δ) ᾿Αποστολικότητα.

῾Η ᾿Εκκλησία εἶναι ἀποστολική, διότι ἱδρύθηκε στό θεμέλιο τῶν ᾿Αποστόλων –«ὄντος ἀκρογωνιαίου λίθου Χριστοῦ»335– τῶν ὁποίων φυλάσσει ἀπαραχάρακτη τή διδασκαλία καί μέ τούς ὁποίους συνάπτεται ἱστορικῶς διά τῆς λεγομένης ἀποστολικῆς διαδοχῆς.

Τήν ᾿Εκκλησία του ὁ Χριστός ἵδρυσε πάνω στό θεμέλιο τῶν ᾿Αποστόλων, τούς ὁποίους ἐξέλεξε νά εἶναι συνεχιστές τοῦ ἔργου του. Οἱ ᾿Απόστολοι μέ τή σειρά τους, ἐκτελοῦντες ἐντολή τοῦ Διδασκάλου, ἐχειροτόνησαν καί ἄλλους ἐπισκόπους ὡς διαδόχους τους στή διακυβέρνηση τῆς ᾿Εκκλησίας, αὐτοί δέ ἄλλους κ.ο.κ. ῾Η σειρά αὐτή στή χειροτονία τῶν ἐπισκόπων πού μαρτυρεῖται ἱστορικῶς (φυλάσσεται στούς ἐπισκοπικούς καταλόγους κάθε τοπικῆς ᾿Εκκλησίας), ἀποτελεῖ τήν ἀποστολική διαδοχή, ἡ ὁποία εἶναι σημεῖο συνέχειας τῆς πρώτης ᾿Αποστολικῆς ᾿Εκκλησίας, πού ἵδρυσεν ὁ Κύριος. ῞Οπου δηλαδή ὑπάρχει ἀδιάκοπη ἡ διαδοχή τῶν ᾿Αποστόλων, ἐκεῖ ὑπάρχει καί ἡ ἀληθινή ᾿Εκκλησία. ᾿Αντίθετα, ὅπου δέν ὑπάρχει ἡ διαδοχή αὐτή (ὅπως στόν Προτεσταντισμό), ἐκεῖ δέν ὑπάρχει καί ἡ ᾿Εκκλησία.

῾Η ἀποστολικότητα ὅμως τῆς ᾿Εκκλησίας, παράλληλα μέ τήν ἱστορική συνέχεια στή διαδοχή τοῦ ἐπισκοπικοῦ της βαθμοῦ, ἐκφράζεται καί στή συνέχεια τῆς ἀποστολικῆς διδαχῆς, ὅ,τι δηλαδή ἀληθές παρέλαβαν οἱ ᾿Απόστολοι ἀπό τόν Κύριο καί παρέδωσαν στήν ᾿Εκκλησίαν ὡς παρακαταθήκη πίστεως336, τήν ὁποίαν αὐτή ἐπιμελῶς φυλάσσει καί διαιωνίζει στήν ἱστορία της ἀνόθευτη ἀπό κάθε αἱρετική κακοβουλία καί διαστροφή. ῾Η ᾿Εκκλησία δηλαδή εἶναι ἀποστολική στό μέτρο πού διατηρεῖ ἀκέραιη καί ἀκίβδηλη τή διδασκαλία τῶν ᾿Αποστόλων. Κάθε τί πού δέν ὑπάρχει ἤ ἔρχεται σέ σύγκρουση πρός τή διδασκαλία αὐτή δέν εἶναι στοιχεῖο γνήσιο τῆς ᾿Εκκλησίας, εἶναι κακόδοξο καί ἀπορριπτέο. Μέ ἄλλα λόγια ἡ ἀποστολική διαδοχή εἶναι ἡ λυδία λίθος τῆς γνησιότητος τῆς ᾿Εκκλησίας, ὅπου δέ δέν ὑπάρχει αὐτή ἤ ὑπάρχει παραλλαγμένη ἤ ἐλλιπής, ἐκεῖ δέν ὑπάρχει ἡ ἀληθινή ᾿Εκκλησία τοῦ Χριστοῦ.

