Εἶναι μεγάλη καί ἀπερίγραπτη ἡ συμβολή τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου στήν ἀνάπλαση τοῦ ἀνθρωπίνου γένους. Μέ τήν ψυχική της καθαρότητα καί τήν ὑπακοή της στό θέλημα τοῦ Θεοῦ, κατέστη "νοερά τῆς πίστεως τράπεζα, ἡ τόν ἄρτον τῆς ζωῆς τῷ κόσμῳ χορηγήσασα" (Ἅγιος Ἐπιφάνιος Κύπρου).

Ἡ ἐνυπόστατος σοφία τοῦ Πατρός "ναόν ἐν αὐτῇ ἀχειροποίητον ᾠκοδόμησεν καί ἐσκήνωσεν ἐν ἡμῖν" (Θεοτόκος Ἀγκύρας) καί ἔτσι δι' αὐτῆς ἦλθε στόν κόσμο ἡ νέα ζωή καί τό γένος τῶν ἀνθρώπων ἐκαινουργήθη. Μᾶλλον δέ αὐτή εἶναι "ἡ καινή γῆ καί ὁ καινός οὐρανός". Στή νέα αὐτή κτίση δεσπόζει ἡ χαρά. Ἡ Θεοτόκος εἶναι ἡ πηγή τῆς χαρᾶς· "χαρᾷ μέν συλληφθεῖσα, χαρᾷ καί τεχθεῖσα, χαρᾷ δ' αὖθις συλλαβοῦσα καί κυήσασα καί γεννήσασα χαράν τήν πάντα λόγον καί νοῦν ὑπερέχουσαν καί τό ὅλον εἰπεῖν, χαρά τῶν ἐπιγείων ὅλων καί οὐρανίων ὅλων" (Ἰωάννης Γεωμέτρης).

Ἡ Θεοτόκος ὀνομάζεται "πάντων χαρά" διότι εἶναι "λύπης ἀναίρεσις". Ὁ Μέγας Φώτιος ἐγκωμιάζοντας τόν Εὐαγγελισμό τῆς Θεοτόκου ἀπαριθμεῖ τούς λόγους γιά τούς ὁποίους πρέπει νά χαίρομε. Ἡ συγκατάβαση τοῦ Θεοῦ καί ἡ ὑπακοή τῆς Θεοτόκου καταργεῖ τήν ἀπάτη καί τόν ψιθυρισμό τοῦ διαβόλου. Ἐκπτύει τό δηλητήριό του καί ἀποκαθαίρει τή ρίζα τοῦ νοσήματος. Ἀποσχίζει τό χειρόγραφο τῆς ἁμαρτίας καί διαλύει τό ἐπιτίμιο τῆς παρακοῆς. Κομίζει τήν ἐλευθερία στόν κόσμο καί ἀνακαινίζει τή φύση τῶν ἀνθρώπων. Ὁ Ἅγιος Πρόκλος Κωνσταντινουπόλεως ὑπογραμμίζει ὅτι ἡ Θεοτόκος Μαρία εἶναι ἐκείνη πού ἐθεράπευσε τή λύπη τῆς Εὔας καί ἐσπόγγισε τά δάκρυά της. Μέ τόν "καρπό τῆς κοιλίας της" ἔθρεψε καί τρέφει τόν ἄνθρωπο μέσα στό νέο κόσμο τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτή εἶναι "τῆς καινῆς κτίσεως ἡ οὐράνιος σφαῖρα" μέσα στήν ὁποία ὁ ἀειφανής τῆς δικαιοσύνης ἥλιος ἀπελαύνει ἀπό κάθε ψυχή τῶν ἁμαρτιῶν τή νύκτα. Αὐτή εἶναι "ὁ εὐθαλής καί ἄφθαρτος παράδεισος" μέσα στόν ὁποῖο τό δένδρο τῆς ζωῆς χορηγεῖ στούς πιστούς τόν καρπό τῆς ἀθανασίας. Ἡ Παναγία δέν κατήργησε μόνον τήν κατάρα τῆς Εὔας, ἀλλά τήν μετέβαλε σέ εὐλογία. Στό δικό της σῶμα ἐσκήνωσε ὁ Θεός καί μετέβαλε τήν ἀνθρώπινη φύση σέ παράδεισο. Στή δική της χοϊκή σκηνή εἰσῆλθε ὁ πρῶτος Ἀρχιερεύς Χριστός καί ἱερούργησε τή λατρεία τῆς σωτηρίας. "Ὅλον ἑαυτῷ τόν Ἀδάμ ἀνεζύμωσεν, ἵνα ἄρτος γένηται ζωηρός καί οὐράνιος" (Ἅγιος Ἀνδρέας Κρήτης).

Τιμᾶ καί σέβεται ὁ πιστός λαός τό τετιμημένο πρόσωπο τῆς Θεοτόκου, διότι ἀναγνωρίζει σ' Αὐτήν τήν πηγή τῆς ζωῆς του καί τήν ρίζα τῆς σωτηρίας του. Ὅπως λέγει καί ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός: "ἐκ ταύτης τόν βότρυν τῆς ζωῆς ἐτρυγήσαμεν, ἐκ ταύτης τῆς ἀφθαρσίας τόν βλαστόν ἐδρεψάμεθα. Αὕτη πάντων τῶν ἀγαθῶν ἡμῖν προμνήστρια γέγονεν. Ἐν ταύτῃ ὁ Θεός μέν ἄνθρωπος καί Θεός ὁ ἄνθρωπος γέγονε".

