ΜΙΚΡΗ ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ
ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΓΕΡΟΝΤΙΚΟ - Για τη Θεία Κοινωνία

---

Ἀββᾶς Φιλήμων

ΟΤΑΝ ΕΙΣΑΙ στὴν ἐκκλησία γιὰ νὰ μεταλάβεις τὰ θεῖα μυστήρια τοῦ Χριστοῦ, μὴ βγεῖς ἔξω χωρὶς νὰ ἔχεις τὴν τέλεια εἰρήνη. Μεῖνε στὸ ἴδιο μέρος καὶ μὴ φύγεις μέχρι τὴν ἀπόλυση. Νὰ σκέπτεσαι πὼς εἶσαι στὸν οὐρανὸ μαζὶ μὲ τοὺς  Ἁγίους  Ἀγγέλους γιὰ νὰ συναντήσεις τὸν Θεὸ καὶ νὰ τὸν ὑποδεχθεῖς μέσα στὴν καρδιά σου. Νὰ προετοιμάζεσαι γιὰ τὴ Θεία Κονωνία μὲ φόβο καὶ τρόμο πολύ, γιὰ νὰ μὴ μεταλάβεις ἀνάξια τὶς  Ἅγιες δυνάμεις.[1]  

 

Ὅσιος Θεόγνωστος  

ΑΝ ΑΓΑΠΑΣ τὴν ἀφθαρσία καὶ τὴν ἀθανασία, ἔλα μὲ τιμὴ καὶ εὐλάβεια καὶ πίστη στὰ ζωοποιὰ καὶ ἄφθαρτα μυστήρια, μὲ πόθο ἀκόμη νὰ ἀποδημήσεις ἀπὸ τὸν κόσμο αὐτὸ ἐπειδὴ ἡ πίστη σου σὲ ὁλοκλήρωσε· ἂν φοβᾶσαι τὸν θάνατο δὲν ἑνώθηκες ἀπὸ ἀγάπη μὲ τὸν Χριστό, κι ἂς σοῦ δόθηκε ἡ τιμὴ νὰ τὸν θυσιάζεις μὲ τὰ ἴδια σου τὰ χέρια καὶ νὰ παίρνεις τὶς σάρκες του· ἂν τὸν ἀγαποῦσες θὰ βιαζόσουν νὰ φύγεις ὅπου εἶναι ὁ ἀγαπημένος σου καὶ καθόλου δὲν θὰ σκεφτόσουν τὴ ζωὴ καὶ τὴ σάρκα σου.[2]  

---

ΟΠΩΣ ΕΙΠΕ κάποιος ἅγιος, δὲν κατέρχεται τὸ σῶμα τοῦ Θεοῦ Λόγου ποὺ ἀναλήφθηκε γιὰ νὰ θυσιαστεῖ στὴ θεία Λειτουργία, ἀλλὰ ὁ ἴδιος ὁ ἄρτος καὶ ὁ οἶνος μεταβάλλονται σὲ σῶμα καὶ αἷμα τοῦ Χριστοῦ μὲ τὴν ἱεροτελεστία ποὺ ἐπιτελοῦν ἐκεῖνοι ποὺ ἀξιώθηκαν τὴ θεία ἱερωσύνη· ὁ ἄρτος καὶ ὁ οἶνος δέχονται τὴ μεταβολὴ αὐτὴ μὲ τὴν ἐνέργεια καὶ τὴν ἐπιφοίτηση τοῦ Παναγίου Πνεύματος. Δὲν μεταβάλλεται ὁ ἄρτος σὲ κάποιο σῶμα ἄλλο ἀπὸ αὐτὸ τοῦ Κυρίου, ἀλλὰ σ᾽ αὐτὸ τὸ ἴδιο, καὶ προσφέρει αἰώνια ζωή, καὶ δὲν φθείρεται. Πόσο ἁγνὸς λοιπὸν καὶ ἅγιος πρέπει νὰ εἶναι ὁ ἱερέας ποὺ ἀγγίζει σῶμα Θεοῦ! Καὶ πόση παρρησία πρέπει νὰ ἔχει ἐκεῖνος ποὺ συνδέει Θεὸ καὶ ἀνθρώπους καὶ ἔχει συνεργάτες του τὴν Πάναγνη Μητέρα τοῦ Θεοῦ, ὅλες τὶς δυνάμεις τῶν  Ἀγγέλων τὶς ἐπουράνιες καὶ ὅλους τοὺς ἁγίους; Νομίζω πὼς πρέπει νὰ ἔχει μὲ τὸν Θεὸ τὴν οἰκειότητα ποὺ ἔχουν οἱ  Ἄγγελοι ἢ οἱ  Ἀρχάγγελοι, ἀκριβῶς ὅπως ἔχει καὶ τὸ δικό τους ἀξίωμα.[3]

