Οι λόγοι του Εσταυρωμένου

πρώην Σεβ. Μητροπολίτου Πατρών κ. Νικοδήμου,
Μηνύματα Μεγάλης Εβδομάδος,
Εκδ. Αποστολική Διακονία, Αθήνα, 1996, σελ. 271-278

Ο ΣΤ' ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΕΣΤΑΥΡΩΜΕΝΟΥ

«Ὅτε οὖν ἔλαβε τό ὄξος ὁ Ἰησοῦς εἶπε, τετέλεσται, καί κλίνας τήν κεφαλήν παρέδωκε τό πνεῦμα»

Οι σταυρωταί του Κυρίου, όταν ήκουσαν από το στόμα Του τη λέξιν «τετέλεσται» εθεώρησαν ότι επί του Σταυρού απέθνησκε και έσβηνεν όχι μόνον ο Χριστός, αλλά και ολόκληρον το έργον Του. Εις αυτό άλλωστε απέβλεπον οι εχθροί Του· έλαβον την απόφασιν να Τον εξοντώσουν, νομίζοντες ότι με την σταύρωσιν και την θανάτωσίν Του θα σβήση τελείως και η όλη υπόθεσις του Χριστού και της Εκκλησίας Του· ότι θα εξέλειπε γενικώς κάθε ίχνος «χριστιανικόν».

Αλλ' όχι. Αποθνήσκει βεβαίως ο Χριστός επί του Σταυρού ῦ, αλλά κατά τοιούτον τρόπον, ώστε να είναι ο αιώνιος νικητής, ο θριαμβευτής των αιώνων. Και η λέξις «τετέλεσται», την οποίαν μόλις έλαβε το όξος είπε, και εν συνεχείᾳ «κλίνας τήν κεφαλήν παρέδωκε τό πνεῦμα», δεν είναι λέξις απογνώσεως, δεν είναι, όπως ίσως θα ενομίζετο, λέξις πικρίας και απογοητεύσεως. Αλλά σημαίνει 1) την αισίαν επισφράγισιν του έργου Του και 2) την αισίαν προοπτικήν περί του μέλλοντος της Εκκλησίας Του.

1. Μόλις την προηγουμένην ημέραν, μετά τον Μυστικόν Δείπνον, όταν απηύθυνε προς τον ουράνιον Πατέρα την Αρχιερατικήν Του προσευχήν, έλεγε· «Πάτερ, τό ἔργον ἐτελείωσα, ὁ δέδωκάς μοί ἵνα ποιήσω». Και ήδη, από του Σταυρού, προβαίνει ούτως ειπείν, εις ένα πανηγύρικον απολογισμόν του έργου Του. Και τον απολογισμόν αυτόν ακριβώς εκφράζει μετά βαθύτατης ικανοποιήσεως η λέξις «τετέλεσται», την οποίαν το ξηρόν από δίψαν στόμα Του απαγγέλλει και τα στεγνά χείλη Του προφέρουν.

«Τετέλεσται», λοιπόν. Εν πρώτοις έλαβον αίσιον πέρας και εξεπληρώθησαν όλαι αι προφητείαι, αι οποίαι ελέχθησαν περί του Μεσσίου. Και εξεπληρώθησαν, μέχρι κεραίας, κατά τρόπον όντως θαυμαστόν. Και τώρα ο Κύριος πιστοποιεί ότι το σύνολον των προφητειών έγινε πραγματικότης, «τετέλεσται». Προφητείαι αι οποίαι ελέχθησαν υπό των Προφητών εις διαφόρους αιώνας εξεπληρώθησαν όλαι εν τω προσώπω Εκείνου, τον Οποίον ο Θεός έστειλεν εις τον κόσμον, δια να φέρη την σωτηρίαν εις τους ανθρώπους.

«Τετέλεσται», λέγει ο Κύριος· και δια της λέξεως αὐτής βεβαιώνει επίσης ότι έφθασεν εις το τέρμα της επιγείου ζωής Του. Τελειώνει μία ζωή αγιότητος· ένας βίος τον οποίον ο Κύριος «διήλθεν ευεργετών» και ενώπιον του οποίου υποκλίνονται και φίλοι και εχθροί. Πάρα πολλοί Τον απεθαύμασαν δια την διδασκαλίαν Του. Αλλά Τον απεθαύμασαν ακόμη περισσότερον δια την αγιότητά Του. Τον βίον Αυτού τον λάμποντα και ακτινοβολούντα από αγιότητα αποθαυμάζουν οι αιώνες. Και αυτού του βίου το τέρμα σημαίνει η λέξις «τετέλεσται», την οποίαν απαγγέλλει από του ύψους του Σταυρού.

