Νεοφανείς αιρέσεις και παραθρησκεία Β΄

Πρωτ. Κυριακός Τσουρός,
Περιοδικό Διάλογος, αριθ. 43, Αθήνα 2006, σελ. 1-4

Είναι ασφαλώς εκτός των πλαισίων της παρούσης μελέτης η αναφορά στις διδασκαλίες των επί μέρους ομάδων. ’λλωστε η πληθώρα των ομάδων αυτών και η διαφορετικότητα στις διδασκαλίες τους καθιστά τούτο απολύτως αδύνατον. Αυτό ισχύει κυρίως για τις ομάδες της Νέας Εποχής». Έστω ως παράδειγμα, η αγεφύρωτη διαφορά μεταξύ της διδασκαλίας μιας γκουρουϊστικής ομάδος, που λατρεύει έναν γκουρού ως «χριστό» (και τέτοιοι υπάρχουν πολλοί σήμερα: Μουν, Σάι Μπάμπα, Μαϊτρέγια, Ιμάμ Μαχντί, Αούν Βεόρ, Μοριά κ.α.) και μιας νεοπαγανιστικής ομάδος ( κι εδώ υπάρχουν πολλές) που κηρύσσει την λατρεία του «Δωδεκαθέου» ή μιας νεοσατανιστικής, που λατρεύει τον σατανά.

Επειδή όμως οι ομάδες αυτές εντάσσονται όλες στο ρεύμα της «Νέας Εποχής», νομίζω ότι θα ήταν χρήσιμο και αναγκαίο να αναφερθώ επιγραμματικά στις κυριότερες δοξασίες της, διότι αυτές αποτελούν την θεωρητική βάση όλων των παραθρησκευτικών ομάδων.

Η «Νέα Εποχή», λοιπόν, δεν είναι μια συγκεκριμένη οργάνωση και δεν είναι καθόλου νέα.΄ Είναι ένα παγκόσμιο κίνημα (όχι μόνο θρησκευτικό) που στηρίζεται στον αποκρυφισμό και την αστρολογία. Έχει τις βάσεις της στην Θεοσοφία της αποκρυφίστριας Έλενας Μπλαβάτσκυ (ιδρύτριας της Θεοσοφικής Σχολής-19 ος αιώνας) και κηρύσσει μια παγκόσμια θρησκεία (συγκρητισμός). Βασικές διδασκαλίες τους είναι: α) ότι ο άνθρωπος είναι απρόσωπος και ταυτίζεται με την «ζώσα ενέργεια του σύμπαντος». Τα πάντα είναι «Εν», τα πάντα είναι «θεός» και ο άνθρωπος είναι η τελειότερη εκδήλωση του απρόσωπου «θεού» κατ' ουσία. Β) Κατά συνέπεια, ο άνθρωπος αναγκάζεται σε μία εξελικτική πορεία αυτοπραγματώσεως και αυτοσωτηρίας, μέσω διαφόρων τεχνικών, όπως είναι ο διαλογισμός, η γιόγκα και ιδιαιτέρως η μετενσάρκωση, η οποία καθορίζεται από τον αιώνιο νόμο της αιτίας και του αποτελέσματος, γνωστού ως «κάρμα». Γ) Δεν υπάρχει διάκριση μεταξύ καλού και κακού. Είναι οι δύο όψεις του αυτού νομίσματος. Έτσι, ο άνθρωπος, μπορεί να κάνει ό,τι αυτός ο ίδιος θεωρεί ως ηθικό και καλό, αυτός είναι ο νόμος.

Είναι νομίζω περιττό να αναλύσουμε πόσο αντίθετες είναι οι δοξασίες αυτές προς την χριστιανική διδασκαλία.

Αν θα θέλαμε να αναζητήσουμε τα αίτια που οδηγούν νέους κυρίως ανθρώπους στα δίκτυα των νεοφανών αιρέσεων νομίζω ότι θα τα εντοπίζαμε πρωτίστως εκεί όπου δεν υπάρχει μια γνήσια σχέση του ανθρώπου με τον Θεό. Πολύ περισσότερο όταν αυτή η σχέση γίνεται ανταρσία κατά του Θεού («ευαγγέλιον του όφεως»). Σ' αυτές τις περιπτώσεις ο άνθρωπος φτιάχνει ένα θεό στα μέτρα του. Τούτο έχει ως συνέπεια να καθορίζει ο ίδιος ο άνθρωπος τα χαρακτηριστικά του υποτιθεμένου «θεού» του-συνήθως κατασκεύασμα της ανθρώπινης διανοίας και των ανθρωπίνων παθών- και από αυτόν τον «θεό»-κακέκτυπο να επιδιώκει να καθορίζει την ζωή του και την ηθική συμπεριφορά του.

