ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΒ´

ΤΑ ΜΕΣΑ ΤΗΣ ΧΑΡΙΤΟΣ

139. ῾Ο λόγος τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀγωγός τῆς θείας χάριτος;

140. Τί φρονοῦν περί τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ οἱ Προτεστάντες;

141. Ποιά εἶναι ἡἔννοια τῶν ἐκκλησιαστικῶν μυστηρίων;

142. Μποροῦμε ν’ ἀμφιβάλλουμε γιά τή δραστικότητα τῶν μυστηρίων;

143. Ποιός εἶναι ὁἱδρυτής τῶν μυστηρίων;

144. ᾿Από πόσα μέρη ἀποτελεῖται κάθε ἐκκλησιαστικό μυστήριο;

145. Εἶναι ἀναγκαία ἡ κοινωνία τῶν μυστηρίων;

146. ῾Η θεία χάρη ἐνεργεῖ πάντοτε λυτρωτικά στόν ἄνθρωπο;

147. Εἶναι ὑποχρεωτικάὅλα τά μυστήρια τῆς ᾿Εκκλησίας;

139. ῾Ο λόγος τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀγωγός τῆς θείας χάριτος;

Ναί, εἶναι. Σ’ αὐτό συμφωνοῦν ἡ᾿Ορθόδοξη καίἡ Ρωμαιοκαθολική᾿Εκκλησία. Κοινό δίδαγμα ὅλων τῶν χριστιανικῶν ῾Ομολογιῶν εἶναι ὅτι ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ, πού πλούσια ἀπέρρευσε ἀπό τή σταυρική θυσία τοῦ Κυρίου, ἐνεργεῖ μέν ἄμεσα στόν ἔσω ἄνθρωπο, κυρίως ὅμως σέ συνδυασμό μέ αἰσθητά σημεῖα ἤ τελετές, σύμφωνα μέ τή σύνθετη φύση τοῦἀνθρώπου, πούἀποτελεῖται ἀπό πνεῦμα καίὕλη. ῾Η ὕλη καί γενικά τό αἰσθητό δέν ἀποδοκιμάζεται στή χριστιανική κοσμοθεωρία ὡς κάτι ἀκάθαρτο καί φύσει κακό, ὅπως δέχεται ὁ Μανιχαϊσμός, οὔτε πάλι ἀντιτίθεται πρός τό πνευματικό καίὑπερφυσικό, ὡς θέλουν ἡ διαρχία καίὁ Πνευματισμός, ἀλλά μπορεῖ νά λειτουργήσει ὡς σύμβολο συγχρόνως καί φορέας τῆς πνευματικῆς καίὑπερφυσικῆς δυνάμεως, ὅπως εἶναι ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ.

Σ’ αὐτή τή διάσταση μπορεῖ νά λειτουργήσει καίὁ λόγος τοῦ Θεοῦ202, γραπτός καί προφορικός. Τόσο στό προπαρασκευαστικό στάδιο τῆς δικαιώσεως, διεγείροντας τόν ἄνθρωπο νά ποθήσει τή σωτηρία, ὅσο καί στό στάδιο τοῦἁγιασμοῦ, βοηθώντας τον νά προκόψει πνευματικά, ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ μπορεῖ νά μεταδώσει στίς ψυχές τῶν ἀνθρώπων τή σώζουσα χάρη τοῦ Θεοῦ. Διαβάζοντας τή Γραφήἤἀκούοντας τό κήρυγμα τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ, ὁἄνθρωπος διεγείρεται πνευματικά, ὥστε μέ τή βοήθεια τῆς θείας χάριτος νά καταπολεμήσει τά πάθη του καί τήν ἁμαρτία, νά προαχθεῖ πνευματικά στό πεδίο τῆς προσωπικῆς του οἰκειώσεως τῆς δικαιώσεως.

