|
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
του βιβλίου
«Πολύευκτος Φινφίνης, Μητροπολίτης Σουηδίας
και πάσης Σκανδιναυΐας (1969-1974)»
υπό του Πανιερ. Μητροπολίτου Φαναρίου κ. Αγαθαγγέλου
Γενικού Διευθυντού Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος
(Στοκχόλμη, Αύγουστος 2025)
 Παναγιώτατε Πάτερ και Δέσποτα,
Σεβασμιώτατοι , Ελλογιμώτατοι, Εντιμότατοι,
εκλεκτή και αγαπητή ομήγυρις,
Με συγκίνηση και πνευματική χαρά ευρίσκομαι πλησίον σας σ’ αυτή την πνευματική σύναξη, που εστιάζει στον «Πολύευκτο Φινφίνη, Μητροπολίτη Σουηδίας και πάσης Σκανδιναυΐας (1969-1974)», στο πολυσέλιδο βιβλίο του Σεβασμ. Μητροπολίτου Σουηδίας κ. Κλεόπα, συνιεράρχου αδελφού και συγγραφέως ενός ξεχωριστού –από πολλές πλευρές– πονήματος. Ίσταμαι ενώπιόν σας με αίσθημα ευθύνης και συστολής καθότι το να ομιλείς ενώπιον της σεπτής Κορυφής της Ορθοδοξίας, του Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχου κυρίου κυρίου ημών Βαρθολομαίου, δεν αποτελεί μόνο υψίστη τιμή και μεγάλη ευλογία, αλλά σε χρεώνει με ευθύνη για το περιεχόμενο και το μήνυμα του λόγου σου με αφορμή την έκδοση ενός βιβλίου.
Εισαγωγή: Η οικουμενικότητα της Εκκλησίας του Χριστού
Η λέξη «οικουμενικότητα», δημοφιλής στη νεωτερική εποχή, βρίσκει την αληθινή της έκφραση στην Εκκλησία και στηρίζεται στην καταστατική αρχή της αγάπης, ενάντια μία στείρα πραγματικότητα η οποία, σε αντίθεση με την καθολικότητα, εξαγριώνει, πληγώνει, φθείρει και διαφθείρει συνειδήσεις, θέλει οπαδούς και όχι μέλη. Από τη σύστασή της, η Εκκλησία αγκαλιάζει όλους χωρίς διακρίσεις, χωρίς αποκλεισμούς, με μια αγάπη που δεν γνωρίζει όρια. Οι Ιερές Μητροπόλεις του Οικουμενικού Θρόνου, όπως αυτή της Σουηδίας και πάσης Σκανδιναυΐας, ενσαρκώνουν την εντολή του Κυρίου «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη», προσφέροντας ενότητα εν Χριστώ μέσα από την ποικιλομορφία των πιστών. Στις εσχατιές του ευρωπαϊκού Βορρά, όπου η Ορθοδοξία παραμένει μειονοτική, η Εκκλησία δίνει μαρτυρία της Θείας Πρόνοιας, συνδέοντας ανθρώπους από διαφορετικές κουλτούρες και παραδόσεις.
Ο ιεραποστολικός ζήλος του Μητροπολίτη Σουηδίας
Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Σουηδίας κ. Κλεόπας εργάζεται με πρωτοχριστιανικό ζήλο για να μεταφέρει το φως του Χριστού σε μια εκκοσμικευμένη Σκανδιναυΐα. Συνεργάζεται υποδειγματικά με εκπροσώπους των άλλων Εκκλησιών ενσαρκώνοντας την ενότητα που πηγάζει από την αγάπη. Το παρόν έργο, εκδοθέν από την Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, αποτελεί φόρο τιμής στον μακαριστό προκάτοχό του, Πολύευκτο Φινφίνη, φωτίζοντας την πενταετή διακονία του σε μια ταραγμένη πολιτικά και κοινωνικά περίοδο, όπου η Ορθοδοξία αντιμετώπιζε προκλήσεις από την ευημερία, τον ατομικισμό και την απομάκρυνση από τις πνευματικές αξίες.
