Δίπτυχα της Εκκλησίας της Ελλάδος 2026

Τα Δίπτυχα της Εκκλησίας της Ελλάδος περιέχουν τις ειδικές τυπικές διατάξεις του μηνολογίου 2026. Είναι αφιερωμένα εις την ηρωϊκή Έξοδο του Μεσολογγίου, επ᾽ αφορμή της συμπληρώσεως 200 ετών από το κορυφαίο αυτό ιστορικό γεγονός.

Σχ. 14Χ21, Σελ. 1008, Τιμ. 23€.

Ερμηνεία του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου
Αγίου Ιουστίνου Πόποβιτς
Μετάφραση: Γεώργιος Αβραμόπουλος

Η Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος προσφέρει στο αναγνωστικό κοινό τη θεολογική, αγιοπνευματική ερμηνεία του κατά Ιωάννην ευαγγελίου υπό του αγίου Ιουστίνου Πόποβιτς (1894-1979). Όλοι γνωρίζουμε ότι ο Άγιος Ιουστίνος είναι σημείο αναφοράς για τη θεολογική, πνευματική και εκκλησιαστική πορεία της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον σύγχρονο κόσμο. Οι ερμηνευτικές του εργασίες δεν είναι απλώς θεολογικά συγγράμματα, αλλά λειτουργούν ως παράθυρα προς την εμπειρία της Εκκλησίας και την εμβάθυνση στην αποκάλυψη του Χριστού δια της Αγίας Γραφής.

Σχ. 17Χ24, Σελ. 576, Τιμ. 17€.

Η ζωή μετά θάνατον κατά την ορθόδοξη παράδοση
Jean Claude Larchet

Μετάφραση: ΔρΘ Θεοφάνης Λ. Δρακόπουλος

Μία μοναδική και πρωτότυπη μελέτη για την περί θανάτου ορθόδοξη παράδοση, εκπονηθείσα από τον διεθνούς φήμης Πατρολόγο. Το έργο παρουσιάζει με εμβριθή τρόπο τη θεολογική θεώρηση της φύσης του θανάτου, την πνευματική δοκιμασία που συνεπάγεται η έλευσή του για τον μελλοθάνατο και τους οικείους του, τη διδασκαλία περί δοκιμασίας της ψυχής από τα τελώνια από την 3η μέχρι και την 9η ημέρα, την είσοδο της ψυχής στον άλλο κόσμο και την μερική κρίση της κατά την 40η ημέρα, την μέση κατάσταση της ψυχής μέχρι την τελική κρίση, την ορθόδοξη αναίρεση της ρωμαιοκαθολικής διδασκαλίας περί καθαρτηρίου πυρός, τις σχέσεις μεταξύ ζώντων και κεκοιμημένων και την ανάγκη των παρακλήσεων και των προσευχών υπέρ τεθνεώτων, τη διδασκαλία περί τελικής κρίσεως, αναστάσεως των νεκρών και αιώνιας ζωής και τη σύνδεσή της με την χριστιανική θεώρηση της ζωής ως πνευματικής προετοιμασίας για τον θάνατο και την αιώνια ζωή. Ο συγγραφέας παραθέτει πλήθος σχετικών βιβλικών και πατερικών χωρίων, ενώ δίδει μεγάλη σημασία στην εφαρμογή της περί θανάτου ορθοδόξου παραδόσεως και στον λειτουργικό βίο της Εκκλησίας. Μία αξεπέραστη έρευνα που δίδει ορθόδοξες απαντήσεις σε όλα τα περί θανάτου ερωτήματα του αναγνώστη.

Σχ. 15Χ22, Σελ. 408, Τιμ. 15€.

Η ζωή και τα θαύματα του Αγίου Νικολάου
Συμεών του Μεταφραστού
(Εισαγωγή- Μτφρ-Σχόλια Γ. Παπαδημητρόπουλου)

Ο συγγραφέας αποδίδει στη νεοελληνική γλώσσα το Βίο του αγίου Νικολάου, που έγραψε πριν από χίλια περίπου χρόνια ο περίφημος βυζαντινός αγιολόγος Συμεών ο Μεταφραστής και περιλαμβάνεται στον 116ο τόμο της Ελληνικής Πατρολογίας του Migne.

Σελ. 112, Σχ. 14Χ21, Τιμ.: 2€.

