Ο ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ
Επισκόπου Φαναρίου κ. Αγαθαγγέλου
Σταυρός καί Ἐκκλησία
Ο Τίμιος Σταυρός είναι το αξιώτερο σημείο και σύμβολο της πίστεώς μας. Όλα τα άξια μυστήρια τελειώνονται με την επίκληση τού Ἀγ. Πνεύματος και την σφραγίδα τού Σταυρού. Όλες οι ιερατικές ευλογίες είναι σταυρικές. Οι Ι. Ναοί, τα ιερά σκεύη και τα άμφια αγιάζονται με τον Τίμιο Σταυρό. Δεν νοείται λειτουργική πράξη ή σύναξη των πιστών χωρίς την σφραγίδα του Τιμίου Σταυρού.
Ο Σταυρός είναι και ο πιστότερος σύντροφος κάθε ορθοδόξου, από τη στιγμη που θα γεννηθούμε μεχρι το θάνατο μας. Και ο τάφος του Χριστιανού με το σταυρό ευλογείται.
Γι' αυτό δεν νοείται χωρίς το σταυρό Εκκλησία του σταυρωθέντος Χριστού. Γι' αυτό οι ετερόδοξοι ή οι αιρετικοί είτε δεν εκδηλώνουν την οφειλόμενη στον Τίμιο σταυρό ευλάβεια, όπως οι Προτεστάντες, είτε τον αρνούνται τελείως και τον υβρίζουν. όπως οι Ιεχωβάδες.
Γράφει το γεροντικό: « Ο Ιωάννης, άνθρωπος άγιος και με εξουσία κατά πνευμάτων ακαθάρτων, ρώτησε δαίμονες και τους είπε: Ποιά πράγματα φοβάστε από τους Χριστιανούς; και αυτοί απάντησαν. Έχετε τρία μεγάλα πράγματα· εκείνο που φοράτε στο λαιμό σας, εκείνο που λούζεστε στην Εκκλησία κι εκείνο που τρώτε στη Θ. Λειτουργία. Αν φυλάξατε καλά εκείνο που μεταλαμβάνετε, κανένας από εμάς δεν θά μπορούσε να βλάψει χριστιανό».
Η Χάρη και η δύναμη του Τιμίου Σταυρού οφείλεται όχι στο σχήμα του, ότι δηλαδή είναι σταυρός, αλλά στο ότι είναι ο σταυρός του Χριστού, το όργανο δια του οποίου ο Χριστος έσωσε τον κόσμο. Είναι το θυσιαστήριο στο οποίο προσέφερε τον εαυτό του θυσία για όλο τον κόσμο, ως θύτης και ως θύμα. Όλη η πτωχεία, η κένωσις, η εξουθένωσις, η ταλαιπωρία, η οδύνη, ο θάνατος, που έλαβε για εμάς κορυφώνονται στο Σταυρό. Στον Σταυρό έζησε τον βαθύτερο πόνο, και τον μεγαλύτερο εξευτελισμό για μας. Έγινε υπέρ ημών κατάρα για να ελευθερώσει εμάς από την κατάρα της αμαρτίας και του νόμου. Όλο το έργο του Χριστού, όλη η φιλανθρωπία του συνοψίζονται στο Σταυρό του. Και όταν ο Πέτρος συμβούλευσε τον Χριστό να αποφύγει τον σταυρικό θάνατο, ο Κύριος τον επετίμησε αυστηρά: «Ὕπαγε οπίσω μου σατανά, ότι ου φρονείς τα του Θεού αλλά τα των ανθρώπων».
