ., τον οποίο και υπέμεινε προσευχόμενος και δοξολογώντας τον Θεό.

Η Σύναξη του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Προκοπίου ετελείτο στο αγιώτατο αυτού Μαρτύριο πλησίον της Χελώνης και του Κονδυλίου. Ο Ρώσσος Ιστοριογράφος Αντώνιος αναφέρει ότι είδε την τίμια χείρα του Αγίου Προκοπίου στην Μονή των Μαγγάνων στην Κωνσταντινούπολη.

9 Ἰουλίου

† Μνήμη Κυπριανού, Εθνοϊερομάρτυρος, Αρχιεπισκόπου Κύπρου

Μητροπολίτου Φαναρίου Ἀγαθαγγέλου, Οἱ Νεομάρτυρες τοῦ Γένους,
Αθήνα 2021, εκδ. Αποστολική Διακονία, σ ελ. 227-230

Ο ΄Αγιος Νέος Εθνοϊερομάρτυς Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Κυπριανός γεννήθηκε στον Στρόβολο της Κύπρου το 1756. Από την ηλικία των πέντε έως επτά χρόνων, εκουσίως επέλεξε τον μοναχικό βίο και ακολούθησε τον συγγενή του ιερομόναχο και Οικονόμο της μονής Αρχιμανδρίτη Χαράλαμπο, στο Μοναστήρι της Παναγίας του Μαχαιρά. Έμαθε τα πρώτα γράμματα στο σχολείο της Μονής, το οποίο λειτουργούσε ήδη από την ίδρυσή της. Έτσι, το 1768 είχε την ευλογία να έχει διδάσκαλό του ένα μαθητή του Ευγενίου Βουλγάρεως.

Τον επόμενο χρόνο (1769) κατήλθε στη Λευκωσία, όπου για μία τριετία διδάχθηκε ανώτερα μαθήματα στο Ελληνομουσείο Λευκωσίας, το οποίο ιδρύθηκε, ενισχύθηκε και υποστηρίχθηκε από τους Αρχιεπισκόπους Κύπρου Φιλόθεο, Παΐσιο και Χρύσανθο, εφιλοξενείτο δε στο κτίριο της Παλαιάς Αρχιεπισκοπής. Ακολούθως, επέστρεψε στη Μονή, όπου το 1781 χειροτονήθηκε διάκονος από τον Αρχιεπίσκοπο Χρύσανθο. Δύο χρόνια αργότερα συνόδευσε τον συγγενή του Αρχιμανδρίτη Χαράλαμπο στη Μολδοβλαχία, εγκαταστάθηκαν στο Ιάσιο και διοργάνωναν εράνους-ζητείες προς οικονομική ενίσχυση της Μονής. Η τελευταία περιήλθε σε οικονομικά χρέη λόγω των δυναστικών φορολογικών αφαιμάξεων από τους κατά καιρόν Τούρκους κυβερνήτες, όπως και των ανακαινιστικών και συντηρητικών κτιριακών έργων που επιβαλλόταν να πραγματοποιηθούν.

Κατά την παραμονή του στο Ιάσιο, ο Κυπριανός εκτιμήθηκε από τον Φαναριώτη ηγεμόνα Μιχαήλ Σούτσο, προωθήθηκε στο β΄ βαθμό της Ιερωσύνης και ανέλαβε εφημεριακά καθήκοντα στον Ηγεμονικό Ναό του Ιασίου. Παραλλήλως, παρακολούθησε ανώτατα μαθήματα στην Ηγεμονική Ακαδημία. Αφού παρέμεινε εκεί σχεδόν μία εικοσαετία, επέστρεψε με τον συγγενή του Ιερομόναχο και Οικονόμο της Μονής Χαράλαμπο το 1802. Μαζί τους έφεραν πλήθος αφιερωμάτων, χειρογράφων, εκκλησιαστικών σκευών και πινάκων, καθώς και τις προσωπογραφίες τους. Στα γεγονότα του 1804 πρωταγωνίστησε και αναδείχθηκε ο φύλακας άγγελος της κοινότητάς του, σώζοντας τον Αρχιεπίσκοπο Χρύσανθο και τους ραγιάδες από την μανία των αποστατών Τούρκων εσκιάδων (γερόντων). Αυτή η σωτήρια επέμβαση του Κυπριανού ώθησε τους πολίτες να παραδώσουν, με την έγκριση του Χρυσάνθου, τη διαχείριση τόσο των εκκλησιαστικών, όσο και των πολιτκών πραγμάτων του τόπου, στα χέρια του νεαρού Κυπριανού, τον οποίον ο Χρύσανθος προχείρισε σε Μέγα Οικονόμο.