Όμως, πώς να ατενίσουμε τους μακρινούς ορίζοντες, αν δεν σταθούμε πρώτα στα πόδια μας; Πώς να συναντήσουμε τον άλλον, αν δεν αντιμετωπίσουμε τον εαυτό μας; Πώς η Εκκλησία μπορεί να εισέλθει με τον δικό της δυναμικό προφητικό τρόπο στην ιστορία του κόσμου; Πώς η Εκκλησία θα αρθρώσει έναν λόγο που θα έχει λίγο χώρο για ίσκιο που θα αναπαύει και θα ειρηνεύει τις καρδιές των ανθρώπων; Αντέχουμε να μιλήσουμε για αυθεντική αυτοσυνειδησία; Πώς θα μιλήσουμε για μια προφητική εγρήγορση και για την προσδοκία μας κατά την «ημέρα Κυρίου»; Πώς θα μιλήσουμε στους ανθρώπους για την πολιτεία της βιοτής τους, αφού «Χριστός ανέστη και ζωή πολιτεύεται»; Ή, για να θυμηθώ τους λόγους του Γεωργίου Σεφέρη: «Πώς να αντικρύσουμε τον δυτικό πολιτισμό, αν δεν αντλήσουμε δύναμη από τις δικές μας ρίζες και χωρίς ένα συστηματικό μόχθο για τη δική μας παράδοση;».
Η οικουμενικότητα δεν καταλύει, αλλά διατηρεί την ταυτότητα των λαών· η αμοιβαία γνωριμία δεν οδηγεί σε θρησκευτικό συγκρητισμό, αλλά σε σεβασμό για έναν πλουραλισμό, για τον οποίο θα πρέπει να υπάρχει το μέτρο κρίσης και αξιολόγησης. Η οικουμενικότητα της Ορθοδοξίας δεν είναι όρος εδαφικός, αλλά η κατάλυση των ανθρωπίνων φραγμών στην καινή κτίση της Βασιλείας του Θεού.
Αρχειακός θησαυρός και πνευματική κληρονομιά
Το βιβλίο, καρπός ακούραστης έρευνας του Σεβασμιωτάτου, αποτελεί έναν αρχειακό θησαυρό, συγκεντρώνοντας 815 ανέκδοτα έγγραφα – καταστατικά, ποιμαντορικές εγκύκλιοι, υπηρεσιακή και προσωπική αλληλογραφία – από τα αρχεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, της Μητροπόλεως και του ίδιου του Πολυεύκτου. Η επιστημονική συστηματοποίηση, όπως αποτυπώνεται στα περιεχόμενα, περιλαμβάνει χρονολογική και θεματική κατηγοριοποίηση, καλύπτοντας την ίδρυση της Μητροπόλεως, τις σχέσεις με Πατριαρχεία, Λουθηρανούς Αρχιεπισκόπους, και πολιτικές αρχές, όπως το Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδος και τις σουηδικές αρχές. Το παράρτημα με φωτογραφικό υλικό προσδίδει ζεστασιά, ενώ η απουσία επιλόγου, όπως εξηγεί ο συγγραφέας, υπογραμμίζει τη διαχρονική συνέχεια του έργου, που παραμένει ζωντανό και εμπνέει.