Τό μεγαλεῖο τῆς Θεοτόκου ἐξαίρεται καί ἀνυψώνεται μέ τήν ἄπειρη συγκατάβαση τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου, ἡ ὁποία ἐπιτρέπει τήν θεανθρώπινη κοινωνία. Ἡ κένωση τοῦ Θεοῦ ἐκφράζει τήν ἄφατη ἀγάπη Του γιά τόν ἄνθρωπο, ὁ ὁποῖος ἦταν ἀδύνατο νά θεωθεῖ χωρίς τήν ταπείνωση τοῦ Θεοῦ. Τήν ἔννοια αὐτή ἐκφράζει ὁ Ἱερός Χρυσόστομος παρουσιάζοντας τό Θεό νά διαλέγεται μέ τόν ἄνθρωπο: "ἐπεθύμησας γενέσθαι Θεός καί οὐκ ἠδυνήθης, γίνομαι ἄνθρωπος καί τό ἀδύνατον δυνατόν ποιῶ". Ἡ Θεοτόκος Μαρία ἀνεδείχθη μεγάλη, διότι ὁ Θεός ἐδείχθη μικρός "λαβών δούλου μορφήν" (Φιλιπ. 2, 6-7) "γενόμενος ἐκ γυναικός, γενόμενος ὑπό νόμον" (Γαλ. 4,4).

Ὁ Ἅγιος Ρωμανός ὁ Μελωδός λέγει: "Μετεποίησας τήν πτωχείαν μου τῇ συγκαταβάσει σου, σαὐτόν ἐταπείνωσας καί τό γένος μου ὕψωσας". Ἡ Σάρκωση τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου καθιστᾶ τήν Θεοτόκο συνώνυμη τῆς θείας φιλανθρωπίας. Ὁ Ἅγιος Μάξιμος δέχεται ὅτι "ἐποιήσατο μητέρα διά φιλανθρωπίαν, ἐξ αὐτῆς ὡς ἄνθρωπος γεννηθῆναι καταδεξάμενος". Γι' αὐτό ἡ Ἐκκλησία μας μέσα στόν πανηγυρισμό τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ ἐξ ἴσου τιμᾶ καί τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο. Δέν χωρίζεται ἀπό τό γεγονός τῆς ἐνανθρωπήσεως, ὄχι μόνο διότι ἐδάνεισε τήν σάρκα της, ἀλλά κυρίως διότι ἀποτελεῖ τήν κλίμακα ἀναβάσεως τοῦ ἀνθρώπου πρός τό Θεό. Ὁ Θεός κατέβη καί ἡ Θεοτόκος γίνεται "κλῖμαξ πρός οὐρανόν". Τόσο πολύ ἀνυψώθηκε στόν οὐρανό, ὅσο ὁ Θεός κενώθηκε στή γῆ.

Ἡ συγγένεια αὐτή τῆς Θεοτόκου Μαρίας μέ τό Θεό καί τῆς ἰδίας μέ τό ἀνθρώπινο γένος τήν καθιστᾶ χῶρο κοινωνίας Θεου καί ἀνθρώπου. Ὀνομάζεται Ἐκκλησία καί εἶναι ἡ Ἐκκλησία πού τήν ἀνθρώπινη φύση διά τῆς Χάριτος τοῦ Παναγίου Πνεύματος ἁγιάζει. Εἶναι ἡ ζωηφόρος τράπεζα "οὐ καρπούς προθέσεως, ἀλλ' οὐράνιον, οὐ πῦρ ὑλικόν, ἀλλ' ἄυλον δεξαμένη πῦρ τῆς Θεότητος" (Ἅγιος Ἰωάννης Δαμασκηνός). Τράπεζα νοερά "τῆς θεομύστου σοφίας", τράπεζα ὑπεράγιος, τράπεζα τοῦ θείου ἄρτου. Τῆς τραπέζης αὐτῆς μετέχουν "ὅσοι μετέχουσι Θεοῦ" (Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς). Ὅσοι ἑνώνονται μέ τόν Χριστό διά τῆς Ἐκκλησίας γεύονται τή χαρά, τή μακαριότητα καί τήν ἁγιοσύνη τῆς Θεοτόκου. Ἐκ τοῦ ἐξ αὐτῆς Σαρκωθέντος λαμβάνει ἡ Θεοτόκος τή δόξα καί τήν ἔλλαμψη καί ἐκπέμπει στούς πιστούς. Χριστός καί Θεοτόκος εἶναι "τό σωτήριον κοινόν παντός κόσμου" (Ἅγιος Συμεών Θεσσαλονίκης). Μέ τόν τρόπο αὐτό διά τῆς Θεοτόκου σωζόμεθα καί πολιτογραφούμεθα στή Μία, Ἁγία, Καθολική καί Ἀποστολική Ἐκκλησία. Γιά τούς ἀνθρώπους ἡ Παναγία εἶναι "τό μόνον ὄντως ἀληθῶς χριστιανικῆς κτίσεως παγκάλλινον καί πασιπόθητον ὄνομα" (Ἅγιος Ἰωάννης Δαμασκηνός). Στή Θεοτόκο ἡ γήινη φύση γίνεται οὐρανός "πλήρης δόξης Κυρίου". "Δι' αὐτῆς γάρ ὁ Κτίστης πᾶσαν φύσιν πρός τό κρεῖττον μετεστοιχείωσεν διά μέσης τῆς ἀνθρωπόητος" τονίζει ὁ θεομητορικός ἱεροκήρυξ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός.

