῾Ο τόπος στόν ὁποῖο θά περιέλθει ἡ ψυχή μόλις τό σῶμα της νεκρωθεῖ εἶναι ἡ «μέση κατάσταση» τῶν ψυχῶν. Λέγεται μέση, διότι καταλαμβάνει τό ἐνδιάμεσο διάστημα μεταξύ τοῦ φυσικοῦ θανάτου καί τῆς Δευτέρας Παρουσίας τοῦ Χριστοῦ. Στή μέση αὐτή κατάσταση ἡ ψυχή δέν περιπίπτει σέ λήθαργο, οὔτε ἀποβάλλει τήν αὐτοσυνειδησία της, ἀλλά διατηρεῖ ἀκέραιη τήν ἀνάμνηση τῆς προτέρας της ζωῆς καί ὅλες τίς ἄλλες ἰδιότητες καί λειτουργίες της. Διά τό τί περίπου συμβαίνει στό χῶρο αὐτό μᾶς πληροφορεῖ ἡ Γραφή στή διδακτική παραβολή τοῦ πλουσίου καί τοῦ Λαζάρου261. ᾿Απέθαναν καί ὁ φτωχός Λάζαρος καί ὁ πλούσιος. Καί ἡ μέν ψυχή τοῦ Λαζάρου, τοῦ ἀνθρώπου τοῦ πόνου καί τῆς ἐγκαρτερήσεως, πῆγε στή βασιλεία τοῦ Θεοῦ, στούς μακαρίους κόλπους τοῦ ᾿Αβραάμ, ὅπου βρῆκε ἀνάπαυση στούς στοργικούς κόλπους τοῦ Πατέρα. ᾿Αντίθετα, ἡ ψυχή τοῦ πλουσίου ὁδηγήθηκε μακριά ἀπό τόν Θεό, ὅπου βασανιζόταν στή φωτιά τῆς κολάσεως γιά τή σκληράδα, τή ματαιότητα καί τήν ἀπανθρωπία της. ῾Ο πλούσιος στήν κόλαση ἔχει ἐπίγνωση τῆς καταστάσεώς του. Δέν διαμαρτύρεται γιά τήν τιμωρία πού τοῦ ἐπέβαλεν ὁ Θεός. Θυμᾶται τό Λάζαρο πού ὑπέφερε ριγμένος στόν πυλῶνα του, καί παρακαλεῖ νά ἐπιτραπεῖ σ᾿ αὐτόν νά ρίξει λίγες στάλες νεροῦ μέ τό δάχτυλό του στό στόμα του, γιά νά δροσίσει τή φλεγόμενη γλώσσα του. ᾿Επίσης θυμᾶται καί τούς ἀδελφούς του καί ἐκφράζει τήν ἐπιθυμία νά μή καταλήξουν καί αὐτοί στό φρικώδη τόπο τῆς βασάνου. ῾Ο πλούσιος συζητᾶ μέ τόν ᾿Αβραάμ. ᾿Αναπτύσσει ἐπιχειρήματα, τοποθετεῖται σέ πολύ σημαντικά θέματα, πρᾶγμα πού φανερώνει τήν πλήρη λειτουργία τῶν ψυχικῶν του δυνάμεων. ῾Η παραβολή μᾶς μεταφέρει ἕνα σημαντικό μήνυμα ἀπό τή μεταθανάτια τύχη τοῦ ἀνθρώπου· μία πρώτη κρίση ἀπό τόν Θεό κάθε ἀνθρώπινης ψυχῆς, μόλις αὐτή ἀποχωριστεῖ ἀπό τό σῶμα της τήν ὥρα τοῦ θανάτου.