Η αξία του έργου εκτείνεται πέρα από τους ιστορικούς και θεολόγους. Για κάθε πιστό, είναι μια πύλη προς την καρδιά της Ορθοδοξίας, αποκαλύπτοντας την αγωνία της να ριζώσει σε έναν κόσμο που απομακρύνεται από την πίστη. Στη Σκανδιναυΐα της δεκαετίας του ’70, η ευημερία, ο ατομικισμός και η Λουθηρανική κυριαρχία δυσκόλευαν την παρουσία της Ορθοδοξίας, που στερούνταν νομικής αναγνώρισης και πόρων. Ο Πολύευκτος, φτάνοντας στη Στοκχόλμη, έγραφε με ταπεινότητα: «Μεταβαίνω ἐκεῖσε οὐχί διά τό ἄτομόν μου, ἀλλά χάριν τῆς Μητρός Ἐκκλησίας», γνωρίζοντας τις «δυσμενείς» προοπτικές. Η βαθιά του πίστη στη Θεία Πρόνοια, όπως σημειώνει – « Ἐκεῖ ἔνθα ἀπουσιάζει ἡ ἐξ ἀνθρώπων βοήθεια, παραφυλάσσει ἡ Πρόνοια τοῦ Θεοῦ» – γίνεται φάρος ελπίδας για όλους μας.
Ο σταυρικός και μαρτυρικός χαρακτήρας του επισκοπικού έργου
Η ιεραποστολική σημασία του επισκοπικού αξιώματος στο εξωτερικό αναδεικνύεται μέσα από τις δυσκολίες που αντιμετώπισε ο Πολύευκτος. Ως γέφυρα μεταξύ πιστών από Ελλάδα, Σερβία, Φινλανδία, εργάστηκε για να ενώσει διαφορετικές κουλτούρες, να ιδρύσει ενορίες και να κατηχήσει νέους, χωρίς επαρκείς πόρους ή θεολογική υποστήριξη από τα παραδοσιακά κέντρα, όπως η Κωνσταντινούπολη ή το Άγιον Όρος. Ζώντας αρχικά σε ξενοδοχείο, δανειζόμενος για να στήσει τα γραφεία της Μητροπόλεως, και γράφοντας μόνος του πιστοποιητικά, βίωνε καθημερινά έναν σταυρικό δρόμο. Όπως έγραφε: «Αισθάνομαι το μεγαλείον της πορείας του Κυρίου μας προς το Πάθος», η ζωή του ήταν μια συνεχής θυσία, γεμάτη καρτερία και πίστη. Παρά τον «ανελέητο πόλεμο» από πολιτικούς και, δυστυχώς, ακόμα και εκκλησιαστικούς κύκλους, παρέμεινε μεγαλόψυχος, ευλογώντας ακόμα και όσους τον πολεμούσαν, τιμώντας το όνομά του και το αξίωμά του. Η μοναξιά του – «μόνος, ολόμονος, μέσα σε χιλίους κινδύνους» – και η απουσία γραμματέα ή βοηθών καθιστούν τη διακονία του μια μαρτυρία αυτοθυσίας, που εμπνέει κάθε πιστό να αν¬τέχει τις δοκιμασίες.
Φόρος τιμής και η ανάγκη συνέχειας για την ενότητα
Πάνω από όλα, το βιβλίο είναι ένας φόρος τιμής στον Πολύευκτο ως πνευματικό πατέρα, μισό αιώνα μετά την ολοκλήρωση της διακονίας του. Ο Σεβασμιώτατος Κλεόπας, βαδίζοντας στα χνάρια του προκατόχου του, διασφαλίζει μια οδό συνέχειας που διασφαλίζει την ΕΝΟΤΗΤΑ της Εκκλησίας. Αυτή η συνέχεια, μέσα από την πιστότητα στην παράδοση και την αγάπη για τον λαό, κρατά την Εκκλησία αδιάσπαστη, μετατρέποντας τις δυσκολίες σε ευλογία. Η δημοσίευση, με σεβασμό στην ανωνυμία όπου χρειάζεται, διασώζει αγνές προθέσεις, προσφέροντας πολύτιμες εμπειρίες για τις μελλοντικές γενιές. Η μεγαλοψυχία του Πολυεύκτου, που έδινε ευχές ακόμα και στους αντιπάλους του, αποτελεί παράδειγμα για όλους μας, υπενθυμίζοντας ότι η Εκκλησία ευδοκιμεί όταν οι διάδοχοι τιμούν την κληρονομιά των προηγουμένων, διατηρώντας την ενότητα μέσα από την κοινή πίστη και αποστολή.