Μετά τήν ἔκθεση πού προηγήθηκε, γεννᾶται τό ἐρώτημα· ποῦ ἐντοπίζεται σήμερα ἡ ᾿Εκκλησία τοῦ ἱεροῦ Συμβόλου τῆς Πίστεως; Τό ἐρώτημα ἔχει ἰδιαίτερη σημασία δεδομένου τοῦ διεκκλησιαστικοῦ κυκεῶνος τοῦ σύγχρονου χριστιανικοῦ κόσμου, ὅπου «ἐκκλησίες» καί χριστιανικές ὁμολογιακές κοινότητες, μέ σημαντικές δογματικές ἀποκλίσεις καί χωρίς καμία ἐσωτερική ἐπικοινωνία μεταξύ τους, ἰσχυρίζονται ὅτι ἐκπροσωποῦν τήν ᾿Εκκλησίαν ἤ ὅτι μετέχουν ἰσόκυρα σ᾿ αὐτήν μαζί μέ ἄλλα παρόμοια ἐκκλησιαστικά σώματα.

᾿Από ὀρθόδοξη βέβαια ἄποψη δέν ὑπάρχει κάν ζήτημα, δεδομένου ὅτι ὅλοι οἱ ᾿Ορθόδοξοι πιστεύουμε, ὅτι ἡ ᾿Εκκλησία στήν ὁποίαν ἀνήκουμε ἐνσαρκώνει πλήρως τήν ᾿Εκκλησία τοῦ ἱεροῦ Συμβόλου τῆς Πίστεως, εἶναι δηλαδή ἡ μία, ἁγία, καθολική καί ἀποστολική τοῦ Χριστοῦ ᾿Εκκλησία. Τόν τελευταῖο μόνο καιρό καί μέσα στά πλαίσια τοῦ κακῶς ἐννοουμένου οἰκουμενισμοῦ, ὁρισμένοι «ὀρθόδοξοι» χριστιανοί (κυρίως θεολόγοι!) ἄρχισαν μετακινούμενοι ἀπό τή βάση αὐτή, ἰσχυριζόμενοι ὅτι τό ζήτημα τῆς μιᾶς τοῦ Χριστοῦ ᾿Εκκλησίας δέν εἶναι ὑπόθεση μονοπωλιακή τῆς ᾿Ορθοδοξίας337 (!) καί ὅτι καί ἄλλες ἐκκλησίες εἶναι στό ἴδιο μέτρο μέ αὐτήν ἰσόκυρα καί ἰσότιμα μέλη τῆς μιᾶς ἁγίας ᾿Εκκλησίας τοῦ Κυρίου.

Ψυχή τῶν θεωρημάτων αὐτῶν εἶναι ἡ περίφημη θεωρία τῶν Κλάδων (Βἶὰὃὴ῍ Τ῍ὸ῏ἶὗ), σέ συνδυασμό μέ τήν περί ἰδανικῆς ᾿Εκκλησίας προτεσταντική ἐκδοχή. ῾Η θεωρία τῶν Κλάδων διατυπώθηκε ἀπό ἀγγλικανούς θεολόγους, στήν προσπάθειά τους νά παράσχουν ἐκκλησιολογική ὀμπρέλλα στόν Προτεσταντισμό, ὁ ὁποῖος μέ τή Διαμαρτύρηση βρέθηκε ἔξω ἀπό τήν ἱστορικήν ᾿Εκκλησία (τήν Παπική φυσικά). Σύμφωνα μέ τή θεωρία αὐτή πού ἀποτελεῖ σήμερα τή σπονδυλική στήλη τῆς ἐκκλησιολογίας τοῦ Παγκοσμίου Συμβουλίου τῶν ᾿Εκκλησιῶν, ἡ ᾿Εκκλησία μοιάζει μέ δέντρο πού ἔχει κλάδους πολλούς. ῞Οπως δέ οἱ κλάδοι ἀνήκουν στό δέντρο ὡς νόμιμα, ἰσότιμα καί ἀναπόσπαστα μέρη του, ἔτσι καί οἱ ὁποιεσδήποτε ἐκκλησίες ἀνήκουν στόν κορμό τῆς μιᾶς ᾿Εκκλησίας ὡς νόμιμα καί ἀναπόσπαστα μέρη αὐτῆς, συμμετέχοντα ἰσοκύρως στήν οὐσία καί τό ἔργο της. ῾Επομένως καμία τοπική ᾿Εκκλησία –οὔτε καί ἡ ᾿Ορθόδοξη– δέν μπορεῖ νά ἰσχυριστεῖ, ὅτι μονάχα αὐτή ἐνσαρκώνει τήν ῒὃὰἣ ὣὰὃὴὦὰἣ (= Μίαν ῾Αγίαν) ἐπί τῆς γῆς.

