Χαιρετισμός του Πανιερ. Μητροπολίτου Φαναρίου κ. Αγαθαγγέλου,
Γενικού Διευθυντού της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος,
κατά την παρουσίαση του σχολικού εγχειριδίου «Διδάσκοντας την Ιστορία του Πόντου»

(Δευτέρα 11 Νοεμβρίου 2024 - Μουσείο Μικρασιατικού Ελληνισμού «Φιλιώ Χαϊδεμένου» - Ν. Φιλαδέλφεια)

Σεβασμιώτατε Μητροπολίτα Νέας Ιωνίας, Φιλαδελφείας, Ηρακλείου και Χαλκηδόνος κ. Γαβριήλ,
Ελλογιμώτατε κ. Γενικέ Γραμματέα,
Αξιότιμε Κύριε Δήμαρχε,
Πανοσιολογιότατοι & Αιδεσιμολογιώτατοι αδελφοί εν Κυρίῳ,
Κυρίες και κύριοι,

Με αισθήματα ιδιαίτερης τιμής και πνευματικής χαράς, απευθύνο­μαι προς πάντας υμάς, την εκλεκτή ομήγυρη. Παριστάμεθα άπαντες επί το αυτό, για έναν φιλάγιο και φιλογενή σκοπό, την παρουσίαση της εκδόσεως «Διδάσκοντας την Ιστορία του Πόντου», την οποία εξέδωσε ο ιε­ραποστολικός μας οργανισμός.

Το βιβλίο αυτό, καρπός εμπεριστατωμένης, επίμοχθης και πολύχρο­νης έρευνας, έρχεται να καταυγάσει ένα κεφάλαιο ζωτικής σημασίας τόσο για τον Πόντο, όσο και για την ελληνική ιστορία εν γένει.

Οι ολοφώτεινες σελίδες του ποντιακού Ελληνισμού καταγράφονται με υποδειγματικό τρόπο από τη συντακτική ομάδα που ανέλαβε να φέ­ρει εις πέρας τη συμπύκνωση τεράστιου ιστορικού υλικού με ευσύνοπτο και υποδειγματικό τρόπο. Αλλά και οι ζοφερές σελίδες της ποντιακής ι­στορίας, οι θηριωδίες, οι δηώσεις και οι εξανδραποδισμοί που γράφτη­καν με αίμα και δάκρυα από τους προγόνους μας, παρουσιάζονται με τρόπο νηφάλιο και αντικειμενικό, χωρίς παροξυσμούς και ανάξεση στεί­ρων εθνικιστικών παθών. Μολονότι το βιβλίο προορίζεται για σχολική χρήση, η αξία του είναι αυταπόδεικτη και προσφέρεται για ευρύτερη αξιοποίηση.

Ξεκινώντας από τις απαρχές της ιστορίας του παντευλόγητου και μαρτυρικού αυτού τόπου, η έκδοση παρουσιάζει τον Πόντο κατά τους αρχαίους χρόνους, τα βυζαντινά χρόνια, την κατάληψη από τους Οθωμανούς, την ακμή και την λαμπρά περίοδο αστικοποίησης και πολύπλευρης άνθησης, αλλά και τα σκοτεινά χρόνια του Κινήματος των Νεοτούρκων, την επακολουθήσασα Μικρασιατική Καταστροφή, την Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού, τον ξεριζωμό από τις αλησμόνητες πατρίδες, την εγκατάσταση στη Μητέρα Ελλάδα και την ανατολή ενός ελπιδοφόρου κεφαλαίου που οι σελίδες του γράφονται με χρυσά γράμ­ματα μέχρι σήμερα.

Το βιβλίο έχει άρτια διάρθρωση, έτσι ώστε να διευκολύνει τη διδα­σκαλία της ποντιακής ιστορίας, το δε πλουσιότατο εικαστικό υλικό (αποτελούμενο από φωτογραφίες εποχής, παλαιές γκραβούρες και απο­κόμματα εφημερίδων) λειτουργεί άκρως επιβοηθητικά προς εμπέδωση των γεγονότων που σημάδεψαν την ιστορία του πολύπαθου αλλά ένδο­ξου αυτού τόπου.