Δέν πρέπει ὅμως νά νομισθεῖ, ὅτι ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, ὅσον ἀφορᾶ τήν ποσότητα καί τήν ποιότητα τῆς παρεχόμενης δι’ αὐτοῦ χάριτος, βρίσκεται στήν ἴδια μοίρα καί στό αὐτόἐπίπεδο μέ τήν ἀντίστοιχη ἐνέργεια τῶν ἐκκλησιαστικῶν μυστηρίων. Διότι τάἱερά μυστήρια εἶναι δραστικά μέσα τῆς χάριτος ἐξ ἀνάγκης, δηλαδή σέ κάθε περίπτωση παρέχουν πραγματικά τή χάρη, ἐνῶ τόἴδιο δέν συμβαίνει μέ τό λόγο τοῦ Θεοῦ, ἡ καρποφορία τοῦὁποίου ἐξαρτᾶται ἀπόὑποκειμενικούς λόγους, ἀπό τήν ἐλευθερία καί τήν ἰδιοσυγκρασία τῶν ἀνθρώπων, οἱὁποῖοι ἀντιδροῦν διαφορετικά στό κάλεσμα τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ.

140. Τί φρονοῦν περί τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ οἱ Προτεστάντες;

Δέν ὑπάρχει ἑνιαία τοποθέτηση τῆς προτεσταντικῆς θεολογίας πάνω στό θέμα αὐτό. Τό βέβαιο εἶναι ὅτι ἐκτιμοῦν ὑπέρμετρα τό λόγο τοῦ Θεοῦὡς μέσο παροχῆς τῆς θείας χάριτος, τόν ὁποῖο τοποθετοῦν πιό πάνω ἀπόἐξωτερικές τελετές, σύμφωνα μέ τό γενικότερο ἐκκλησιολογικό πνεῦμα τους καί μέ τήν περίἀόρατης καί πνευματικῆς ᾿Εκκλησίας διδασκαλία τους. Τό πνεῦμα αὐτό καθρεφτίζεται καί στούς οἴκους λατρείας τους, οἱὁποῖοι εἶναι περισσότερο αἴθουσες διδασκαλίας παρά θυσιαστήρια. Εἶναι εὐνόητο ὅτι στόν κύκλο τῶν ἰδεῶν αὐτῶν τό κύριο ἀξίωμα τοῦ Χριστοῦ εἶναι τό προφητικό. ῾Ως πρός τόν γραπτό θεῖο λόγο, τήν ῾Αγία Γραφή, οἱ Προτεστάντες τόσο πολύ τήν ἐκτιμοῦν, ὥστε φθάνουν στό σημεῖο νά δέχονται μυστικήἕνωση τοῦ῾Αγίου Πνεύματος μέ τό γράμμα τῆς Γραφῆς, ἡὁποία πρέπει νά λατρεύεται, μέ τόν ἴδιο τρόπο μέ τόν ὁποῖο οἱ᾿Ορθόδοξοι καί οἱ Ρωμαιοκαθολικοί λατρεύουν τό σῶμα τοῦ Κυρίου στήν εὐχαριστία.

῞Οτι ἐδῶἔχουμε ἀκρότητες καίὑπερβολές, δέν εἶναι δύσκολο νά κατανοηθεῖ στήν προτεσταντική αὐτήἐκκλησιολογική πνευματοκρατία.

141. Ποιά εἶναι ἡἔννοια τῶν ἐκκλησιαστικῶν μυστηρίων;

