Η Εκκλησία από τις πρώτες ημέρες της ίδρυσής Της αντιμετώπισε την ανάγκη εξευρέσεως καταλλήλου χώρου για τις συνάξεις των πιστών για την κοινή προσευχή και ιδιαίτερα για την τέλεση της Θείας Ευχαριστίας, σύμφωνα με τη ρητή εντολή του Κυρίου (Λουκ.22:19).

Οι χριστιανοί της Ιερουσαλήμ, στην αρχή, μετέβαιναν “ομοθυμαδόν εν τω ιερώ”, δηλαδή στο ναό του Σολομώντος, σε τακτές ώρες για να προσευχηθούν (Πράξ.2:46). Οι ευρύχωρες στοές του ναού εξυπηρετούσαν την ανάγκη της ομαδικής προσευχής των, όμως δεν προσφέρονταν για την τέλεση της Θείας Ευχαριστίας. Γι’ αυτό ταυτόχρονα εξηύραν ευρύχωρη οικία, ώστε εκεί “κλώντές τε κατ’ οίκον άρτον, μετελάμβανον τροφής εν αγαλλιάσει και αφελότητι καρδίας, αινούντες τον Θεόν” (Πραξ.2:46). Αναφέρεται ως η πρώτη “κατ’ οίκον εκκλησία” η ευρύχωρη οικία της μητέρας του Μάρκου (Πράξ.12:12). Ίσως να πρόκειται για τον ίδιο χώρο στον οποίο τελέσθηκε ο Μυστικός Δείπνος από τον Κύριο (Λουκ.22:12). Κατ’ οίκον εκκλησίες αναφέρει συχνά ο Παύλος στις επιστολές του (Ρωμ.16:8, Κολ.4:15, Φιλήμ.3).

Μετά τον διωγμό της πρώτης εκκλησίας από του Ιουδαίους και την εκδίωξή τους από το ναό του Σολομώντος (Πράξ.8:1), αναζητήθηκαν άλλες πιο ευρύχωρες οικίες για τις λατρευτικές συνάξεις της κοινότητας της Ιερουσαλήμ. Πλούσιοι χριστιανοί παραχωρούσαν τις ευρύχωρες οικίες τους για να συνάζεται η Εκκλησία. Το ίδιο έκαναν και οι χριστιανικές κοινότητες άλλων περιοχών. Αναφέρεται για παράδειγμα η σχολή κάποιου πλουσίου χριστιανού φιλoσόφου, ονόματι Τυράννου, στην Έφεσο, η οποία στέγαζε στους άνετους χώρους της την πολυπληθή εκκλησία της πόλεως εκείνης, ( Β. Φειδά, Εκκλ. Ιστ. τομ. Ια, Αθήναι 1978, σελ.197). Τους χώρους αυτούς τους ονόμαζαν “αγάπες”, διότι εκεί τελούνταν και οι αγάπες, δηλαδή οι κοινές συνεστιάσεις των πρώτων χριστιανών (Πράξ.6:1, Ιούδα 12).

Κατά την εποχή των διωγμών οι χριστιανικές συνάξεις γινόταν μυστικά τη νύχτα σε απόμερες οικίες, στην ύπαιθρο, σε σπήλαια και κυρίως στις κατακόμβες. Αυτές ήταν υπόγειες βαθιές δαιδαλώδεις στοές, στις οποίες θάπτονταν οι νεκροί την εποχή εκείνη, για εξοικονόμηση χώρου. Συνήθως οι κατακόμβες ήταν ιδιωτικά κοιμητήρια ευπόρων χριστιανών, όπως για παράδειγμα η κατακόμβη της αγίας Δομιτίλης στη Ρώμη στις αρχές του Β΄αιώνα, το ίδιο και οι κατακόμβες του αγίου Καλλίστου, του Πραιτεξτάτου, του αγίου Σεβαστιανού, της Μήλου, κ.α.

Οι κατακόμβες δεν προσφέρονταν βεβαίως για τακτικές λατρευτικές συνάξεις, εξαιτίας της στενότητας του χώρου και της αποπνικτικής ατμόσφαιρας του υπογείου τάφου. Αυτό γινόταν σε έκτακτες περιπτώσεις εξάρσεων των σκληρών διωγμών.