Προτυπώσεις του Τιμίου Σταυρού
Το μυστήριο του Σταυρού, ως ενέργεια του Θεού, ενεργούσε προτυπωτικά και πριν τη Σταύρωση του Χριστού. Στους προ Χριστού δίκαιους ανθρώπους της Παλαιάς Διαθήκης αποκαλύπτονταν το μυστήριο του Σταυρού. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμας, αναφερόμενος σ' αυτό το θέμα, λέγει για τον Αβραάμ: « Έξελθε εκ τής γής σου και εκ τής συγγενείας σου, και δεύρο εις γήν ἥν άν σοι δείξω»(Γεν. 12,1). Το γουν μυστήριον του Σταυρού εν εαυτή φέρει αύτη η φωνή· τούτο γαρ εστιν αντικρυς ο Παύλος ο καυχώμενος εν τω Σταυρώ λέγει ότι· «εμοί ο κόσμος εσταύρωται» (Γαλ. 6,14). Κατά γάρ τον φυγόντα την πατρίδα ἤ τον κόσμον αμεταστρεπτί, η κατά σάρκα πατρίς και ο κόσμος ενεκρώθη και κατήργηται· και τούτο εστιν ο Σταυρός... ο δέ Ἰσαάκ αυτος ην τού εν αυτώ προσηλωθέντος τύπος, υπήκοος ως και ο Χριστός μέχρι θανάτου τω πατρί γενόμενος...".
Εξάλλου, όπως είναι γνωστό, κατά τη θαυμαστή διάβαση της Ερυθράς Θάλασσας ο Μωϋσής εγχάραξε πάνω στα ύδατα το σημείο του Σταυρού. Όπως επίσης και το χάλκινο φίδι πάνω στο ξύλο-τύπος του επί σταυρού υψωθέντος Χριστού- έφερνε τη θεραπεία στους δηλητηριασμένους και με πίστη ατενίζοντάς το Εβραίους.
Αλλά βέβαια ο Θεός ευδόκησε να φανερώσει το μυστήριο τού Σταυρού κατά τον πλέον εμφανή τρόπον, αφού ο ίδιος δέχθηκε να ανυψωθεί πάνω στο ξύλο του Σταυρού, για να αποκαλύψει έτσι το βαθύτατο νόημα τού Σταυρού
Το σταυρικό πολίτευμα των Χριστιανών
Ο Κύριος διδάσκει τους μαθητές Του να πορεύωνται σταυρικά, να έχουν στη ζωή τους σταυρώσιμη διάθεση και αναστάσιμο ήθος. Αλλά τί σημαίνει να ακολουθώ τον Ιησού βαστάζοντας το σταυρό μου, δηλαδή να ζω σταυρικά;
α. Σταυρώνω τον παλαιό άνθρωπο (τα πάθη μου). Απαρνούμαι τον παλαιό άνθρωπο και αγωνίζομαι να ξεριζώσω από μέσα μου τα αμαρτωλά και εγωϊστικά πάθη, τον εγωκεντρισμό, τη φιλαυτία. Μορφές της φιλαυτίας είναι: η ολιγοπιστία, η απιστία, η αδιαφορία για τον συνάνθρωπο και το χειρότερο η εκμετάλλευσή του η φιληδονία και η σαρκολατρεία· η απληστία και η φιλαργυρία· η μνησικακία και η συκοφαντία και κάθε ενέργεια, με την οποία πληγώνουμε και στενοχωρούμε τους συνανθρώπους μας η φιλοδοξία και ματαιοδοξία.
β. Υπομένω τις ακούσιες δοκιμασίες της ζωής καρτερικά και ευχαριστιακά.
Οι οδυνηρές και ανίατες ασθένειες, ο θάνατος προσφιλών μας προσώπων, η αδικία, η αχαριστία και η περιφρόνηση, η πτωχεία και άλλες δοκιμασίες αποτελούν ευκαιρίες που, αν τις χρησιμοποιήσουμε σωστά, μας συσταυρώνουν και συνεγείρουν με τον Χριστο.
Αν αγανακτήσουμε και περάσουμε τα όρια ζημιωνόμαστε πνευματικά. Αν τις δεχθούμε παθητικά, γιατί δεν μπορούμε να κάνουμε διαφορετικά, πάλι δεν ωφελούμεθα. Αν όμως τις δεχθούμε ως επίσκεψη του Θεού και ως ευκαιρίες για την πνευματική μας τελείωση μας ανεβάζει στο ύψος των αγίων μαρτύρων.