Ο άγιος Νικόλαος
Αθηνά Ντάσιου - Γιάννου

Ένα βιβλίο στο οποίο οι μικροί μας φίλοι θα γνωρίσουν τον Άγιο Νικόλαο, προστάτη του Πολεμικού και του Εμπορικού Ναυτικού, καθώς και τη σημασία του τόσο για τη λατρευτική ζωή της Εκκλησίας μας, όσο και για τη λαογραφική παράδοση της πατρίδας μας. Στο βιβλίο αναφέρονται οι επικλήσεις που κάνουν στον Άγιο οι ναυτικοί μας και τα θαύματα που επιτελεί φυλάσσοντάς τους από την μανία της θάλασσας. Εικονογράφηση: Αθηνά Κοντογιάννη

Σελ. 112, Σχ. 17Χ24, Τιμ.: 6€.

Βίος και πολιτεία Σπυρίδωνος του Θαυματουργού και Ιωάννου του Ελεήμονος
Συμεών του Μεταφραστού

Οι βίοι των Αγίων όπως κατεγράφησαν υπό του Συμεών του Μεταφραστού. Με εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια, πραγματολογικά στοιχεία και παραπομπές υπό Γεωργίου Δ. Παπαδημητρόπουλου και με επιλογή Ασματικών Ακολουθιών.

Σχ. 14Χ21, Σελ. 240, Τιμ. 4€.

† 6 Δεκεμβρίου

Συναξάρι Αγίου Νικολάου, Αρχιεπισκόπου Μύρων της Λυκίας, του Θαυματουργού.   

Ο ΄Αγιος Νικόλαος με σκηνές του βίου του.

Ο ΄Αγιος Νικόλαος έζησε και έδρασε κατά τον 4o κυρίως αιωνα, στα χρόνια του Διοκλητιανού (284-304 μ.Χ.), του Μαξιμιανού (286-305 μ.Χ.) και του Μεγάλου Κωνσταντίνου (324-337 μ.Χ.). Είχε ιδιαίτερη πατρίδα τα Πάταρα(1) της Λυκίας. Γεννημένος από ευσεβείς γονείς, τον Επιφάνιο και την Νόννα, ακολούθησε την οδό του μοναχικού βίου και χειροτονήθηκε, με την ευχή του θείου του Νικολάου(2), που ήταν κτίτορας του ναού της Αγίας Σιών Λυκίας(3), Πρεσβύτερος από τον Επίσκοπο Μύρων. Μετά την κοίμηση του Επισκόπου εξελέγη με θαυμαστό τρόπο Επίσκοπος των Μύρων της Λυκίας. Αφότου εισήλθε στις τάξεις του ιερού κλήρου έπαψε πλέον να ζει για τον εαυτό του, αλλά ζούσε μόνο για να υπηρετεί την Εκκλησία του Χριστού και όλους τους ανθρώπους χωρίς καμιά διάκριση. Μετά το θάνατο των γονέων του μοίρασε ολόκληρη την περιουσία του στους φτωχούς της επισκοπής του, ώστε πλέον ανεπηρέαστος από προσωπικές βιοτικές μέριμνες να αφοσιωθεί στο πολυποίκιλο ποιμαντικό του έργο.   

Η χειροτονία του Αγίου Νικολάου εις Διάκονον.

Η επισκοπή των Μύρων έγινε το κέντρο της πνευματικής και φιλανθρωπικής διακονίας των κατοίκων όλης της ευρύτερης περιοχής της Λυκίας. Ο επίσκοπος Νικόλαος έγινε ο πατέρας, ο φροντιστής, ο παρηγορητής και το καταφύγιο κάθε φτωχού, κατατρεγμένου και πονεμένου ανθρώπου. Αυτός με την απέραντη αγάπη και ανεκτικότητα, που έτρεφε στα στήθη του, δεν άφηνε κανέναν χωρίς να μην τον ευεργετήσει και να μην τον στηρίξει πνευματικά ηθικά και υλικά. Κανένας δεν μπόρεσε να εξηγήσει που έβρισκε τους υλικούς πόρους με τους οποίους κάλυπτε τις ανάγκες πλήθους ενδεών ανθρώπων. Παράλληλα έγινε ο διαπρύσιος στηλιτευτής των εκμεταλλευτών κατά των αδυνάτων και των φτωχών. Με τη σπάνια παρρησία και το θάρρος που διέθετε ασκούσε έλεγχο σε όλους όσοι ευθύνονταν για την κακοδαιμονία του λαού, όσο ψηλά και αν βρίσκονταν. Το συναξάρι αναφέρει πως κάποτε στις μέρες του ο λαός της ευρύτερης περιοχής της επισκοπής του λιμοκτονούσε. Γεμάτος αγωνία ο Νικόλαος κατέβηκε σε κάποιο λιμάνι όπου συνάντησε πλοίο γεμάτο σιτάρι που ήταν έτοιμο να αποπλεύσει για τη Γαλλία, έπεισε τον πλοιοκτήτη να μείνει το φορτίο στη Λυκία, πλήρωσε, άγνωστο πως, το σιτάρι και το μοίρασε στους λιμοκτονούντες κατοίκους τους οποίους έσωσε από βέβαιο θάνατο.