Λίαν επαινετέα η νηφαλιότητα της παρουσίασης των διαδραματιζόμενων γεγονότων στη μακραίωνη ιστορία του Πόντου. Μιας πορείας άλ­λοτε ένδοξης και λαμπρής, άλλοτε μελανής και τραυματισμένης, πά­ντοτε όμως με πανταχού παρόντα στοιχεία τον ηρωισμό, την αξιοπρέ­πεια, τη μαχητικότητα, την ευγένεια και φιλομάθεια των Ποντίων.

Οι απόγονοι των επωνύμων και ανωνύμων ηρώων του Πόντου με τον σταυρό της ξενιτειάς ρίζωσαν στην αγκαλιά της μητέρας Ελλάδας. Αν και υπήρξαν, δυστυχώς, περιπτώσεις όπου δεν έγιναν δεκτοί με ευμένεια στα πάτρια εδάφη, οι Πόντιοι εγκέντρισαν το σώμα του εθνικού κορμού με την εργατικότητά τους, το επιχειρηματικό τους πνεύμα, τον σεβασμό στις πατρώες παραδόσεις.

Με τις σκέψεις αυτές χαιρετίζω την αποψινή εκδήλωση, ευχόμενος να είναι καλοτάξιδο και πάνυ επωφελές το βιβλίο «Διδάσκοντας την ι­στορία του Πόντου», ως πνευματικό δημιούργημα που μπορεί να αξιοποιηθεί πολλαπλώς, με αντίστοιχα οφέλη για τους μαθητές και τις μαθή­τριες της Πατρίδας μας. Σας ευχαριστώ πολύ!

† ο Φαναρίου Αγαθάγγελος

Μεταξύ Θεολογίας και Αρχιτεκτονικής - Πυροβατώντας ανάμεσα σε διακεκαυμένες ζώνες
40+1 κείμενα θεολογικής κριτικής, οικολογίας,
αρχιτεκτονικής, αναστηλώσεων, ναοδομίας και στοχασμού
Ιωσήφ Ροηλίδης

Ο βραβευμένος διεθνώς αρχιτέκτονας και θεολόγος παρουσιάζει μία συλλογή κειμένων, τα οποία κινούνται σε δύο φαινομενικά ασύμβατες θεματολογικές ζώνες, «πυρίκαυστες και διακεκαυμένες», την αρχιτεκτονική και τη θεολογία. Το κοινό σημείο συνάντησής τους είναι προδήλως η ναοδομία, η ανάλυση της αρχιτεκτονικής αισθητικής, πνευματικότητας και κάλλους που πρέπει να διέπουν τα κτήρια που εξυπηρετούν τις ευχαριστιακές συνάξεις μιας εκκλησιαστικής κοινότητας, δηλαδή τους ναούς. Με θεολογικό λόγο καυτηριάζει την πολύμορφη και διαδεδομένη ακαλαισθησία των ναών, τη δικτατορία του τσιμέντου και της ομοιομορφίας που επιβλήθηκε χωρίς έμπνευση, η οποία περιορίζει αναπόφευκτα την αίσθηση του αρρήτου κάλλους και του σεβασμού της κτίσεως του Δημιουργού που διαχρονικά διέκρινε την Ορθοδοξία. Η συλλογή των πολυθεματικών κειμένων προσφέρει στον αναγνώστη ένα γόνιμο και καρποφόρο προβληματισμό σχετικά με το αρχιτεκτονικό κάλλος, την ορθόδοξη πνευματικότητα και την αρμονική συνύπαρξη τους με το περιβάλλον και την κτίση γενικότερα.