---

ΣΗΜΕΙΩΣΕ Πισήνιε, ὅτι τὰ τίμια δῶρα ποὺ σὲ λίγο θὰ ἁγιασθοῦν μένουν ἀκάλυπτα ἐπάνω στὴν ἁγία τράπεζα μετὰ τὸ Σύμβολο τῆς Πίστεως, κάπως σὰν νὰ παρακαλοῦν τὸν Θεὸ γιὰ τὴ σωτηρία αὐτῶν ποὺ τὰ προσφέρουν, σὰν νὰ καλοῦν μὲ ἄρρητες φωνὲς  Ἐκεῖνον ποὺ κατοικεῖ στοὺς οὐρανούς. Κι  Ἐκεῖνος ποὺ τὰ βλέπει δὲν ἀδιαφορεῖ· τὰ κοιτάει καὶ προσέχει καὶ θυμᾶται τὴν ἑκούσια σάρκωσή Του γιὰ τοὺς ἁμαρτωλούς, τὴν ἀνείπωτη συγκατάβαση καὶ τὴ Σφαγή Του γιὰ χάρη τῶν ἀνθρώπων. Γιατὶ δὲν μᾶς χάρισε τὴ λύτρωση καὶ τὴ σωτηρία μὲ τὸ πάθος Του ἐνῶ εἴμασταν δίκαιοι· ἀντίπαλους ἐλέησε καὶ ξανακάλεσε κοντά του.[4]  

     

Ἅγιος Μάξιμος ὁ  Ὁμολογητής  

ΣΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ποὺ τελοῦμε ὅταν συγκεντρωνόμαστε στὴν ἐκκλησία, ἡ πρώτη εἴσοδος γενικὰ  σημαίνει τὴν πρώτη παρουσία τοῦ Θεοῦ μας, καὶ εἰδικὰ τὴ μεταστροφὴ ἐκείνων ποὺ μὲ τὴ βοήθειά Του καὶ μαζί Του εἰσέρχονται ἀπὸ τὴν ἀπιστία στὴν πίστη καὶ ἀπὸ τὴν κακία στὴν ἀρετὴ καὶ ἀπὸ τὴν ἀγνωσία στὴ γνώση.

---

ΤΑ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ ποὺ διαβάζονται μετὰ τὴν πρώτη εἴσοδο σημαίνουν γενικὰ τὶς βουλὲς καὶ τὶς ἐπιθυμίες τοῦ Θεοῦ, σύμφωνα μὲ τὶς ὁποῖες πρέπει ὅλοι νὰ μορφώνονται καὶ νὰ ζοῦν, καὶ εἰδικὰ τὴ σύμφωνη μὲ τὴν πίστη διδασκαλία καὶ προκοπὴ ἐκείνων ποὺ πίστεψαν· τὴ σταθερὴ προσήλωση τῶν πρακτικῶν ἀνθρώπων στὴν ἀρετή· αὐτὴ τοὺς κάνει νὰ συμμορφώνονται μὲ τὸν θεῖο νόμο τῶν ἐντολῶν κι ἔτσι νὰ ἀντιμετωπίζουν μὲ θάρρος καὶ σθένος τὶς παγίδες τοῦ διαβόλου καὶ νὰ ξεφεύγουν ἀπὸ τὶς ἐχθρικὲς ἐνέργειες· γιὰ τοὺς γνωστικοὺς σημαίνει τὴν ἀπόκτηση τῆς θεωρητικῆς δύναμης· μὲ τὴ δύναμη αὐτὴ συγκεντρώνουν ὅσο μποροῦν τοὺς πνευματικοὺς λόγους τῶν αἰσθητῶν καὶ τῆς πρόνοιας τοῦ Θεοῦ γι᾽ αὐτά, καὶ φθάνουν ἄσφαλτα στὴν ἀλήθεια.

