Δέν πεθαίνουν καί ἔτσι δέν παρίσταται ἀνάγκη φυσικῆς διαδοχῆς τους. ῾Ο ἀριθμός τῶν ἀγγέλων πρέπει νά εἶναι πολύ μεγαλύτερος τοῦ ἀριθμοῦ τῶν ἀνθρώπων. Σύμφωνα μέ τή μαρτυρία τοῦ ψευδοδιονυσίου τοῦ ᾿Αρεοπαγίτου, ὁ ἀγγελικός κόσμος διαιρεῖται σέ τρεῖς ἱεραρχίες, ὑποδιαιρούμενες κάθε μία σέ τρεῖς χορούς· Σεραφείμ, Χερουβίμ, θρόνοι / κυριότητες, δυνάμεις, ἐξουσίες / ἀρχαί, ἀρχάγγελοι, ἄγγελοι78.

Οἱ ἄγγελοι εἶναι λειτουργικά πνεύματα τοῦ Θεοῦ79. Εἶναι διάκονοι τοῦ θείου θελήματος, τό ὁποῖον ἀγγέλλουν στούς ἀνθρώπους (ἐξ οὗ καί ἄγγελοι), καί ὑπηρέτες τῆς θείας βασιλείας. ᾿Επειδή, ὡς ἀσώματα πνευματικά ὄντα, δέν δεσμεύονται στόν ὑλικό χῶρο, κινοῦνται μέ μεγάλη ταχύτητα μεταβαίνοντες ἀπό τόπου εἰς τόπον, κατά τήν ἐκπλήρωση τῶν θείων προσταγμάτων. Οἱ ἄγγελοι εἶναι προστάτες ἀνθρώπων, πόλεων καί ἐθνῶν. Κάθε ἄνθρωπος ἔχει τό φύλακα ἄγγελό του80, ὁ ὁποῖος τόν προστατεύει ἀπό κινδύνους, τόν θωρακίζει κατά τῶν ἐπιθέσεων τοῦ διαβόλου καί τόν ἐνισχύει στήν ἀρετή καί τό ἀγαθόν. ῾Η ἀχαριστία τοῦ ἀνθρώπου καί ἡ ἀλόγιστη πεισμονή του στήν ἁμαρτία λυπεῖ τό φύλακα ἄγγελό του. Νά ἐγκαταλείπει ἄραγε αὐτός τόν πεισματικά ἀμετανόητον ἁμαρτωλόν;

῾Η δύναμη τῶν ἀγγέλων ὅπως καί ἡ γνώση τους εἶναι πολύ μεγάλες σέ σύγκριση μέ τίς ἀντίστοιχες δυνάμεις τῶν ἀνθρώπων, μικρότερες ὅμως σέ σχέση μέ τή δύναμη καί τήν παντογνωσία τοῦ Θεοῦ. Τή δύναμή τους οἱ ἄγγελοι χρησιμοποιοῦν πάντοτε ἐπ᾿ ἀγαθῷ κατά τήν ἐκτέλεση τῆς λειτουργικῆς διακονίας τους. Χαίρουν στόν οὐρανό γιά τούς ἁμαρτωλούς πού μετανοοῦν, ἐνῶ λυποῦνται γιά τούς πωρωμένους στήν ἁμαρτία καί φαύλους81.

Οἱ ἄγγελοι εἶναι ὄντα λογικά καί ἐλεύθερα. Δέν πλάστηκαν τέλεια ἐξ ἀρχῆς. Δέν ἦσαν φύσει ἀγαθοί, ἀλλά θέσει. Εἶχαν δηλαδή τή δυνατότητα τελειοποιήσεως καί παγιώσεώς τους στό ἀγαθό, πού θά γινόταν μέ τήν ἐλεύθερη συμμόρφωσή τους στό θέλημα τοῦ Θεοῦ καί τήν ἐπικουρία τῆς θείας χάριτος. Στό περιθώριο τῆς δυνατότητος αὐτῆς πραγματώθηκε ἡ πτώση ὁρισμένου ἀριθμοῦ ἀγγέλων. ῾Η πτώση αὐτή εἶναι γιά μᾶς ἀνεξήγητη. Δέν μποροῦμε, δηλαδή, νά κατανοήσουμε πῶς ἕνα πλάσμα ἀγαθό, ἀπό τή φύση τοῦ ὁποίου ἔλιπε κάθε ἰδέα ἁμαρτίας, νά δείξει ξαφνικά τόσο μεγάλη διαφθορά, νά ἐπαναστατήσει κατά τοῦ Πλάστη του καί νά ξεπέσει ἀπό τήν τόσο ὑψηλή περιωπή του!

