ΑΡΘΡΟΝ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

«Σταυρωθέντα τε ὑπέρ ἡμῶν ἐπί Ποντίου Πιλάτου καί παθόντα καί ταφέντα».

Στό ἄρθρο αὐτό ἡ Σύνοδος διατυπώνει σέ λίγες λέξεις (τρεῖς μετοχές ἀορίστου) τό ἱλαστήριο πάθος καί τήν ταφή τοῦ Κυρίου.

῞Οπως καί στά προηγούμενα εἴπαμε, ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ ἔγινεν ἄνθρωπος, γιά νά σώσει τόν κόσμον ἀπό τήν ἁμαρτία καί τόν αἰώνιο πνευματικό θάνατο.

῾Ο Χριστός ἦταν ὁ σωτήρας τοῦ κόσμου. ῎Εσωσε τό γένος τῶν ἀνθρώπων, ἀσκώντας τό τρισσό λυτρωτικό του ἀξίωμα, ὡς προφήτης, ἀρχιερέας καί βασιλέας.

῾Ως προφήτης ὁ Χριστός ἀναδείχτηκε ὁ μέγιστος διδάσκαλος τῆς ἀνθρωπότητος, φανερώσας τή θεία ἀλήθεια στόν σκοτισμένο ἀπό τήν ἁμαρτίαν ἄνθρωπο καί ἀποδιώξας τήν ἀχλύ τῆς πλάνης πού πυκνή θόλωνε τό πνεῦμα του. ῾Ο Χριστός ἀπεκάλυψε τή λυτρωτική θεία ἀλήθεια στό ἀποστατημένο πλάσμα του, τοῦ ὁποίου τό πνεῦμα καλυμμένο μέ τό ψεῦδος τῆς εἰδωλικῆς ἀποπλανήσεως, ἐλάμπρυνε μέ τό φῶς τῆς ἀληθινῆς θεογνωσίας, ὅπως τήν εἶχε στήν ᾿Εδέμ πρό τῆς παρακοῆς. Παράλληλα ἀναδείχτηκε ὁ μέγιστος τῶν Προφητῶν, ὁ ὁποῖος μιλοῦσε «ὡς ἐξουσίαν ἔχων»196, ἤλεγχε τίς παραβάσεις τοῦ Νόμου καί προφήτευε γιά τό μέλλον τῆς ᾿Εκκλησίας του καί τοῦ κόσμου. Τό διδακτικό ἀξίωμα τοῦ ᾿Ιησοῦ κανένας ποτέ δέν βρέθηκε ν᾿ ἀμφισβητήσει. «Οὐδείς οὕτως ἐλάλησεν ἄνθρωπος ὡς οὗτος ὁ ἄνθρωπος»197, ἦταν ἡ γενική ἐντύπωση πού δημιουργοῦσε στά πλήθη ὁ ἀνεπανάληπτος Διδάσκαλος. Τήν ἀλήθειαν αὐτή κράτησαν καί διαλάλησαν οἱ αἰῶνες. ῾Η διδασκαλία τοῦ Κυρίου οὐδ᾿ ἐπί στιγμήν ἔπαυσε νά φλογίζει καί νά πυρπολεῖ τίς καρδιές τῶν ἀνθρώπων. ῾Ο Χριστός ὑπῆρξεν ὁ κατ᾿ ἐξοχήν Προφήτης, ὁ κατ᾿ ἐξοχήν διδάσκαλος τοῦ κόσμου, ἡ αὐτοαλήθεια καί τό φῶς καί ἡ ζωή198. Στήν ἀλήθειά του καί μόνο μπορεῖ νά βρεῖ ὁ ἄνθρωπος ἐπίλυση τῶν πολλῶν ὑπαρξιακῶν προβλημάτων του, τήν γαλήνευση τῆς ψυχῆς καί τήν εὐδαιμονία του199, τήν ὁποίαν μάταια ψάχνει νά βρεῖ στά ἄχυρα τῶν δικῶν του ἐπιτευγμάτων καί τῶν πενιχρῶν δυνατοτήτων του.