Μεταξύ των αιτιών της αναπτύξεως των νεοφανών αιρέσεων και της παραθρησκείας πρέπει ακόμη να θεωρήσουμε τον έντονο μεταφυσικό προβληματισμό του σύγχρονου ανθρώπου και τις υπαρξιακές ανησυχίες του και την αναζήτηση «νοημάτος ζωής». Δεν πρέπει να διστάσουμε να ομολογήσουμε ότι ο δυτικός πολιτισμός μας και η παγκόσμια κοινότητα γενικώτερα αντιμετωπίζουν μια βαθειά πολύπλευρη και πολύμορφη κρίση, που είναι κυρίως κρίση αξιών, γεγονός που εκμεταλλεύονται οι παραθρησκευτικές ομάδες για να προσφέρουν την «μοναδική και σίγουρη λύση» όλων των προβλημάτων.

Υπάρχει φυσικά και σειρά άλλων αιτίων, στην ανάλυση των οποίων δεν μπορούμε να επεκταθούμε στα πλαίσια της σύντομης αυτής μελέτης, όπως: ο υπαρξιακός φόβος, η ανασφάλεια και η αβεβαιότητα, η δίψα για αγάπη και ζεστασιά, η περιέργεια, η ανάγκη, η ροπή προς το ξένο και το εξωτικό, η δίψα για εμπειρίες, για ηδονή, δόξα, πλούτο κ.ο.κ. (βλ. Α. Αλεβιζόπουλου, Νεοφανείς αιρέσεις καταστροφικές λατρείες, σ. 18).

Η γαλλίδα καθηγήτρια Κλαιρ Σαμπολιόν, της οποίας ο γυιος προσχώρησε στη σέκτα του Μουν, παρατηρεί: «Το κύριο αίτιο που ωθεί στις οργανώσεις αυτές, δεν είναι μια διδασκαλία ή ένα δόγμα, αλλά κάτι άλλο που βρίσκουν εκεί: η ατμόσφαιρα». Μελετητές του φαινομένου υποστηρίζουν ότι: «τέτοιες λατρείες βρίσκουν γόνιμο έδαφος για να προσελκύσουν οπαδούς, όταν υπάρχει ένα σοβαρό ρήγμα στην κοινωνική δομή». Ξένος ψυχολόγος υποστηρίζει ότι «οι αιρέσεις θα εξακολουθούν να προσελκύουν οπαδούς, όταν υπάρχει ένα σοβαρό ρήγμα στην κοινωνική δομή». Ξένος ψυχολόγος υποστηρίζει ότι: «οι αιρέσεις θα εξακολουθούν να προσελκύουν οπαδούς όσο οι βασικοί κοινωνικοί θεσμοί (οικογένεια, σχολείο, εκκλησία) αφήνουν σοβαρά κενά στους νέους, που πιστεύουν ότι βρίσκουν την πληρότητα στις κολακείες ενός θρησκευτικού ηγέτη» ( Newsweek - Τα Νέα, 30.11.1978 ).

