ΠΑΤΕΡΙΚΑ ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ, τομ. Α'
Χρ. Κρικώνη

Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁμολογεῖ καί ἀποδέχεται τελικά ὅτι ὁ Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος εἶναι πολυώνυμος, δεδομένου ὅτι ὁ κάθε χαρακτηρισμός του ἀνταποκρίνεται ἀπόλυτα καί ἐπιτυχημένα στίς ἀρετές πού τόν κοσμοῦσαν. Ἔτσι δέχεται ὅτι μποροῦμε νά ὀνομάσωμεν τόν Χρυσόστομον:

α) Ἄγγελον, ἀφοῦ ἔζησε ἀληθινά μιά ζωή ἰσάγγελον καί ἀσκητικήν, μέ χαμευνία, συνεχῖς ἀσκήσεις, προσευχές καί ἀγρυπνίες καί ἀφοῦ ὅλη τοῦ ἡ πολιτεία ὑπῆρξε ὁμολογουμένως ἀγγελική.

β) Ἀπόστολον, ἀφοῦ μέ τήν ἀποστολική διδασκαλία του ἔφερε ὡς ἰσαπόστολος τήν χριστιανική πίστη σέ εἰδωλολατρικούς λαούς τούς ὁποίους κυριολεκτικά ἐσαγήνευσε. Τό ἱεραποστολικόν ἔργον τοῦ ἐκχριστιανισμοῦ ἔφθασε ἐπί τῶν ἡμερῶν του στά πέρατα τῆς Οἰκουμένης· διαδόθηκε στήν Κιλικία, Φοινίκη, Ἀραβία, Περσία, Αἰθιοπία, Βιθυνία, Πόντο, Ἴβηρες, Σκῦθες, Γότθους κ.λπ. Ἄαλλωστε εἶχε συνεργασία καί συναναστροφή μέ τούς ἀποστόλους Πέτρο, Ἰωάννη, Ἀνδρέα, Στάχυν κ.ἄ.

γ) Προφήτην, ἀφοῦ πολλές φορές προφήτευσε καί γιά διάφορα πράγματα.

δ) Μάρτυρα, ἀφοῦ μαρτύρια ὑπέστη κατά τήν πορεία τῆς ἐξορίας του τόσον ἀπό τοούς συνοδούς στρατιῶτες, ὅσον καί ἀπό τήν φθονερή ἐπίθεση ἐπισκόπων, ὅπως τοῦ Καισαρείας Φαρέτρου καί ἄλλων. Παρά ταῦτα γιά ὅλα αὐτά τά μαρτύρια ὁ ἱερός πατήρ ἔλεγε:"Δόξα τῷ Θεῷ πάντων ἕνεκεν· οὐ γάρ παύσομαι τοῦτο ἐπιλέγων ἀεί ἐπί πᾶσίν μοι τοῖς συμβαίνουσιν".

ε) Θαυματουργόν, ἀφοῦ στό λείψανό του δόθηκε πλούσιο τό χάρισμα τῶν θαυμάτων, ὥστε ὅλοι νά τόν ὀνομάζουν, κατά τόν Ἀνώνυμον, "Ἰωάννην τόν Θαυματουργόν".

στ) Ἐλεήμονα, ἀφοῦ γιά τήν χαρακτηριστική εὐσπλαγχνία του καί τό πλούσιο ἔλεός του στούς πτωχούς καί ἐνδεεῖς ὀνομάσθηκε κατά τόν ἀνώνυμον, "Ἰωάννης ὁ τῆς ἐλεημοσύνης".

ζ) Κήρυκα τῆς μετανοίας, ἀφοῦ ὁ λόγος του εἶχε τήν δύναμη νά προσελκύση κάθε ἁμαρτωλό πού τόν ἄκουσε σέ μετάνοια γι' αὐτό καί ὀνομάσθηκε ὁ "Ἰωάννης ὁ τῆς μετανοίας".

η) Ρήτορα, ἀφοῦ ἡ ρητορική δεινότητά του ὑπῆρξε ἀνυπέρβλητη ἀπό ὅλους τούς γνωστούς ἐκκλησιαστικούς καί μή ρήτορες τῆς ἱστορίας μέ τή γνωστή, χαρακτηριστική παρατήρηση τοῦ Λιβανίου γι' αὐτόν: "Εἰ μή χριστιανοί ἐσύλησαν αὐτόν", θά τόν ἄφηνε διαδοχόν του.

θ) Τέλος, ἐξηγητήν τῶν Γραφῶν, ἀφοῦ ἡ ἑρμηνευτική ἱκανότητά του ὑπερέβαινε καί αὐτοῦ τοῦ Γρηγορίου του Θεολόγου στήν ἑρμηνεία τῶν Γραφῶν. Χαρακτηριστική εἶναι ἡ μαρτυρία ὅτι ὅταν ὁ Χρυσόστομος, ἐνθουσιώδης θαυμαστής τοῦ Παύλου, ἑρμήνευε τίς ἐπιστολές τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, ὁ ἴδιος, ὁ Ἀπόστολος Παῦλος τοῦ ἔλεγε (ψιθύριζε στά ἀφτιά του) τήν ἑρμηνεία τῶν νοημάτων τους. Γι' αὐτό καί χαρακτηρίζεται ὡς τό "στόμα τοῦ Χριστοῦ καί τό στόμα τοῦ Παύλου".