Αλλά «τετέλεσται», εν συνεχείᾳ, και επισφραγίζεται η επί γης αποστολή του Κυρίου. Ήλθεν εις τον κόσμον, δια να γίνη ο Λυτρωτής του κόσμου. Εδίδαξεν, εθαυματούργησεν, ωδήγησε τους ανθρώπους εις την επίγνωσιν της αληθείας, και μας προσήγαγε προς τον μόνον αληθινόν Θεόν. Και τώρα η επί του Σταυρού θυσία Του επισφραγίζει το επίγειον έργον Του, δια να έλθη ἐν συνεχείᾳ το σωτήριον αποτέλεσμα. Το «τετέλεσται», λοιπόν, είναι η επισφράγισις των πάντων. Ο Κύριος δύναται, τώρα προ πάντων, να λέγη προς τον Πατέρα «τό ἔ ργον ἔ τελειωσα ὁ δέδωκας μοί ἵνα ποιήσω».

Και αυτή όμως η Θυσία Του έφθασεν εις το τέρμα της. Ετελείωσε και τό μαρτύριον του Σταυρού. Και τώρα, με την αίσθησιν του νικητού, με την συναίσθησιν του ήρωος και μάρτυρος ο οποίος ηγωνίσθη και υπέστη το μαρτύριον και την θυσίαν του αίματος, λέγει «τετέλεσται». Θα σταματήσουν τώρα και οι πόνοι και το μαρτύριον και η οδυνηρά αλυσίδα των παθών Του. Η ζωή Του θα σβήση επί του Σταυρού· «καί κλίνας τήν κεφαλήν» θα παραδώση το πνεύμα. Δια τούτο με την λέξιν «τετέλεσται» συνοψίζει ένα απολογισμόν τόσο πλούσιον, όστις συμπεριλαμβάνει πλήρη την εκπλήρωσιν των προφητειών, το τέλος της αγίας ζωής Του, και την επισφράγισίν του επί της γης έργου Του και του μαρτυρίου το τέρμα.

2. Αλλά το «τετέλεσται» δεν είναι μόνον ένας απολογισμός, δεν είναι μόνον ένα αίσιον τέλος εις το οποίον έφθασεν ο Κύριος, παρ' όλην την οδυνηράν όψιν του ικριώματος και του σταυρικού Του πάθους. Αλλ' είναι και ο νικητήριος παιάν δια τον θρίαμβον που ακολουθεί. Ο Κύριος, με την λέξιν «τετέλεται» διακηρύσσει ότι ἔφθασεν εις το «τέλος», με την αρχικήν

σημασίαν της λέξεως, δηλαδή ότι έφθασεν εις τον σκοπόν· ο σκοπός Του επραγματοποιήθη. Ο Χριστος οραματίζεται ήδη τους καρπούς της θυσίας Του και την αιώνιαν πραγμάτωσιν του σωτηρίου έργου Του. Έχει ἐνώπιον Του από του ύψους του Σταυρού την προοπτικήν των αιώνων. Και καθ' ον χρόνον λέγει το «τετέλεσται», βλέπει ως πραγματικότητα ότι «κηρυχθήσεται ...τό εὐαγγέλιον ... ἐν ὅλῃ τῇ οἰκουμένῃ» (Μάτθ. κδ' 14). Βλέπει την διάδοσιν του Ευαγγελίου εις τον κόσμον, βλέπει δε ακόμη εις τα βάθη των αιώνων την επικράτησίν της βασιλείας Του. Βλέπει ήδη να πραγματοποιήται το θαύμα. Η Εκκλησία να επιζή των σκληρών διωγμών της. Η βασιλεία Του «ἐληλυθυῖα ἐ ν δυνάμει» εγκαθιδρύεται - τι λέγω;- ο Χριστός την βλέπει ήδη ότι εγκαθιδρύθη εις παγκόσμιον κλίμακα, «ὡς ἐν οὐραν ῳ καί ἐπί γῆς».

«Τετέλεσται», λέγει ο Κύριος, και οραματίζεται από του ύψους του Σταυρού τας αναρίθμητους στρατιάς των πιστών όλων των αιώνων. Οραματίζεται τα πλήθη τα οποία μέχρι σήμερον καί μέχρι τῆς συντέλειας τῶν αἰώνων θά συρρέουν εἰς τούς ναούς, δια να λατρεύσουν το άγιον όνομά Του και δια να Του προσφέρουν τας καρδίας των ως ευλαβή προσφοράν. Ασφαλώς και ημάς τους παρακολουθούντας σήμερον με συγκίνησιν πολλήν το θείον δράμα περιέλαβε το βλέμμα του Χριστού, καθώς και τους εκ πάσης φυλής και γενεάς πιστούς λάτρεις Του.

