Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΞΟΔΟΥ ΤΩΝ ΙΣΡΑΗΛΙΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΙΓΥΠΤΟ ΣΤΗΝ ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ ΚΑΙ ΣΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΖΩΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

Ιωάννη Μούρτζιου

Επίκουρου Καθηγητή Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ.

            Η παράδοση της εξόδου των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο, αποτελεί ένα από τα πιο σπουδαία τμήματα της βιβλικής ιστορίας και θεολογίας και διατρέχει σχεδόν όλη την Παλαιά Διαθήκη, με ιδιαίτερη θεολογική διάσταση, κυρίως, στο προφητικό μήνυμα. Η έξοδος οδήγησε στη δημιουργία της εθνικής και θρησκευτικής ταυτότητας του ισραηλιτικού λαού και πρόσφερε παρηγοριά και ελπίδα στον Ισραήλ, ιδίως κατά την περίοδο της βαβυλώνιας αιχμαλωσίας.

Στην παράδοση της εξόδου, που στη σημερινή του μορφή έχει ενιαία φιλολογική μορφή, [i] διακρίνουμε τα εξής βασικά θέματα-παραδόσεις: την απελευθέρωση των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο, την περιπλάνησή τους στην έρημο με τις θαυματουργικές επεμβάσεις του Θεού (μάννα, ορτύκια, ύδωρ εκ πέτρας [Έξ. 17, 1-7. Αρ. 20, 1-33]), την κλήση του Μωυσή και την αποστολή του ως ελευθερωτή του λαού Ισραήλ, τη θεοφάνεια στο όρος Σινά με το θαυμαστό γεγονός της φλεγόμενης και μη καιόμενης βάτου, τη σύναψη της «Διαθήκης», τη σιναϊτική νομοδοσία [ii] και τη θεσμοθέτηση του Πάσχα. Πιο συγκεκριμένα στο όραμα της βάτου ο Μωυσής παίρνει τη διαβεβαίωση ότι ο αποκαλυπτόμενος Θεός είναι «ο Θεός των πατέρων υμών, Θεός Αβραάμ και Θεός Ισαάκ και Θεός Ιακώβ», και στο ερώτημά του «Τί όνομα αυτώ;» παίρνει την απάντηση «Εγώ είμι ο ων». Στο Σινά ο Γιαχβέ γίνεται συγκεκριμένος για τους Ισραηλίτες, αποκαλύπτεται με το λόγο του στο λαό του και η σχέση μεταξύ Θεού και λαού ορίζεται με τη σύναψη της «Διαθήκης» («και λήμψομαι εμαυτώ υμάς λαόν εμοί και έσομαι υμών Θεός» (Έξ. 6,7). [iii] Μ? αυτό τον τρόπο ο νόμος του Γιαχβέ γίνεται ο θεμέλιος λίθος του Ισραήλ και από εδώ και στο εξής είναι για πάντα δεσμευτικός για τους Ισραηλίτες. Την περίοδο αυτή θεσμοθετείται το Πάσχα και θεμελιώνονται βασικές αρχές της βιβλικής θεολογίας. Τώρα δίνεται έμφαση στην έννοια της μονοθεΐας και είναι αποφασιστική η παρουσία και η επέμβαση του Θεού στην ιστορική πορεία του λαού Ισραήλ. [iv]

Η παράδοση της εξόδου απέκτησε ιδιαίτερη θεολογική διάσταση στην προφητεία της Π. Διαθήκης. Τα σημαντικά ιστορικά γεγονότα της, με το υψηλό θεολογικό περιεχόμενο, πέρασαν στη σκέψη και το κήρυγμα των προφητών Αμώς, Ωσηέ, Μιχαία, Πρωτοησαΐα, Ιερεμία, Ιεζεκιήλ, Δευτερησαΐα, Τριτοησαΐα, Βαρούχ, [v] αλλά και στην ψαλμική ποίηση. [vi] Η παράδοση της εξόδου πέρασε ακόμη, πιθανώς, από την προφητική γραμματεία και στη μεσοδιαθηκική γραμματεία και χρησιμοποιήθηκε, από μια ιδιαίτερη οπτική γωνία, στα Απόκρυφα βιβλία της Π. Διαθήκης. ΄Ετσι απαντά στα βιβλία: Ιωβηλαία, Αιθιοπικός Ενώχ, Ανάληψις Μωυσέως, Συριακή Αποκάλυψη του Βαρούχ. [vii]