῾Η λέξη μυστήριο παράγεται ἀπό τό ρῆμα μύειν, πού σημαίνει κλείειν τόὄργανο τῆς μεταδόσεως (στόμα καίὀφθαλμούς), ὥστε οἱ μυούμενοι νά μή βλέπουν καί νά μή μεταδίδουν σέἄλλους αὐτό πού συμβαίνει σέ κάθε μύηση. Κατά τή γενική αὐτήἔννοια τά μυστήρια ἐκφράζουν κάτι τό μυστικό καί καλυμμένο, πράγματα πού παριστοῦν ἤ συμβολίζουν μιάἀπόκρυφη ἰδέα ἤ διδασκαλία, ὅπως εἶναι ὁ σταυρός, τόἅλας πού διδόταν στούς κατηχουμένους, ἤ τίς ὑπερφυσικές ἀλήθειες τοῦ χριστιανισμοῦ, ὅπως «τό τῆς εὐσεβείας μυστήριον»203, ὁ γάμος ὁ συμβολίζων τήν ἕνωση τοῦ Χριστοῦ μετά τῆς ᾿Εκκλησίας, κ.ἄ.204. Στήν ἐκκλησιαστική γλώσσα τά μυστήρια διαφέρουν ἀπό τά λοιπά, τόσο κατά τό πράγμα πούὑπεμφαίνουν, ὅσο καί κατά τόν τρόπο πού τόἐκφράζουν. Δέν εἶναι ἁπλοί συμβολισμοί, ἀλλά πραγματικά μεταδίδουν τήν ἁγιάζουσα θεία χάρη. Κατά τή στενή αὐτή σημασία τά μυστήρια εἶναι «θεοσύστατες τελετές πούἐμφαίνουν καί συγχρόνως μεταδίδουν τήν ἀόρατη χάρη». Τό βάπτισμα δηλαδή δέν συμβολίζει ἁπλῶς τήν ἀναγέννηση, ἀλλά εἶναι πραγματικήἀναγέννηση ἐκείνου πού βαπτίζεται στόὄνομα τῆς παναγίας Τριάδος. Στό σημεῖο αὐτό συμφωνοῦν ἡὀρθόδοξη καίἡ ρωμαιοκαθολική θεολογία.

142. Μποροῦμε ν’ ἀμφιβάλλουμε γιά τή δραστικότητα τῶν μυστηρίων;

῎Οχι δέν μποροῦμε, ἄν θέλουμε νά διατηρήσουμε τήν ταυτότητά μας ὡς ἀληθινῶν ὀρθόδοξων μελῶν τῆς ᾿Εκκλησίας μας. Γιατί τά μυστήρια δέν εἶναι ἀνθρώπινες τελετές, γιά τίς ὁποῖες μποροῦν νά δημιουργηθοῦν ὑποψίες καίἀμφιβολίες ὡς πρός τή δραστική δύναμη καί τήν ἐνέργειά τους. Δέν μπορεῖς δηλαδή ν’ ἀμφιβάλλεις ἄν, δεχόμενος τόν ἄρτο καί τόν οἶνο τῆς εὐχαριστίας, κοινωνεῖς ἤὄχι τοῦ πραγματικοῦ σώματος καί τοῦ αἵματος τοῦ Κυρίου. Οὔτε ὅταν προσέρχεσαι στό μυστήριο τῆς μετάνοιας, μπορεῖς ν’ ἀμφιβάλλεις ὅτι λαμβάνεις ἄφεση ἁμαρτιῶν.

Στά μυστήρια δέν ἐνεργοῦν αὐτοτελῶς ἄνθρωποι ἀτελεῖς καίἀδύναμοι (ἐδῶ δέν ἔχει σημασία ὅτι οἱ τελετουργοί τῶν μυστηρίων εἶναι οἱἱερεῖς, ἄνθρωποι ἁμαρτωλοί καίἀδύνατοι, οἱὁποῖοι εἶναι ἁπλά μέσα, ὄργανα διά τῶν ὁποίων τελοῦνται ἐξωτερικά τά μυστήρια), ἀλλάὁἴδιος ὁ Χριστός, τό τελεταρχικό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ τόὁποῖο εἶναι πανάγιο, μήἔχοντας ἐλλείψεις καίἀδυναμίες. Τά μυστήρια στηρίζονται στό σωτήριο ἔργο τοῦ Χριστοῦ, στό «εἰργαμένο ἔργο» –ὅπως λέμε– πού πηγάζει ἀπό τή σταυρική θυσία τοῦ Κυρίου. Τόἔργο αὐτό εἶναι ἀλάθητο καίἀδιάπτωτο καί στή βάση αὐτή εἶναι ἀδιάπτωτη καίἡ λυτρωτική χάρη ἡἀπορρέουσα ἀπ’ αὐτό. Τό νάἀμφιβάλλει κανείς γιά τή δραστικότητα τῶν μυστηρίων ἀποτελεῖ μεγάλη ἁμαρτία, πού θέτει σέ κίνδυνο τήν ἰδιότητα τοῦ χριστιανοῦ.