῾Η περί Κλάδων θεωρία συμπλέει μέ τήν περί ἰδανικῆς ᾿Εκκλησίας ἐκδοχή, ἀφετηρία τῆς ὁποίας εἶναι ἡ διάκριση τῆς ᾿Εγελιανῆς φιλοσοφίας περί ἰδανικοῦ καί πληρώσεως αὐτοῦ στίς ἐπί μέρους ἐκδηλώσεις καί μορφές του. Τό ἰδανικό εἶναι κάτι τό ἀνέφικτο, κάτι πού βρίσκεται μπροστά, τό ὁποῖο δέν μπορεῖ, σέ μία δεδομένη στιγμή, νά ἀπομάξει ἀπόλυτα μία ὁποιαδήποτε ἐπί μέρους μορφή του. ῞Ολες δέ οἱ ἐπί μέρους μορφές θά συναναβαίνουν προϊόντος τοῦ χρόνου τελειούμενες, μέχρις ὅτου φθάσουν κάποτε ὅλες μαζί στήν ἀπόμαξη τοῦ ἰδανικοῦ τους αὐτοῦ. Μέ βάση τή θεωρία αὐτή καί ἡ ᾿Εκκλησία δέν ἀποτελεῖ παρά ἕνα ἰδανικό ἀνέφικτο γιά τίς ἐπί μέρους μορφές ᾿Εκκλησίας, οἱ ὁποῖες μέ τό πέρασμα τοῦ χρόνου τελειούμενες ἴσως φθάσουν κάποτε στήν πραγμάτωση τῆς ἀληθινῆς ἰδέας τῆς ᾿Εκκλησίας. Εἶναι φανερόν ὅτι καί κατά τή θεωρία αὐτή καμία ἱστορική ᾿Εκκλησία δέν μπορεῖ νά ἰσχυριστεῖ ὅτι εἶναι ἡ ῒὃὰ ὣὰὃὴὦὰ, ἀλλά κάποια μορφή αὐτῆς ἀτελής, στό ἴδιο μέτρο πού ἀτελεῖς εἶναι καί οἱ λοιπές.

Στό αὐτό ρεῦμα σκέψεως κινεῖται, τέλος, καί ἡ θεωρία ὅτι ἡ θεία ἀλήθεια, τήν ὁποίαν ἀποκάλυψε ὁ Χριστός, δέν μπορεῖ νά φυλάσσεται ὁλόκληρη καί ἀπαράλλακτη σέ μία μονάχα ᾿Εκκλησία (ὅπως ἰσχυρίζονται οἱ καθολικές λεγόμενες ᾿Εκκλησίες), τή στιγμή πού ὅλα στόν κόσμο αὐτό ὑπόκεινται στό νόμο τῆς ἐξελίξεως καί τῆς μεταβολῆς. Γιατί ν᾿ ἀποτελεῖ ἐξαίρεση ἀπό τό νόμο αὐτό ἡ θεία ἀλήθεια; Κατά τή θεωρία, κάθε ἐπί μέρους ᾿Εκκλησία κατέχει τμήματα μόνο τῆς θείας ἀλήθειας καί ὄχι τό πλήρωμα αὐτῆς, τό ὁποῖο γιά νά βροῦμε πρέπει νά ἐπισημάνουμε καί νά ἀθροίσουμε τά τμήματα αὐτά.

