ΑΡΘΡΟΝ ΕΝΑΤΟΝ

«Εἰς μίαν, ἁγίαν, καθολικήν καί ἀποστολικήν ᾿Εκκλησίαν».

Στό ἄρθρο αὐτό τό Σύμβολο τῆς Πίστεως ἀναφέρεται στό δόγμα περί ᾿Εκκλησίας, τῆς ὁποίας τονίζει τίς τέσσερις βασικές ἰδιότητες· ἑνότητα, ἁγιότητα, καθολικότητα καί ἀποστολικότητα. Τό δόγμα βέβαια εἶναι πολύ εὐρύτερο, εἶναι δέ χρήσιμο νά τό δοῦμε στίς βασικές του γραμμές, γιά νά μορφώσουμε μία γενική εἰκόνα περί αὐτοῦ, τόσο περισσότερο ὅσο τό χριστεπώνυμο πλήρωμά της πρέπει νά γνωρίζει τήν οὐσία, τούς σκοπούς καί γενικά τό ἔργο τῆς πνευματικῆς του μητέρας, τῆς ὁποίας ἀποτελεῖ λίθο ζῶντα λογικόν, ἔτσι ὥστε νά εἶναι σέ θέση ν᾿ ἀνταποκρίνεται πληρέστερα στό θεῖο του αὐτό καί ὑπέρτατο ἀξίωμα.

῾Ο Χριστός –ὅπως καί σέ ἄλλη περίσταση ἐτονίσαμε– ὡς πρόσωπο ἱστορικό, δέν μποροῦσε νά διαιωνίσει τήν ὕπαρξή του πάνω στή γῆ. ῎Ετσι, ἀφοῦ ἐπεράτωσε τή λυτρωτική ἀποστολή του, ἀναλήφθηκε στούς οὐρανούς, ὅπου κάθεται ἐκ δεξιῶν τοῦ Πατρός.

Τί ἐπρόκειτο ὅμως ν᾿ ἀπογίνει τό λυτρωτικό ἔργο του στή γῆ; Θά ἔμενε στάσιμο καί ἀνενέργητο, χωρίς συνέπεια καί συνέχεια ἱστορική; ᾿Ασφαλῶς ὄχι. ῾Ο Κύριος ἐμερίμνησε γιά τή σημαντική αὐτή ἀνάγκη, ἱδρύοντας τήν ᾿Εκκλησία του, στό ἔδαφος τῆς ὁποίας τό ἅπαξ τελεσθέν σωτήριο ἔργο του ἔμελλε νά ἔχει συνέχεια, ἀξιοποιούμενο ὑποκειμενικά στίς καρδιές τῶν μελῶν της, μέ τή δύναμη τοῦ παναγίου Πνεύματος.