Ένας γέροντας είπε χαρακτηριστικά το εξής: «Ένα δόξα σοι ο Θεός, την ώρα που πονάμε έχει μεγαλύτερη αξία από χίλια Κύριε Ιησού Χριστέ» όταν δεν πονάμε.
γ. Αναλαμβάνω εκούσιους πόνους, στερήσεις, αγώνες για την αγάπη προς τον Θεό:
-Ο ίδιος ο Κύριος μας εδίδαξε ότι στενή η πύλη και τεθλιμμένη η οδός του Ευαγγελίου.
-Με τή νηστεία, την αγρυπνία, την ευλογημένη ορθόδοξη άσκηση πολιτεύεται ο Χριστιανός. Για να ζη ως εικόνα του Θεού, για να μη χρησιμοποιή τον κόσμο καταναλωτικά, αλλά ευχαριστιακά.
Σταυρός και Ανασταση
Στην Εκκλησία μας, όπου ασκούμεθα σταυρικά, λαμβάνουμε την πείρα της Αναστάσεως. Όλα στην Εκκλησία μας είναι αναστάστιμα γιατί είναι σταυρικά. Ἡ Εκκλησία μας είναι Εκκλησία του Σταυρού και της Ἀναστάσεως. Χωρίς σταυρό δεν υπάρχει Ανάστασις, αλλά ούτε και σταυρός υπάρχει που να μην ακολουθείται από Ανάσταση.
Ζούμε σ'έναν κόσμο, στον οποίο κυριαρχεί το αντισταυρικό πνεύμα. Έναν κόσμο που φίλαυτα έχει ως ιδανικά του την ευημερία, την καλοζωΐα, την άνεση, που τοποθετεί την ελευθερία όχι στη θυσία και την αγάπη, αλλά στον εγωϊσμό. Ο σταυρός μας τρομάζει. Και αυτό είναι φυσικό. Γιατί μας διέλυσε η άνεση.
Αυτός ο κόσμος που απορρίπτει σήμερα τον σταυρό του Χριστού είναι υποχρεωμένος να αντιμετωπίση οδυνηρότατες και μάλιστα φοβερές μάστιγες που είναι και συνέπειες της αντισταυρικής του πορείας: Τις επιδημίες, τα ναρκωτικά, την φοβερή οικολογική καταστροφή, την απελπισία. Και η λύση δεν ευρίσκεται εκεί που την τοποθετεί, δηλαδή στο να ληφθούν ωρισμενα προφυλακτικά μετρα. Χρήσιμα είναι αυτά, αλλά ανεπαρκή. Ἡ βαθύτερη λύση είναι μία: η μετάνοια. Αυτή που έσωσε τή Νινευΐ τή μεγάλη πόλη από την καταστροφή. Είναι η επιλογή του σταυρικού τρόπου ζωής ως του μόνου αληθινού τρόπου ζωής.
Ο διάβολος προσπαθεί να μας φοβίσει ότι αν διαλέξουμε τη σταυρική ζωή δεν θά προοδεύσουμε, δεν θά επικρατήσουμε (παροιμία: με τον σταυρό στο χέρι), θά γίνουμε θύματα των άλλων. Έτσι από ολιγοπιστία παραγνωρίζουμε την Χάρη, τη δύναμη και την προσπάθεια του Θεού. Έχουμε ακόμη να αντιμετωπίσουμε πειρασμούς από ανθρώπους του περιβάλλοντός μας που μας επαναλαμβάνουν ό,τι οι σταυρωταί του Χριστού στον Εσταυρωμενο Κύριο: «Εάν είσαι υιός του Θεού, κατέβα από τον Σταυρό».
Οι Εβραίοι ήθελαν τον Ιησού Χριστό Μεσσία, αλλά χωρίς σταυρό. Και σήμερα οι άνθρωποι θέλουν να φτιάξουν έναν επίγειο πράδεισο χωρίς σταυρό. Ας ζητήσουμε από τή Χάρη του Σταυρωθέντος και Αναστάντος Κυρίου να μην αρνηθούμε το σταυρό Του, το σταυρό μας, την αγάπη, τη θυσία, την ταπείνωση, την υπομονή, την άσκηση. Ιδιαίτερα τις στιγμες που ο εγωϊσμός τείνει να μας κυριαρχήσει ας ατενίζουμε τον σταυρωμενο, όπως οι δηλητηριασμενοι στην έρημο Ισραηλίτες το χάλκινο φίδι.
