῞Οποιος τό προσεγγίζει μέ ἀφελότητα καρδίας, παρά τή φυσική ἀδυναμία τῆς διάνοιας νά ψαύσει τό ἀπερινόητο βάθος του, ὅποιος τό ἀτενίζει μέ νοῦ χριστοποιημένο καί θεόμορφο, δέχεται τή μαρμαρυγή τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ, ἀναπαύεται στήν ἀλήθεια τοῦ Κυρίου πού ἀναμοχλεύει καί λαμπρύνει τήν ὕπαρξη, τή λυτρώνει ἀπό τή σύμφυτη ἀδυναμία της καί τήν ὁδηγεῖ στίς ὁλόφωτες αὐλές τοῦ οὐρανοῦ! ᾿Αντίθετα· στό στεῖρο καί ἄγονο νοῦ, στήν ἀνθρώπινη διάνοια πού δέν λειτουργεῖ στή φωτεινή διάσταση τῆς χάριτος, καί στόν ὑπερφίαλο λόγο πού ἔχει τήν ἀξίωση νά κρίνει τά πάντα κάτω ἀπό τό φακό τῶν περιορισμένων δυνατοτήτων του, δέν κατοικεῖ τό ζωογόνο πνεῦμα τοῦ Χριστοῦ, ἡ λυτρωτική θεία ἀλήθεια πού ἀνυψώνει τά ταπεινά πνεύματα στήν ὁλόφωτη χώρα τῆς θείας βασιλείας.

«Καί εἰς ἕνα Κύριον ᾿Ιησοῦν Χριστόν».

῾Ο σύνδεσμος καί ἐξυπακούει τό ρῆμα «πιστεύω». Δηλαδή, πιστεύω καί εἰς ἕνα Κύριον... ῾Η σύνταξη κατά παράταξη σημαίνει, ὅτι ἡ πίστη στόν ᾿Ιησοῦν Χριστόν εἶναι ἰσοδύναμη πρός τήν προεκτεθεῖσα πίστη στόν ἕνα Θεό Πατέρα. ῾Ομολογεῖται ἐπί ἴσοις ὅροις.

Βασικό σημεῖο τῆς πίστεώς μας εἶναι ὅτι ὁ ᾿Ιησοῦς Χριστός εἶναι ἕνας. Δέν ὑπάρχουν πολλοί παράλληλοι Χριστοί, μεσσίες τοῦ κόσμου καί λυτρωτές. Αὐτό θά κατέλυε τή μοναδικότητά του· θ᾿ ἀποτελοῦσε ἀναίρεση τοῦ λυτρωτικοῦ ἔργου του. «Εἷς Κύριος... ᾿Ιησοῦς Χριστός», λέγει ἡ Γραφή110. ῞Ενας ὁ μεσίτης111 μεταξύ Θεοῦ καί ἀνθρώπων, μία καί «ἐφ᾿ ἅπαξ» ἡ ἱλαστήρια θυσία του, μία ἡ ᾿Εκκλησία του (μία ἡ πίστη καί τό βάπτισμά της)112 καί μία ἡ αἰώνια θεία βασιλεία του. ῾Η πολλότητα, σημαίνουσα διαίρεση καί κατατομή καί προερχόμενη ἀπό τή διασπαστική ἐνέργεια τῶν δυνάμεων τῆς ἁμαρτίας, καταστρέφει τό ἑνοποιητικό ἔργο τῆς σωτηρίας. Οἱ πολλοί Χριστοί φαλκιδεύουν τό ἔργο τοῦ ῾Ενός, καταργώντας τό σχέδιο τῆς θείας περί τόν ἄνθρωπον οἰκονομίας, πού ἐπικεντρώνεται στόν ἕνα Υἱόν καί Λόγον τοῦ Θεοῦ, στόν ὁποῖον ὁ Πατήρ ἀναθέτει τήν ἐκπλήρωση τῆς ἀπ᾿ αἰῶνος λυτρωτικῆς θείας του βουλῆς. Τό Εὐαγγέλιο καί ἡ ᾿Εκκλησία μέ σφοδρότητα ἀντέκρουσαν τήν παρουσία πολλῶν μεσσιῶν καί Χριστῶν καί στηλιτεύουν τό λαοπλάνο ἔργο τῶν ψευδοπροφητῶν113, τῶν ὁποίων κύριος στόχος ὑπῆρξε πάντοτε ἡ κατατομή τῆς ποίμνης τοῦ Χριστοῦ καί ἡ καταστροφή τῆς χριστιανικῆς γαλήνης καί ἀγάπης, πού εἶναι τά κύρια συστατικά στοιχεῖα ζωῆς τῆς μίας, ἁγίας, καθολικῆς καί ἀποστολικῆς ᾿Εκκλησίας.