6. Προσηλυτισμός

Έχει ιδιαίτερη σημασία να γνωρίζει κανείς τους τρόπους προσηλυτιστικής δραστηριότητας των ομάδων αυτών.: Σε κάθε χώρο της κοινωνικής ζωής και δραστηριότητος μπορεί να στηθεί η παγίδα του προσηλυτισμού ανύποπτων ανθρώπων και ιδιαιτέρως νέων. Στο δρόμο, στο λεωφορείο, στο ταξί, στο γραφείο, στο σχολείο, στο φροντιστήριο, στο γυμναστήριο, στο ταχυδρομείο, στο κομμωτήριο, στο γήπεδο, σε μία συναυλία ή ντισκοτέκ, σε ένα φεστιβάλ μουσικής, σε εκδηλώσεις ή πρωτοβουλίες κοινωνικής προσφοράς για αστέγους, ναρκομανείς, αναξιοπαθούντες, προστασίας του περιβάλλοντος, πυροπροστασίας κ.α. Ακόμη και σε δημόσιες υπηρεσίες, όπου στρατευμένοι οπαδοί των νεοφανών αιρέσεων δραστηριοποιούνται συστηματικά, ή σε πολιτιστικούς φορείς, σε νηπιαγωγεία, σε παιδικούς σταθμούς κ.λπ. Δηλαδή δεν υπάρχει κανένας τομέας της κοινωνικής ζωής που να έχει μείνει στο απυρόβλητο.

Πρέπει να σημειώσουμε την αδίστακτη εκμετάλλευση από τις σέκτες της μοντέρνας τεχνολογίας, του Internet, της τηλεοράσεως, της μουσικής, και των παιχνιδιών και δη των ηλεκτρονικών για την παραπλάνηση των νέων, ακόμη και των ανυπεράσπιστων παιδιών.

Κι εδώ πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι είναι λάθος να νομίζουμε ότι τα θύματα των παραθρησκευτικών ομάδων είναι μόνο άτομα προβληματικά ή αφελή, ή με μειωμένες διανοητικές ικανότητες ή με οικογενειακά προβλήματα. Χωρίς να αποκλείονται και ελάχιστες περιπτώσεις που μπορούν να ενταχθούν στις παραπάνω καταστάσεις, διαπιστώνεται καθημερινά ότι δεν έχει καμμία σημασία το πόσο μορφωμένος ή ευφυής ή δυνατός είναι κανείς. Ακόμη και ο θρησκευόμενος άνθρωπος, και ιδιαίτερα ο νέος, όταν έχει επιφανειακή γνώση της χριστιανικής πίστεως, κινδυνεύει να εμπλακεί σε τέτοιες ομάδες, συγχέοντας τα ασυμβίβαστα. Ιδιαίτερα, περιπτώσεις όπως, η μοναξιά, η απογοήτευση, η μελαγχολία, η απόλυση από την εργασία, η απομάκρυνση από το οικογενειακό περιβάλλον, η στράτευση ή οι σπουδές μακριά από την οικογενειακή εστία, οι διακοπές, οι παραμονή σε νοσοκομείο, το πένθος, η περιέργεια, η αναζήτηση του εξωτικού και του «διαφορετικού» κ.α. μπορούν να αποτελέσουν καταστάσεις «υψηλού κινδύνου». Τότε κυρίως επισημαίνονται τα κενά, συνδέονται αυτά με το λεγόμενο «κατεστημένο» ( δηλ. την Εκκλησία, την οικογένεια, την κοινωνία), υπόσχονται την «σίγουρη λύση», που ταυτίζεται ακόμη και με το καλό ολόκληρης της ανθρωπότητος. Στην συνέχεια, εφαρμόζεται από τις ομάδες αυτές ο λεγόμενος «βομβαρδισμός αγάπης» και αναπτύσσονται ευκαιρίες εφαρμογής προσηλυτισμού, με τρόπο μάλιστα που εύκολα μπορεί να εξαπατήσει καθένα, ένεκα των αναρίθμητων προσωπείων που φέρουν οι ομάδες αυτές.

Η ένταξη όμως στις ομάδες αυτές δεν οδηγεί μόνον ανύποπτες ψυχές από την ορθή πίστη στην πλάνη. Οι ποικίλοι και ύπουλοι τρόποι που χρησιμοποιούνται για τον αθέμιτο προσηλυτισμό οπαδών, οδηγούν τελικά σε εγκλωβισμό των οπαδών αυτών μέσα σε καταστάσεις ιδιαίτερα επικίνδυνες και καταστροφικές για το άτομο και το κοινωνικό σύνολο. Αποτέλεσμα των μεθοδεύσεων και των διαφόρων τεχνικών που χρησιμοποιούν οι ομάδες αυτές είναι συχνά η καταστροφή της ανθρώπινης προσωπικότητος και αξιοπρέπειας και των οικογενειακών και κοινωνικών σχέσεων. Τα θύματα αποκόπτονται από το οικογενειακό, επαγγελματικό και κοινωνικό περιβάλλον, το οποίο χαρακτηρίζεται εχθρικό ή διαβολικό, και εξαναγκάζονται να υπηρετούν τυφλά την ομάδα και τον αρχηγό, πιστεύοντας έτσι ότι υπηρετούν το καλό της ανθρωπότητος. Κι αυτό επιτυγχάνεται με τον «διανοητικό χειρισμό» και με τις διάφορες «τεχνικές» που εφαρμόζονται στις ομάδες αυτές.