῾Η ἀνταπόδοση στήν κρίση αὐτή δέν εἶναι ὁλοκληρωτική. Οἱ ψυχές θά κριθοῦν μερικῶς μόνον ἀπό τόν Θεό. Καί οἱ μέν δίκαιοι θά λάβουν μέρος τῆς μακαριότητος πού θά τούς χαρίσει ὁ Θεός γιά τήν ἀρετή καί τούς πνευματικούς μόχθους τους καί θά περιμένουν μέ χαρά τήν ἔλευση τοῦ Χριστοῦ κατά τήν ὁποία θά ὁλοκληρωθεῖ ὁ μακάριος κλῆρος τους στή θεία βασιλεία· οἱ δέ ἁμαρτωλές καί φαῦλες θά λάβουν καί αὐτές ἕνα μέρος τῶν ποινῶν πού θά τούς ἐπιβάλει ὁ Θεός διά τήν ἀμετανοησία καί τή φαυλότητα τοῦ βίου τους, ἀναμένοντας καί αὐτές τό ἀδυσώπητο τέλος, κατά τό ὁποῖο θά ριχτοῦν ὁλοκληρωτικά στό καμίνι τοῦ πόνου καί τῶν βασάνων τῆς κολάσεως. Μεταξύ τῶν δύο τούτων διαμετρικά ἀντιθέτων καταστάσεων καμία ἐπικοινωνία δέν θά ὑπάρχει, διότι χάσμα εὐρύ καί ἀγεφύρωτο θ᾿ ἁπλώνεται ἀνάμεσά τους. Θά εἶναι δηλαδή καταστάσεις ὁριστικές καί ἀμετακίνητες.

Κατά τήν καθολική κρίση οἱ ἄνθρωποι θά κριθοῦν ἀπό τόν Θεό σύμφωνα μέ τό ὁλικό πόρισμα τῆς ζωῆς τους (οἱ ἐπί μέρους πράξεις τους εἶναι ἁπλοί δεῖκτες σ᾿ αὐτό), ἄν δηλαδή ὁ βίος τους ἦταν εὐλογημένος ἀπό τή χάρη τοῦ Θεοῦ, ἄν ἔζησαν σέ πνευματική σχέση καί κοινωνία μέ τόν Χριστό στό χαρισματικό ἔδαφος τῆς ᾿Εκκλησίας, ἤ ἄν ἔζησαν ἀμετανόητα στήν ἐρημιά τῆς ἁμαρτίας, μακριά ἀπό τόν Θεό, χωρίς καμιά πνευματική σχέση μέ τόν Κύριο, μέλη νεκρά καί ἀσυνείδητα τῆς ᾿Εκκλησίας του. ῞Ολα δέ αὐτά θά διαπιστωθοῦν ἔμπρακτα στή διάσταση τῆς χριστιανικῆς ἀγάπης, στή σωστή σχέση μέ τούς ἀδελφούς, στή χριστιανική κοινωνικότητα καί ἰδιαίτερα στή διακονία τοῦ πάσχοντος ἀδελφοῦ, τοῦ καταφρονημένου καί ἀπερριμένου ἀπό τήν κοινωνία τῆς ματαιότητος καί τοῦ ψεύδους, τοῦ ἀδελφοῦ στόν ὁποῖο καθρεφτίζεται κατ᾿ ἐξοχήν ἡ «εἰκόνα» τοῦ Θεοῦ καί μέ τόν ὁποῖο ταυτίζεται ὁ ἴδιος ὁ Χριστός, ὁ Θεός τοῦ πόνου καί τῆς ὀδύνης! ῾Η ὁδός πρός τή βασιλεία τοῦ Θεοῦ περνᾶ ἀπαραίτητα μέσα ἀπό τά φτωχά τοῦ κόσμου καί τά μή ὄντα262, τά ὁποῖα στή φτώχεια καί τήν κοινωνική ἀνυπαρξία τους καταργοῦν τά ὄντα καί τά ἰσχυρά τῆς γῆς, τούς ἀνθρώπους τῆς ματαιότητος καί τῆς ἀλαζονείας. Περνᾶ ἀπό τά ἀσθενῆ καί τά ἀδύνατα τῆς γῆς, γιατί ἡ δύναμη τοῦ Χριστοῦ «ἐν ἀσθενείαις τελειοῦται»263. Περνᾶ τέλος ἀπό τά ταπεινά καί τά ἐξουθενημένα, γιατί ὁ Θεός «ὑπερηφάνοις ἀντιτάσσεται, ταπεινοῖς δέ δίδωσι χάριν»264.