῾Ο ἕνας Χριστός εἶναι παράλληλα καί Κύριος. ῾Ενότητα καί κυριότητα συμβαδίζουν. ῞Οπως ὁ ἕνας Θεός Πατήρ εἶναι καί Παντοκράτωρ114, στό ἴδιο μέτρο καί ὁ Υἱός, ντυμένος τήν ἀνθρώπινη μορφή, εἶναι Κύριος καί Παντοκράτωρ. Μέ τήν παράσταση δέ αὐτή ζωγραφίζεται στόν κεντρικό τροῦλλο τῶν ὀρθοδόξων ναῶν. ῾Ο Χριστός εἶναι Κύριος τοῦ οὐρανοῦ καί τῆς γῆς. Τίποτε δέν ὑπάρχει πού νά μήν προέρχεται ἀπό τό ζωοποιό καί παντοδύναμο λόγο του. Μέσω αὐτοῦ ὁ Θεός ἔπλασε τά ὄντα115 καί στό πρόσωπό του μονάχα λαμβάνει νόημα ἡ ὕπαρξη τοῦ κόσμου. ῞Ολα προέρχονται ἀπ᾿ αὐτόν καί συγκλίνουν πρός αὐτόν. Εἶναι ὁ Κύριος τῶν ἀνθρώπων καί τῶν πνευμάτων, ὁ ἄρχων τῶν ἀγγέλων καί ὁ τιμωρός τῶν δαιμονικῶν δυνάμεων τοῦ σκότους. Εἶναι ὁ Κύριος τῆς ᾿Εκκλησίας, τήν ὁποίαν ἐξαγόρασε ἀπό τό δεσμό τῆς κατάρας μέ τό πανάγιο αἷμα του. Εἶναι ὁ ἄρχων τῆς ζωῆς ὅλων τῶν ἀνθρώπων καί ἰδιαίτερα τῶν πιστῶν. Καί ὄχι μόνον Κύριος τῆς ζωῆς, ἀλλά καί Κύριος τοῦ θανάτου. Εἶναι τό κέντρο τῆς μακαριότητος τῶν ὄντων. ῎Εξω ἀπό αὐτόν ὑπάρχει ἄλλη κυριότητα, ἡ βασιλεία τῆς φθορᾶς καί τοῦ θανάτου, ἡ καταδυνάστευση τῆς ἁμαρτίας. Κάτω ἀπό τήν κυριότητα αὐτή τά ὄντα χάνουν τήν ἀληθινή τους ταυτότητα, μεταχωροῦν στήν ἀνυπαρξία, δηλαδή στή ζωή χωρίς ζωή, στή ζωή πού εἶναι μπολιασμένη στό θάνατο, καί στό θάνατο πού ἁπλώνεται καί δυναστεύει τή ζωή.