Το 1806 ανήγειρε εκ θεμελίων την εκκλησία του Αγίου Ελευθερίου, η οποία αποτελεί Μετόχι της Ι. Μονής Μαχαιρά, και με τη δική του μέριμνα αγιογραφήθηκαν η εφέστιος εικόνα των αγίων Ελευθερίου και Στυλιανού για την ελευθερία της Κύπρου, καθώς και εκείνη του αγίου Χαραλάμπους με την αφιέρωση: «αυχεί μεν Ελλάς σε φρουρόν κεκτημένη, αλλά και Κύπρος Ελλάδος αυχεί πάλιν. Ης ποιμενάρχης στηλογραφεί σην θεάν, ίνα φυλάττης τον δε, και ποίμνην Κύπρον. Αλλ’ ω πολύτλα σπεύσον, εξελού πάντας, νόσου λοιμικής δεινών άλλων παντοίων.. επί Κυπριανού Αρχιεπισκόπου».

Μετά τον θάνατο του φίλου του Χατζη-Γεωργάκη Κορνέσιου του δραγομάνου, την Τρίτη της Λαμπρής του 1809, την αιφνίδια εξορία του Αρχιεπισκόπου Χρυσάνθου και του ομωνύμου συγγενούς του Μητροπολίτου Κιτίου τον Μάιο του 1810, με σουλτανικό βεράτιο που προσκόμισε ειδικός απεσταλμένος μουπασίρης του Σουλτάνου, καθώς και την κληρικολαϊκή επικρότηση και αποδοχή αυτού, ο Κυπριανός χειροτονείται και ενθρονίζεται από τον Αρχιεπίσκοπο Σιναίου Κωνστάντιο, εφησυχάζοντα Ιεράρχη στα κλίματα της Κύπρου, και τους εναπομείναντας Κυπρίους Αρχιερείς, Αρχιεπίσκοπος Κύπορυ την 30ην Οκτωβρίου του 1810.

Το μεγάλο εθνικό, συνάμα δε και πνευματικό έργο του, συνοψίζεται εν πρώτοις στην ίδρυση σχολείων πρώτα στη Λευκωσία, το οποίο εξελίχθηκε στο σημερινό Παγκύπριο Γυμνάσιο, ακολούθως στη Λεμεσό και τον Στρόβολο, στις εγκυκλίους του, στα αφιερώματα και κυρίως στις εικόνες του αγίου Τρύφωνα, τις οποίες κατά εκατοντάδες διεμοίρασε σε όλη την Κύπρο για την αντιμετώπιση της επιδρομής της ακρίδας, συνοδευόμενη από μία εξαιρετική Εγκύκλιο, στην προσπάθεια ιατρικής αντιμετώπισης διαφόρων ασθενειών, στην ανέγερση, επέκταση και ανακαίνιση εκκλησιών, στην οικονομική υπστήριξη των υποδούλων και πολλά άλλα.

Η οθωμανική όμως θηριωδία βρήκε διέξοδο για να ικανοποιηθεί στα λογικά, απροστάτευτα και αδύναμα πρόβατα της Μάνδρας του Χριστού. Αφού ανέλαβε τη διακυβέρνηση του νησιού ο Κιουτσιούκ Μεχμέτ και ξέσπασε η Επανάσταση του 1821 στην Ελλάδα, βρήκαν την ευκαιρία οι Τούρκοι και την δίψα τους για αίμα να κορέσουν, και να πλουτίσουν εὐκολα εις βάρος των ραγιάδων, και να ταπεινώσουν τη δύναμη και τα προνόμια.

Πρωτοπόρος και οδοδείκτης στην οδό αυτή του μαρτυρίου, θυσιάσθηκε ο ποιμένας των προβάτων, ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Κυπριανός. Ακολούθησαν οι επόμενοι, ο αριθμός των οποίων πλησίασε τις πέντε εκατοντάδες. Η ανθρώπινη αυτή εκατόμβη και η σφαγή διήρκεσαν μερικές μέρες. «Η Παναγία ντύθηκε στα μαύρα. Πολλά σπίτια ήταν έρημα και ραντισμένα στο αίμα». Από τις 9 Ιουλίου του 1821, ημέρα Σάββατο, όταν έγιναν οι πρώτοι απαγχονισμοί και οι πρώτες καρατομήσεις, συνεχίσθηκαν μέχρι και την 14η Ιουλίου. Συνολικά μαρτύρησαν 470 άνθρωποι. Ο κατάλογος των θυμάτων αριθμούσε τετρακόσιους ογδόντα έξι. Τριάντα έξι εξισλαμίσθηκαν και γλίτωσαν τον θάνατο, αρκετοί όμως από αυτούς επέστρεψαν αργότερα στους κόλπους της Εκκλησίας. Προβάλλοντας ως δικαιολογία την ακρόαση των σουλτανικών φιρμανιών εσύναξαν όλους τους πρώτους της νήσου, εκκλησιαστικούς και πολιτικούς άρχοντες και τους ανήγγειλαν την θανατική τιμωρία που τους περίμενε.