Ο ΄Αγιος Νικόλαος, Βρεττανικό Μουσείο.

Ο κάθε αδύναμος άνθρωπος είχε τον προστάτη του. Ο άγιος βρισκόταν κοντά σε κάθε έναν και σε κάθε δύσκολη περίσταση ευεργετούσε ακόμα και θαυματουργικά. Ο βιογράφος του αναφέρει πλήθος τέτοιων περιστατικών. Ο απόλυτα φτωχός άγιος προικοδοτούσε τα φτωχά κορίτσια, προστάτευε τη σοδιά των φτωχών γεωργών, γινόταν ο αρωγός των ναυτικών. Μέχρι σήμερα παραμένει ο προστάτης των ναυτιλλομένων χάρη στις πάμπολλες θαυματουργικές επεμβάσεις του προς αυτούς.

Η πολιτική εξουσία σύμφωνα με τον άγιο Νικόλαο υπάρχει από τον Θεό να υπηρετεί το λαό. ΄Οταν αυτή αντιστρατεύεται το πραγματικό συμφέρον και το θέλημα του λαού πρέπει να ελέγχεται. ΄Ετσι ο άγιος δεν άργησε να γίνει ο ελεγκτής των διωκτών αυτοκρατόρων Διοκλητιανού και Μαξιμιανού, οι οποίοι έστειλαν στο θάνατο χιλιάδες χριστιανούς μαρτυρες. Ως Επίσκοπος εφυλακίσθηκε επί Διοκλητιανού και ομολόγησε την πίστη του στο Χριστό. Όταν ελευθερώθηκε αποκαταστάθηκε, επί Κωνσταντίνου του Μεγάλου, στην επισκοπική του έδρα φέροντας τα στίγματα του μαρτυρίου στο σώμα του(4). Επισκέφθηκε τα Ιεροσόλυμα, για να προσκυνήσει τον Τίμιο Σταυρό και θεωρείται ότι παρέστη στην Α´ Οικουμενική Συνοδο, το 325 μ.Χ.(5).

Την εποχή του Μ. Κωνσταντίνου εμφανίζεται και ο αιρετικος ΄Αρειος. Ο ΄Αρειος πρέσβευε και διαλαλούσε περίτρανα ότι ο Χριστός δεν είναι Θεός αλλά κτίσμα και ποίημα του Θεού. Αν και καθαιρείται, εξακολουθεί να υποστηρίζει σθεναρά την άποψή του με συνέπεια να παρασύρονται αρκετοί από τα κηρύγματά του και να επικρατεί στις τάξεις της Εκκλησίας μεγάλη σύγχυση. Βλέποντας ο Μ. Κωνσταντίνος το πρόβλημα που είχε δημιουργηθεί συγκαλεί σε σύσκεψη όλους τους Αρχιερείς και τους πρώτους των Μοναχών στη Νίκαια, για να αποδειχθεί ποιος τελικά έχει δίκαιο. Επιφανείς Αρχιερείς και Μοναχοί, ανάμεσα στους οποίους και ο ΄Αγιος Νικόλαος συγκεντρώνονται στη Νίκαια, το 325 μ.Χ., στην Α΄ Οικουμενική Σύνοδο και τίθενται αντιμέτωποι του Αρείου.