῾Η ᾿Εκκλησία, ὅπως καί ὁ ὅρος σημαίνει (ἐκ τοῦ ἐκκαλῶ = συναθροίζω), εἶναι κοινωνία, σύναξη πνευματική. Τήν πρώτη της καταβολή εἶχε στό πρόσωπο τοῦ Θεανθρώπου, ὅπου ὁ Θεός συνάντησε τόν ἄνθρωπο, δέθηκε μαζί του ὑποστατικά σέ μία ἕνωση ἀπερινόητη, ἀσύγχυτη καί ἀδιαίρετη, καί μέ τή φωτιά τῆς θεότητός του ἐλάμπρυνε κι ἐθέωσε τό πρόσλημμα. ῾Η ᾿Εκκλησία, ὡς οἰκοδομή πνευματική, ἔχει ὡς ἀκρογωνιαῖο μέν λίθο της τόν Κύριον ᾿Ιησοῦ Χριστό304, θεμέλιους λίθους τούς ᾿Αποστόλους305 καί ζῶντες ἐπί μέρους λίθους λογικούς τούς πιστούς πού εἶναι καί τά μέλη της306. ῾Η ᾿Εκκλησία μοιάζει μέ ἄμπελον πνευματική, τῆς ὁποίας γεωργός εἶναι ὁ Θεός307, ὁ ὁποῖος τήν περιποιεῖται καί τήν καλλιεργεῖ, κλήματα δέ ὅσοι εἶναι μυστικά ἐνσωματωμένοι σ᾿ αὐτήν. Μέ τήν ἐνσωμάτωσή τους αὐτήν οἱ πιστοί ἀπομυζοῦν τούς ζωτικούς χυμούς τῆς νοητῆς ἀμπέλου, καλλιεργοῦνται καί τρέφονται πνευματικά καί ἑνώνονται ἐσωτερικά μέ τόν Θεό. ᾿Αντίθετα, ἡ ἀποκοπή καί ἡ ἀπομάκρυνσή τους ἀπό τήν ἄμπελο ἐπιφέρει τό μαρασμό καί τήν πνευματική τους νέκρωση308, ἡ ὁποία ἀπολήγει στή φωτιά, στό αἰώνιο πῦρ τῆς κολάσεως. ῾Η ᾿Εκκλησία εἶναι σῶμα, ζωντανός ὀργανισμός, τοῦ ὁποίου μυστική καί ἀόρατη κεφαλή εἶναι ὁ Χριστός, μέλη δέ οἱ πιστοί πού συνδέονται μαζί του διά τῆς πίστεως καί τῆς ἀγάπης. Ψυχή, τέλος, τῆς ᾿Εκκλησίας εἶναι τό Πνεῦμα τό ἅγιο, τό ὁποῖον ἀπέστειλεν ὁ ᾿Ιησοῦς μετά τήν ᾿Ανάληψή του στούς μαθητές, κατά τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς. Τό Πνεῦμα τό ἅγιο συγκροτεῖ μέ τή χάρη του τό θεσμό τῆς ᾿Εκκλησίας, ζωοποιεῖ καί ἁγιάζει τά μέλη της καί κατανέμει τά χαρίσματα, τίς διακονίες καί τά πνευματικά της λειτουργήματα.

῾Η ᾿Εκκλησία ἀποτελεῖ πνευματική κοινωνίαν ἀκατάλυτη καί ἀδιάλυτη, στό μέτρο πού ἀκατάλυτος καί αἰώνιος εἶναι καί ὁ θεῖος ἱδρυτής της. Καμία δύναμη δέν μπορεῖ νά τήν ἀφανίσει309, οὔτε ὁ θάνατος μπορεῖ νά καταλύσει τόν πνευματικό δεσμό πού συνάπτουν τά μέλη της μεταξύ τους καί μέ τό Σωτῆρα Κύριο. ῾Ο θάνατος ἀποκαθιστᾶ ἁπλῶς τά μέλη της πού φεύγουν ἀπό τή γῆ στή θριαμβεύουσα ᾿Εκκλησία, πού εἶναι ἀπογεγραμμένη στούς οὐρανούς310. ᾿Ονομάζεται δέ θριαμβεύουσα, διότι σέ ἀντίθεση μέ τή στρατευομένη, τό τμῆμα δηλαδή αὐτῆς πού βρίσκεται στή γῆ καί εἶναι στρατευμένο στόν ἀγῶνα κατά τῶν σκοτεινῶν δυνάμεων τῆς ἁμαρτίας, αὐτή βρίσκεται στόν οὐρανό, ὅπου πανηγυρίζει τά νικητήρια κατά τῆς ἁμαρτίας καί τελεῖ τόν πνευματικό θρίαμβο τῆς πίστεως, στή βασιλεία τοῦ Θεοῦ.