Σχ. 17Χ24, Σελ. 376, Τιμ.: 15€

Αθηναγόρας - Clément.
Ένας Πατριάρχης και ένας Καθηγητής
μεταξύ των εθνικισμών και της παγκοσμιοποίησης
Andrea Riccardi
μετάφραση: Δημήτρης Κεραμιδάς

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας είναι ο κεντρικός πρωταγωνιστής της ανά χείρας μεταφρασμένης μελέτης του Ιταλού ιστορικού Andrea Riccardi «Αθηναγόρας- Clément,  ένας Πατριάρχης και ένας καθηγητής μεταξύ των εθνικισμών και της παγκοσμιοποίησης». Οι συνομιλίες στο Φανάρι το καλοκαίρι του 1968 με τον έτερο πρωταγωνιστή του βιβλίου, τον Γάλλο θεολόγο Olivier Clément (1921-2009), από τις οποίες προέκυψε το  Dialogues  avec le patriarche Athenagoras (1969), προσφέρουν στον Riccardi την αφορμή να αναλύσει την κοινωνική, διαχριστιανική και πολιτισμική ατμόσφαιρα της εποχής στην οποία διεξήχθησαν.

Σχ. 14Χ24, σελ. 352, Τιμή : 10 €.

21 Νοεμβρίου
Μνήμη τῆς ἐν τῷ ναῷ εἰσόδου τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου

Ἡ Ἐκκλησία μας ἑορτάζει σήμερα τήν εἴσοδο τῆς Ὑπερευλογημένης Θεοτόκου, τῆς Παναγίας μας, στά Ἅγια τῶν Ἁγίων. Γράφει, μέ ἀφορμή τήν σημερινή θεομητορική ἑορτή, ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς: " Ἐπειδή  ἡ Παναγία εἶχε ἔνοικη τή θεοειδῆ χάρη παραπάνω ἀπό ὅλους, ἔπρεπε νά τήν ἀξιώσει τό ἀνώτερο ἀπό ὅλους, νά τήν εἰσαγάγει στά ἅγια τῶν ἁγίων καί... δέν εἰσήχθηκε ἁπλῶς καί μόνο στά ἅγια τῶν ἁγίων, ἀλλά καί κατά κάποιον τρόπο παραλήφθηκε ἀπό τό Θεό σέ συνοίκηση μέ Αὐτόν γιά ὄχι ὀλίγα ἔτη·    ὥστε   ἔτσι στόν κατάλληλο καιρό ν᾽ ἀνοιχθοῦν οἱ οὐράνιες μονές καί νά δοθοῦν γιά ἀΐδια κατοίκια σέ ὅσους πιστεύουν στήν παράδοξη γέννα της... Ἔτσι λοιπόν καί γι᾽ αὐτούς τούς λόγους ἀπετέθη δικαίως σήμερα στά ἅγια ἄδυτα σάν θησαυρός τοῦ Θεοῦ ἡ κόρη πού ἐξελέγη ἀνάμεσα στούς ἐκλεκτούς ἀπό αἰῶνες, πού ἀναδείχθηκε ἁγία τῶν ἁγίων,...".

Ἡ Κυρία Θεοτόκος, ἡ Παναγία, "διηκόνησε" καί "ὑπούργησε" στό μυστήριο τῆς θείας Οἰκονομίας καί τῆς σωτηρίας τοῦ κόσμου διά τῆς σαρκώσεως τοῦ Λόγου καί τῆς θεώσεως τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως. Γι' αὐτό καί τό πρόσωπο καί ἡ ἀποστολή τῆς Παρθένου Μαρίας μένουν μετέωρα καί ἀκατανόητα, ἐάν δέν συνδεθοῦν μέ τό μυστήριο τῆς Θείας Οἰκονομίας. Ἡ Θεοτόκος δέν ἐνεργεῖ καί δέν δοξάζεται αὐτονομημένα καί ἀνεξάρτητα ἀπό τόν Υἱό τοῦ Θεοῦ καί Σωτήρα Χριστό.

Γιά τήν συμβολή τῆς Παρθένου Μαρίας στήν ἐκπλήρωση τοῦ σχεδίου τῆς Οἰκονομίας, δικαιολογημένα ἀποδίδεται τιμή, δόξα καί ὕμνος στήν "ἔχουσα τά δευτερεῖα τῆς Ἁγίας Τριάδος" (Ἅγιος Κύριλλος Ἀλεξανδρείας), τό σκεῦος ἐκλογῆς τοῦ Θεοῦ, τό κατοικητήριο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τήν Μητέρα τοῦ "δευτέρου  ἀνθρώπου τοῦ Κυρίου ἐξ οὐρανοῦ", τήν Μητέρα τοῦ "ἐσχάτου Ἀδάμ", τοῦ "καινοῦ  ἀνθρώπου", τήν ἀληθινή κατά σάρκα Μητέρα τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ.