Γι' αυτό πολλές παραθρησκευτικές ομάδες χαρακτηρίζονται διεθνώς ως «ολοκληρωτικές ομάδες» ομάδες «διανοητικού χειρισμού», «τεχνικές για την μεταμόρφωση της σκέψης», «τεχνικές πλύσεως της ψυχής», «ψυχολατρείες», «καταστροφικές λατρείες» (ΗΠΑ), «ελευθεριοκτόνες ομάδες» (Γαλλία) κ.λπ. Στην πραγματικότητα πρόκειται για «εμπόρους κάλπικης ελπίδας», «πλασιέ του υπερφυσικού», «εμπόρους θρησκείας» προς ίδιον όφελος, ενώ μερικές απ' αυτές τις ομάδες προτρέπουν τους οπαδούς τους σε επικίνδυνη συμπεριφορά. Πως αλλιώς θα μπορούσε, φερειπείν, να εκλάβει κανείς το άρθρο του «Κώδικα τιμής»της Σαηεντολογίας, το οποίο προτρέπει: «Ποτέ μη φοβηθείς να βλάψεις κάποιον για μια δίκαιη αιτία;» (Κώδικας Τιμής, αρθ. 12). Πως είναι δυνατόν να παροτρύνει κάποιος κάποιον να προξενήσει βλάβη σε κάποιον; Τι είδους βλάβη μπορεί να είναι αυτή και ποια η «δίκαιη αιτία», ένεκα της οποίας νομιμοποιείται να την προξενήσει; Ασφαλώς, αυτό μπορεί να αποβεί και επικίνδυνο και να οδηγήσει στην εφαρμογή μιας «αντίστροφης ηθικής».

Αλλά και η αλλαγή της θρησκευτικής πίστεως ενός μέλους της οικογένειας, η οποία αναπόφευκτα επέρχεται, δημιουργεί πληθώρα προβλημάτων προσωπικών, οικογενειακών, εργασιακών και κοινωνικών. Οι προσηλυτιζόμενοι στις αιρέσεις, χωρίς πολλές φορές να το αντιληφθούν, υφίστανται αλλοίωση της προσωπικότητός τους, αποκόπτονται από το παρελθόν τους, το περιβάλλον τους και τις μέχρι τότε παραδόσεις τους, αποκτούν φονταμενταλιστική νοοτροπία και απομονώνονται στο δικό τους ιδιόρρυθμο τρόπο ζωής, με αποτέλεσμα πολλάκις την διάλυση της οικογενείας τους και την αντικοινωνική συμπεριφορά τους.

Εκτός όμως από τις γενικώτερες αρνητικές συνέπειες που δημιουργούνται από την δραστηριότητα των ομάδων αυτών, υπάρχουν και άλλες που αφορούν ειδικώτερα στην ψυχοσωματική υγεία των θυμάτων.