Μεταξύ τῶν δύο αὐτῶν τμημάτων τῆς ᾿Εκκλησίας ὑπάρχει ἀείζωη πνευματική σχέση καί ἀδιάρρηκτος δεσμός. ῾Η ᾿Εκκλησία τῶν οὐρανῶν ἐναγκαλίζεται καί κατασπάζεται τήν ᾿Εκκλησίαν ἐπί τῆς γῆς. Οἱ ἄγγελοι καί οἱ ἅγιοι μέ ἐπικεφαλῆς τήν ῾Υπεραγία Θεοτόκο περιβάλλουν μέ τήν προστασία καί τήν ἀγάπη τους τούς ἀδελφούς τους πού μάχονται ἐδῶ κάτω στή γῆ. Οἱ ἄγγελοι χαίρονται διά τή μετάνοια καί τήν προκοπή τους καί εἶναι ἕτοιμοι νά τούς διακονήσουν σέ κάθε περίσταση καί ἀνάγκη τους. Οἱ δέ ἅγιοι τούς περιβάλλουν ὁμοίως μέ τή χάρη τους πού πλούσια ἐγκατοικεῖ στήν ἁγιασμένη φύση τους, πρεσβεύοντες στόν Κύριο νά τούς ἐνδυναμώνει στό δύσκολο ἀγῶνα τους καί νά τούς εὐλογεῖ μέ τή χρηστότητα καί τήν ἀγαθωσύνη του. ᾿Αλλά καί οἱ ἐπί γῆς στρατευόμενοι ἀδελφοί ἐκδηλώνουν πολυειδῶς τήν τιμή καί τήν ἀγάπη τους πρός τούς ἀδελφούς, οἱ ὁποῖοι ἔφθασαν τά μέτρα τῆς πνευματικῆς τελειώσεως, βρισκόμενοι στό στάδιο τῆς ἀδιάφθορης δόξας. Τούς ἔχουν ὡς πρότυπα μιμήσεως. ᾿Επικαλοῦνται τή χάρη, τίς εὐχές καί τίς δεήσεις τους. Καθιερώνουν ναούς πρός τιμήν τους. Τιμοῦν καί ἀσπάζονται τά ἱερά λείψανα καί τίς εἰκόνες τους. Προσφέρουν τή θεία Εὐχαριστία πρός ἔπαινο τοῦ μεγάλου Θεοῦ πού τούς χάρισε τήν ἁγιωσύνη καί τή δόξα τους. ῾Η ᾿Εκκλησία εἶναι μία ἀκατάλυτη κοινωνία Θεοῦ καί ἀνθρώπων. Εἶναι ἀνάφλεξη ψυχῶν στό καμίνι τῆς χάριτος, ἡ φωτιά τοῦ Θεοῦ πού διαφλέγει καί θεοποιεῖ τόν ἄνθρωπο. Εἶναι ἡ μυστική κοινωνία ἁγίων πού δέν περιορίζεται μέσα σέ τοπικούς καί χρονικούς περιορισμούς, ἡ παράσταση καί ἡ ἐγκαύχησή τους στήν ἀκατάλυτη δόξα τοῦ Θεοῦ311. Πόσο –ἀλήθεια– ἀδικοῦν τούς ἑαυτούς τους οἱ Προτεστάντες, ὅταν ἀπορρίπτουν τό δόγμα τῶν ἁγίων!

῾Η ᾿Εκκλησία εἶναι κοινωνία ἀγάπης. ῾Ως μέλη της ἔχει ὅσους πιστεύουν καί ἀποδέχονται τόν Κύριον ᾿Ιησοῦ Χριστόν ὡς Σωτῆρα καί Θεό τους, πιστεύουν ὀρθόδοξα στό σύνολό της τή λυτρωτική θεία ἀλήθεια, μετέχουν στή θεία λατρεία της καί ἀποδέχονται τό σύστημα τῆς πνευματικῆς τους διακυβερνήσεως ἀπό τό ἱερατεῖο της. Τά μέλη τῆς ᾿Εκκλησίας διαιροῦνται σέ δύο τάξεις· τό ποιμαῖνον καί κυβερνῶν τούς πιστούς ἱερατεῖον καί τούς ποιμαινόμενους πιστούς, τό λαό. ῾Ο τελευταῖος διατηρεῖ ἀκέραια τά δικαιώματα καί τή λειτουργικότητά του στό ἔργο καί τούς σκοπούς τῆς ᾿Εκκλησίας. Δέν εἶναι μάζα στατική καί ἀπαθής, ἀλλά σῶμα πολυδύναμο καί ζωτικό, ἐμφορούμενο ἀπό τή χάρη τοῦ Πνεύματος τοῦ Θεοῦ312.