Συμπέρασμα: Μια ζωντανή μαρτυρία πίστης
Το έργο, εμπλουτισμένο με επιστολή της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου, δεν είναι μόνο ένα πολύτιμο αρχείο, αλλά μια ζωντανή μαρτυρία πίστης. Η φωνή του Πολυεύκτου, που έλεγε « Ὅλα θα γίνουν με την βοήθειαν του Θεού και συν τω χρόνῳ», μας καλεί να βαδίσουμε με υπομονή και ελπίδα, γνωρίζοντας ότι ο Κύριος είναι ο τελικός ρυθμιστής των πάντων. Το βιβλίο, μαζί με τα έργα του Σεβασμιωτάτου για τον π. Ευσέβιο Βίττη και τον Άγιο Νεκτάριο, αποτελεί πολύτιμη κληρονομιά για την Ορθοδοξία, εμπνέοντας πιστούς και ιστορικούς να συνεχίσουν το έργο της Εκκλησίας με την ίδια αφοσίωση.
Παναγιώτατε,
«Ορθοδοξία σημαίνει ελευθερία και οι ελεύθεροι άνθρωποι προχωρούν μπροστά δίχως να προδίδουν την πίστη και τα ιδανικά τους. Φοβούνται μόνο όσοι βρίσκονται εγκλωβισμένοι στα χαρακώματα, διότι αυτοί δεν έχουν εμπιστοσύνη στη δύναμή τους». Η παραπάνω αναφορά αποτυπώνει το στίγμα που κληροδοτεί η ασκητική Σας μορφή. Αυτό ενός δυναμικού Πατριάρχου, ενός αδέσμευτου ανθρώπου βαθιάς πίστης, ενός τολμηρού προασπιστή της ορθόδοξης ενότητας, ενός ενσυνείδητου υπηρέτη του Ευαγγελίου και ενός μεγάλου προφήτη της ενότητας των χριστιανών.
Να εύχεσθε, Παναγιώτατε, το βιβλίο αυτό να αγγίξει τις καρδιές όλων, οδηγώντας μας σε βαθύτερη κατανόηση της ιεραποστολικής αποστολής και της ενότητας της Εκκλησίας.
Σας ευχαριστώ πολύ όλους για την υπομονή και την προσοχή σας.
Δείτε το λόγο του Μητροπολίτη Φαναρίου στα αγγλικά. |
|
Το παρόν έργο προσφέρει μία διεπιστημονική προσέγγιση με βάθος γύρω από την ηθική αξία της ανθρώπινης ζωής, τη φύση του εμβρύου, και την ηθική αυτουργία σε σχέση με την εγκυμοσύνη και την έκτρωση. Συνδυάζει φιλοσοφία, ηθική, νομική και θεολογία, δημιουργώντας ένα πολύπλευρο υπόβαθρο για την κατανόηση της ανθρώπινης ζωής και της έννοιας του «προσώπου» από πολλές οπτικές γωνίες. Αυτή η πολυφωνία διαφωτίζει τον αναγνώστη και του επιτρέπει να εξετάσει το ζήτημα πέρα από ιδεολογικά στερεότυπα.
