Ο Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος την 29 η Απριλίου 1941

Χρ. Χρηστίδη, Χρόνια Κατοχής 1941-1944,
στο Μαρτυρίες 40-44, Πόλεμος-Κατοχή,
εκδ . Κέδρος. Αθήνα 1988, σελ. 280-281

Πηγαίνω στην Αρχιεπισκοπή νωρίς, στις 7.45΄. Είναι πολύ νωρίς και δεν υπάρχει κανένας. Περιμένοντας στο Συνοδικό να έλθει ο Μακαριότατος, κουβεντιάζω λίγο με έναν κληρικό γραμματέα. Τον ρωτώ πώς τα πάνε. Μοιάζει ανήσυχος· μου απαντά πως μπορεί να συμβούν «ραγδαία γεγονότα». Ύστερα ξανοίγεται και με πληροφορεί: είχε προβληθεί η αξίωση να πάει ο Μακαριότατος να υποδεχτεί τους Γερμανούς στην πύλη της πόλης. Η αξίωση απορρίφθηκε. Κατόπι, μετά την είσοδό τους, ζήτησαν να γίνει δοξολογία, για να «αρθεί η παρεξήγηση». Φυσικά, δοξολογία δεν έγινε. Τώρα ζητούν να ορκίσει ο Αρχιεπίσκοπος τη νέα κυβέρνηση. Ο γραμματέας πιστεύει πως ούτε αυτό θα γίνει, αλλά μοιάζει ν' ανησυχεί για τις συνέπειες.

...Κατόπι με δέχεται ο Μακαριότατος, που έφτασε στο αναμεταξύ. Είναι, όπως πάντα, γαλήνιος και συγκρατημένος.

Τον βρήκα εντελώς αποφασισμένο να μην κάνει αυτό που καθώς μου είπε ο ίδιος, ο Πλάτων ο Χατζημιχάλης προσπάθησε επί μια ώρα την παραμονή να τον πείσει να κάνει, βεβαιώνοντάς τον πως οι νέοι «υπουργοί» πρόκειται να εργαστούν σαν καλοί Έλληνες για να «περισώσουν ό,τι μπορεί να περισωθεί».

Ο Μακαριότατος του απάντησε ότι δεν μπορεί να κάνει τέτοιο πράγμα: «Σεις είσθε καλοί και αξιοπρεπείς άνθρωποι, αύριον όμως οι ξένοι θα χρησιμοποιούν και τα χειρότερα υποκείμενα. Θα πρέπει λοιπόν να τους ορκίζω κι εκείνους, αφού δημιουργηθεί άπαξ με υμάς το προηγούμενον; Διατί θέλετε να αναμείξετε την Εκκλησίαν με το κύρος της εις τέτοιας υποθέσεις; Αφήσατέ την να προσπαθήσει να εργασθεί όσον ημπορεί δια την ανακούφισιν της δυστυχίας του λαού, που είναι ήδη τόσον μεγάλη και θα γίνεται καθημερινώς μεγαλύτερα!»

Φίλησα το χέρι του Μακαριοτάτου με όλη την ψυχή μου κι έφυγα ησυχασμένος. Το απόγεμα διάβασα πως η όρκιση έγινε από τον «πρωθιερέα του Αγίου Γεωργίου Καρύτση Παπαδόπουλο».