143. Ποιός εἶναι ὁἱδρυτής τῶν μυστηρίων;

῾Ο Κύριος ἡμῶν ᾿Ιησοῦς Χριστός. Εἴπαμε πιό πάνω, ὅτι τά μυστήρια δέν εἶναι ἔργα ἀνθρώπων, ἀλλά τοῦἴδιου τοῦἐνανθρωπήσαντος Λόγου τοῦ Θεοῦ καί σ’ αὐτόὀφείλεται ἡἀπόλυτη δραστικότητά τους. Εἶναι βέβαια ἀληθές ὅτι στήν ῾Αγία Γραφή ρητή μαρτυρία περί τῆς ἱδρύσεως τῶν μυστηρίων ἀπό τόν Κύριο, ἔχουμε μόνο γιά τό βάπτισμα καί τήν εὐχαριστία. ῞Ομως δέν ἔχουμε μαρτυρία καί γιά τόἀντίθετο, ὅτι δηλαδή τάὑπόλοιπα πέντε ἱδρύθηκαν ἀπό τούς ᾿Αποστόλους ἤ τήν ᾿Εκκλησία. ᾿Εκεῖνο, λοιπόν, πούἰσχύει γιά τά δύο πρέπει κατ’ ἀναλογία νάἰσχύσει καί γιά τάὑπόλοιπα πέντε. ῎Αλλωστε στήν ἀρχαία ᾿Εκκλησία τάἱερά μυστήρια ἦταν συνδεδεμένα μέ ποικίλες ἄλλες μεταγενέστερες ἱερουργίες, τῶν ὁποίων ἡἱστορικήἀρχή δέν εἶναι εὔκολο νά καθοριστεῖ. Γιά τήν ἵδρυση ὅλων τῶν μυστηρίων ἀπό τόν Κύριο πρῶτος μίλησε ὁ ψευδώνυμος ᾿Αμβρόσιος205.

῾Η ἰδέα ἡ διατυπωθείσα ἀπό ρωμαιοκαθολικούς θεολόγους, ὅτι τά μυστήρια τοῦ βαπτίσματος καί τῆς εὐχαριστίας ἱδρύθηκαν ἄμεσα ἀπό τόν Κύριο, τά δέὑπόλοιπα ἔμμεσα διά τῶν ᾿Αποστόλων, δέν μειώνει τό κύρος τῶν ἐκκλησιαστικῶν μυστηρίων, γιατί σέ κάθε περίπτωση δέν παύουν αὐτά νά εἶναι ἀγωγοί τῆς θείας χάριτος. ῾Η ἐκδοχήὅμως αὐτή δέν μπορεῖ νά στηριχθεῖ σέ μαρτυρία τῆς ῾Αγίας Γραφῆς. ᾿Επίσης ὅταν λέμε, ὅτι ὁ Κύριος ἵδρυσε ὅλα τάἐκκλησιαστικά μυστήρια, δέν πρέπει νά κατερχόμαστε σέ λεπτομέρειες, ἀποδίδοντας στόν Κύριο καί τή διατύπωση τοῦ τυπικοῦ μέρους τῆς τελέσεως αὐτῶν, ἡ διαμόρφωση τοῦὁποίου μπορεῖ ν’ ἀποδοθεῖ στούς ᾿Αποστόλους. Αὐτό φυσικά δέν προσβάλλει τή θεία σύσταση τῶν μυστηρίων. Στό μυστήριο, λόγου χάρη, τῆς μετάνοιας ὁ Κύριος ἔδωσε στούς ᾿Αποστόλους τή δύναμη νά συγχωροῦν ἁμαρτίες, αὐτοί δέἤἡ᾿Εκκλησία καθόρισαν τήν τυπική τελετουργία τοῦ μυστηρίου.