῾Η ἐτυμηγορία τῆς κρίσεως θά εἶναι· ἡ εἴσοδος στή βασιλεία τοῦ Θεοῦ γιά τούς καλούς καί ἡ ἀπόρριψη στήν κόλαση γιά τούς κακούς καί φαύλους.

῾Η εἴσοδος στή βασιλεία τοῦ Θεοῦ θά εἶναι ἡ δίκαιη ἐπιβράβευση ἐκείνων πού πραγματικά ἔζησαν τή θεία βασιλεία ἐσωτερικά στίς καρδιές τους κατά τή διάρκεια τοῦ ἐπί γῆς βίου τους. «῾Η βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἐντός ὑμῶν ἐστιν»265, εἶπεν ὁ Σωτήρ. ῾Η Γραφή τήν περιγράφει ὡς εἴσοδο στούς κόλπους τοῦ ᾿Αβραάμ, ὁ ὁποῖος σχηματικά θεωρεῖται ὡς ὁ πατέρας τῶν πιστῶν, διά τή μεγάλη καί ὑποδειγματική πίστη πού ἐπέδειξε στίς πικρές ὧρες τῆς δοκιμασίας του.

῾Ο Κύριος τήν εἴσοδο στή βασιλεία τῶν οὐρανῶν συνέδεσε μέ τήν ἀρετή, τήν πίστη καί τήν ἀγάπη τῶν μελῶν τῆς ᾿Εκκλησίας του. Αὐτή τήν ὑπόθεση ἔχει τό κεφάλαιο τῶν Μακαρισμῶν τῆς ἐπί τοῦ ῎Ορους ῾Ομιλίας του· «ὅτι αὐτῶν ἐστιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν»266. ῾Η σύνδεση αὐτή κανένα ὠφελιμιστικό ἐλατήριο δέν περιλαμβάνει. Στήν εἴσοδο στή βασιλεία τοῦ Θεοῦ δέν ἀποβλέπουν οἱ πιστοί κερδοσκοπικά, σάν ἔμποροι πού ἐνεργοῦν ἀποβλέποντες μονάχα στό ὑλικό συμφέρον· ἀλλ᾿ ἀποβλέπουν σ᾿ αὐτήν ὡς τό ὑπέρτατο τέλος τῆς ζωῆς τους, τό ὁποῖο νοηματοδοτεῖ τήν ὕπαρξή τους καί ἐμπνέει τή συμπεριφορά καί τίς πράξεις τους. Καί ἀποβλέπουν μέν καί αὐτοί στό συμφέρον τους· ὅμως τό συμφέρον αὐτό δέν εἶναι ὑλικό καί ταπεινό267, ἀλλ᾿ ἡ τελική ἕνωση μέ τόν Πλάστη τους, ἡ θέωση τῆς φύσεώς τους, ἡ ἄϋλη μακαριότητα τῆς θείας βασιλείας. Ποῦ εἶναι τά ὠφελιμιστικά ἐλατήρια σέ μία κοινωνία ἀγάπης, στήν ὁποίαν ὁ Θεός ἀνοίγεται στό πλάσμα του καί τό πλάσμα δίνεται στόν Πλάστη του; Καί ἐλατήρια μέν ὑπάρχουν πάντοτε, γιατί ὁ ἄνθρωπος, ὡς ἔλλογο ὄν, ἐνεργεῖ πάντοτε σύμφωνα μέ τό περιεχόμενο τῆς συνειδήσεώς του, ὁποιαδήποτε δέ ἄσκοπη ἐνέργεια εἶναι ἀνάξια τῆς λογικῆς του φύσεως. ᾿Εκεῖνο ὅμως πού ἔχει ἰδιαίτερη σημασία δέν εἶναι τά ἐλατήρια καθ᾿ ἑαυτά, ἀλλά ἡ ποιότητά τους. Καί τά μέν ταπεινά –διάπραξη τῆς ἀρετῆς ἀποκλειστικά διά τήν ἀμοιβή καί ἀποφυγή τῆς κακίας μόνο διά τό φόβο τῆς κολάσεως– ἀπό ἠθικῆς πλευρᾶς εἶναι μικροῦ λόγου ἄξια268, ἐνῶ τά εὐγενῆ καί τά ὑψηλά εἶναι ἐπιδιωκτέα καί ἀξιοσύστατα. ῾Η πνευματική ἕνωση μέ τόν Θεό καί ἡ θέωση τῆς φύσεως τοῦ ἀνθρώπου στή μακαριότητα τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν, ὡς στόχοι ὑπέρτατοι τοῦ βίου, συνιστοῦν ἄραγε ἐλατήρια ταπεινά καί ἐπίμεμπτα;