Παράλληλα ὁ Χριστός λύτρωσε τόν κόσμον ὡς ὕψιστος ἀρχιερέας. ῾Η ἀρχιερωσύνη του ἦταν μοναδική καί ἰδιότυπη. ῏Ηταν ἀγενεαλόγητη καί ἀδιάδοχη200. ῞Οπως δέ στήν Παλαιά Διαθήκη προσφέρονταν θυσίες στόν Θεό γιά τήν ἐξιλέωση τῶν ἁμαρτωλῶν ἀνθρώπων, ἔτσι καί στή Νέα Διαθήκη ἔπρεπε νά προσφερθεῖ θυσία ἱλαστήρια ὑπέρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς. Τή θυσία αὐτή ἐπρόσφερε ὁ Κύριος ἡμῶν ᾿Ιησοῦς Χριστός. ᾿Ενῶ δέ οἱ θυσίες τῆς παλαιᾶς οἰκονομίας ἦσαν θυσίες εἰκονικές καί προτυπωτικές τῆς μεγάλης θυσίας τοῦ σταυροῦ (κυρίως ἡ θυσία τοῦ Πασχαλίου ᾿Αμνοῦ), ἡ θυσία τοῦ Χριστοῦ ἦταν ἡ ἐκπλήρωση τῆς παλαιᾶς προτυπώσεως, ἡ θυσία ἡ ἀληθινή πού λύτρωσε πραγματικά τόν κόσμον ἀπό τό κράτος τῆς φθορᾶς καί τοῦ αἰωνίου θανάτου. Στήν Π. Διαθήκη προσφέρονταν στόν Θεό ζῶα ἄλογα, μέ τή χύση τοῦ αἵματος τῶν ὁποίων πιστευόταν ὅτι ἐπραγματοποιεῖτο ἡ ἐξιλέωση τοῦ Θεοῦ. ᾿Εδῶ προσφέρθηκε θυσία λογική, τό πανάγιο τοῦ Θεανθρώπου αἷμα201, τό ὁποῖο πραγματικά ἐξιλέωσε τόν οὐράνιο Πατέρα. Στό σταυρό θύτης καί θύμα ἦταν ὁ ἴδιος ὁ Χριστός. Καί ὡς μέν ἄνθρωπος ὑφίστατο τό πάθος καί τό θάνατο· ὡς Θεός δέ, προσέδιδε στή θυσία του ἄπειρη λυτρωτική ἀξία καί δύναμη. Αὐτό ἦταν ἀκριβῶς τό θαῦμα τῆς ἀπειρόσοφης θείας βουλῆς. ῾Η ἰδέα ὅτι ἡ θυσία τοῦ Χριστοῦ προσφέρθηκε γιά νά ἱκανοποιηθεῖ ἡ τρωθεῖσα ἀπό τήν ἁμαρτία τιμή τοῦ Θεοῦ, δέν εἶναι σωστή. ῾Η τιμή τοῦ Θεοῦ βρίσκεται ὑπεράνω κάθε εἴδους προσβολῆς· οὔτε δέ ὁ Θεός μοιάζει μέ ἐμπαθῆ ἄνθρωπο, ὁ ὁποῖος ζητᾶ ἐκδίκηση καί ἱκανοποίηση γιά τήν προσβληθεῖσα τιμή του. ῾Η θυσία τοῦ Χριστοῦ προσφέρθηκε ἐλεύθερα στόν Πατέρα ὡς ἔκφραση τῆς ὑπέρτατης ἀγάπης καί ὑπακοῆς τοῦ σαρκωμένου Λόγου του γιά τή λύτρωση τοῦ πλάσματος πού μέ τήν παρακοή του ἐκτροχιάστηκε ἀπό τήν ἀληθινή πορεία του καί ἔχασε τόν προορισμό του. ῾Ο Θεός δέν ζήτησε τή θυσία αὐτή· ἀλλ᾿ ὅταν προσφέρθηκε ἐλεύθερα ἀπό τόν Υἱό, τήν ἀποδέχτηκε, εὐδοκήσας σ᾿ αὐτήν καί ἀγαπήσας εἰς τέλος τόν Υἱόν!