Και εάν από ανθρώπινη αδυναμία και αμέλεια πέφτουμε και ενεργούμε αντισταυρικά, ας μετανοούμε και δια της μετανοίας ας επανερχόμαστε στην σταυρική ζωή: Ας ζητούμε γι' αυτο και την βοήθεια της Παναγίας μας.
Ο χορός των Αγίων τής Εκκλησίας μας είναι χορός εσταυρωμένων και αναστημένων, συνεσταυρωμένων και συναναστημένων με τον Χριστό. Αυτός ο χορός είναι το αιώνιο Πάσχα.
Πώς και γιατί πρέπει να γίνεται το σημείο τού Σταυρού
Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός στην 5η Διδαχή του (2) μας λέγει πώς και γιατί πρέπει να γίνεται το σημείο τού Τιμίου Σταυρού.
« Ακούσατε, Χριστιανοί μου. Το άγιο Ευαγγέλιο μας λέγει: Η Αγία Τριάς δοξάζεται στον ουρανό από τους Αγίους Αγγέλους πιο πολύ και πιο καλά από ό,τι εδώ στη γη από εμάς. Τι πρέπει λοιπόν να κάμης; Σμίγεις τα τρία δάκτυλα του δεξιού χεριού σου, και μη μπορώντας να αναβής στον ουρανό να ενωθής με τους Αγγέλους, να προσκυνήσης και να δοξολογήσης την Αγία Τριάδα, βάνεις το χέρι σου στο κεφάλι σου, που είναι επάνω και στρογγυλό και συμβολίζει τον ουρανό, και λέγεις: καθώς σεις οι ΄Αγγελοι δοξάζετε την Αγία Τριάδα, έτσι και εγώ ο ανάξιος δούλος της, την Αγία Τριάδα προσκυνώ. Και καθώς αυτά τα τρία δάκτυλα είναι τρία και ξεχωριστά και ενωμένα, έτσι και ο Θεός, είναι και τρία πρόσωπα και ένας Θεός. Κατεβάζεις μετά το χέρι στην κοιλιά σου και λέγεις: Σε προσκυνώ και Σε λατρεύω, Κύριέ μου, ότι κατεδέχθης και εσαρκώθης στην κοιλία της Υπεραγίας Θεοτοκου για την σωτηρία μας· Το βάνεις στον δεξιό σου ώμο και λέγεις: Σε παρακαλώ, Χριστέ μου, να με συγχωρήσης και να με βάλης στα δεξιά Σου με τους δικαίους. Βάνοντάς το δε στον αριστερό ώμο σου λέγεις: Σε παρακαλώ, Κύριε, μη με βάλης με τους αμαρτωλούς αριστερά. Έπειτα κύπτοντας κάτω στη γή λέγεις: Σε δοξάζω, Θεέ μου, Σε προσκυνώ και Σε λατρεύω, γιατί όπως μπήκες Σύ στον τάφο για μας, έτσι θά μπω και εγώ. Έπειτα σηκώνεσαι εντελώς όρθιος, φανερώνοντας έτσι την Ανάσταση, και λέγεις: Σε δοξάζω, Κύριε και Σωτήρα μου, Σε προσκυνώ και Σε λατρεύω. Γιατί ανεστήθης από τούς νεκρούς για να μας χαρίσεις την αιώνια ζωή. Αυτό σημαίνει ο Πανάγιος Σταυρός».
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
(1)Πρωτ. Κωνσταντίνου Καραϊσαρίδη, Εμπειρίες λειτουργικής ζωής, Ἀθήνα 1999, εκδ. Ακρίτας, σελ. 76-77.
(2) Κοσμά Αιτωλού, Διδαχή 5η, σελ. 274-275, έκδ.. Ἰ.Μενούνου, Τήνος, Ἀθήνα χ.χ.