Τό ὄνομα τοῦ Λυτρωτῆ εἶναι ᾿Ιησοῦς, ὄνομα πολύ συνηθισμένο στίς τότε ἰουδαϊκές οἰκογένειες. Τό Χριστός, εἶναι ἐπώνυμο, πού ἐκφράζει ἰδιότητα· αὐτόν πού ἔχει χρισθεῖ, τόν κεχρισμένο. ῾Η χρίση μέ ἔλαιο στήν παλαιά ἐποχή ἦταν ἡ ἐπίσημη καθιέρωση προσώπων σέ ἕνα ὑψηλό λειτούργημα, ὅπως ἀρχιερέων καί βασιλέων. Μέ τή χρίση αὐτή οἱ χριόμενοι (ἀρχιερεῖς) ἔμπαιναν ἐπίσημα στή διακονία τοῦ Θεοῦ, καθιερώνοντο στό ὑπούργημά τους ὡς ὑπηρέτες τοῦ ῾Υψίστου. Μιά τέτοια χρίση ἔπρεπε νά ἔχει καί ὁ ἐνανθρωπήσας Λόγος τοῦ Θεοῦ, ὁ παῖς Κυρίου116 καί ὁ λυτρωτής τοῦ κόσμου. ῎Επρεπε καί αὐτός νά χριστεῖ ἐπίσημα, νά καθιερωθεῖ στό διακονικό του ἀξίωμα. ῾Η χρίση αὐτή ἔγινε πραγματικά, ὄχι βέβαια μέ ἁγιασμένο ἔλαιο, ἀλλά μέ τή δύναμη τοῦ παναγίου Πνεύματος117. ῎Ετσι τό ἔργο τῆς σωτηρίας πού συλλαμβάνει πρό τῶν αἰώνων ὁ Πατήρ καί πραγματοποιεῖ ἐν χρόνῳ ὁ Υἱός, τό καθιερώνει μέ τήν τελειωτική του ἐνέργεια τό Πνεῦμα τό ἅγιο. Φυσικά ἡ χρίση τοῦ Πνεύματος δέν προσθέτει τίποτε τό ὁποῖον ἀπουσίαζε ἀπό τόν Χριστό, γιατί αὐτός, ὡς Θεάνθρωπος, εἶναι ἀνεπιδεής καί τέλειος. ῾Ο Χριστός χρίεται κατά τήν ἀνθρωπότητα, ἡ ὁποία ἄλλωστε ἦταν δημιούργημα τοῦ παναγίου Πνεύματος, καί ὄχι κατά τή θεότητα. Χρίεται ὡς Θεάνθρωπος, γιά νά δηλωθεῖ, ὅτι ἡ ἀποστολή του εἶναι θελημένη ἀπό τόν Πατέρα καί σ᾿ αὐτήν εὐδοκεῖ τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ. ᾿Επαναλαμβάνουμε· σέ κάθε ἐνέργεια τῆς θεότητος συμμετέχουν ἀπό κοινοῦ ὅλα τά πρόσωπα τῆς ἁγίας Τριάδος. ῎Ετσι ἡ σάρκωση δέν ἦταν ἔργο μονάχα τοῦ ἐνανθρωπήσαντος Λόγου, ἀλλά σ᾿ αὐτό συμμετέχουν, κατά διάφορη τάξη, καί τά δύο ἄλλα πρόσωπα τῆς Τριαδικῆς θεότητος. ῾Ο Πατήρ συλλαμβάνει τό ἔργο τῆς ἐνανθρωπήσεως, ὁ Υἱός τό ἐκτελεῖ καί τό Πνεῦμα τό ἅγιο τό καθιερώνει καί τό τελειοποιεῖ. ῎Εργο, δηλαδή, σφαιρικά πλῆρες καί τέλειο, θελημένο καί σφραγισμένο ἀπό ὁλόκληρη τήν ἁγία Τριάδα.