---

Η ΘΕΙΑ ΜΟΥΣΙΚΗ τῶν ὕμνων σημαίνει τὴ θεϊκὴ ἡδονὴ κι εὐχαρίστηση ποὺ γενιέται στὶς ψυχὲς ὅλων· ἀπ᾽ αὐτὴ παίρνουν μυστικὰ δύναμη ὥστε ξεχνοῦν τοὺς περασμένους κόπους τῆς ἀρετῆς καὶ ὁρμοῦν μὲ ἀνανεωμένη δύναμη γιὰ τὰ ὑπόλοιπα ἅγια καὶ θεϊκὰ ἀγαθά.

---

ΤΟ ΑΓΙΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ γενικὰ ἀποτελεῖ σύμβολο τῆς συντέλειας αὐτῆς τῆς ζωῆς· εἰδικὰ σημαίνει γιὰ τοὺς πιστοὺς τὴν ἀπόλυτη ἐκμηδένιση τῆς ἀρχαίας πλάνης· γιὰ τοὺς πρακτικοὺς σημαίνει τὴ νέκρωση καὶ τὴ συντέλεια τοῦ σαρκικοῦ νόμου καὶ φρονήματος· γιὰ τοὺς γνωστικοὺς τὴ συγκέντρωση καὶ τὴν ἀναφορὰ τῶν πολλῶν καὶ διαφόρων λόγων στὸν λόγο ποὺ συγκρατεῖ καὶ ὁρίζει τὰ πάντα, ἀφοῦ θὰ ἔχουν ὁλοκληρώσει καὶ σταματήσει τὴ λεπτομερειακὴ καὶ πολύμορφη ἔρευνα τῆς φύσης.

---

Η ΚΑΘΟΔΟΣ ΤΟΥ ΑΡΧΙΕΡΕΑ ἀπὸ τὸν θρόνο καὶ ἡ ἀπομάκρυνση τῶν κατηχουμένων, γενικὰ σημαίνει τὴν κατάβαση ἀπὸ τὸν οὐρανὸ καὶ δευτέρα παρουσία τοῦ μεγάλου Θεοῦ καὶ Σωτήρα μας  Ἰησοῦ Χριστοῦ, τὴν κρίση ἁμαρτωλῶν καὶ ἁγίων, καὶ τὴ δίκαιη ἀμοιβὴ στὸν καθένα ἀνάλογα μὲ τὴν ἀξία του· εἰδικὰ σημαίνει γιὰ τοὺς πιστοὺς τὴν τέλεια γνώση μὲ τὴ δύναμη τῆς πίστης, τὴ γνώση ποὺ παρέχει μὲ τὴν ἄυλη παρουσία του ὁ Θεὸς καὶ λόγος καὶ μὲ τὴν ὁποία κάθε δισταγμὸς καὶ ἀμφιβολία γιὰ τὴν πίστη διώχνεται ὅπως ὁ κατηχούμενος· γιὰ τοὺς πρακτικοὺς σημαίνει τὴν ἀπόλυτη ἀπάθεια χάρη στὴν ὁποία ἐγκαταλείπουν τὴν ψυχὴ ὅλες οἱ ἐμπαθεῖς καὶ ἀφώτιστες ἰδέες· γιὰ τοὺς γνωστικοὺς σημαίνει τὴν ἐπιστήμη ποὺ συνδέει ὅλα ὅσα ἔχουν μάθει καὶ χάρη στὴν ὁποία διώχνονται ἀπ᾽ τὴν ψυχὴ ὅλες οἱ εἰκόνες τῶν ὑλικῶν πραγμάτων.