᾿Από ὀρθόδοξη ἄποψη οἱ θεωρίες αὐτές δέν ἐκφράζουν τίποτε ἄλλο παρά τήν ἀγωνιώδη προσπάθεια τῶν Διαμαρτυρομένων νά βροῦν νόμιμη καί ἰσότιμη στέγαση στούς κόλπους τῆς μιᾶς, ἁγίας, καθολικῆς καί ἀποστολικῆς ᾿Εκκλησίας τοῦ Κυρίου. Προσπαθοῦν δέ νά τό ἐπιτύχουν μέ τή μείωση τῆς ἐννοίας τῆς καθολικότητος τῆς ᾿Εκκλησίας. ᾿Αφ᾿ ἑτέρου, στή διατύπωση τῶν θεωρημάτων αὐτῶν προωθοῦνται οἱ Διαμαρτυρόμενοι καί ἀπό ἄλλες πάγιες ἐκκλησιολογικές τοποθετήσεις τῆς θεολογίας των. ᾿Εφ᾿ ὅσον ἀρνοῦνται τή φύση τῆς ὁρατῆς ᾿Εκκλησίας, τῆς ὁποίας ἀπορρίπτουν τό κῦρος καί τήν αὐθεντία, εἶναι φυσικό νά μήν ἀποδέχονται τή διατήρηση ὁλόκληρης τῆς θείας ἀλήθειας στούς κόλπους της, στή βάση πού ἰσχυρίζονται ὅτι τή διατηροῦν ἡ ᾿Ορθ. Καθολική ᾿Εκκλησία καί ἡ Παπική. ῎Αλλωστε γι᾿ αὐτούς τό δόγμα δέν εἶναι ἀλήθεια ἀπλανής, αἰώνια καί ἀκατάλυτη, ἀπόλυτα ἀναγκαία πρός σωτηρίαν, ἀλλά κάτι τό σχετικό, τό ὁποῖο μπορεῖ νά μεταπλάσσεται διηνεκῶς ὄχι μόνο κατά τή μορφή ἀλλά καί κατά τό περιεχόμενο, ἀνάλογα μέ τό ἑκάστοτε ἐπικρατοῦν πνεῦμα καί τίς τάσεις τῆς ἐποχῆς. Περιττό νά σημειώσουμε, ὅτι μέ τίς ἰδέες αὐτές ὑποβαθμίζουν τόν ὑπερφυσικό χαρακτῆρα τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ δόγματος, τό ὁποῖο κατεβάζουν στό ἐπίπεδο τῶν ἀνθρωπίνων ἀληθειῶν. Μπορεῖ ὅμως ἕνα τέτοιο δόγμα, ἄστατο καί ἄτονο, νά εἶναι λυτρωτική τῆς πίστεως ἀλήθεια;

᾿Αλλά καί στό Ρωμαιοκαθολικισμό δέν μπορεῖ νά ἐντοπισθεῖ ἡ μία τοῦ Χριστοῦ ἁγία ᾿Εκκλησία. Εἶναι βέβαια ἀληθές, ὅτι στήν ᾿Εκκλησία αὐτή διατηρεῖται ἡ ἀποστολική διαδοχή στή σειρά χειροτονίας τῶν ἐπισκόπων της. Δέν μποροῦμε ὅμως νά ποῦμε τό ἴδιο καί γιά τήν ἀποστολική διαδοχή, ἡ ὁποία ἐντοπίζεται στή διατήρηση τῆς διδασκαλίας τῶν ἁγίων ᾿Αποστόλων. Παρά τή δογματική ἐγγύτητα πού ὑπάρχει μεταξύ Ρωμαιοκαθολικισμοῦ καί ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας, δογματικές ἀποκλίσεις, ἀπό τή μεριά τοῦ πρώτου, ἀπό τήν πατροπαράδοτη πίστη ἀνοίγουν δυσγεφύρωτο χάσμα μεταξύ ἡμῶν καί ἐκείνων, τό ὁποῖο προσπαθεῖ σήμερα νά γεφυρώσει ὁ ἐν ἐξελίξει θεολογικός διάλογος. Σημαντικώτερες τῶν δογματικῶν διαφορῶν πού χωρίζουν τίς δύο ᾿Εκκλησίες εἶναι ἐπί μέν τοῦ πεδίου τῆς ἐκκλησιολογίας τό πρωτεῖο καί τό ἀλάθητο τοῦ Πάπα, ὁ ὁποῖος θεωρεῖται ὡς ἡ ὑπάτη ἀρχή καί αὐθεντία τῆς ᾿Εκκλησίας, στόν ὁποῖον ὀφείλουν ὑποταγήν ὅλοι οἱ ἄλλοι ἐπίσκοποι. Θεωρεῖται δέ ὁ Πάπας ὡς ἡ ὁρατή κεφαλή τῆς ᾿Εκκλησίας, ὁ ἀντιπρόσωπος τοῦ Χριστοῦ ἐπί τῆς γῆς, στό πρόσωπο τοῦ ὁποίου συγκεντρώνεται ὅλη ἡ ἐκκλησιαστική ἐξουσία, καί ὁ ὁποῖος εἶναι ἀλάθητος σέ ὅσες περιπτώσεις ἀποφαίνεται ἀπό καθέδρας (ὸἷ ὴὰὦ῍ὸὶἶὰ) διά ζητήματα πίστεως, ἤθους καί ἐκκλησιαστικῆς εὐταξίας. Εἰς δέ τό πεδίο τῆς Τριαδολογίας κορυφαία διαφορά εἶναι τό ᾂ῝ἂ῏ἦ῟ὸ, διδασκαλία κατά τήν ὁποίαν τό Πνεῦμα τό ἅγιο δέν ἐκπορεύεται μόνον ἀπό τόν Πατέρα, ἀλλά καί ἀπό τόν Υἱόν.