Στήν ὀρθόδοξη πίστη τῆς Μίας, Ἁγίας, Καθολικῆς καί Ἀποστολικῆς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας, ἡ Παναγία Μητέρα τοῦ Χριστοῦ εἶναι τό "χάραγμα" καί τό " σκῆπτρον  τῆς Ὀρθοδοξίας" (ἅγιος Πρόκλος Κωνσταντινουπόλεως). Καί ἐνῶ "γυναῖκες" λέγονται ἄπειροι καί ἀνθρωποτόκοι ἀμέτρητοι καί παρθένοι μύριαι πλεῖσται καί Μαρίαι εἰσί" γιά τήν ὀρθόδοξη παράδοση καί ζωή, " κυρίως καί ἀληθῶς, μόνον καί ἰδιώτατον καί κυριώτατον καί σημαντικώτατον ἐστι τῇ ἁγίᾳ ἀχράντῳ καί ἀειδόξῳ Παρθένῳ ὄνομα τό Θεοτόκος" (Λεοντίου Βυζαντίου, Κατά Νεστοριανῶν). Ἐμεῖς δέ, κατανοώντας τή σημασία τῆς σωτηρίας πού μᾶς ἑτοιμάσθηκε διά τῆς Θεοτόκου, ἀποδίδουμε μέ ὅλη τή δύναμή μας τήν εὐχαριστία καί τόν ὕμνο καί ἀναφωνοῦμε μαζί μέ τόν Ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ: "Πραγματικά, ἄν ἡ εὐγνώμων γυναῖκα πού ἀναφέρεται στό σημερινό εὐαγγέλιο, μόλις ἄκουσε γιά λίγο τούς σωτηριώδεις λόγους τοῦ Κυρίου, ἀπέδωσε τό μακαρισμό καί τήν εὐχαριστία στήν Μητέρα Αὐτοῦ, ὑψώνοντας τήν φωνή της ἀπό τόν ὄχλο καί λέγοντας πρός τό Χριστό: «καλότυχη εἶναι ἡ κοιλία πού σ᾽ ἐβάστασε καί οἱ μαστοί πού ἐθήλασες» (Λουκ. 11, 27), ἐμεῖς  πού ἔχουμε κοντά μας γραμμένα ὅλα τά λόγια τῆς αἰώνιας ζωῆς, καί ὄχι μόνο τά λόγια, ἀλλά καί τά θαύματα καί τά παθήματα καί τήν δι᾽ αὐτῶν ἔγερση τῆς φύσεως μας ἀπό τούς νεκρούς καί ἀνάληψή της ἀπό τή γῆ στόν οὐρανό, καί τήν δι᾽ αὐτῶν ἐπηγγελμένη σ᾽ ἐμᾶς ἀθάνατη ζωή καί ἀμετάτρεπτη σωτηρία, πῶς δέν θ᾽ ἀνυμνήσουμε καί μακαρίσουμε ἀδιαλείπτως τή Μητέρα Τοῦ Χορηγοῦ τῆς σωτηρίας, Τοῦ Δοτῆρος τῆς ζωῆς...;".

Ἡ εἴσοδος στά Ἅγια τῶν Ἁγίων, δηλαδή τήν Ἐκκλησία, μπορεῖ νά πραγματοποιηθεῖ μόνο μέ τήν πίστη στόν Χριστό. Καί εἴθε ὁ Θεός νά εὐλογήσει νά ὑψώσουμε τήν καρδιά καί τή διάνοιά μας ἐκεῖ, στά Ἅγια τῶν Ἁγίων, ὅπου ὁ Χριστός καί τό Εὐαγγέλιό Του. Ἔτσι θά ἑορτάσουμε τήν εἴσοδό μας στή ζωή τοῦ Θεοῦ καί τήν εἴσοδο τοῦ Θεοῦ στή ζωή μας, γιά νά γίνουμε κληρονόμοι τῶν μελλόντων ἀγαθῶν πού μᾶς ἐχάρισε ὁ Υἱός τῆς Παρθένου καί Θεός μας Ἰησοῦς Χριστός.