Η συζήτηση είχε ξεκινήσει και η αγωνία ήταν μεγάλη. Βλέποντας σε κάποιο χρονικό σημείο ο ΄Αγιος Νικόλαος ότι ο ΄Αρειος προσπαθεί να αποστομώσει τους Αρχιερείς, κινούμενος από ιερή αγανάκτηση σηκώθηκε και κατάφερε δυνατό ράπισμα στον ΄Αρειο κατατροπώνοντας τα «αχυρώδη» διδάγματά του. Ο ΄Αρειος με περισσή ψυχραιμία διαμαρτυρήθηκε στον αυτοκράτορα, αναφέροντας ότι η εν λόγω συμπεριφορά, αν μη τι άλλο, ήταν προσβλητική και για τον ίδιο.

Ο ΄Αγιος Νικόλαος ομιλών στην Α΄ Οικουμενική Σύνοδο.

Ο Μ. Κωνσταντίνος απευθυνόμενος στους Αρχιερείς θύμισε ότι ο νόμος προβλέπει να κόβεται το χέρι εκείνου που τόλμησε μπροστά στον βασιλέα να χτυπήσει τον οποιοδήποτε. Ωστόσο έδωσε την πρωτοβουλία ν' αποφασίσουν οι ίδιοι οι Αρχιερείς για το θέμα αυτό. Στην πρόκληση αυτή οι Αρχιερείς παρακάλεσαν τον αυτοκράτορα, για να μην διαταραχθεί η Σύνοδος που διεξαγόταν την ώρα εκείνη, να φυλακίσει τον ΄Αγιο αφήνοντας την τιμωρία του για το πέρας των εργασιών της Συνόδου. Πράγματι ο ΄Αγιος φυλακίζεται, αλλά και πάλι θαυμαστό γεγονός λαμβάνει χώρα στη φυλακή. Το βράδυ παρουσιάζεται σε όραμα ο Χριστός και η Θεοτόκος ρωτώντας τον ΄Αγιο τον λόγο για τον οποίο αυτός βρισκόταν στη φυλακή. Όταν ο ΄Αγιος αποκρίθηκε ότι φυλακίσθηκε για τη δική τους αγάπη ο Χριστός του έδωσε το ιερό Ευαγγέλιο, ενώ η Θεοτόκος το αρχιερατικό ωμοφόριο.

Ο ΄Αγιος Νικόλαος, νωπογραφία, Ναός Αγίου Νικολάου, Μύρα Λυκίας.

Την επόμενη ημέρα γνωστοί του Αγίου, που τον επισκέφθηκαν, για να του προσφέρουν λίγο άρτο, βρίσκουν τον ΄Αγιο απαλλαγμένο από τα δεσμά να φορά το ωμοφόριο και να διαβάζει από το Ευαγγέλιο. Όταν ο Μ. Κωνσταντίνος πληροφορήθηκε τα γεγονότα που διαδραματίσθηκαν στη φυλακή, ελευθέρωσε τον ΄Αγιο και μαζί με τους άλλους Αρχιερείς εζήτησε συγγνώμη από τον ΄Αγιο για τη συμπεριφορά που επέδειξαν απέναντι του. Μετά το πέρας της Συνόδου ο ΄Αγιος επέστρεψε στην επαρχία του(6).

Ο ΄Αγιος Νικόλαος έφθασε σε βαθύτατο γήρας. Αφού, λοιπόν, συμπλήρωσε πλήρως το χρόνο του επίγειου βίου του, προσβλήθηκε από σύντομη ασθένεια, κατά τη διάρκεια της οποίας δοξολογούσε το Όνομα του Αγίου Θεού και έψαλε εξόδιους και επικήδειους ύμνους. Έτσι, λοιπόν, άφησε τη φθαρτή αυτή ζωή και παρέδωσε τη μακαρία ψυχή του στο Θεό (+334 μ.Χ.).

Ο ενταφιασμός του Αγίου Νικολάου.	Ο τάφος του Αγίου Νικολάου στα Μύρα της Λυκίας.	Ο ΄Αγιος Νικόλαος με τον Κύριο να του δίδει το Ευαγγέλιο και την Παναγία το ωμοφόριο.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1) Αρχαία πόλη της Λυκίας στη Μικρά Ασία, κείμενη μεταξύ των εκβολών του ποταμού Ξάνθου και του όρμου Αντιφέλλου, πιθανώς κτίσμα Φοινίκων και εποικισθέν κατόπον από Δωριείς εκ Κρήτης.

2) P.G., 116, Συμεών του Μεταφραστού,  Βίος και Πολιτεία και μερική θαυμάτων διήγησις του εν θαύμασι περιωνύμου Νικολάου, Αρχιεπισκόπου Μυρων της Λυκίας Επαρχίας.