Τόσον ἡ ἁμαρτία τοῦ Προπάτορα, ὅσο καί οἱ προσωπικές ἁμαρτίες τῶν ἀνθρώπων, ἐπίεζαν ἀσφυκτικά τό γένος, ἡ ἀτομική καί ἡ συλλογική ἐνοχή τοῦ ὁποίου τό καθιστοῦσαν ὑπόδικο ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καί ἄξιο τιμωρίας αἰώνιας. ῎Αν ὅμως αὐτό γινόταν, ὁ κόσμος δέν θά μποροῦσε ν᾿ ἀντέξει τήν τιμωρό δικαιοσύνη καί τήν ὀργή τοῦ Θεοῦ. Θ᾿ ἀφανιζόταν. Γιά νά μή συμβεῖ ὅμως αὐτό, ἔπρεπε νά βρεθεῖ κάποιος πολύ δυνατός ν᾿ ἀναλάβει στά στιβαρά χέρια του τήν ὑπόθεση τοῦ χαμένου ἀνθρώπου. Αὐτός ἦταν ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος πῆρε τήν ἀνθρώπινη σάρκα, μέ σκοπό νά βοηθήσει τό ὑπόδικο πλάσμα του. ῏Ηταν ὁ ἀντιπρόσωπος ὁλόκληρου τοῦ γένους, ὁ ὁποῖος πῆρε ἀπάνω του τό δράμα τοῦ παραστρατημένου κόσμου, ἀνέλαβε ὁλόκληρο τό βάρος τῆς ἀνθρώπινης ἐνοχῆς, τίς ἁμαρτίες τῶν ἐνόχων, καί τιμωρήθηκε αὐτός γιά τήν ἐνοχή ἐκείνων202. ῎Εδωσε λύτρο τήν ψυχή του203 γιά τήν ἐξαγορά τῶν δουλωμένων στήν ἁμαρτίαν ἀνθρώπων. Τό λύτρον φυσικά δέν δόθηκε στό διάβολο204 γιά ν᾿ ἀφήσει αὐτός ἐλεύθερες τίς ψυχές, πού κατεῖχε στή σκοτεινή του ἐπικράτεια. ῾Ο διάβολος κανένα νομικό δικαίωμα ἐξουσίας δέν εἶχε πάνω στά λογικά πλάσματα τοῦ Θεοῦ. Μόνον ἠθικήν ἐξουσίαν ἀσκοῦσε σ᾿ αὐτά καί τίποτε περισσότερο. ῏Ηταν σφετεριστής ξένης ἰδιοκτησίας, τύραννος ἀνθρώπων πού κατώρθωσε νά ἐξαπατήσει καί νά ὑποτάξει στό ζυγό τῆς σατανικῆς κακουργίας του. Οὔτε πάλι τήν προσφορά τοῦ αἵματος τοῦ Υἱοῦ τή ζήτησε ὁ Πατήρ γιά νά συγχωρήσει τόν ἁμαρτωλό ἄνθρωπο. ῾Ο Θεός δέν ἀρέσκεται σέ αἵματα, πολύ δέ ὀλιγότερο στό αἷμα τοῦ Υἱοῦ του. Δέν εἶναι Θεός αἱμάτων ἡ πανακήρατη καί πανάσπιλη φύση. ᾿Αλλά τό αἷμα ἐκεῖνο, στή χύση τοῦ ὁποίου συνέκλινε τό ἀπόρρητο μυστήριο τῆς προαιώνιας θείας βουλῆς, ἔγινε δεκτό ἀπό τόν οὐράνιο Πατέρα ὡς ὑπερστάθμισμα τῆς ἁμαρτίας καί τῆς ἐνοχῆς ὅλων τῶν ἀνθρώπων.