Οἱ πεπτωκότες ἄγγελοι εἶναι οἱ δαίμονες82. Δέν δημιουργήθηκαν κακοί ἀπό τόν Θεό. Κάτι τέτοιο θ᾿ ἀποτελοῦσε βλασφημία κατά τοῦ Πλάστη. ῎Εγιναν δέ κακοί μέ τή δική τους ἐλευθέρα βούληση. Κίνητρο γιά τήν πτώση τους ἦταν ἡ ὑπερηφάνεια καί ὁ νοσηρός ἐγωϊσμός. ᾿Ηθέλησαν τή θεοποίηση τῆς φύσεώς τους. ῾Η ἐπιθυμία αὐτή φυσικά δέν ἦταν κακή. Κακός ἦταν ὁ τρόπος μέ τόν ὁποῖον ἐπιδίωξαν νά ἱκανοποιήσουν τήν ὑπέρτατη αὐτή ἐπιθυμία τους. Συγκεκριμένα· μέ τήν ἀπομόνωση καί τήν ἀλόγιστη ἀπομάκρυνσή τους ἀπό τό δημιουργό· τήν τοποθέτηση τοῦ ἴδιου ἐγώ στή θέση τῆς ἀπειρόδωρης θείας βουλῆς· τήν αὐτόνομη ἐπιδίωξη τῆς ἰσοθεΐας ἔξω ἀπό τήν ἀληθινή πηγή τῆς πραγματώσεώς της, ἐρήμην τοῦ Θεοῦ καί μέ τίς δικές τους φυσικές δυνάμεις! ῾Η τιτανική αὐτή ὕβρη ἐπέφερε τόν ἐκτροχιασμό καί τή φθορά τῆς φύσεως τοῦ ἀγγελικοῦ πλάσματος, τήν ἄμεση ἀποκοπή του ἀπό τή φυσική ρίζα του καί τό γκρέμισμά του στό ζοφερό κενό τῆς ἀνυπαρξίας (τῆς λανθασμένης ὑπάρξεως). ῾Ο ἄγγελος μέ τήν πτώση του ἔγινε δαίμονας, φύση κακόμορφη καί σκοτεινή. Διεστράφη ὁλοκληρωτικά ἡ φύση του, οἱ δυνάμεις της στράφηκαν πρός τό κακό καί ὅ,τι εἶναι ἀντίθετο πρός τό θέλημα τοῦ Θεοῦ.

Οἱ δαίμονες ἔγιναν ὄντα ἐχθρικά καί πολέμια83. ῾Η ἀβυσσαλέα φύση τους μισεῖ θανάσιμα τόν Θεό καί ὅ,τι προέρχεται ἀπ᾿ αὐτόν. Καί ἐπειδή δέν ἔχουν τή δύναμη νά βλάψουν τόν ἴδιο τόν Θεό, στρέφονται μέ μανία πρός τά δημιουργήματα καί κυρίως τόν ἄνθρωπο, τόν ὁποῖο φθονοῦν καί προσπαθοῦν ν᾿ ἀπομακρύνουν ἀπό τό ἀγαθό καί νά τόν ἐξακοντίσουν στή δική τους ἀπώλεια. ῾Η δύναμη τοῦ διαβόλου (συμπεπυκνωμένη ἐνέργεια κακίας) εἶναι πολύ μεγάλη84. ᾿Ελέγχεται ὅμως ἀπό τόν Θεό, μέ τήν ἀνοχή τοῦ ὁποίου ἔχει τή δυνατότητα νά πειράζει τόν ἄνθρωπο. Αὐτοπροαίρετα ὅμως δέν ἔχει ἐξουσία νά βλάψει τίποτε ἀπό τή δημιουργία85. ῾Η ἀνοχή αὐτή τοῦ Θεοῦ ἐξυπηρετεῖ δύο τινά· ἀφ᾿ ἑνός τήν τιμωρία τῶν πωρωμένων ἁμαρτωλῶν καί ἀφ᾿ ἑτέρου τή δοκιμασία τῶν δικαίων, μέ τήν ὁποίαν αὐτοί γίνονται στερεότεροι στήν πίστη τους.

