Ὡς βασική ἀρχή τοῦ Γρηγορίου γιά τήν ἀντιμετώπιση τῶν ταραχῶν, τῶν διενέξεων καί διχονοιῶν πού προκαλοῦσαν τήν διάσπαση τῆς ἑνότητος καί τή διατάραξη τῆς εἰρήνης τῆς Ἐκκλησίας, εἶχε τό εἰρηνεύομεν εὐνόμως μαχόμενοι καί πάντοτε μέσα στά πλαίσια τῶν ὅρων τοῦ πνεύματος. Προσπαθοῦσε νά συνδυάζει ἄριστα τόν ἔλεγχο καί τήν παρρησία μέ τήν ἀγάπη καί τήν ταπεινοφροσύνη. Διότι, ὅπως ἀναφέρει, ἔστιν ἀνδρός μεγαλόφρονος φίλων ἀποδέχεσθαι ἐλευθερίαν ἤ ἐχθρῶν κολακίαν.

Στίς ὁποιεσδήποτε παρουσιαζόμενες διαφορές μεταξύ τῶν Ὀρθοδόξων, ὁ ἴδιος ἠγωνίζετο γιά τό ὕψιστο ἀγαθό τῆς εἰρήνης ὑπέρ τῆς ὁποίας ἐξεφώνησε εἰδικά πρός τοῦτο μία σειρά τριῶν λόγων "περί εἰρήνης", καί τό σπουδαιότερο, ὑπέρ τῆς ὁποίας προσέφερε τόν ἴδιο τόν ἑαυτό του. Οἱ εἰρηνικοί αὐτοί λόγοι τοῦ Γρηγορίου συνδέονται ἄμεσα μέ τήν εἰρηνευτική δραστηριότητα, τήν ὁποία ἀνέπτυξε γιά τήν ἐπικράτηση τῆς εἰρήνης μέσα στήν Ἐκκλησία.

Ὅπως ἀπό τούς πέντε θεολογικούς του λόγους, πού ἐξεφώνησε, ἐπονομάσθηκε Θεολόγος καί μέ τήν προσωνυμία αὐτή ἔμεινε στήν ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας "Γρηγόριος ὁ Θεολόγος", κατά παρόμοιο καί ἀνάλογο τρόπο μέ τούς τρεῖς ἐκφωνηθέντες λόγους του ὁ Γρηγόριος μπορεῖ νά χαρακτηρισθεῖ ὡς εἰρηνοποιός. Ὁ Γρηγόριος δέν περιορίσθηκε μόνο στή θεωρητική διατύπωση τῆς περί εἰρήνης διδασκαλίας του, ἀλλά ὁ ἴδιος τήν ἔκανε πράξη μέ τήν ἴδια τήν ζωή του.

Τόν Α´ εἰρηνικό λόγο ἐξεφώνησε τό 364 ὁ Γρηγόριος, ὅταν διεπίστωσε ὅτι ἀποφεύχθηκε τό σχίσμα στήν Ἐκκλησία τῆς ἐπισκοπῆς Ναζιανζοῦ, αἰτία τοῦ ὁποίου θεωρήθηκε ὁ ἐπίσκοπος τῆς Ναζιανζοῦ Γρηγόριος, πατέρας τοῦ Γρηγορίου, ὁ ὁποῖος, φαίνεται ἀπό ἁπλότητα καί μᾶλλον ἀπό ἄγνοια τῶν δογματικῶν λεπτομερειῶν, ὑπέγραψε κάποιο ὁμοουσιανό φιλοαρειανικοῦ περιεχομένου σύμβολο, τό ὁποῖο, ἄς σημειωθεῖ, ὅτι τότε ἐχαρακτηρίζετο ὡς τόπος εἰρήνης. Ἡ ἐνέργεια αὐτή τοῦ ἐπισκόπου Γρηγορίου προκάλεσε τήν ἐξέγερση μεγάλου μέρους τοῦ ὀρθοδόξου λαοῦ καί ἰδία τῶν μοναχῶν τῆς περιοχῆς μέ ἀποτέλεσμα νά ἐπέλθει διακοπή κοινωνίας μέ τόν ἐπίσκοπό τους καί νά ὁδηγεῖται σέ σχίσμα ἡ Ἐκκλησία τῆς Ναζιανζοῦ.