῾Ο ᾿Ιησοῦς Χριστός εἶναι ὁ μονογενής Υἱός τοῦ Θεοῦ118. Εἶναι ὁ ἕνας καί μόνος Υἱός τοῦ Πατρός. Δέν ὑπάρχουν δίπλα του ἄλλοι Υἱοί ὁμοούσιοι καί ἰσότιμοι μέ αὐτόν. ῾Η μοναδικότητα αὐτή μᾶς προσανατολίζει πρός τή φύση τῆς υἱότητος τοῦ Λόγου. ῾Η γέννησή του εἶναι θεοπρεπής προέλευση ἐκ τῆς οὐσίας τοῦ Πατρός, τόν τρόπο τῆς ὁποίας μονάχα ὁ Θεός γνωρίζει. Εἶναι τό ἀπόκρυφο μυστήριο τοῦ Θεοῦ. Φυσικά ὁ ὅρος «γέννηση» δέν εἶναι ἄγνωστος στίς φυσικές ἐμπειρίες μας. Καί ὁ ἄνθρωπος γεννᾶ, ἔχει υἱούς, εἶναι πατέρας. Καμιά ὅμως σχέση δέν μπορεῖ νά ἔχει ἡ φυσική γέννηση τῶν ἀνθρώπων μέ τήν ἀπερινόητη γέννηση τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ. ῾Η ἀνθρώπινη γέννηση εἶναι ἐνήδονη καί ἐμπαθής. Εἶναι καρπός τῆς γαμικῆς συνάφειας ἀνδρός καί γυναικός. Τό γεννηθέν ὑπάρχει ὡς ἴδιο ὄν ἀνεξάρτητο ἀπό τή φύση τοῦ γεννήτορα. Δέν εἶναι ὁμοούσιο μέ τόν πατέρα του, ἄν καί φέρει τή φύση αὐτοῦ πού τό γέννησε. ῎Αλλος εἶναι ὁ πατέρας ὡς οὐσία καί ἄλλος ὁ υἱός. Οἱ σχέσεις αὐτές τίς ὁποῖες σοφά ὅρισεν ὁ Θεός γιά τήν οἰκονομία τῆς φύσεως, καμιά ἀναλογία δέν μποροῦν νά ἔχουν στίς μεταφυσικές σχέσεις τῶν προσώπων τῆς Τριάδος. ῾Ο Υἱός γεννᾶται ἀπό τόν Πατέρα ἀπαθῶς. Δέν προέρχεται κατά διαίρεση καί ἀποκοπή. Δέν εἶναι μέρος τῆς οὐσίας τοῦ Πατρός. Φέρει τήν ἴδια οὐσία μέ τόν Πατέρα, εἶναι «ὁμοούσιος τῷ Πατρί». Γιά τό λόγο αὐτό ἡ οὐσία τοῦ Υἱοῦ δέν εἶναι ἄλλη ἤ μικρότερη τῆς οὐσίας τοῦ Πατρός. ῞Ο,τι εἶναι ὁ Πατήρ, τό ἴδιο ἀπαράλλακτα εἶναι καί ὁ Υἱός. Οὔτε πάλιν ὁ Υἱός, ἐπειδή γεννᾶται, εἶναι κατώτερος τοῦ Πατρός. Τέτοιες διακρίσεις κοινές στίς φυσικές σχέσεις τῶν ἀνθρώπων, εἶναι ἄγνωστες στίς σχέσεις τῆς ἁγίας Τριάδος. Τή γέννηση τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ πού ὑπερβαίνει κάθε νοητική μας κατάληψη, τήν τιμοῦμε ἐν μυστηρίῳ στά ἄδυτα τῆς πιστευούσης καρδίας μας.

«Τόν ἐκ τοῦ Πατρός γεννηθέντα πρό πάντων τῶν αἰώνων».

Πρόταση ἐπεξηγηματική τῆς γεννήσεως τοῦ Υἱοῦ. Στήν πρόταση αὐτή ἡ Σύνοδος τονίζει δύο τινά· τό ὑποστατικόν ἰδίωμα τοῦ Υἱοῦ καί τήν ἀϊδιότητα τῆς γεννήσεώς του. Καί σέ προηγούμενο σημεῖο τῆς ἐργασίας μας κάναμε λόγο γιά τό ζήτημα αὐτό. ᾿Ετονίσαμεν ὅτι ὁ Υἱός δέν εἶναι ἄναρχος, ἐπειδή ἔχει ἀρχήν, προέρχεται ἀπό τόν Πατέρα. Δέν ὑπάρχει ἐν ἑαυτῷ καί καθ᾿ ἑαυτόν· δέν εἶναι αὐθύπαρκτος. Τό εἶναι του λαμβάνει ἀπό τόν Πατέρα, ἀπό τόν ὁποῖο δέχεται τή θεότητά του. ῾Η γέννηση τοῦ Λόγου καθορίζει τό ὑποστατικό του ἰδίωμα, τό ὁποῖον εἶναι ἀκοινώνητο καί ἀμετάδοτο. ᾿Ενῶ ὅλα τά ἄλλα (οὐσίαν, βουλήν, θεῖες ἐνέργειες) τά ἔχει κοινά μέ τόν Πατέρα καί τό Πνεῦμα τό ἅγιον, ἡ γέννηση εἶναι ἀποκλειστικά δική του. Εἶναι ἀφοριστική τῆς ὑποστάσεώς του. Δέν τή μοιράζεται μέ κανένα ἄλλο πρόσωπο. Δέν σημαίνει δέ ἡ γέννηση διαφορότητα οὐσίας, γιατί ὁ Υἱός εἶναι φορέας τῆς θεότητος σέ ἴσο μέτρο πού εἶναι καί ὁ Πατήρ.