β. ΤΟ ΧΡΙΣΜΑ

169. Τί εἶναι τό χρίσμα;

170. Ποιός εἶναι ὁ λειτουργός τοῦ μυστηρίου τοῦ χρίσματος;

171. Ποιός εἶναι ὁ κατάλληλος χρόνος τελέσεως τοῦ χρίσματος;

172. Τί φρονοῦν περί τοῦ χρίσματος οἱ Διαμαρτυρόμενοι;

β. ΤΟ ΧΡΙΣΜΑ

169. Τί εἶναι τό χρίσμα;

Εἶναι τόἱερό μυστήριο κατά τόὁποῖο, χριομένων σταυροειδῶς μέἅγιο μύρο τῶν μελῶν τοῦ βαπτισθέντος, κατέρχεται ἡ θεία χάρη ἡὁποία σφραγίζει τήν ἀρξάμενη νέα πνευματική ζωή, διαπτύσσοντας τά χαρίσματα τοῦ βαπτίσματος σέ βίο προσωπικό, θεοφιλῆ καίἐνάρετο. Τό χρίσμα, ἄν καί τελεῖται συνειμμένως μέ τό βάπτισμα, δέν εἶναι μέρος τοῦ βαπτίσματος, ἀλλά μυστήριο αὐτοτελές καίἴδιο. Εἶναι δέ μυστήριο μήἐπαναλαμβανόμενο.

Στή Γραφή δέν ὑπάρχει σαφής μαρτυρία περί τῆς ἱδρύσεως τοῦ χρίσματος ἀπ’ εὐθείας ἀπό τόν Κύριο. ῾Υπάρχουν ὅμως πολλές καί σημαντικές ἐνδείξεις. Εἶναι τά χωρία· «῾Ο δέ βεβαιῶν ἡμᾶς σύν ἡμῖν εἰς Χριστόν καί χρίσας ἡμᾶς Θεός, ὁ καί σφραγισάμενος ἡμᾶς καί δούς τόν ἀρραβῶνα τοῦ Πνεύματος226 ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν»· «καίὑμεῖς τό χρῖσμα, ὅἐλάβετε ἀπ’ αὐτοῦ, μένει ἐν ὑμῖν, καί οὐ χρείαν ἔχετε, ἵνα τις διδάσκῃ ὑμᾶς...»227. Στά χωρία αὐτά βέβαια ἡ χρίση μπορεῖ νάἐκληφθεῖ μέἔννοια γενική, ὡς ἐσωτερική διά τοῦ῾Αγίου Πνεύματος βεβαίωση.

Σημαντικότερη μαρτυρία περί τῆς θείας ἀρχῆς τοῦ χρίσματος καί βεβαίωση ὅτι τοῦτο εἶναι μυστήριο ξεχωριστόἀπό τό βάπτισμα, εἶναι τάὅσα λέγονται στίς Πράξεις τῶν ᾿Αποστόλων228, περί τῶν ἀποστόλων Πέτρου καί᾿Ιωάννου, οἱὁποῖοι στάλθηκαν στή Σαμάρεια γιά νάἐπιθέσουν τά χέρια τους στίς κεφαλές τῶν βαπτισθέντων ἀπό τό διάκονο Φίλιππο καί νά τούς μεταδώσουν Πνεῦμα ῞Αγιο. ῾Ομοίως καίὅ,τι λέγεται περί τοῦ Παύλου229, ὁὁποῖος στήν ῎Εφεσο διά τῆς ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν του στίς κεφαλές τῶν δεχθέντων τό βάπτισμα τοῦ᾿Ιωάννου, μετέδωσε σ’ αὐτούς Πνεῦμα ῞Αγιο.

