«Το νεαρόν, ἀλλά τόσον εὐθαλές και καρποφόρον φυτώριον τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας, το ὁποῖον εἶναι ἄξιον να τύχῃ και θα τύχῃ τῆς ἀμερίστου ὑποστηρίξεως τῆς Ἐκκλησίας, ὑπισχνεῖται πολλά».

(Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν Σπυρίδων, Ἐνθρονιστήριος λόγος)

Ἡ καρδιά τοῦ καθολικοῦ ἔργου τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος χτυπάει στό Θεολογικό Φοιτητικό Οἰκοτροφεῖο, καθότι ἀπό αὐτό τό ἱστορικό ἐγχείρημα ἀρχίζει νά γεννιέται, νά ἀνδρώνε-ται καί νά καρποφορεῖ τό ἔργο τοῦ Ὀργανισμοῦ. Ἀπό ἐδῶ ξεκινᾶ ἱστορικά ἡ πορεία. Καθίσταται ἐπίκαιρη ἡ γραφή τοῦ ὁσίου Θεοδώρου τοῦ Στουδίτου:

«Προβᾶτε, δεῦτε, τῇ ξενιζούσῃ στέγῃ,
ἄνδρες πορευταί, τοῖς πόνοις κεκμηκότες,
μετεκλάβοιτε τῶν ἐμῶν ξενισμάτων,
ἄρτου ποθητοῦ, τοῦ τρέφοντος καρδίαν,
ποτοῦ γλυκείου, τοῦ ῥέοντος ἀφθόνως,
σκεπασμάτων τε τοῦ ψύχους ἀλλοτρίων».

Σέ μικρό χρονικό διάστημα συστήθηκε καί τέθηκε σέ λειτουργία καί τό Θεολογικό-Φοιτητικό Οἰκοτροφεῖο, τό ὁποῖο ἀπό τῆς ἱδρύσεώς του μέχρι σήμερα ἔχει προσφέρει στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἀνά τόν κόσμον πλειάδα στελεχῶν –τόσο κληρικῶν ὅσο καί λαϊκῶν – μέ ὑψηλή θεολογική καί ἐπιστημονική παιδεία καί ἦθος, ὁ ἀριθμός τῶν ὁποίων ὑπερβαίνει τίς 9.000.