---

ΤΟ ΚΛΕΙΣΙΜΟ ΤΩΝ ΘΥΡΩΝ, ἡ εἴσοδος τῶν ἁγίων μυστηρίων, ὁ θεῖος ἀσπασμὸς καὶ ἡ ἐκφώνηση τοῦ συμβόλου τῆς πίστεως γενικὰ σημαίνουν τὴν παροδικότητα τῶν αἰσθητῶν, τὴν ἀποκάλυψη τῶν νοητῶν, τὴν καινούρια διδασκαλία τοῦ θείου μυστηρίου τῆς σωτηρίας μας, τὴν ἕνωση ὅλων μας μὲ ὅλους, τοὺς ἑαυτούς μας καὶ τὸν Θεό, μὲ ἀγάπη, εἰρήνη καὶ κοινὴ πίστη, καὶ τέλος σημαίνει τὴν εὐχαριστία γιὰ τοὺς τρόπους τῆς σωτηρίας μας· εἰδικὰ σημαίνουν, γιὰ τοὺς πιστοὺς τὴν προκοπὴ μὲ τὴ μετάβαση ἀπὸ τὴν ἁπλὴ πίστη στὴ διδασκαλία, τὴ μύηση, τὴν ὁμοφωνία καὶ τὴν εὐσέβεια ποὺ πηγάζουν ἀπὸ τὰ δόγματα. Τὸ κλείσιμο τῶν θυρῶν σημαίνει τὸ πρῶτο, ἡ εἴσοδος τῶν ἁγίων μυστηρίων τὸ δεύτερο, ὁ ἀσπασμὸς τὸ τρίτο, ἡ ἐκφώνηση τοῦ συμβόλου τῆς πίστεως τὸ τέταρτο· γιὰ τοὺς πρακτικοὺς αὐτὰ σημαίνουν τὴ μετάβαση ἀπὸ τὴν πράξη στὴ θεωρία μὲ τὴ μύηση ποὺ καθαρίζει τὸ νοῦ ἀπὸ τὶς αἰσθήσεις καὶ τὶς ἐνέργειές τους γιὰ νὰ τοὺς ἀπομακρύνει ἀπὸ τὴ σάρκα καὶ τὸν κόσμο, καθὼς καὶ τὴν ἀναγωγὴ ἀπὸ τὸν τῦπο τῶν ἐντολῶν στὸν λόγο τους· ἀκόμη σημαίνουν τὴν οἰκειότητα καὶ τὴν ἕνωση τῶν ἴδιων τῶν ἐντολῶν σύμφωνα μὲ τὸν ἰδιαίτερο λόγο τους ὅπως συμβαίνει καὶ μὲ τὶς δυνάμεις τῆς ψυχῆς, καὶ τέλος τὸν σωστὸ τρόπο νὰ προσεύχονται θεολογικὰ στὸν Θεό· γιὰ τοὺς γνωστικοὺς σημαίνουν τὴ μετάβαση ἀπὸ τὴ μελέτη τῆς φύσης στὴν τέλεια καὶ ἁπλὴ γνώση τῶν νοητῶν, χωρὶς καθόλου πιὰ νὰ προσπαθοῦν νὰ συλλάβουν τὸν θεῖο καὶ ἄρρητο λόγο μὲ κάποια αἴσθηση ἢ μέσα ἀπὸ τὰ φυσικὰ φαινόμενα· τέλος σημαίνουν καὶ τὴν ἕνωση τῆς ψυχῆς μὲ τὶς διάφορες δυνάμεις της καθὼς καὶ τὴν ἁπλότητα μὲ τὴν ὁποία ὁ νοῦς συλλαμβάνει ἑνιαῖα τὸν λόγο τῆς πρόνοιας.