῾Ο διάβολος –ὀνομάζεται ἔτσι γιατί διέβαλε τόν Θεό στόν πρῶτον ἄνθρωπο86– εἶναι τό μεγάλο αἴνιγμα τῆς χριστιανικῆς κοσμολογίας. ᾿Αλήθεια, πῶς μπόρεσε νά φυτρώσει στά σπλάχνα τῆς δημιουργίας πού βγῆκε τόσο καλή ἀπό τά χέρια τοῦ Θεοῦ, τό φοβερό αὐτό ἀγκάθι τῆς κολάσεως; Τό θέμα δέν μπορεῖ νά προσεγγίσει ἀπό μόνη της ἡ φυσική τοῦ ἀνθρώπου διάνοια. ῎Εχουμε κι ἐδῶ ἕνα ἀπό τά πιό σκοτεινά μυστήρια τῆς πίστεως. ᾿Εν πάσῃ περιπτώσει ἡ δύναμη τοῦ σατανᾶ ὑπέστη ὀδυνηρή συντριβή στό ἔργο τῆς λυτρωτικῆς οἰκονομίας τοῦ Θεοῦ καί εἰδικότερα στή σταυρική θυσία τοῦ Χριστοῦ. ῎Αν καί στήν παροῦσα οἰκονομία ζωῆς μέ τήν ἀνοχή πάντοτε τοῦ Θεοῦ ἡ δύναμη τοῦ πνεύματος τῆς πονηρίας ἐξακολουθεῖ νά ἐπηρεάζει καί ν᾿ ἀναστατώνει τή ζωή τῶν ἀνθρώπων87, μετά τή Δευτέρα Παρουσία καί τήν καθολική κρίση καί ἀνταπόδοση θά ἐκλείψει ὁλοτελῶς, περιοριζόμενη στό σκοτεινό χῶρο τῆς κολάσεως, ὅπου πρῶτος αὐτός θά εἰσέλθει κολαζόμενος ἐπί κεφαλῆς τοῦ σκοτεινοῦ ἐπιτελείου καί τῶν ἀκολούθων του.

᾿Ενδιάμεσα μεταξύ τοῦ φυσικοῦ καί τοῦ πνευματικοῦ κόσμου βρίσκεται ὁ ἄνθρωπος, ὄν πρωτότυπο καί ἰδιόμορφο. ῾Η ἰδιομορφία του ἔγκειται στό ὅτι μετέχει τῶν δύο κόσμων, τοῦ ὑλικοῦ καί τοῦ πνευματικοῦ. ᾿Αποτελεῖ τό μεταίχμιο μεταξύ ὁρατῆς καί ἀοράτου κτίσεως, τή γέφυρα μεταβάσεως ἀπό τόν ἕνα κόσμο στόν ἄλλο. Καί τοῦ μέν ὑλικοῦ κόσμου μετέχει μέ τό αἰσθητό σῶμα του, τοῦ δέ πνευματικοῦ μέ τήν ἄϋλη ψυχή του. ῎Ετσι πού ὁ ἄνθρωπος νά περικλείει μέσα του ἕνα μικρόκοσμο (νά ἔχει δηλαδή ὅλα τά στοιχεῖα τῆς πλάσεως), νά εἶναι μιά σύνοψη, μιά ἐπιτομή τῆς δημιουργίας.