᾿Από τίς πιό πάνω διηγήσεις τῶν Πράξεων φαίνεται ὅτι ἀρχικά τό μυστήριο ἐτελεῖτο διά τῆς ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν τῶν ᾿Αποστόλων. ῞Οσο ὅμως περνοῦσε ὁ καιρός καί στό μέτρο πούὁἀριθμός τῶν πιστευόντων μεγάλωνε καθημερινά καίἦταν φυσικάἀδύνατο νάἐπαρκέσουν τάἀποστολικά χέρια γιά τήν τέλεση τοῦ μυστηρίου, ἡ χειροθεσία ἀντικαταστάθηκε πιθανότατα ἀπ’ αὐτούς τούς ᾿Αποστόλους διά τῆς χρίσεως μέἅγιο μύρο, ἡὁποία γινόταν ὄχι μόνο ἀπό τόν ἐπίσκοπο, ἀλλά καίἀπό τούς ἱερεῖς.

῾Η χρισματική χάρη εἶναι διαφορετικήἀπό τή βαπτισματική. ᾿Ενῶ τόἱερό βάπτισμα δημιουργεῖ τή νέα ὕπαρξη καί εἰσάγει τόν ἄνθρωπο στή νέα ἐν Χριστῷ ζωή, τό χρίσμα σφραγίζει μέ τίς δωρεές τοῦἁγίου Πνεύματος τήν ὕπαρξη αὐτή, βοηθώντας τόν ἄνθρωπο νά εἰσέλθει στό δόλιχο (ὁδό) τῶν πνευματικῶν ἀγώνων καί ν’ ἀξιοποιήσει ὑποκειμενικά τόἀγαθό τοῦἱεροῦ βαπτίσματος.

῞Οπως εἴπαμε στήν ἀρχή, τό χρίσμα εἶναι μυστήριο μήἐπαναλαμβανόμενο. Τελεῖται μία μόνο φορά, ὅπως καί τό βάπτισμα. ῾Η χρίση τῶν προσερχομένων στούς κόλπους τῆς ᾿Ορθοδοξίας δέν εἶναι ἐπανάληψη τοῦ χρίσματος, ἐπειδή στήν αἵρεση, κι ἄν ἔγινε τό χρίσμα, αὐτό εἶναι ἄκυρο καίἀνύπαρκτο· ὅπως δέν εἶναι ἐπανάληψη στίς περιπτώσεις τῶν ἀποστατῶν πούἐπανέρχονται στούς κόλπους τῆς ᾿Ορθ. ᾿Εκκλησίας. ᾿Εδῶ τό χρίσμα εἶναι τελετή τῆς ἐπανόδου τῶν μετανοούντων κάτω ἀπό τίς εὐλογίες τῆς ᾿Εκκλησίας. ᾿Επίσης δέν θεωρεῖται μυστήριο ἡ διά μύρου καθιέρωση ναῶν καίἱερῶν εἰκόνων, ὅπως καίἡ περιβολή τοῦ βασιλικοῦἀξιώματος διά τυπώσεως μύρου.

170. Ποιός εἶναι ὁ λειτουργός τοῦ μυστηρίου τοῦ χρίσματος;