῾Ο Χριστός ἐπάνω στό σταυρό ἔπλυνε μέ τό πανάγιο αἷμα του τό αἶσχος καί τή βρομερότητα τῆς ἁμαρτίας, ἐκαθάρισε τή φύση ἀπό τά ράκη τῆς φθορᾶς, τήν ἔκανε νά λάμπει στήν ἀλλοτινή της αἴγλη καί εὐγένεια. ᾿Ανέδειξε τό πλάσμα στίς γνήσιες διαστάσεις του, τό τοποθέτησε στό αὐθεντικό βάθρο του. Στό σταυρό ὁ Κύριος διεπόμπευσε τίς σατανικές δυνάμεις τῆς ἀποστασίας205. ᾿Εξευτέλισε τό κράτος τοῦ ἐχθροῦ. Συνέτριψε καί κατήργησε τό διάβολο. ῎Εσχισε τό χειρόγραφο τῆς ἁμαρτίας206, τή συναλλαγματική τοῦ θανάτου πού ὑπέγραψε μέ τό χέρι της ἡ Εὔα στήν ᾿Εδέμ. Μέ τό πανάγιο αἷμα του ἀπάλειψε τήν ὑπογραφή τῆς αἰσχύνης, πληρώνοντας ὁ ἴδιος τό βαρύτατο χρέος. Μέ τά ἁπλωμένα στό σταυρό χέρια του «ἥνωσε τά τό πρίν διεστῶτα». ῾Ως μεσίτης μεταξύ Θεοῦ καί ἀνθρώπων ἀπέκτεινε τήν ἔχθρα207 πού ἐδημιούργησεν ἡ ἁμαρτία, ἕνωσε τά διϊστάμενα μέρη (Θεόν καί ἄνθρωπον), συμφιλίωσε τό πλάσμα μέ τόν Πλάστη του, ἔκαμε τόν παραβάτη καί πάλι φίλο καί υἱόν Θεοῦ ἀγαπητό. Στό σταυρό ἑνώθηκαν γῆ καί οὐρανός. Στό ξύλο τῆς ὑπακοῆς ἡ γῆ ἀνυψώθηκε στόν οὐρανό, ἔγινε βασιλεία Θεοῦ, χώρα τῆς χαρᾶς καί τῆς δικαιοσύνης.

Τό ἱερό σύμβολο λέγει, ὅτι ὁ Χριστός ἔπαθε «ὑπέρ ἡμῶν» ἐπί Ποντίου Πιλάτου. ῾Η μνεία τοῦ Ρωμαίου ἡγεμόνα τῆς Παλαιστίνης δέν καταχωρήθηκε «εἰκῇ καί ὡς ἔτυχεν». Μέ τό ὄνομα αὐτό ἡ Σύνοδος θέλησε νά τονίσει τήν ἱστορικότητα τοῦ σταυρικοῦ πάθους τοῦ Κυρίου, τή χρονική στιγμή τῆς θείας οἰκονομίας, νά προλάβει ἴσως τίς ἐπιθέσεις τῶν ἀρνησιχρίστων, οἱ ὁποῖοι ἔμελλαν νά φθάσουν στό σημεῖο νά ἀρνηθοῦν καί αὐτήν ἀκόμη τήν ἱστορικότητα τοῦ προσώπου τοῦ Χριστοῦ. ῾Ο Πιλᾶτος ὑπῆρξε μιά τραγική ἀνθρώπινη φυσιογνωμία. ῾Η ζωή του βρέθηκε στήν τροχιά τοῦ μαρτυρικοῦ πάθους τοῦ Χριστοῦ. ῾Η πρόνοια τοῦ Θεοῦ τόν ἔταξε νά δικάσει τόν ᾿Ιησοῦ. Τοῦ δόθηκε ἡ σπάνια εὐκαιρία νά γράψει τό ὄνομά του στίς πιό λαμπρές σελίδες τῆς ἱστορίας τοῦ κόσμου. Φάνηκε ὅμως λίγος γιά μία τόσο μεγάλη στιγμή. Δέν ἦταν ὁ ἄνθρωπος ὁ ἄξιος γιά ἕνα τόσο μεγάλο ἐγχείρημα. Αὐτά φυσικά γράφουμε, ἀποβλέποντες αὐστηρά στήν ὑποκειμενική τοποθέτηση τοῦ Πιλάτου στό γενικότερο πλέγμα τοῦ μυστηρίου τῆς θείας οἰκονομίας. ῾Ο Πιλᾶτος ἦταν ὁ δικαστής ὁ ἐντεταλμένος στήν αὐστηρή τήρηση τοῦ νόμου καί τήν ἀπονομή δικαιοσύνης καί ὁ μόνος ὑπεύθυνος γιά τήν ὅποια ἔκβαση τῆς περιπέτειας τοῦ Κυρίου. ᾿Εγνώριζε ὅτι τήν καταδίκη τοῦ Χριστοῦ ζητοῦσαν οἱ ῾Εβραῖοι «διά φθόνον»208 καί πίστευε στήν ἀθωότητα τοῦ ὑποδίκου, στόν ὁποῖον «οὐδεμίαν αἰτίαν εὕρισκεν»209. ῾Η σύζυγός του τόν εἶχεν εἰδοποιήσει σχετικά210