3) Απόστολου Μ. Τζαφερόπουλου,  ΄Αγιος Νικόλαος Μύρων Λυκίας, σελ. 11-12.

4) Σωφρονίου Ευστρατιάδου,  Αγιολόγιον της Ορθοδόξου Εκκλησίας, σελ. 356.

5) Συμεών του Μεταφραστού,  Η ζωή και τα θαύματα του Αγίου Νικολάου, Εισαγωγή, μετάφραση - σχόλια Γεωργίου Δ. Παπαδημητρόπουλου, εκδ. Αποστολικής Διακονίας, Αθήναι, 1999, σελ. 54.

6) Πηγή: Κατακόμβη, Εξαμηνιαία έκδοση Μητροπολιτικού – Καθεδρικού Ι.Ν. Αγ. Νικολάου Βόλου, Αφιέρωμα στον ΄Αγιο Νικόλαο, Βίος του Αγίου Νικολάου, Απόστολου Ακριβόπουλου, Φιλόλογου, Δεκέμβριος 1998, σελ. 31-32.  «Ποίοις μελωδικοίς άσμασιν επαινέσωμεν τον Ιεράρχην, τον της ασεβείας αντίπαλον, και της ευσεβείας υπέρμαχον· τον της Εκκλησίας πρωτοστάτην· τον μέγαν, προασπιστήν τε και διδάσκαλον· τον πάντας, τους κακοδόξους καταισχύνοντα· τον ολετήρα Αρείου, και θερμόν αντίμαχον· τον δι' ου την τούτου οφρύν, Χριστός καταβέβληκεν, ο έχων το μέγα έλεος», Στιχηρόν Προσόμοιον από την Ακολουθία του Μεγάλου Εσπερινού του Αγίου Νικολάου, Μηναίον Δεκεμβρίου, εκδ. Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήναι 2009, σελ. 77.

Βίος και Πολιτεία π. Ιουστίνου Πόποβιτς

Παναγόπουλου Αλεξίου
Βίος και Πολιτεία π. Ιουστίνου Πόποβιτς,
Πάτρα 1995, εκδ. Διψώ, σελ. 61-67

Η εντρύφησή του στο χώρο της Δογματικής τον οδήγησε στην συγγραφή και έκδοση αυτού του θαυμάσιου έργου, στο οποίο φαίνεται καθαρά η γνώση του στη διδασκαλία των Αγίων Πατέρων και της θεόπνευστης Θεολογίας των. Το τι σήμαιναν γι αυτόν οι Άγιοι Πατέρες και η δογματική τους Θεολογία το μαρτυρούν τα ακόλουθα λόγια του: Ορθοδοξία είναι η ορθή πίστη των αγίων. Αγιότητα είναι η ζωή εν Πνεύματι Αγίω και με το Πνεύμα το Άγιο. Δεν υπάρχει Ορθοδοξία εκτός των αγίων, υπεράνω της πνευματικότητας. Στον κόσμο της ανθρώπινης πραγματικότητας η αγιότητα είναι το μέτρο της ορθοδοξίας. Το μέτρο της αγιότητας είναι το μέτρο της ορθοδοξότητας. Ορθόδοξο είναι μόνο ό,τι προέρχεται από τους πνευματοφόρους αγίους, απ’ τους Αγίους Πατέρες της Εκκλησίας. Ορθόδοξη Θεολογία είναι μόνο η Ευαγγελική Θεολογία, γιατί προέρχεται από το Άγιο Πνεύμα, γιατί προέρχεται από τους πνευματοφόρους Απόστολους και τους Αγίους Πατέρες: Θεολογία εν Αγίω Πνεύματι… Η αληθινή, Ευαγγελική Θεολογία, υπάρχει μόνο με Πνεύμα Άγιο, αποκτά Αυτώ και πραγματοποιείται μόνο με Αυτό. Γι’ αυτό για μας τους ορθόδοξους οι πνευματοφόροι Πατέρες της Εκκλησίας είναι οι δίκαιοι θεολόγοι, οι μοναδικοί γνώστες των μυστηρίων της Θεολογίας, οι μοναδικοί διδάσκαλοι της αιώνιας άλήθειας του Τρισυπόστατου Θεού. Αυτοί είναι οι οδηγοί μας, αυτοί είναι οι διδάσκαλοι της ορθοδοξίας, αυτοί είναι οι σάλπιγγες του Αγίου Πνεύματος, αυτοί είναι οι μύστες της Αγίας Τριάδος, αυτοί είναι οι οφθαλμοί του Χριστού. Γι’ όλα αυτά, αυτοί είναι το μέτρο και το κριτήριο κάθε ορθόδοξου, κάθε ευαγγελικού. Ό,τι δεν προέρχεται από αυτούς, ό,τι δεν υπάρχει στο πνεύμα αυτών, δεν είναι ορθόδοξο. Μόνο ό,τι είναι παραδεκτό απ’ αυτούς, ο,τι αναφέρεται στην διδασκαλία τους, είναι ορθόδοξο, είναι ευαγγελικό, είναι αιώνιο. Η μελέτη των Αγίων Πατέρων είναι διδακτική για τον ορθόδοξο Θεολόγο. Στα έργα τους βαπτίζεται ωσάν σε ζωοποιό ύδωρ και πετά προς την αιώνιο ζωή. Η ψυχή ευφραίνεται, η αίσθηση γίνεται αθάνατη, ο λογισμός ενισχύεται και πετά στα καθάρια ύψη του αετού. Και αναπτύσσεται με όλες τις θείες αλήθειες, οι οποίες αποκτούνται με την αναζήτηση της Θείας Σοφίας (Logosnost). Η λέξη αυτή Logosnost, εισάγεται για πρώτη φορά από τον π. Ιουστίνο, εκφράζει μια βασική αλήθεια της ορθόδοξης πατερικής θεολογίας. Το περιεχόμενο και το νόημά της είναι χριστολογικό. Η Logosnost, σημαίνει την υπό του Θεού Λόγου δύναμη και ενέργεια, την θεία σφραγίδα Του και την θεία Σοφία Του, που εναπέθεσε η δημιουργική παλάμη Του, σε όλη την κτίση, η οποία δι’ Αυτού, του Λόγου, εγένετο ( Ιωαν. 1, 3).