῾Η ᾿Εκκλησία ὡς σῶμα ἅγιο στό ὁποῖο διαιωνίζεται ὁ Χριστός ἐπί τῆς γῆς καί τό ἐμψυχώνει ἡ χάρη τοῦ ἁγίου Πνεύματος, εἶναι ἀπαραίτητη πρός σωτηρίαν. ῎Εξω ἀπό αὐτήν δέν μπορεῖ νά σωθεῖ ὁ ἄνθρωπος, ὅπως δέν μπορεῖ νά ζήσει τό κλῆμα πού κόβεται ἀπό τήν ἄμπελο, τό ὁποῖο ξηραίνεται καί πεθαίνει. Εἷὦἶὰ Εὴὴ῝ὸὖἂὰἣ ὃ῟῝῝ὰ ὖὰ῝῟ὖ, τονίζει ἡ πατερική παράδοση, δηλαδή ἔξω ἀπό τήν ᾿Εκκλησία δέν ὑπάρχει σωτηρία. Τί θά ἀπογίνουν ὅλοι οἱ αἱρετικοί καί οἱ σχισματικοί πού δέν ἀνήκουν στήν ᾿Εκκλησία (τήν ᾿Ορθόδοξη) καθώς καί ὅλοι οἱ ἀλλόθρησκοι, πού ὶὸ ὺὰὴὦ῏ καμία σχέση δέν ἔχουν μέ αὐτήν; ῾Η ἀπάντηση δέν εἶναι εὔκολη. ῎Αν ἀποβλέψουμε ὅμως στό γεγονός ὅτι ὅλοι ἀνεξαίρετα οἱ ἄνθρωποι, ἀνεξάρτητα ἀπό τήν ὅποια ἰδιαιτερότητα πού μπορεῖ νά ἔχει ὁ καθένας τους, εἶναι πλάσματα «κατ᾿ εἰκόνα καί ὁμοίωσιν» Θεοῦ, τά ὁποῖα ἀγαπᾶ ὁ δημιουργός, καί ὅτι ὁ Κύριος «ὑπέρ πάντων» ἀπέθανε313 καί «θέλει πάντας ἀνθρώπους σωθῆναι καί εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλθεῖν»314· ἀκόμη δέ, ὅτι εἶναι «τό φῶς τό ἀληθινόν τό φωτίζον καί ἁγιάζον πάντα ἄνθρωπον ἐρχόμενον εἰς τόν κόσμον»315, ἴσως νά ὑπάρχει κάποια βάση νά ὑποστηρίξουμε, ὅτι ἐκτάκτως καί κατά παρέκκλιση ἀπό τό λυτρωτικό ἀξίωμα τῆς ᾿Εκκλησίας εἶναι δυνατό νά σώσει ὁ Θεός ὁρισμένους ἐκ τῶν μή χριστιανῶν, οἱ ὁποῖοι οὐδέποτε ἄκουσαν περί Χριστοῦ καί ᾿Εκκλησίας, ἤ καί ἄν ἄκουσαν ἡ ἰδέα πού ἐσχημάτισαν εἶναι πολύ ἀμυδρή καί συγκεχυμένη. Τούτους εἶναι ἐνδεχόμενο νά σώσει ὁ Θεός μέ τό μέτρο τῆς οἰκονομίας καί τῆς ἀγάπης του, ἀφοῦ τούς κρίνει φυσικά ἐπί τῇ βάσει τοῦ ἐμφύτου ἠθικοῦ νόμου πού ἀπηχεῖται σέ κάθε ἀνθρώπινη συνείδηση καί ψυχή316 καί τοῦ περιεχομένου τῆς ζωῆς πού ἐμόρφωσαν σύμφωνα μέ τίς ἀρχές καί τά στοιχεῖα τῶν θρησκευμάτων στά ὁποῖα ἔζησαν. ῎Αλλωστε εἶναι ποτέ δυνατόν νά ἐξακοντίσει στήν κόλαση ὁ Θεός (ἔστω καί ἄν τιμωροῦνται ἐλαφρά) ὅλους συλλήβδην τούς ἀπίστους, οἱ ὁποῖοι δέν προσχώρησαν στήν ᾿Εκκλησία του, ἀφοῦ στούς περισσότερους δέν δόθηκε κάν ἡ εὐκαιρία ν᾿ ἀκούσουν περί Χριστοῦ καί ᾿Εκκλησίας καί ἐνσυνείδητα νά λάβουν θέση ἔναντι τοῦ Εὐαγγελίου καί τῆς σωτηρίας τους;