᾿Ενῶ κατά τήν πράξη τῆς ᾿Ορθόδοξης ᾿Εκκλησίας ἡ χρίση διά μύρου230, πού παρασκευάζεται μόνο ἀπό τόν ἐπίσκοπο, ἐπιτρέπεται σέὅλους τούς ἱερεῖς, κατά τήν ᾿Εκκλησία τῆς Ρώμης ἡ τέλεσή του ἐπιφυλάσσεται σέ μόνο τόν ἐπίσκοπο, ἐπιτρεπομένης ἐκτάκτως καί σέἱερεῖς ὡς εἰδικό προνόμιο παρεχόμενο σ’ αὐτούς ἀπό τόν Πάπα. ῾Η πράξη ὅμως αὐτή τῶν Παπικῶν δέν ἔχει ἱστορικόἔρεισμα. Στήν ἀρχαία ᾿Εκκλησία τό μυστήριο ἐτελεῖτο σταθερά καίἀπό τούς ἱερεῖς. Κατά τόν ἱερό Χρυσόστομο οἱἐπίσκοποι πλεονεκτοῦν τῶν πρεσβυτέρων, μόνο κατά τή χειροτονία, τήν ὁποία δέν μποροῦν νά κάνουν οἱἱερεῖς. Κατά τάἄλλα συνεπῶς μποροῦν νά κάνουν ὅ,τι καίὁἐπίσκοπος. ᾿Αλλά καί λογικῶς ἡ πράξη αὐτή δέν μπορεῖ νάὑποστηριχθεῖ, διότι ἤἡ τέλεση τοῦ χρίσματος ἀνήκει στούς ἐπισκόπους ἢ῟ἶὸὶἂἇἂὃ῏ (θείῳ δικαίῳ), ὁπότε δέν μπορεῖ νά χορηγηθεῖ στούς ἱερεῖς, εἴτε χορηγεῖται σ’ αὐτούς ἐκ διατάξεως ἐκκλησιαστικῆς, ὁπότε ἡ τέλεση τοῦ μυστηρίου ἐγκείμενη στή χειροτονία τους εἶναι κάτι τό κανονικό καίὑγιές. Βαθύτερος λόγος νά εἶναι ἄραγε ἡἔξαρση τοῦἐπισκοπικοῦἀξιώματος;

171. Ποιός εἶναι ὁ κατάλληλος χρόνος τελέσεως τοῦ χρίσματος;

Κατά τήν ᾿Ορθόδοξη ᾿Εκκλησία τό χρίσμα τελεῖται –ὅπως ἤδη σημειώσαμε– μετά τό βάπτισμα. Διά τῶν δωρεῶν τοῦ῾Αγίου Πνεύματος κατασφραγίζεται ἡ νέα ὕπαρξη ἡἀναδυθείσα ἀπό τήν κολυμβήθρα τοῦ βαπτίσματος, ἐνῶὁ νέος πνευματικός βίος διαπτύσσεται σέ προσωπικόἔργο στίς ψυχές τῶν βαπτισθέντων. ῾Η ᾿Ορθόδοξη ῾Ομολογία παραινεῖ· «Παρευθύς μετά τό βάπτισμα νά χρίῃὁἱερεύς τό βαπτιζόμενον εἰς τά διωρισμένα μέλη, ἐπιλέγων τά λόγια ‘‘σφραγίς δωρεᾶς πνεύματος ἁγίου’’»231.

Στό σημεῖο ὅμως αὐτόἡ Ρωμαϊκή᾿Εκκλησία ἀκολουθεῖἄλλη ὁδό· «Μπορεῖ μέν –ἀποφαίνεται ἡ Ρωμαϊκή Κατήχηση– νά τελεσθεῖ τό χρίσμα μετά τό βάπτισμα· ὅμως αὐτό σέ λίγο ὠφελεῖ, διότι τά παιδιά δέν μποροῦν ἀκόμη νά κάνουν χρήση τοῦ λογικοῦ τους, διά τοῦτο καλόν εἶναι νάἀναβάλλεται στό 12ο καίἐν ἀνάγκῃ στό 7ο ἔτος· διότι ἡ βεβαίωση δέν ὁρίστηκε ὡς ἀναγκαία εἰς σωτηρίαν, ἀλλά γιά νά παρασκευασθοῦμε ἄριστα ν’ ἀγωνισθοῦμε γιά τήν πίστη μας στό Χριστό· σ’ αὐτόὅμως τό εἶδος τῆς πάλης κανένας δέν μπορεῖ νά θεωρήσει κατάλληλους αὐτούς πού στεροῦνται τῆς χρήσεως τοῦ λόγου»232. ῞Οπως βλέπουμε, ἡἀναβολή τῆς χρίσεως στή Ρωμαιοκαθολική᾿Εκκλησία στηρίζεται στήν ἔλλειψη κρίσεως καί λόγου στά μικρά παιδιά. ᾿Απόἄποψη λογική βέβαια τό πράγμα δέν εἶναι ἀστήρικτο καίἀδικαιολόγητο. Πῶς μπορεῖἀλήθεια νάἀναχθεῖ κανείς σέἀγῶνες πνευματικούς, ὅταν τό μυαλό του εἶναι ἀκόμη ἀνώριμο καίἡ συνείδησή του ἀδιαμόρφωτη;

