´Aγιος Ιωάννης Δαμασκηνός

Βρίσκεται στην Ι. Μονή Ιωάννου του Θεολόγου στην Πάτμο (Νέο Σκευοφυλάκιο) και χρονολογείται γύρω στο 1500. Ανατυπώνεται εδώ από τις «Εικόνες της Πάτμου» του Μανόλη Χατζηδάκη.

Παρόλο που ο ´Aγιος εικονίζεται ως τη μέση, σχεδόν μετωπικός, εντυπωσιάζει με τα πληθωρικά προσωπογραφικά χαρακτηριστικά και τον πολύπτυχο μανδύα του. Με τα δύο του χέρια, μεγάλα κι αυτά, κρατάει ξετυλιγμένο ειλητάριο, όπου διαβάζουμε: ΠΟΙΑΝ ΣΟΙ ΕΠΑΞΙΟΝ ΩΔΗΝ Η ΗΜΕΤΕΡΑ ΠΡΟΣΟΙΣΕΙ ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΕΙΜΗ ΤΗΝ ΧΑΡΜΟΣΥΝΗΝ. Δηλαδή: «Εγώ ο ανήμπορος (στην ψυχή) ποια ωδή θα σου ψάλλω (προσφέρω) παρά μόνο τη χαρμόσυνη». Στο κεφάλι του έχει περιτυλιγμένο το γνωστό ανατολίτικο τουρμπάνι που και σήμερα φορούν οι Μουσουλμάνοι. Με τις μαύρες και κόκκινες γραμμές του, καθώς και τα δύο άκρα του που κατεβαίνουν μπροστά τονίζεται το ασκητικό πρόσωπο. Σ' αυτό βοηθούν τα τοξωτά φρύδια, η χοντρή μύτη, οι έντονες ρυτίδες. Κομψό και ψαρόλευκο είναι και το διχαλωτό του γένι, όπως το θέλει και η ερμηνεία του Διονυσίου (σ. 167). Έχουμε μπροστά μας μια μορφή πατερική, που επιβάλλεται με τη σοφία της και τη θεόφιλη ζωή της, τη μακροχρόνια άσκηση, την πείρα και την ορθή κρίση. Δεν βλέπει χαμηλά, στα γήινα. Το βλέμμα είναι καρφωμένο στο επέκεινα, τα ουράνια και αιώνια. Στα «Ιερά παράλληλα», ένα από τα έργα του, παραθέτοντας πατερικά και φιλοσοφικά κείμενα, φιλοσοφεί για το «ἄστατον καί ἀβέβαιον τῶν ἀνθρωπίνων πραγμάτων» καταλήγοντας «καί ὅτι μάταια τά παρόντα καί σκιᾶς ἀδρανέστερα» ( PG 95, 1113 κ.ε). Γι αυτό του λέγει ο υμνωδός: «Ὡς σοφός, ἀγχίνους τε (=και με ευστροφία νου) κριτής, τήν τῶν ὄντων φύσιν σκοπῶν τῶν ἀστάτων προέκρινας τά διαιωνίζοντα∙ τῶν προσκαίρων γάρ ἀντηλλάξω (=αντάλλαξες) τά κρείτονα πάτερ Ἰωάννη∙ ὅθεν σε καί νῦν Χριστός ἐδόξασεν» (Κανών 4 ης Δεκεμβρίου, ωδή α΄).