Από αγάπη προς τους Αγίους και την αγιοπατερική ορθόδοξη θεολογία, όταν ο π. Ιουστίνος διορίστηκε στην Εκκλησιαστική Σχολή του Karlovac, μαζί με τον ιερομόναχο Ειρηναίο Τσόρτσεβιτς προσπάθησαν να εισαγάγουν στην Σχολή το μάθημα της Αγιολογίας, ως υποχρεωτικό μάθημα (1). Γιατί από την αρχή ήταν αντίθετος με την σχολαστική και προτεσταντική θεολογία του ορθολογισμού καθώς και αυτού του τρόπου διαπαιδαγώγησης των νέων ψυχών. Για τον π. Ιουστίνο η ορθή χριστιανική διδασκαλία, πάντοτε ήταν συνδεδεμένη με την αγιότητα και τους αγίους, δηλαδή με την άσκηση και την ασκητικότητα: Αγιότητα είναι άσκηση, γι’ αυτό και η παιδεία είναι άσκηση. Τα λόγια αυτά συνήθως τα έλεγε προς παρηγορία αυτών που μοχθούσαν για την απόκτηση της εκκλησιαστικής παιδείας, όμως και ο ίδιος δεν ήταν λίγες οι φορές που συναντούσε δυσκολίες και αδιαφορία άπό πολλούς. Όμως δεν αμφέβαλλε, πάντοτε την μέριμνά του εναπέθετε στον Θεάνθρωπο Κύριο Ιησού Χριστό και στο έργο της σωτηρίας Του, του αγιασμού και της μεταμορφώσεως. Γι’ αυτό έως και σήμερα έμεινε το ιδανικό πρότυπο μίμησης του διδασκάλου για τους μαθητές του, του πνευματικού γέροντα προς τα πνευματικά του τέκνα.