144. ᾿Από πόσα μέρη ἀποτελεῖται κάθε ἐκκλησιαστικό μυστήριο;

῞Οπως στόν ἄνθρωπο ὑπάρχουν συνενωμένα δύο διαφορετικά στοιχεῖα, ἡἄυλη ψυχή καί τό αἰσθητόἤὑλικό σῶμα, καίὅπως στήν ᾿Εκκλησία ὑπάρχει ἡἀόρατη αὐτῆς πλευρά συνενωμένη μέ τήν ὁρατήἱστορική, ἔτσι καί στάἱερά μυστήρια γιά νά συσταθοῦν αὐτά καί νάἐνεργήσουν κανονικά χρειάζονται δύο ἀπαραίτητα στοιχεῖα, τό αἰσθητό καίὁρατό καί τόὑπεραισθητό καί τόἀόρατο. Τά δύο αὐτά στοιχεῖα παριστάνονται καί μέ φιλοσοφικούς ὅρους, ὡς ὕλη καί εἶδος. Τό αἰσθητό μέρος τῶν μυστηρίων ἐκφράζει ἡ τυπική τελετουργία τους, ἀποτελεῖται δέἀπό εὐχές καί πράξεις, οἱὁποῖες ὑποπίπτουν στήν ἐξωτερική αἴσθηση τοῦἀνθρώπου· ἐνῶὑπεραισθητό μέρος εἶναι ἡ θεία χάρη ἡ πληρούσα τά μυστήρια, ἡ χορήγηση τῆς ὁποίας εἶναι μυστική καίἀθέατη, μήὑποπίπτουσα στή φυσικήἀντίληψη τοῦἀνθρώπου. Στήν τέλεση τοῦ μυστηρίου τοῦ βαπτίσματος, λόγου χάρη, οἱ παριστάμενοι βλέπουν μέν τίς κινήσεις καί τίς πράξεις τοῦ λειτουργοῦ καίἀκούουν τήν ψαλμωδία καί τίς εὐχές, χωρίς ὅμως νά βλέπουν τή θεία χάρη, ἡὁποία ἁγιάζει τόὕδωρ καίἀναγεννᾶ τό βαπτιζόμενο.

Στό ζήτημα τῆς σύνδεσης τῆς θείας χάριτος μέ τό αἰσθητό σημεῖο τῶν μυστηρίων δέν ὑπάρχει ὁμοφωνία. ῎Αλλοι πιστεύουν, ὅτι ἡἀόρατη χάρη περιέχεται στό αἰσθητό μέρος τοῦ μυστηρίου καίἄλλοι ὅτι τό συνοδεύει. Οἱ διακρίσεις βέβαια αὐτές εἶναι λεπτολόγες, χωρίς καμία ἰδιαίτερη σημασία. Αὐτό πού μετράει εἶναι ἡ, οὕτως ἤἄλλως, πραγματική μετάδοση τῆς θείας χάριτος, ἡὁποία ὅμως δέν εἶναι ἡἴδια σέὅλα τάἐκκλησιαστικά μυστήρια. ῎Ετσι διακρίνουμε χάρη διά τῆς ὁποίας δικαιοῦται ὁἄνθρωπος (βάπτισμα, χρίσμα)· χάρη, διά τῆς ὁποίας τρέφεται καί ζωογονεῖται ὁ πιστός (εὐχαριστία)· χάρη, διά τῆς ὁποίας ἀνακτᾶται ἡ χαμένη πνευματική καί σωματικήὑγεία τοῦἀνθρώπου (μετάνοια - εὐχέλαιο)· καί χάρη, διά τῆς ὁποίας ὁἄνθρωπος καθίσταται ἱκανός ν’ ἀναλάβει ὁρισμένα καθήκοντα καί νά εἰσέλεθει σέὁρισμένες σχέσεις (ἱερωσύνη, γάμος). ῞Ολ’ αὐτά φυσικάἀπορρέουν ἀπό τήν πάνσοφη ἀγαθότητα τοῦ Θεοῦ, ὁὁποῖος γνωρίζει ἄριστα τίς ἀνάγκες τῶν μελῶν τῆς ᾿Εκκλησίας του.