Ἡ ἵδρυση τοῦ Φοιτητικοῦ Θεολογικοῦ Οἰκοτροφείου ἀποδίδεται στόν Μητροπολίτη Ἀθηνῶν Γερμανό Καλλιγᾶ (1885-1896), ὁ ὁποῖος ἵδρυσε καί λειτούργησε σέ ὑποτυπώδη μορφή Οἰκοτροφεῖο ἐντός τοῦ Μητροπολιτικοῦ οἰκήματος, τό ὁποῖο φιλοξενοῦσε ὑποτυπωδῶς δέκα οἰκοτρόφους πού φοιτοῦσαν στήν Θεολογική Σχολή. Τό καθεστώς τῆς διαμονῆς τῶν οἰκοτρόφων ἦταν πολύ αὐστηρό, σχεδόν μοναστηριακό καί οἱ περισσότεροι ἐξ αὐτῶν ἔγιναν κληρικοί μετά τήν ἀποφοίτησή τους. Ἐπί τῶν ἡμερῶν τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν Χρυσοστόμου Α΄ Παπαδόπουλου (1923-1938), χρησιμοποιήθηκαν ὁρισμένα κελλιά ἀπό τήν μονή Ἀσωμάτων Πετράκη, ὥστε νά διαμείνουν ἄποροι φοιτητές τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς Ἀθηνῶν. Τό ὑποτυπῶδες ἐκεῖνο Οἰκοτροφεῖο ἄρχισε νά λειτουργεῖ τό 1924 καί τό διηύθυνε, ὡς Πρόεδρος τῶν φοιτητῶν, ὁ Κωνσταντῖνος Μπόνης[1].  Τόν Ἰούνιο τοῦ 1933, ἡ Ἱερά Σύνοδος ἀποφάσισε νά ἱδρύσει Θεολογικό Οἰκοτροφεῖο, τό ὁποῖο θά περιελάμβανε καί Φροντιστήριο Ἱεροκηρύκων. Τό κτίριο θεμελιώθηκε ἀπό τόν Ἀρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο Α΄, στίς 22 Ἰουλίου 1937, σέ χῶρο τῆς μονῆς Πετράκη, ἀφοῦ εἶχαν προηγηθεῖ ἀρκετές δυσκολίες ἐξ αἰτίας κακόβουλων ἐνεργειῶν ὁρισμένων περίοικων. Ἤδη εἶχε προηγηθεῖ ἡ παραχώρηση διά Πράξεως τοῦ Ἡγουμενοσυμβουλίου ὁ χῶρος στόν ὁποῖο ἄρχισε ἡ ἀνέγερση τοῦ Οἰκοτροφείου κατά τό σχέδιο διαπρεποῦς μηχανικοῦ. Γιά τήν ἀνέγερση τοῦ Οἰκοτροφείου διετέθησαν τά χρήματα ἀπό τήν ἀποζημίωση πού ἔλαβε ἡ Ἐκκλησία μετά τήν παραχώρηση στό Δημόσιο τοῦ «Γερμανείου Ἱεροδιδασκαλείου» (σήμερα Σχολές Χωροφυλακῆς), ὕψους 8.500.000 δρχ. Τό ὑπολειφθησόμενο ποσόν θά ἐχρησιμοποεῖτο γιά τήν ἐξασφάλιση συντήρησης τοῦ Οἰκοτροφείου.  Ἡ ἀνοικοδόμηση τοῦ κτιρίου ὁλοκληρώθηκε κατά τούς χρόνους τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν Χρυσάνθου Φιλιππίδη, ἀλλά λόγω τοῦ Β΄  Παγκοσμίου πολέμου, τό κτίριο μεταβλήθηκε σέ στρατιωτικό νοσοκομεῖο. Μέ ἐνέργειες τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν Δαμασκηνοῦ  καί τοῦ Γενικοῦ Διευθυντοῦ τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας Καθηγητοῦ Βασιλείου Βέλλα, τό 1948, σέ ἕνα κατάλληλα διαμορφωμένο διαμέρισμα τῆς μονῆς Πετράκη, στεγάσθηκαν οἱ δέκα πρῶτοι φοιτητές τοῦ Θεολογικοῦ Οἰκοτροφείου μέ Διευθυντή τόν Μητροπολίτη Ἠλείας Γερμανό Γκούμα. Ἐπί τῶν ἡμερῶν τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος Βλάχου, καί συγκεκριμένα τό 1950, σέ ἕναν ἀπό τούς ὀρόφους τοῦ προαναφερθέντος κτιρίου φιλοξενήθηκαν οἱ πρῶτοι σαράντα φοιτητές· μέχρι τό τέλος τοῦ ἔτους, σέ ὁλόκληρο τό κτίριο διέμεναν ἐνενῆντα φοιτητές πού διδάσκονταν α) βυζαντινή μουσική, β) ξένες γλῶσσες (ἀγγλικά-γαλλικά), γ) στοιχεῖα λογιστικῆς καί δ) στενογραφία. Ὡς πρῶτος Διευθυντής ὁρίσθηκε ὁ Ἀρχιμανδρίτης Βαρνάβας Τζωρτζᾶτος (κατόπιν Μητροπολίτης Κίτρους), τόν ὁποῖο διαδέχθηκε ὁ Μητροπολίτης πρώην Λήμνου Βασίλειος Ἀτέσης, στίς 15 Σεπτεμβρίου 1950. Κατά τό ἀκαδημαϊκό ἔτος 1953-1954, ἡ μνήμη τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου καθιερώθηκε ὡς ἡ ἑορτή τοῦ Θεολογικοῦ Οἰκοτροφείου.

Μέ ἐντολή τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος εἰσήχθησαν στό Οἰκοτροφεῖο καί φοιτητές ἀπό ἄλλες Σχολές τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνών[2] με ἀποτέλεσμα ὁ ἀριθμός τῶν φοιτητῶν νά ἀγγίξει τούς 200[3].