Ο π. Ιουστίνος δεν ήταν ο διδάσκαλος «εκ καθέδρας», αλλά πάνω απ’ όλα ο ζωντανός και αληθινός μάρτυρας τοὒ Χριστού, γι’ αυτό όλη η διδακτική ζωή του και το έργο του ήταν μια «καλή μαρτυρία», για τον Σωτήρα Χριστό, προς τον Οποίο καθοδηγούσε με παιδαγωγικό τρόπο τους μαθητές του. Πάμπολες είναι οι μαρτυρίες των μαθητών του, μια απ’ αυτές αναφέρει: Η προσωπικότητα του παιδαγωγού μας, του π. Ιουστίνου, και ο τρόπος με τον οποίο μας εισήγαγε στα άδυτα του Ευαγγελίου, ήταν η αιτία που μας συνάρπασε και μας συνέδεσε μέ αυτόν. Το ωραιότερο και αξιότερο έργο του ήταν ότι μας δίδαξε να αγαπούμε τον Χριστό. Η αγάπη για τον Χριστό, καθαρή αμόλυντη, ήταν αυτή που μας συνένωνε με τον παιδαγωγό μας, ο οποίος για πολλούς από μας έγινε ο πνευματικός πατήρ. Γι’ αυτό όλοι τον φωνάζαμε πατέρα Ιουστίνε.

Το παιδαγωγικό του έργο για τους μαθητές του, το θεωρούσε ως έργο για την αιώνια ζωή, γιατί όπως ο ίδιος έλεγε: «Όποιος δεν διδάσκει την αιώνιο ζωή, είναι ψεύτικος παιδαγωγός. Η παιδαγωγική του μέθοδος ήταν μόνο το Ευαγγέλιο και ο σκοπός πάλι ευαγγελικός: «Έσεσθε ουν υμείς τέλειοι, ώσπερ ο πατήρ υμών ο εν τοις ουρανοίς τέλειος έστιν» (Ματ. 5, 48). Με την πνευματική εγρήγορση και την αδιάλειπτη προσευχή, δίδασκε στα παιδιά το ορθόδοξο βίωμα, την ζωή της άσκησης και των αρετών.

Δεν ήταν όλοι οι μαθητές του δεκτικοί στον παιδαγωγικό τρόπο της διδακτικής του, όμως ήταν σίγουροι ότι τους άγαποΰσε και προσευχόταν γι’ αυτούς. Μια μελέτη του περί παιδαγωγίας (2), φανερώνει πραγματικά τι σήμαινε γι’ αυτόν παιδαγωγία: Το να οδηγήσεις τον μαθητή σου στην πρακτική του Ευαγγελίου, είναι ο σκοπός του ορθόδοξου Θεολόγου παιδαγωγού. Αυτό και τίποτα άλλο. Όποιος θέτει άλλο σκοπό είναι Χριστομάχος. Ο θαυμαστός Κύριος Ιησούς ήλθε σε αυτόν τον κόσμο, ταπεινωθείς εως θανάτου, για να γίνει τα πάντα εν πάσι. Όποιος έρχεται μακράν Αυτού, δίχως Αυτόν, είναι εναντίον Του, ως άφρων και ληστής. Η συνείδηση περί Αυτού ως μοναδικού και απερινοήτου Θεού και Κυρίου, ενυπάρχει σε κάθε αληθινή χριστιανική ψυχή. Αν η παιδαγωγική μέθοδος δεν οδηγεί προς Αυτόν, τότε αναμφισβήτητα οδηγεί, όχι στον Χριστό, αλλά στον Αντίχριστο. Η ορθόδοξη παιδαγωγία, προσπαθεί ώστε το Ευαγγέλιο του Σωτήρα να κερδίσει όλη την ψυχή του ανθρώπου, σε όλα τα μήκη και όλα τα πλάτη της, και κατ’ αυτό τον τρόπο να μεταμορφώσει τον άνθρωπο σε αιώνια ύπαρξη και σε θεάνθρωπο. Γι’ αυτό η ορθόδοξη παιδαγωγία είναι μια πολύπλευρη προσωπική άσκηση. Δεν μπορεί να εφαρμοστεί με την βία, ούτε μηχανικά. Απ’ αρχής εως τέλους επαφίεται στην ελεύθερη βούληση, είναι προσωπικό έργο του ανθρώπου ως κατόχου και φορέα της ίδιας του της ψυχής. Γι’ αυτό είναι απαραίτητο να υπάρχει αδιάκοπη πνευματική προσπάθεια, προσωπικός άγώνας. Η διαπαιδαγώγηση στο πνεύμα του Ευαγγελίου δεν είναι τίποτα άλλο παρά η ευαγγελική συνεργασία του παιδαγωγού και του παιδαγωγούμενου, και όλων εν Χριστώ. Σ’ αυτό υπάρχει η χαρά και η βάσανος, η χαρά, γιατί ο άνθρωπος αγωνίζεται για την πραγμάτωση της αληθινής ευαγγελικής χαράς και βάσανος, γιατί είναι δύσκολο να δαμάσεις την ψυχή και ελεύθερα να ακολουθήσεις τις θείες ευαγγελικές έντολές… Αρχή της ευαγγελικής παιδαγωγίας του ανθρώπου, είναι να γίνει ο αμείλικτος κριτής προς τον ίδιο τον εαυτό του. Ευαγγελικός κριτής, που σημαίνει: Αδιαλείπτως και ακούραστα να κρίνει με γνώμονα το Ευαγγέλιο, κάθε λογισμό του, κάθε επιθυμία του, κάθε αίσθησή του, κάθε έργο του. Όλα αυτά θεόπνευστα έχουν εκφραστεί στα αγιοπατερικά λόγια: «Η αυτοκριτική είναι η αρχή της σωτηρίας».Ο Κύριος Ιησούς Χριστός έκανε φανερή τη πορεία του κόσμου μέσα από την προφητική του παραβολή περί του θερισμού και του σπόρου. Αυτή η παραβολή είχε εφαρμογή και στη πρακτική ζωή της Εκκλησιαστικής μας Σχολής. Η καλή γη καρποφορούσε τα εκατό ή τα εξήκοντα αλλά υπήρχαν και οι τριβόλοι που πολλούς σπόρους κατέστρεψαν και οι λίθοι επίσης το ίδιο. Όμως, αυτός είναι ο λόγος που ο Ουράνιος Θεριστής, με τις δικές μας ικεσίες και προσευχές, αυξάνει την καλή γη, στις ψυχές των παιδαγωγουμένων Του.