145. Εἶναι ἀναγκαία ἡ κοινωνία τῶν μυστηρίων;

῞Οπου ὑπάρχει ἡ δυνατότητα κοινωνίας τῶν μυστηρίων, αὐτά εἶναι ἀπαραίτητα πρός σωτηρία. ῾Υπάρχουν βεβαίως περιπτώσεις πούὁἄνθρωπος ποθεῖ καί θέλει νά κοινωνήσει τῶν ἱερῶν μυστηρίων (νάἐξομολογηθεῖ, λ.χ., καί νά μεταλάβει) καίὅμως οἱ συνθῆκες στίς ὁποῖες ζεῖ καί διάφοροι ἄλλοι παράγοντες δέν τοῦ τόἐπιτρέπουν. Τί γίνεται στίς περιπτώσεις αὐτές; Μπορεῖὁ Θεός ἄμεσα νά χορηγήσει τή λυτρωτική χάρη του στίς ψυχές τῶν ἀνθρώπων πού τήν ποθοῦν; ῎Εκτακτη περίπτωση χορηγήσεως τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦἔχουμε στό ληστήἐπάνω στό σταυρό, ὁὁποῖος μέ μιά μόνη του ὁμολογία κέρδισε τή βασιλεία τῶν οὐρανῶν. ῎Αλλωστε ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ «ὅπου θέλει πνεῖ»206. Δέν δεσμεύεται ἀπόλυτα σέ τοπικούς θεσμούς καί σχήματα. Εἶναι εὔλογο, λοιπόν, νάὑποθέσουμε ὅτι στίς περιπτώσεις πού πιό πάνω ἀναφέραμε, εἶναι δυνατήἡ παροχή τῆς χάριτος ἀπό τόν πανάγαθο Θεό. ῞Οπως ὅμως εἶναι νοητό, βαθύτερη γνώση καί αἴσθηση τῶν καταστάσεων αὐτῶν δέν μποροῦμε νάἔχουμε. ῾Η ῾Αγία Γραφή δέν ὁμιλεῖ σχετικά μέ σαφήνεια.

῞Οτι ὅμως τά μυστήρια εἶναι ἀπαραίτητα γιά τή σωτηρία τοῦἀνθρώπου, εἶναι ἔξω ἀπό κάθε ἀμφισβήτηση. Σ’ αὐτό μᾶς προσανατολίζει ἡ θεία τῶν μυστηρίων σύσταση. ῾Ο Κύριος ἐφοδίασε μέ αὐτά τήν ᾿Εκκλησία του, γιά νάἔχουν πνευματική ζωή οἱ πιστοί, νάἁγιάζονται καί νάἑνώνονται ἐσωτερικά μέ τό Θεό. Τά μυστήρια εἶναι ἡ πνευματική ρίζα τῆς ζωῆς. ῞Οποιος δέν τά χρησιμοποιεῖ μοιάζει σάν τό κλαδί πού κόπηκε ἀπό τή ρίζα του καί ξηράθηκε. ῾Ο ἀκοινώνητος εἶναι πνευματικά νεκρός. Εἶναι σάν τήν ἠλεκτρική λάμπα πούἀποσυνθέθηκε ἀπό τή γεννήτρια τοῦἠλεκτρικοῦ ρεύματος. Οὔτε φῶς ἔχει οὔτε θερμότητα. Εἶναι ἀναίσθητους στήν παγερότητα τοῦ πνευματικοῦ θανάτου. ῾Η ἀπόἀδιαφορία μή προσέλευση στάἱερά μυστήρια εἶναι πολύἐπικίνδυνη. ῎Αν δέν ἀναστραφεῖ μέ τή μετάνοια, θά γίνει αἰτία ὁἄνθρωπος νά χάσει τήν ψυχή του.