Τό ἔτος 1970, ἀποφασίζεται ὑπό τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἱερωνύμου Α΄  ἡ ἐγκατάσταση τῶν Συνοδικῶν Ὑπηρεσιῶν στό κτίριο δίπλα στήν μονή Πετράκη, πού ἦταν τό Θεολογικό Οἰκοτροφεῖο τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας. Ἔτσι, τό Οἰκοτροφεῖο ἐγκαταστάθηκε σέ τριώροφο κτίριο στήν Νέα Φιλοθέη, στήν ὁδό Μαρτινέγκου. Τό ἔτος 1974, τό Οἰκοτροφεῖο μεταφέρθηκε στά κτίρια τῆς νεοπαγοῦς (ἐκείνη τήν ἐποχή) μονῆς Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου Καρέα, ὅπου παρέμεινε ἕως τό 2004. Ἀπό τό 2004 ἕως σήμερα,  χάρη στήν εἰσήγηση καί μελέτη τοῦ Γενικοῦ Διευθυντοῦ Μητροπολίτου Φαναρίου Ἀγαθαγγέλου, πού εἶχε διατελέσει οἰκότροφος κατά τήν διάρκεια τῶν σπουδῶν του, τό Θεολογικό Φοιτητικό Οἰκοτροφεῖο μεταφέρθηκε στό ἀνακαινισμένο τριώροφο κτίριο τῆς Σχολῆς Διακονισσῶν, ἐντός τοῦ περιβόλου τοῦ Προσκυνήματος τῆς Ἁγίας Βαρβάρας, πού ἦταν ἐρειπωμένο καί ἐγκαταλελειμμένο ἐπί 20 χρόνια καί ἀνακαινίσθηκε ἐκ βάθρων γῆς. Γιά τήν ἀνακαίνιση καί τόν ἐξοπλισμό διετέθησαν 1.000.000 € ἀπό τήν Ἀποστολική Διακονία καί 200.000 € ἀπό τόν Ὀργανισμό «ΑΘΗΝΑ 2004». Τά ἐγκαίνια ἔγινα στίς 4 Ἰουνίου 2004 ἀπό τόν Ἀρχιεπίσκοπο Ἀθηνῶν Χριστόδουλο. Στήν τελετή τῶν ἐγκαινίων, ὁ τότε Ἐπίσκοπος Φαναρίου Ἀγαθάγγελος, Γενικός Διευθυντής τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας, τόνισε μεταξύ ἄλλων: «Αὐτόν τόν τελευταῖο καιρό στήν ἐπικαιρότητα βρίσκεται ἡ τρομοκρατία, πού σκορπίζει τόν θάνατο στούς ἀνθρώπους καί γκρεμίζει αὐτά πού χτίσαμε μέ τά χέρια μας. Ἀπό καιρό ὅμως ἤδη ὑφιστάμεθα τήν ἐπίθεση μιᾶς ἄλλης πνευματικῆς τρομοκρατίας, πού ἔχει τήν ἰδιότητα νά ἀφήνει ἄθικτα ὄχι μόνο τα κτίρια ἀλλά καί τά κορμιά τῶν ἀνθρώπων. Νεκρώνοντας μόνο τίς ψυχές, καί δημιουργώντας κοινωνίες μέσα στίς ὁποῖες κινοῦνται ἁπλῶς κορμιά καί δουλεύουν μυαλά, ἄδεια ὅμως συχνά ἀπό ἀγάπη, χωρίς καρδιά, χωρίς ἀνθρωπιά. Αὐτοῦ τοῦ εἴδους ἡ τρομοκρατία στηρίζεται στήν διάσπαση τῆς προσωπικότητας, τήν σύγχυση, τήν ἀλλοίωση τοῦ εἶναι τοῦ ἀνθρώπου. Θέλουμε δέ νά ἐλπίζουμε, ὅτι τό Θεολογικό Οἰκοτροφεῖο θά συμβάλει στήν πνευματική προστασία τοῦ λαοῦ μας καί τῶν ἄλλων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν. Καί ὅτι θά ἀναδειχθεῖ, μέ τήν δύναμη τοῦ Θεοῦ, ὄχι ἁπλῶς ἕνα φυτώριο, ἀλλά ἕνας φάρος μικρός πού θά φωτίζει τήν πατρίδα μας, τήν Ἐκκλησία μας καί τόν κόσμο ὁλόκληρο».

Κατά τήν διάρκεια τῶν ἐτῶν 2024-2025 ἔγινε ριζική ἀνακαίνιση τῶν ἐσωτερικῶν χώρων τοῦ Οἰκοτροφείου, ὁλοκληρώθηκαν οἱ ἠλεκτρολογικές μελέτες καί ἡ μελέτη πυρασφάλειας γιά τήν ἀσφαλῆ διαμονή τῶν φοιτητῶν καί τήν ἔκδοση τῶν σχετικῶν Πιστοποιητικῶν πυρασφάλειας, καί μέ γενναία χορηγία τοῦ φιλοπάτριδου ζεύγους Σίλιας Κριθαριώτη καί Νικολάου Τσάκου ἀντικαταστάθηκαν ὅλα τά κλιματιστικά τῶν κοινόχρηστων χώρων καί τῶν δωματίων.