Ίδιαίτερα, ο π. Ιουστίνος, προσευχόταν για τους μαθητές του ωσάν για τα πνευματικά του τέκνα και μεριμνούσε προσωπικά για τα σωματικά και πνευματικά τους προβλήματα και τις δοκιμασίες. Αυτή η φροντίδα του για τους μαθητές του δεν σημαίνει ότι τον είχε κάνει ελαστικό απέναντί τους. Αντίθετα γινόταν φοβερά αυστηρός όταν π.χ. έβλεπε μαθητές του να καπνίζουν, πράγμα απαγορευμένο για μαθητές. Τότε τους έλεγε: Μου είναι αδύνατο να σκεφθώ τον Αποστολο Παύλο με τσιγάρο στο στόμα! Θαυμαστή είναι η υπεράσπισή του για τον μαθητή του, Τύχομιρ Κόστιτς (αργότερα επίσκοπο Ζίτσης Βασίλειο) όταν κάποιοι καθηγητές θέλησαν να τον διώξουν από την Σχολή επειδή τηρούσε αυστηρά τις καθορισμένες νηστείες της εκκλησίας. Όμως, ο ίδιος ο π. Ιουστίνος τους βοηθούσε όχι μόνο πνευματικά, μα και υλικά, όταν τελείωναν τις σπουδές τους και με προσευχές και δάκρυα τους ευχόταν καλή σταδιοδρομία (3). Εκείνο τον καιρό στην Σχολή είχε πολύ αφιερωθεί στην διδασκαλία και την Θ. Λειτουργία και τότε έλαβε και τον δεύτερο βαθμό της ιερωσύνης.

Σημειώσεις

(1) Το κείμενο της αιτιολογίας για την εισαγωγή του μαθήματος αυτού δημοσιεύθηκε στο περιοδικό: Hriscanski Zivot, br 3, 1923. Τον καιρό εκείνο ο ίδιος ο π. Ιουστίνος ήταν συντάκτης του περιοδικού.

(2) Εκφωνήθηκε και ως λόγος στην Εκκλησιαστική Σχολή Μοναστηρίου – Bitola και τυπώθηκε στο: Izvestaj , το ίδιο ακαδημαϊκό έτος 1932/33.

(3) Υπάρχει, σημειωμένο, στο προσωπικό του ημερολόγιο, στις 15 Ιουνίου 1925: Στο δωμάτιό μου προσευχόμουν για τους τελειόφοιτους, να τους καθοδηγήσει ο Κύριος σε όλη τους την ζωή, «θρήνος, δάκρυα και θλίψη, που θα τους αποχωριστώ».

Αφιέρωμα στον Άγιο Νικόλαο