146. ῾Η θεία χάρη ἐνεργεῖ πάντοτε λυτρωτικά στόν ἄνθρωπο;

῎Οχι, δέν ἐνεργεῖ. ᾿Εδῶ πρέπει νά προσέξουμε. ῎Αλλο ἡ δραστικήἐνέργεια τῶν μυστηρίων, πού χορηγεῖ τή χάρη «ἐξ ἀνάγκης». ῞Οπως εἴδαμε, τά μυστήρια εἶναι δραστικά μέσα τῆς χάριτος. Αὐτόὀφείλεται στή θεία σύστασή τους. Καίἄλλο ἡ σωτήρια ἐπενέργειά τους στούς πιστούς. Αὐτή δέν εἶναι πάντοτε δραστική. Δηλαδή αὐτός πού μετέχει σ’ ἕνα μυστήριο δέν σημαίνει ἀπαραίτητα ὅτι θά καρπωθεῖ τή λυτρωτική του ἐνέργεια. Τά μυστήρια δέν εἶναι μαγικές τελετές, πού παρέχουν τυφλά καίἀσυλλόγιστα τή σωτηρία. Γιά νά λειτουργήσει λυτρωτικάἡ χάρη πρέπει νά συντρέξουν ὁρισμένες ὑποκειμενικές συνθῆκες. ῾Ο ἄνθρωπος πρέπει νά θέλει τή σωστική τους ἐπενέργεια καί νά εἶναι κατάλληλα προπαρασκευασμένος νά τή δεχτεῖ. Σέἀντίθετη περίπτωση, ἄν εἶναι ὑποκριτής καίἠθικάἀκάθαρτος, ἄν προσέρχεται μηχανικά χωρίς ἐπίγνωση καί αἴσθηση τοῦ πράγματος, τίποτε δέν θάὠφεληθεῖ. Καίὄχι μόνο αὐτό, ἀλλά θά προσθέσει στό παθητικό του μιάἄλλη πολύ μεγάλη ἁμαρτία. ᾿Αντίὠφέλεια πνευματική θά τρυγήσει κατάκριση καί θάνατο.

῎Ας πάρουμε παράδειγμα τή θεία εὐχαριστία. ῞Ολοι οἱ προσερχόμενοι στόἱερό μυστήριο, εἴτε εἶναι καλοί εἴτε κακοί, θά κοινωνήσουν ὁπωσδήποτε σώματος καί αἵματος Χριστοῦ. Δέν θά εἶναι ὅμως ἴδια τάἀποτελέσματα τῆς θείας κοινωνίας. Οἱ καλοί πού προσέρχονται μέ φόβο Θεοῦ, πίστη καίἀγάπη, γνωρίζουν δηλαδή τί κάνουν καί παρασκευάζονται κατάλληλα γιά τή λήψη τοῦ Θεοῦ, θά λάβουν τή θεία εὐλογία, θάἑνωθοῦν μυστικά μέ τό Σωτήρα, θά προαχθοῦν πνευματικά καί θάἐνισχυθοῦν στόν ἀγώνα τους ἐναντίον τῶν παθῶν καί τῆς ἁμαρτίας, τάὁποῖα ὑποδαυλίζουν τά πονηρά πνεύματα τῆς ἀποστασίας. ᾿Αντίθετα, ὅσοι προσέρχονται ἀδιάφορα καί μηχανικά, χωρίς νά γνωρίζουν τί κάνουν (μή διακρίνοντες τό σῶμα καί τό αἷμα τοῦ Κυρίου) καί μέἀκάθαρτο τό σῶμα καί τήν ψυχή τους, αὐτοίὄχι μόνο δέν ὠφελοῦνται ἀπό τή θεία μετάληψη, ἀλλάἀποκομίζουν καταδίκη (κοινωνοῦν κρίμα ἤ κατάκριμα)207. ᾿Αντίἡ κοινωνία νά τούς βγεῖ σέ καλό, τούς γκρεμίζει στό θάνατο.