---

ΣΤΟ ΤΡΙΣΑΓΙΟ ἡ ἀέναη ἁγιαστικὴ δοξολογία τῶν ἁγίων ἀγγέλων, γενικὰ σημαίνει τὴν ἰσότιμη συνύπαρξη καὶ πρόοδο καὶ συμφωνία στὴ θεία δοξολογία τῶν δυνάμεων τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς στὴ μέλλουσα ζωὴ ποὺ θὰ ἔρθει μὲ τὸν ἴδιο τρόπο καὶ ταυτόχρονα, ὅταν μὲ τὴν ἀνάσταση τὰ σώματα τῶν ἀνθρώπων λυτρωθοῦν ἀπὸ τὴ θνητότητα καὶ πάψουν νὰ βαραίνουν τὴν ψυχὴ μὲ τὴ φθορὰ καὶ νὰ γίνονται βαριὰ τὰ ἴδια· ἐπειδὴ θὰ γίνουν ἄφθαρτα θὰ ἀποκτήσουν δύναμη καὶ ἱκανότητα γιὰ νὰ ὑποδεχθοῦν τὴ θεία παρουσία· καὶ εἰδικὰ σημαίνει γιὰ τοὺς πιστοὺς τὸ θεολογικὸ συναγωνισμὸ μὲ τοὺς ἀγγέλους στὴν πίστη· γιὰ τοὺς πρακτικοὺς λαμπρότητα ζωῆς ποὺ δὲν θὰ ὑστερεῖ ἀπ᾽ τὴν ἀγγελική, ὅσο εἶναι δυνατὸ γιὰ τοὺς ἀνθρώπους, καὶ ἱκανότητα στὴ θεολογικὴ ὑμνολογία· καὶ γιὰ τοὺς γνωστικοὺς σημαίνει γνώση τοῦ θεοῦ καὶ ὕμνους καὶ λατρεῖες ἴδιες μὲ τῶν ἀγγέλων ὅσο εἶναι δυνατὸ γι᾽ ἀνθρώπους.

---

Η ΜΑΚΑΡΙΑ ΕΠΙΚΛΗΣΗ τοῦ μεγάλου Θεοῦ καὶ Πατέρα καὶ ἡ ἐκφώνηση τοῦ “Εἷς  Ἅγιος” καὶ ὅσων ἀκολουθοῦν, καὶ ἡ κοινωνία τῶν ἁγίων καὶ ζωοποιῶν μυστηρίων σημαίνουν τὴν καθολικὴ καὶ ὅλων τῶν ἄξιων ἀνθρώπων υἱοθεσία ποὺ θὰ χαρίσει ὁ Θεὸς μας ἀπὸ τὴν ἀγαθότητά Του, τὴν ἕνωση καὶ τὴν οἰκειότητα καὶ τὴν ὁμοιότητα μὲ τὸ Θεό, καὶ τὴ θέωση· ἔτσι γιὰ ὅσους σωθοῦν ὁ Θεὸς μόνος θὰ εἶναι τὸ πᾶν γιὰ ὅλους.  Ὁμορφιὰ πρωταρχικὴ θ᾽ ἀστράφτει ὁ δημιουργὸς σ᾽ αὐτοὺς ποὺ μέσα ἀπὸ τὴν ἀρετὴ καὶ τὴ γνώση τους θὰ ἔχουν τὸ χάρισμα ὅμοια ν᾽ ἀστράφτουν.

---

ΠΙΣΤΟΥΣ  ὀνόμαζε ὅσους εἰσάγονται στὴν πίστη, ἐνάρετους  ὅσους προοδεύουν καὶ γνωστικοὺς τοὺς τέλειους, ἢ ἀλλοιῶς δούλους καὶ μισθωτοὺς καὶ υἱούς, τὶς τρεῖς τάξεις ὅσων σώζονται. Οἱ νέοι στὴν πίστη εἶναι δοῦλοι ἐπειδὴ ἀκολουθοῦν τὶς ἐντολὲς τοῦ Κυρίου ἀπὸ φόβο γιὰ τὴν τιμωρία καὶ ἐκτελοῦν μὲ προθυμία ὅσα τοὺς ἐμπιστεύεται. Οἱ μισθωτοὶ ὀνομάζονται ἔτσι ἐπειδή,  ἀπὸ πόθο γιὰ τὰ ἀγαθὰ ποὺ τοὺς ὑποσχέθηκε, σηκώνουν μὲ ὑπομονὴ τὸ βάρος τῆς ἡμέρας καὶ τὸν καύσωνα, δηλαδὴ τὴν ἔμφυτη καὶ ἀναγκαία γιὰ τὴν παροῦσα ζωὴ θλίψη ποὺ ἔφερε τὸ προπατορικὸ ἁμάρτημα, καὶ τοὺς πειρασμοὺς ποὺ συνεπάγεται γιὰ ὅσους ζητοῦν τὴν ἀρετή· μισθωτοὶ ἀκόμη εἶναι ὅσοι μόνοι τους ἀποφασίζουν σοφὰ νὰ ἀνταλλάξουν ζωὴ μὲ ζωή, τὴν τωρινὴ μὲ τὴ μελλοντική. Υἱοὶ εἶναι ὅσοι δὲν φοβοῦνται τὴν τιμωρία οὔτε ποθοῦν τὴν ἀνταμοιβή, ἀλλὰ δὲν ἀποχωρίζονται ποτὲ τὸν Θεὸ ἐπειδὴ ἡ κλίση καὶ ἡ διάθεση τῆς ψυχῆς τους εἶναι στραμμένη μόνιμα στὸ καλό.  Ὅπως ὁ υἱὸς ἐκεῖνος ποὺ τοῦ εἶπαν· “Παιδί μου, ἐσὺ εἶσαι πάντα μαζί μου καὶ ὅσα ἔχω εἶναι ὅλα δικά σου”[5]. Αὐτὸ μποροῦμε κι ἐμεῖς νὰ γίνουμε μὲ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ καὶ ὅσο τὸ ἀξίζει καθένας, αὐτὸ ποὺ ὁ Θεὸς εἶναι καὶ πιστεύουμε πὼς εἶναι ἀπὸ τὴ φύση καὶ τὴ θέση Του.[6]  