῾Η φύση τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν ὑπερβαίνει κάθε νοητική μας κατάληψη. Βρισκόμαστε μπροστά σέ μίαν ἐντελῶς νέα κατάσταση πραγμάτων. ῾Η ζωή στή θεία βασιλεία εἶναι ἕνας συνεπαρμός. ῾Η θεωμένη φύση ξεπερνᾶ τά κοινά μέτρα τῆς ἀνθρώπινης φύσεως. ῞Ολες οἱ δυνάμεις της εἶναι μεταποιημένες, μεταχαλκευμένες στό μυστήριο τοῦ Θεοῦ, πού στήν παροῦσα ζωή κρατᾶ ἐπίμονα τά μυστικά του. Μόνο σέ σπάνιες περιπτώσεις ἀνασύρει κάποια πτυχή τοῦ ἀπρόσιτου βάθους του, γιά νά λαμπρύνει στή συναρπαστική του ἔκσταση κάποιες ψυχές ἐκλεκτές, τό λαμπρυσμένο νοῦ καί τίς φωτεινές καί ὁλοκάθαρες καρδιές. Τά βιώματα τῆς θείας βασιλείας εἶναι βιώματα ἀνέκφραστα. ῾Ο ᾿Απ. Παῦλος τά γεύτηκε σέ μία θεόληπτη ἁρπαγή του στό φωτεινό χῶρο τοῦ Θεοῦ269, πού ἔγινε σάν ἀνταμοιβή τῆς θεοχώρητης ψυχῆς του καί τοῦ ἀποστολικοῦ μόχθου του. Αὐτό ὅμως πού ἔζησεν ὁ θεῖος ᾿Απόστολος δέν μπόρεσε νά τό ἐκφράσει, ὅταν ἐπέστρεψε στά μέτρα τῆς κοινῆς καί συνηθισμένης ζωῆς.

Καμία ἀπό τίς ἐμπειρίες τοῦ ἐπίγειου βίου δέν ἔχει ἀντίκρυσμα στή θεόληπτη ἀνάβαση. Κανένα λεξιλόγιο δέν μπορεῖ νά τήν ἐκφράσει· κανένα νόημα νά τή συλλάβει καί καμία καρδιά νά τή χωρέσει καί νά τήν κρατήσει. Παρά τό γεγονός δέ, ὅτι ἡ φύση τοῦ ἀνθρώπου σέ καμία περίπτωση δέν πρόκειται νά βγεῖ ἔξω ἀπό τά φυσικά ὅριά της, ἡ ζωή στή θεία βασιλεία, ζυμωμένη μέ τή ζωή τοῦ Θεοῦ, θά ὑπερβαίνει πολύ τά κοινά μέτρα τῆς παρούσης ζωῆς. Αὐτό δέ εἶναι ἐκεῖνο πού ἐννοοῦμε, λέγοντες θέωση τῆς φύσεως στή βασιλεία τῶν οὐρανῶν· ἀνάκραση τοῦ κτιστοῦ μέ τίς ἄκτιστες θεῖες ἐνέργειες, ἕνωση καί λάμπρυνση τοῦ ἀνακαινισμένου ὄντος μέ τό μακάριο φῶς τοῦ Χριστοῦ καί τή δόξα τῆς ἁγίας Τριάδος, ἐγκεντρισμός τῆς φύσεως στήν ἀνθρωπότητα τοῦ Χριστοῦ καί μέσω αὐτῆς στούς μακαρίους κόλπους τῆς Τριαδικῆς Θεότητος.