Ερμηνεία του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου
Μία μοναδική και πρωτότυπη μελέτη για την περί θανάτου ορθόδοξη παράδοση, εκπονηθείσα από τον διεθνούς φήμης Πατρολόγο. Το έργο παρουσιάζει με εμβριθή τρόπο τη θεολογική θεώρηση της φύσης του θανάτου, την πνευματική δοκιμασία που συνεπάγεται η έλευσή του για τον μελλοθάνατο και τους οικείους του, τη διδασκαλία περί δοκιμασίας της ψυχής από τα τελώνια από την 3η μέχρι και την 9η ημέρα, την είσοδο της ψυχής στον άλλο κόσμο και την μερική κρίση της κατά την 40η ημέρα, την μέση κατάσταση της ψυχής μέχρι την τελική κρίση, την ορθόδοξη αναίρεση της ρωμαιοκαθολικής διδασκαλίας περί καθαρτηρίου πυρός, τις σχέσεις μεταξύ ζώντων και κεκοιμημένων και την ανάγκη των παρακλήσεων και των προσευχών υπέρ τεθνεώτων, τη διδασκαλία περί τελικής κρίσεως, αναστάσεως των νεκρών και αιώνιας ζωής και τη σύνδεσή της με την χριστιανική θεώρηση της ζωής ως πνευματικής προετοιμασίας για τον θάνατο και την αιώνια ζωή. Ο συγγραφέας παραθέτει πλήθος σχετικών βιβλικών και πατερικών χωρίων, ενώ δίδει μεγάλη σημασία στην εφαρμογή της περί θανάτου ορθοδόξου παραδόσεως και στον λειτουργικό βίο της Εκκλησίας. Μία αξεπέραστη έρευνα που δίδει ορθόδοξες απαντήσεις σε όλα τα περί θανάτου ερωτήματα του αναγνώστη.
Ένα βιβλίο αφιερωμένο σε μία από τις φωτεινότερες μορφές της σύγχρονης Ορθοδοξίας, τον όσιο Δανιήλ Κατουνακιώτη (†8 Σεπτεμβρίου 1929). Στο Α΄ μέρος, το «Συναξάρι του Οσίου Δανιήλ», παρουσιάζεται ο βίος του, η άρτια θεολογική παιδεία του (αριστούχος απόφοιτος της Ευαγγελικής Σχολής της Σμύρνης), και το αυστηρό ασκητικό ήθος του. Εκάρη μοναχός στην Μονή του Αγ. Παντελεήμονος του Αγίου Όρους το 1866, αλλά λόγω της πολιτικής του πανσλαβισμού από το Πατριαρχείο Μόσχας απεχώρησε το 1874 με άλλους μοναχούς στην Μικρά Αγία Άννα και ακολούθως στην μονή της Αγ. Αναστασίας της Φαρμακολυτρίας Θεσσαλονίκης. Επέστρεψε στο Άγ. Όρος και στην Μονή Βατοπαιδίου, ενώ το 1881 ίδρυσε την καλύβη του στα Κατουνάκια, το σημερινό ησυχαστήριο της κοινότητας των Δανιηλαίων. Στο Β΄ μέρος παρατίθενται 24 Επιστολές, λόγοι και ομιλίες του, κείμενα στα οποία αναδεικνύεται όχι μόνο ο εμβριθής και έγκριτος θεολόγος, αλλά και ο πεφωτισμένος ασκητής. Στις 20 Οκτωβρίου 2019 έγινε η αγιοκατάταξή του από την ΑΘΠ, κ.κ. Βαρθολομαίο.
Ανθολόγιο Συμβουλών
Ο συγγραφέας του έργου Jean Claude Larchet, διδάκτωρ Φιλοσοφίας και Θεολογίας του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου, θεωρείται ένας από τους κορυφαίους ορθόδοξους πατρολόγους της Δύσεως, καθώς έχει να επιδείξει πλουσιώτατο συγγραφικό έργο για την πνευματικότητα των Πατέρων της Εκκλησίας, μεταφρασμένο, μάλιστα, σε δώδεκα γλώσσες. Στο παρόν έργο, ο συγγραφέας αντιδιαστέλλει στη θεολογική σκέψη της Δύσεως, η οποία ερμηνεύει το απολυτρωτικό έργο του Χριστού με στενούς δικανικούς όρους, την ευρύτερη πατερική παράδοση της Ορθοδοξίας: ο Χριστός δεν είναι λυτρωτής του ανθρώπου μόνο με την δικανική έννοια της εξαγοράς της αμαρτίας. Οι όροι Λυτρωτής και Σωτήρας ταυτίζονται και το ρήμα «σώζω» σημαίνει επίσης και «θεραπεύω». Γι αυτό οι Πατέρες από τον πρώτο αιώνα απέδωσαν στον Χριστό το προσωνύμιο «Ιατρός των ψυχών και των σωμάτων». Αυτός κομίζει σε κάθε βαπτιζόμενο την θεραπεία στην ασθενούσα ανθρώπινη φύση του. Κάθε χριστιανός για να οικειοποιηθεί την Θεία Χάρη οφείλει να ασκηθεί διάγοντας πνευματική ζωή. Η άσκηση είναι το μέσο θεραπείας και επιστροφής της νοσούσας ανθρώπινης φύσης στην προπτωτική μακαριότητα.