   

Ἅγιος Μακάριος ὁ Αἰγύπτιος  

ΤΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ αὐτὰ σοῦ λέω νὰ τὸ ξέρεις πὼς εἶναι τύποι καὶ σκιὲς κρυφῶν ἀληθειῶν· ὁ ναὸς ποὺ βλέπουμε συμβολίζει τὸ ναὸ τῆς καρδιᾶς, ὁ ἱερέας τὸν ἀληθινὸ  Ἱερέα, δηλαδὴ τὴ χάρι τοῦ Χριστοῦ· κι ἔτσι συμβαίνει μὲ ὅλα. Σ᾽ αὐτὴν ἐδῶ λοιπὸν τὴν ὁρατὴ ἐκκλησία, ἂν δὲν τελεσθοῦν προηγουμένως οἱ ἀναγνώσεις καὶ οἱ ψαλμωδίες καὶ ὅλη ἡ ἀκολουθία ποὺ προβλέπεται ἀπὸ τοὺς κανόνες τῆς ἐκκλησίας, δὲν μπορεῖ ὁ  Ἱερέας νὰ ἐπιτελέσει τὸ θεῖο Μυστήριο τοῦ σώματος καὶ τοῦ αἵματος τοῦ Χριστοῦ· κι ἔπειτα, ἀκόμα κι ἂν ἐπιτελεσθεῖ ὅλος ὁ ἐκκλησιαστικὸς κανόνας ἀλλὰ δὲν γίνει ἀπὸ τὸν  Ἱερέα ἡ μυστικὴ εὐχαριστία τῆς προσφορᾶς καὶ ἡ κοινωνία τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ, τότε οὔτε ὁ ἐκκλησιαστικὸς θεσμὸς τελειώθηκε, καὶ ἡ λατρεία τοῦ Μυστηρίου μένει λειψή.  Ἔτσι ἀκριβῶς σοῦ λέω νὰ νοιώθεις καὶ τὶς πράξεις τοῦ Χριστιανοῦ· γιατὶ κι ἂν κατόρθωνε καὶ τὴ νηστεία καὶ τὴν ἀγρυπνία καὶ τὴν ψαλμωδία καὶ κάθε ἄσκηση καὶ ἀρετή, χωρὶς ὅμως ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ νὰ ἐπιτελεῖ τὴ μυστικὴ ἐνέργεια τοῦ Πνεύματος στὸ θυσιαστήριο τῆς καρδιᾶς του καὶ γιὰ κάθε αἴσθηση καὶ πνευματικὴ ἀνάπαυση, τότε ὅλη ἡ ἀκολουθία τῶν ἀσκήσεων μένει ἀτελὴς καὶ σχεδὸν μάταιη, ἀφοῦ δὲν νοιώθει μυστικὰ στὴν καρδιά του τὴν ἀγαλλίαση τοῦ Πνεύματος.[7]