῞Ομως τό λογικῶς πιθανό καί εὔλογο δέν πρέπει νά λαμβάνεται ὡς μέτρο ἐκτιμήσεως τῶν πραγμάτων στό μυστηριακό καίὑπερλογικό χῶρο τῆς πίστεως. ῎Αν ἐπιχειρήσουμε αὐτό, δέν θά μείνει τίποτε ὄρθιο, θάἀποδιοργανώσουμε ὅλα τά δόγματα τῆς πίστεως, καί μάλιστα μέ πολλά καίἰσχυρά λογικάἐπιχειρήματα. ῞Ομως καί στή λογική βάση ὑπάρχουν πολλάἀνερμήνευτα καίἀνεξήγητα. ῎Αν ἡἔλλειψη λόγου εἶναι τό βασικόἐπιχείρημα μή τελέσεως τοῦ χρίσματος σέ νηπιακήἡλικία, τότε γιατί τελοῦμε τό βάπτισμα στήν ἡλικία αὐτή; Μήπως τά βαπτιζόμενα νήπια ἔχουν ἀναπτυγμένη συνείδηση καί λόγο; ῎Αλλωστε ἡ καταβολή τῆς ἀνθρώπινης προσωπικότητας ἀρχίζει ἤδη ἀπό τοῦ λίκνου, ἄν μή καίἐνωρίτερα. Γιά ποιό λόγο νά στερηθεῖ τό νήπιο τῆς εὐεργετικῆς ἐνέργειας τῶν δώρων τοῦ῾Αγίου Πνεύματος γιά τή βαθμιαία ἀνάπτυξη τοῦ χαρακτήρα καί τῆς προσωπικότητάς του;

Πέρα ὅμως ἀπό αὐτάἡ τέλεση τοῦ χρίσματος εὐθύς μετά τό βάπτισμα ἀποτελεῖ πράξη ἀρχαιότατη τῆς ᾿Εκκλησίας. ᾿Αντί πάσης ἄλλης μαρτυρίας παραθέτουμε τή μαρτυρία τῆς ἐν Λαοδικείᾳ Συνόδου· «Οἱ φωτιζόμενοι μετά τό βάπτισμα χρίονται χρίσματι ἐπουρανίῳ»233.

172. Τί φρονοῦν περί τοῦ χρίσματος οἱ Διαμαρτυρόμενοι;

Δέν δέχονται τό χρίσμα ὡς ἐκκλησιαστικό μυστήριο, ἀλλά σάν μιάἁπλή τελετή μήἀναγκαία γιά τή σωτηρία τοῦἀνθρώπου, τήν ὁποία μπορεῖ νά στερηθεῖἡ᾿Εκκλησία χωρίς καμιά βλάβη οὐσιαστική. ᾿Από τά μέσα ὅμως τοῦ ΙΖ´ αἰώνα καί μετάἀπό εἰσήγηση τῆς ᾿Αγγλικανικῆς ᾿Εκκλησίας, τό χρίσμα τελεῖται παντοῦ (στήν ᾿Αγγλικανική᾿Εκκλησία ἀπό τούς ἐπισκόπους) σάν ἕνας ἐπίσημος θεσμός εἰσόδου τῶν βαπτιζόμενων παιδιῶν στήν ᾿Εκκλησία, κατά τήν ὁποία ὁμολογοῦν τή διδασκαλία τῆς πίστεως καί προπαρασκευάζονται νά μένουν πιστοί στήν ἀληθινή γνώση τοῦ Θεοῦ καίἑδραῖοι στή γεμάτη ἀπό κινδύνους ζωή αὐτή.