147. Εἶναι ὑποχρεωτικά ὅλα τά μυστήρια τῆς ᾿Εκκλησίας;

῎Αλλα εἶναι καίἄλλα ὄχι. Μήὑποχρεωτικάἤ προαιρετικά εἶναι ἡἱερωσύνη καίὁ γάμος. ῾Η ἱερωσύνη εἶναι βαρύς κλῆρος τόν ὁποῖο δέν εἶναι ὑποχρεωμένοι νάἀναλάβουν ὅλοι οἱἄνθρωποι. Εἶναι φορτίο βαρύ τόὁποῖο δύσκολα μποροῦν νά σηκώσουν οἱὦμοι ὅλων τῶν πιστῶν. Εἶναι ἰδιαίτερη κλήση ἀπό τό Θεό, τήν ὁποίαν ἀκούουν λίγοι ἄνθρωποι πούἔχουν τάἀνάλογα χαρίσματα καί τήν κλίση ν’ ἀναλάβουν τόὑψηλόἐκκλησιαστικό λειτούργημα. ῎Αλλωστε ὑποχρεωτικήἱερωσύνη δέν θά εἶχε νόημα. ῎Αν ἦταν ὅλοι ἱερεῖς, δέν θάὑπῆρχαν οἱ λαϊκοί. Οὔτε καίὁ γάμος μπορεῖ νά εἶναι ὑποχρεωτικός. ῾Υπάρχουν ἄνθρωποι πού δέν παντρεύονται, γιατίἔχουν ἄλλη ὑψηλότερη ἀφοσίωση στή ζωή τους. ῎Αλλοι πάλι ἀπό τή φύση τους δέν μποροῦν νά συνάψουν γάμο. Καίἄλλοι πού γιά πολλούς καί διάφορους λόγους δέν μποροῦν ν’ ἀναλάβουν τή συζυγική ζωή. Τό ζήτημα τοῦ γάμου παραμένει ἀνοικτό στήν προαίρεση τοῦἀνθρώπου. Εἶναι ἐλεύθερη πράξη καίὄχι ἀναγκαστική.

Τάἄλλα μυστήρια εἶναι ὑποχρεωτικά. Δέν συζητᾶμε βέβαια γιά τό βάπτισμα καί τό χρίσμα τάὁποῖα γεννοῦν καί σφραγίζουν τή νέα πνευματική γέννηση τοῦἀνθρώπου, καί τάὁποῖα δέν ἐπαναλαμβάνονται, ὅπως δέν ἐπαναλαμβάνεται ἡ φυσική γέννηση τοῦἀνθρώπου. ῾Ο ἄνθρωπος δέν γεννιέται πολλές φορές. ῞Οπως δέν ἐπαναλαμμβάνεται καίἡἱερωσύνη. ᾿Επανάληψη τῶν μυστηρίων αὐτῶν ἀποτελεῖ μεγάλο ἁμάρτημα, τόὁποῖο κολάζεται αὐστηράἀπό τούς ἱερούς κανόνες τῆς ᾿Εκκλησίας. Μιλᾶμε γιά τ’ ἄλλα μυστήρια τῆς μετάνοιας, τῆς θείας εὐχαριστίας καί τοῦ εὐχελαίου. Αὐτά μπορεῖ νά τάἐπαναλάβει πολλές φορές ὁ πιστός ἀνάλογα μέ τίς σωματικές καί τίς πνευματικές ἀνάγκες του. ῎Ετσι στή μετάνοια θά προσέλθει, ὅταν θέλει ν’ ἀπαλλαγεῖἀπό τό πιεστικό βάρος τῆς ἐνοχῆς πού βασανίζει τήν ψυχή του, ὅταν παραβαίνει τό νόμο τοῦ Θεοῦ. Στό μυστήριο τῆς θείας εὐχαριστίας θά προσέλθει στήν ἀνάγκη του νά γεμίσει ἀπό Θεό, νά τραφεῖ πνευματικά καί νά καταπαλαίσει τό διάβολο καί τήν ἁμαρτία. Καί τέλος θά προσέλθει στό εὐχέλαιο γιά νά λάβει ἴαση τῶν σωματικῶν του ἀσθενειῶν.

Δέν ὑπάρχει μέτρο καί κανόνας πού νά ρυθμίζουν τήν προσέλευση αὐτή. ῾Ο ἴδιος ὁ πιστός, σέ συνεννόηση βέβαια μέ τόν πνευματικό του, θά ρυθμίζει τά σημαντικά αὐτά ζητήματα τῆς πνευματικῆς του ζωῆς.