Ένα μνημειώδες έργο στο οποίο παρουσιάζονται τα ανά την οικουμένη διεσπαρμένα εντοίχια χριστιανικά ψηφιδωτά από τα μέσα του 3ου αιώνα μέχρι την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως (1453). Τις ψηφιδωτές παραστάσεις ο συγγραφέας τις περιγράφει ενταγμένες στο κτίσμα το οποίο κοσμούν (εκκλησία, παρεκκλήσιο, βαπτιστήριο, μαυσωλείο ή και κατακόμβη). Η επιστημονική παρουσίαση των ψηφιδωτών, η οποία γίνεται με γεωγραφικά κριτήρια (Κωνσταντινούπολη, Ρώμη, Θεσσαλονίκη, Ιταλία, Ραβένα, Κύπρος, Ελλάδα, Σικελία, Βενετία κ.ἄ.) διανθίζεται από την παράθεση ιστορικών μύθων και βιογραφιών. Το έργο προλογίζει ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος, ενώ πέρα από το πλήθος καλαίσθητων τετράχρωμων φωτογραφιών των ψηφιδωτών, περιέχει πλούσια διεθνή βιβλιογραφία για τον ερευνητή και γλωσσάρι αρχιτεκτονικών όρων.
Μικρασιατική Εκστρατεία Ημερολόγιον του Μητροπολίτου Εδέσσης και Πέλλης Διονυσίου (†)
Ο του Ζαχαρίου και της Ελισάβετ υιός Ιωάννης ο Πρόδρομος, ο κήρυξ της μετανοίας εν τη ερήμῳ, ο αγνός και σώφρων ασκητής, μη φέρων την παράνομον μίξιν του βασιλέως Ηρώδου μετά της γυναικός του αδελφού αυτού Ηρωδιάδος, ήλεγξε τον παρανομήσαντα βασιλέα, όστις μη ανεχόμενος τους ελέγχους αυτού, έρριψε τον προφήτην εις φυλακήν· κατά δε το συμπόσιον των γενεθλίων αυτού, τη εισηγήσει της Ηρωδιάδος, πρσεφέρθη επί πινακίου η κεφαλή του Προδρόμου, σφαγέντος εν τη φυλακή, ως υποσχεθέν φιλοδώρημα εις την ορχησαμένην κόρην της Ηρωδιάδος υπό του Ηρώδου, εις ον ήρεσεν ο χορός της ασέμνου νεανίδος και όστις υπεσχέθη να δώση αυτή ό,τι καν ζητήση· εζήτησε την κεφαλήν του Προδρόμου προσενεχθείσα αυτή εν μέσῳ συμποσίῳ. Οι μαθηταί του προφήτου παρέλαβον το τίμιον του διδασκάλου σώμα και έθαψαν εντίμως εν τη πόλει Σεβαστή, ένθα έλαβε χώραν και το άνομον συμπόσιον. Τελείται δε η αυτού σύναξις εν τω αγιωτάτῳ αυτού προφητείῳ τῳ όντι εν τοις Σφωρακίου.