Στο θύμα παρατηρούνται ενίοτε: περιορισμένη χρήση της γλώσσας (λεξιπενία) και στερεότυπες απαντήσεις, παράξενη συμπεριφορά, εξασθένιση της προσωπικής σκέψης και κρίσης, αδυναμία διατήρησης των πριν την ένταξη στην οργάνωση αναμνήσεων κ.λπ. Ακόμη, καταγράφονται και οργανικές βλάβες, όπως έρπητες όλων των ειδών, χρόνιες κακώσεις, αυτοκτονίες ατομικές και ομαδικές (βλ. κείμενα Ζ΄ Πανορθοδόξου Συνδιασκέψεως, Ομάδες ασυμβίβαστες με την Ορθόδοξη Πίστη, σελ. 92 εξ.). Σημειώνουμε εδώ μερικές μόνον από τις πολλές περιπτώσεις περισσοτέρων από 25 καταγεγραμμένων ομαδικών αυτοκτονιών: Γουϊάνα- Τζιμ Τζόουνς 1978 (940 θύματα), Γουάκο Τέξας-Ντέβιντ Κορές 1993 (85 θύματα), Ελβετία, Λυκ Ζιρέ 1995 (48 θύματα, Σόκο Ασαχάρα, Τόκιο 1995 (11 νεκροί, 5000 δηλητηριάσεις), Ουράνια Πύλη 1997 (38 θύματα), Ουγκάντα 1999 (980 θύματα), για να αναφέρουμε μόνον τις σημαντικώτερες. (Μερικές από τις περιπτώσεις αυτές έχουν διαδραματιστεί μέσα σε ομάδες που αυτοχαρακτηρίζονται ως χριστιανικές). Και φυσικά δεν λείπουν οι «τελετουργικές» ανθρωποθυσίες.

Είναι φανερό ότι εδώ βρισκόμαστε μπροστά σε ένα μεγάλο κοινωνικό πρόβλημα. Και ως τέτοιο έχει χαρακτηριστεί και αντιμετωπίζεται από διεθνείς οργανισμούς, όπως είναι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και αρκετές κυβερνήσεις Ευρωπαϊκών χωρών.

Όπως γίνεται φανερό από τα παραπάνω η δραστηριότητα των «νεοφανών αιρέσεων» και «σεκτών» αποτελεί όχι μόνον ποιμαντικό ή εκκλησιαστικό ή θεολογικό πρόβλημα. Είναι και, ή θα έλεγα είναι κυρίως, κοινωνικό πρόβλημα, καθόσον η δραστηριότητα αυτή απειλεί αξίες, θεσμούς και έννομα αγαθά. Τούτο είναι διεθνώς διαπιστωμένο από ειδικούς ερευνητές γι' αυτό και κατά την αντιμετώπισή του πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπ' όψη. Στην έγκριτη εφημερίδα Le Monde diplomatique, ο Γάλλος δημοσιογράφος Μπρούνο Φουζερό, σε άρθρο του με τίτλο «Αιρέσεις, ο Δούρειος Ίππος των ΗΠΑ στην Ευρώπη» γράφει: «Στην Ευρώπη, εδώ και δέκα χρόνια, το ζήτημα των αιρέσεων πέρασε από το στάδιο του «ανησυχητικού κοινωνικό που φαινομένου» στο στάδιο του «μείζονος προβλήματος δημόσιας ασφάλειας» (Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 29.7.2001).

Γίνεται έτσι σαφές ότι αρμόδιοι για την αντιμετώπιση του προβλήματος, ειδικά ως προς τον κοινωνικό του χαρακτήρα, είναι όχι μόνο οι εκκλησιαστικοί φορείς, αλλά κυρίως κρατικοί και πολιτειακοί φορείς, οι ταγμένοι να φρουρούν τα έννομα αγαθά, την πολιτική και θρησκευτική ελευθερία του πολίτου την σωματική και διανοητική του ακεραιότητα και υγεία, την περιουσία του και τα λοιπά ατομικά του δικαιώματα. Νομίζω ότι το μέγεθος της κοινωνικής απειλής από την δραστηριότητα μερικών τουλάχιστον από τις ομάδες αυτές, εκφράζουν με τον πιο δραματικό τρόπο, τα λόγια του «μεσσία» της Σαηντολογίας, γνωστής παλαιότερα στην Ελλάδα ως ΚΕΦΕ (Κέντρο Εφηρμοσμένης Φιλοσοφίας Ελλάδος) και σήμερα ως «Ελληνική Εκκλησία της Σαηντολογίας», του Lafayette Ron Hubbard, ο οποίος διακηρύσσει: «Μέτρα αρεστά στο κοινό, αυταπάρνηση και δημοκρατία δεν βλέπω να πρόσφεραν κάτι στον άνθρωπο εκτός από το ότι τον έσπρωξαν πιο πολύ στο βούρκο»( HCO Policy - Letter 1965- 1980) (παρά π. Α. Αλεβιζοπούλου, Νεοφανείς αιρέσεις, καταστροφικές λατρείες, σελ. 281).