Φιλελληνισμός και Κύπρος κατά την Ελληνική Επανάσταση

Κωστής Κοκκινόφτας
Κέντρο Μελετών I εράς Μονής Κύκκου,
Ο διεθνής περίγυρος και ο Φιλελληνισμός κατά την Ελληνική Επανάσταση,
Πρακτικά Ε ΄Συνεδρίου, εκδ. Αρχονταρίκι, Αθήνα 2017, σελ. 307-318

Στα τέλη της δεκαετίας του 1810 ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός και άλλοι επιφανείς κληρικοί και προύχοντες του νησιού μυήθηκαν στη Φιλική Εταιρεία και στις δραστηριότητές της. Οι πολλαπλές δυσχέρειες, όμως, που πήγαζαν από τη μεγάλη απόσταση της Κύπρου από τις περιοχές της επικείμενης εξέγερσης, και ειδικά η εγγύτητα της προς την Αίγυπτο και τη Συρία, όπου υπήρχαν συμπαγείς μουσουλμανικοί πληθυσμοί και μεγάλη συγκέντρωση τουρκικών στρατευμάτων, η άμεση μεταφορά των οποίων στο νησί θα οδηγούσε σε ανώφελη αιματοχυσία, συνέτειναν, ώστε να μη συμπεριληφθεί στον κεντρικό επαναστατικό σχεδιασμό. Για τον λόγο αυτό. καθο­ρίστηκε στο άρθρο 15 του σχεδίου δράσης των Φιλικών, που διαμορφώθηκε στο Ισμαήλιο της Βεσσαραβίας τον Οκτώβριο του 1820 ότι η Κύπρος θα συμμετείχε στον Αγώνα με οικονομική συνδρομή και αποστολή εφοδίων, σύμφωνα και με τη διαβεβαίωση του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού (1810-1821). Επισκέφθηκε τότε το νησί ο Φιλικός Δημήτριος Ίπατρος από το Μέ­τσοβο, ο οποίος συνάντησε για τον σκοπό αυτό τον Κυπριανό. Διασώθηκε επίσης επιστολή, ημερομηνίας 8 ης Οκτωβρίου 1820, του Αλέξανδρου Υψηλάντη, που εστάλη στον Κύπριο Αρχιεπίσκοπο, μέσω του Φιλικού Αντωνίου Πελοπίδα, με την οποία τον καλούσε να στείλει τη συνδρομή του, «διότι η έναρξις του Σχολείου εγγίζει», όπως σημείωνε κατά τον μυστικό τρόπο επι­κοινωνίας των Φιλικών (1).

Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι στην Κύπρο δεν εκδηλώθηκε ένοπλη εξέγερση, οι τοπικές Αρχές εφάρμοσαν σειρά από μέτρα, που αποσκοπούσαν στον αποκεφαλισμό της εκκλησιαστικής και πολιτικής ηγεσίας και τον εκφο­βισμό του πληθυσμού. Τα γεγονότα που ακολούθησαν, αποτελούν την τραγι­κότερη πτυχή των μεγάλων δοκιμασιών του Ελληνισμού του νησιού, κατά τη διάρκεια των χρόνων της Τουρκοκρατίας. Οι εκκλησιαστικοί ηγέτες, με επι­κεφαλής τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό και τους τρεις Μητροπολίτες Κιτίου Μελέτιο (1810-1821), Πάφου Χρύσανθο (1805-1821) και Κυρηνείας Λαυρέντιο (1816-1821), καθώς και μεγάλος αριθμός προκρίτων, εκτελέστηκαν και οι περιουσίες τους δημεύθηκαν. «Όταν το 1822 πέρασα για τελευταία φορά από τη Λάρνακα», έγραφε ο Σουηδός περιηγητής Γιάκομπ Μπέργκρεν, «ο ελλη­νικός πληθυσμός του νησιού είχε περιοριστεί σε τέτοιο βαθμό, που πολλά μεγαλοχώρια ήταν εντελώς ακατοίκητα. Τα στρατεύματα του Μουχασίλη δεν άφησαν ψυχή ζωντανή παντού από όπου πέρασαν... Η Παναγία ντύθηκε παν­τού στα μαύρα, πολλά σπίτια ήταν έρημα και πιτσιλισμένα με αίμα» (2).

Διαβάστε τη συνέχεια