Το θεολογικόν έργον του Μεγάλου Βασιλείου μεταξύ «Νικαιανών» και «Ανατολικών»

Athanasije Jevtić, Επισκόπου Ζαχουμίας-Ερζεγοβίνης,
Κληρονομία  13, τευχ. Α΄, Ιουν. 1981, σελ. 83-106
Διάλεξις - εισήγησις εις τό Συμπόσιον του Regensbourg,
16- 21 Ιουλίου '79.

1. Εις την ιστορίαν της θεολογίας της Εκκλησίας και ιδιαιτέρως της Τριαδικής Θεολογίας, δηλαδή της θεολογικής εκφράσεως και διατυπώσεως της εκκλησιαστικής πίστεως εις την Αγίαν Τριάδα, τον Πατέρα, τον Υιόν και το ’Αγιον Πνεύμα, αναμφιβόλως ο Δ' αιών κατέχει εξέχουσαν θέσιν και αποτελεί κάτι σχεδόν ανεπανάληπτον. Διότι ακριβώς κατά τον αιώνα αυτόν διεξήχθησαν οι σφοδρότεροι δογματικοί αγώνες των Πατέρων της Εκκλησίας εναντίον των μεγαλυτέρων δογματικών αιρέσεων. Οι Πατέρες του Δ' αιώνος επρόκειτο να διεξάγουν προπαντός τον πολύ δύσκολον εκκλησιαστικόν και θεολογικόν αγώνα προς την πλέον επικίνδυνον αντιτριαδικήν αίρεσιν εμφανισθείσαν εις την εποχήν των, προς τον Αρειανισμόν, ο οποίος ηρνείτο την Θεότητα του Υιού του Θεού και δι' αυτού, την ιδίαν την Αγίαν Τριάδα, και προς ένα ιδιότροπον παρακλάδιον του Αρειανισμού, την αίρεσιν των Πνευματομάχων, οι οποίοι το ’Αγιον Πνεύμα δεν εθεώρουν Θεόν, αλλά κοινόν κτίσμα, και τοιουτοτρόπως ηρνούντο επίσης την πίστιν εις την Θείαν Τριάδα. Ημείς σήμερον γνωρίζομεν ότι η αίρεσις του Αρειανισμού και η αίρεσις των Πνευματομάχων, ως καθαρώς αντιδραστικοί αιρέσεις, κατά την διάρκειαν αυτού του Δ' αιώνα αμφότεραι θεολογικώς και εκκλησιαστικώς κατενικήθησαν εις την Σύνοδον της Νικαίας και την της Κωνσταντινουπόλεως και κατεδικάσθησαν υπό της Εκκλησίας. Η καταδίκη δε αυτών των δύο αιρέσεων εγένετο δια τον απλούν λόγον ότι αμφότεραι ηρνούντο την θεοαποκαλυφθείσαν αλήθειαν, την περιεχομένην εις την της Εκκλησίας Γραφήν και Παράδοσιν ότι δηλ. ο Θεός των Χριστιανών είναι  Η Αγία Τριάς.  Τουτέστιν, ότι τα  τρία  άγια και ανεπανάληπτα  Ονόματα  εκ της Θείας Αποκαλύψεως είναι όντως πραγματικά!  Τρεις Θείαι Υποστάσεις, ο Πατήρ, ο Υιός και το ’Αγιον Πνεύμα, όπως τούτο ειδικά τονίζει ο ’Αγιος Βασίλειος ο Μέγας εις τα έργα του (1). Εν τούτοις, όχι μόνον η καταδίκη και η απόρριψις, αλλά και η τελική υπέρβασις του Αρειανισμού και της Πνευματομαχίας καθόλου δεν ήτο εύκολον θεολογικόν έργον, και δι' αυτό η εξέλιξις των εκκλησιαστικών και θεολογικών γεγονότων μεταξύ Α' και Β' Οικουμενικής Συνόδου δεν επετεύχθη τόσον ευκόλως.

Διαβάστε τη συνέχεια