῾Ο ἄνθρωπος εἶναι ὄν δισυπόστατο. Φέρει μέσα του στενά δεμένα μεταξύ τους σῶμα καί ψυχή. Καί τό μέν σῶμα εἶναι ὑλικό πλασμένο ἀπό τή γῆ (ἀπό τό χῶμα88) καί μαστορεμένο ἀπό τά ἴδια τά χέρια τοῦ δημιουργοῦ. ῾Η δέ ψυχή εἶναι οὐσία ἄϋλη καί νοερά. Σάν τέτοια δέ εἶναι ἀθάνατη, ἐνῶ τό σῶμα (τοῦ πρώτου ἀνθρώπου) εἶχε τή δυνατότητα νά μήν ἀποθάνει, δέν ἦταν δηλαδή φύσει ἀθάνατο καί ἄφθαρτο. Δέν θά πέθαινε δέ, ἄν ὁ ἄνθρωπος παρέμενε πιστός στό θέλημα τοῦ Πλάστη του. Τό δισύνθετο τῆς φύσεως τοῦ ἀνθρώπου χαρίζει σ᾿ αὐτόν μιά ἰδιαίτερη θέση στή δημιουργία, τῆς ὁποίας εἶναι ἡ κορωνίδα, τό στεφάνι. ῾Η ἀξία καί ἡ περιωπή του εἶναι πολύ μεγάλες, κυρίως ἀπό τή μεριά τῆς ἀσώματης ψυχῆς, ἡ ὁποία προέρχεται ἀπό τό ἐμφύσημα, τήν πνοή τοῦ Θεοῦ89. Στήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου ἀνακλᾶται ἡ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ. ῾Ο ἄνθρωπος φέρει μέσα του τόν σπινθῆρα, τή φωτιά τοῦ Θεοῦ. Στήν ψυχή του σώζονται οἱ χαρακτῆρες τοῦ πρωτοτύπου του, τό λογικό, ἐλεύθερο, νοερό, θελητικό κ.τ.ὅ. ῎Ετσι πού ὁ ἄνθρωπος νά μοιάζει μέ τό δημιουργό του, νά εἶναι ὄν συγγενικό μέ τόν Πλάστη του. Νά εἶναι δυνάμει ἕνας μικρός «θεός».

῾Ο ἄνθρωπος πλάστηκε τήν ἕκτη ἡμέρα τῆς δημιουργίας, μετά τή δημιουργία τῶν φυσικῶν κτισμάτων καί ἀφοῦ προηγήθηκαν ὅλες οἱ ἀπαραίτητες συνθῆκες, πού θά ἔκαναν τή ζωή του στή γῆ ἄνετη καί δυνατή. ῾Ο Θεός ἔπλασε πρῶτα τό ὑλικό σῶμα καί μετά φύσηξε σ᾿ αὐτό τή δική του πνοή, τήν ψυχή. ᾿Εκφράσεις ἀνθρωποπαθεῖς μέ τίς ὁποῖες τονίζεται τό γεγονός ὅτι τό ὑλικό στοιχεῖο εἶναι ὑπόστρωμα, προηγεῖται χρονικά τοῦ πνευματικοῦ (αὐτό φυσικά δέν ἔχει σημασία ἀξιολογική), τό ὁποῖον ἀναπτύσσεται βραδύτερα. ῎Ετσι στό μικρό παιδί κυρίαρχη θέση ἔχει ἡ φυσική ζωή, ἐνῶ ἡ πνευματική ἀναπτύσσεται βαθμηδόν μεταγενέστερα, ἀνάλογα μέ τό βαθμό τῆς σωματικῆς του ἀναπτύξεως.

Φυσική ρίζα τοῦ ἀνθρώπου εἶναι, ὅπως καί γιά ὅλα τά ἄλλα κτίσματα, ἡ δημιουργική θεία ἐνέργεια. ῾Ο ἄνθρωπος εἶναι πλάσμα θελημένο ἀπό τόν Θεό. ῾Επομένως δέν εἶναι προϊόν (κατά τό σῶμα) ἐχθρικῶν δυνάμεων, ὅπως φλυαροῦσε ὁ Γνωστικισμός καί ὅλα τά ἄλλα, ἰδεοκρατικά καί μή, δυαρχικά συστήματα. Τό ὑλικό τῆς ψυχῆς περίβλημα δέν εἶναι ἑστία τοῦ κακοῦ, ἰδέα πού ἀποτελεῖ ὕβρη ἐνάντια στή χρηστότητα καί τήν ἀγαθωσύνη τοῦ Δημιουργοῦ.