Στή Γέννηση τοῦ Χριστοῦ "ἡ δεξαμένη τήν χαράν τοῦ κόσμου" Θεοτόκος χαίρει ὡς ἐκπρόσωπος τοῦ ἀνθρωπίνου γένους καί συνεγείρει ὁλόκληρη τήν κτίση σέ μιά ἀπερίγραπτη χαρά καί εὐφροσύνη. "Χορεύουσιν ἄγγελοι πάντες ἐν οὐρανῷ καί ἀγάλλονται σήμερον, σκιρτᾷ δέ πᾶσα ἡ κτίσις διά τόν γεννηθέντα ἐν Βηθλεέμ Σωτῆρα Κύριον" (Στή Λιτή τοῦ Ἑσπερινοῦ τῶν Χριστουγέννων). "Τά σύμπαντα σήμερον χαρᾶς πληροῦνται". Τό Μυστήριο τῆς Χάριτος πού ἐχώρεσε στόν ἀχειροποίητο ναό της, στό πανάχραντο καί ἀμόλυντο σῶμα της, χαρίζει στούς πιστούς ἐκείνους πού ἔχουν καθαρίσει τό δικό τους ναό καί προσμένουν τήν εἴσοδο "τοῦ Ἀρχιερέως τοῦ Μεγάλου" διά νά τελεσιουργήσει τό μυστήριο τῆς προσωπικῆς τους σωτηρίας. Ἡ Παναγία εἶναι ἡ Σκηνή, τό Μάννα ὅμως εἶναι ὁ Χριστός. Ἡ Παναγία εἶναι ἡ τράπεζα, ὁ ἄρτος ὅμως εἶναι ὁ Θεάνθρωπος. Ἐκείνη μᾶς ὑποδεικνύει τόν τρόπο καί τόν τόπο τῆς χαρᾶς. Νά ἁγνίσουμε τήν ψυχή καί κενούμενοι ἀπό τήν ὑπερηφάνεια νά προσκυνήσουμε τόν δι' ἡμᾶς νηπιάσαντα Θεόν. Ἔτσι, ἡ Θεοτόκος γίνεται γιά τόν καθένα μας "ἐργαστήριο ἐνανθρωπήσεως" (Εὐθύμιος Ζιγαβηνός) καί "οὐράνιος θύρα" (Νεόφυτος Μοναχός) πού ὁδηγεῖ στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.

Στίς μέρες αὐτές τῶν ἑορτῶν, ὅσοι πεινᾶμε καί διψοῦμε τήν δικαιοσύνη, ἄς στραφοῦμε πρός τήν Μητέρα τοῦ Σαρκωθέντος Χριστοῦ, γιά νά θρέψουμε τήν ψυχή μας μέ ὅσα πλούσια καί εὔκαρπα χαρίσματα μᾶς προσφέρει καί ἄς βιώσουμε τή χαρά τῆς ἐνανθρωπήσεως, προσφέροντας τήν ψυχή μας ὡς πτωχό καί ταπεινό ἐνδιαίτημα στό Θεό γιά νά ξαναγεννηθεῖ. Διά τῆς Θεοτόκου "διά τῆς συγγενοῦς ἡμῖν αὐτῆς σαρκός Θεῷ πλησιάσωμεν, οὗ τυχεῖν δίχα τῆς Θεοτόκου δι' ἁμαρτίαν οὐκ εἴχομεν" (Ἰσίδωρος Θεσσαλονίκης). Προσφέροντας στό Θεό τήν Μητέρα Παρθένο θά λάβουμε Χάρη ἀντί Χάριτος τά δῶρα τῆς ἐνανθρωπήσεώς Του, πού εἶναι ἡ χαρά, ἡ εἰρήνη καί ἡ εὐδοκία.

"Ἀλλ' ὦ πολυπόθητον ἡμῶν σεμνολόγημα, ὁρᾷς οἵας ἐπί σοί τάς εὐχαριστίας ἐγκαλλωπιζόμενοι πλέκομεν; Οἷον τό καύχημα προβαλλόμεθα; Μέγα ὄντως καί τῆς τοῦ Δεσπότου χάριτος τεκμήριον. Σύ δέ ἡμῖν καταλλήλως ἀντιδίδεις τάς εὐεργεσίας, εἰ καί λόγου παντός καί εὐφημίας εἰσίν ἀνώτεραι" (Ἰάκωβος Μοναχός).