Τά δόγματα αὐτά συνιστοῦν αἱρετικήν ἀπόκλιση ἀπό τήν πατροπαράδοτη πίστη τῶν ᾿Αποστόλων, ἡ ὁποία δυσχεραίνει ἀφάνταστα τό θεολογικό διάλογο πού διεξάγεται σήμερα μεταξύ τῶν δύο ᾿Εκκλησιῶν. Δέν εἶναι δέ οἱ διαφορές αὐτές, ὅπως ἰσχυρίζονται μερικοί, θεολογούμενα, δηλαδή ζητήματα πού μέ κάποια δόση καλῆς θελήσεως μποροῦν νά γίνουν ἀποδεκτά, ἀλλά δόγματα κορυφαῖα, ἡ ἀθέτηση τῶν ὁποίων ἀνατρέπει τίς δογματικές βάσεις τῆς πίστεως. ῾Η ἐκκλησιολογία τῆς Παπικῆς ᾿Εκκλησίας εἶναι φθαρμένη ἐκκλησιολογία, σ᾿ αὐτήν δέ ἀνακλᾶται τό ἰδιαίτερο πνεῦμα τοῦ Παπισμοῦ, μέ τό ὑπερφίαλο, συγκεντρωτικό, κατακτητικό καί κυριαρχικό πνεῦμα του, πού ἀνάγλυφα φαίνεται στό θεσμό τῆς Οὑνίας, ἡ ὁποία λειτουργεῖ καταλυτικά σέ βάρος τῆς ᾿Ορθοδοξίας, καί ἀπό τήν ὁποίαν ὁ Πάπας εἶναι ἀπρόθυμος νά ἀποκολληθεῖ. ᾿Αλλά καί τό ᾂ῝ἂ῏ἦ῟ὸ, ἄγνωστο στήν ἀρχαία ᾿Εκκλησία, εἶναι παραφθορά τοῦ περί ἁγίας Τριάδος δόγματος τῆς πίστεως, τό ὁποῖον, ὡς γνωστόν, ὁδήγησε στό σχίσμα ᾿Ανατολῆς καί Δύσεως τόν Θ´ αἰῶνα.

Μετά τά ὅσα εἰπώθηκαν, κατανοοῦμε γιατί δέν εἶναι δυνατόν νά ἐντοπισθεῖ ἡ ἀληθινή ᾿Εκκλησία στά ὡς ἄνω δύο ἐκκλησιαστικά σώματα. Τό ζήτημα φυσικά δέν εἶναι τόσο ἁπλό, ἀλλά δυσχερές καί πολύπλοκο, τό ὁποῖον πρέπει νά μελετηθεῖ ἐπισταμένα ἀπό τήν ᾿Ορθ. Καθολική ᾿Εκκλησία, νά δοθεῖ δέ ἐπίσημα ἀπάντηση στό ἐρώτημα τί ἀντιπροσωπεύουν οἱ ἑτερόδοξες ἐκκλησίες καί ποιά πρέπει νά εἶναι ἡ τοποθέτηση τῆς ᾿Ορθοδοξίας ἔναντι αὐτῶν, τόσο περισσότερο ὅσο στά σύγχρονα χαλαρά πλαίσια τοῦ οἰκουμενισμοῦ οἱ ὁμολογιακοί φραγμοί τείνουν σιγά σιγά νά καταργηθοῦν, ἡ ὀρθόδοξη συνείδηση ὁλοένα καί ἀμβλύνεται, ἀκούονται δέ ἐκδηλώσεις καί πρακτικές, οἱ ὁποῖες θέτουν σέ σοβαρό κίνδυνο τήν ἀλήθεια τῆς ᾿Ορθοδοξίας καί ἀπειλοῦν νά παραμορφώσουν τήν πατροπαράδοτη φυσιογνωμία της!