’λλα μεταξύ όλων των πιστών, τους οποίους ο Κύριος διακρίνει, από του ύψους του Σταυρού, ατενίζων εις τα βάθη των αιώνων, ιδιαιτέρως ξεχωρίζει εκείνους οι ὅποιοι συνειδητότερον και συνεπέστερον επίστευσαν εις Αυτόν και, με τον τρόπον του έκαστος, ομολογοῦν· «Σύ εἶσαι ὁ Βασιλεύς μας. Ἡμεῖς βλέπομεν τόν ἀκάνθινόν Σου στέφανον ὡς στέμμα βασιλικόν. Βλέπομεν τόν κάλαμον εἰς τάς χεῖρας Σου ὡς σκῆπτρον. Ἀκούομεν καί τούς ἀλαλαγμούς τῶν ἔχθρων Σου ὡς κραυγαλέας ὁ μολογίας καί ζητωκραυγάς τοῦ θριάμβου Σου. Βλέπομεν ἡμεῖς διά τῶν πνευματικῶν μας ὀφθαλμῶν τόν αἱματοβαμμένον χιτώνα Σου ὡς τήν λαμπράν χλαμύδα τήν ὁποίαν φέρεις ὡς ὁ αἰώνιος Βασιλεύς ἡμῶν. Σύ θά διατάσσης καί ἡμεῖς θά ὑπακούωμεν. «Λάλει, Κύριε, καί ἀκούει ὁ δοῦλος Σου».

Αυτήν την χορείαν των πιστών που υπακούουν εις το θέλημά Του και τον νόμον Του ιδιαιτέρως ξεχωρίζει ο Κύριος· και την βλέπει συνεχώς να επεκτείνεται, δια να εδραιώνεται η βασιλεία Του επί της γης. Και λέγει «τετέλεσται», διότι είναι βέβαιον ότι όλα αυτά θα γίνουν «ἰῶ τα ἐν ἤ μία κεραία οὐ μή παρέλθη, ἕως ἄν πάντα γένηται»· και «τῆς φωνῆς τοῦ ἀκούσουσι καί γενήσεται μία ποίμνη, εἰς ποιμήν». Και εν μέσῳ πάλιν όλων των συνειδητών τούτων πιστών Του διακρίνει και άλλην εκλεκτοτέραν μερίδα. Διακρίνει εκείνους που η αγάπη και η αφοσίωσίς των φθάνει μέχρι θυσίας και μένουν «πιστοί ἄχρι θανάτου». Βλέπει τους μάρτυρας και τους αγίους πάντας, να φέρουν τον στέφανον του μαρτυρίου και της αγίας των ζωής.

Υπ' αυτήν την έννοιαν ο Κύριος λέγει το «τετέλεσται» ως αίσιον απολογισμόν του σωτηρίου έργου Του και ως μιαν θαυμαστήν προοπτικήν του μέλλοντος της Εκκλησίας Του. Και ούτω «τῆς βασιλείας αὐτοῦ οὐκ ἔσται τέλος».

Λέγει «τετέλεσται», και με την λέξιν αυτήν το ικρίωμα του Σταυρού Του μεταβάλλεται εις μεγαλοπρεπή αψίδα, κάτω από την οποίαν διέρχεται ο λαός Του, ο χριστιανικός κόσμος όλων των αιώνων, δια να Του προσφέρη την ευγνώμονα λατρείαν του και να εκδηλώση την αφοσίωσιν του προς Εκείνον ο Οποίος ήλθεν εξ ουρανού και έπαθεν επί του Σταυρού δι' ημάς.

3. Αλλά, τέλος, το «τετέλεσται» είναι ακόμη και σύνθημα, που απευθύνει ο Χριστός προς κάθε χριστιανικήν ψυχήν.

Χριστιανέ μου, ό,τι και αν σου συμβαίνη, είτε θλίψεις διέρχεσαι, είτε περιπέτειας καί δοκιμασίας, είτε οιονδήποτε πικρόν ποτήριον της ζωής δοκιμάζεις, είτε όποιον αγώνα έχεις να αντιμετώπισης, ο Χριστός σε προτρέπει να αισιοδοξής δια την έκβασιν. Εκείνος δεν βλέπει μόνον τον σημερινόν αγώνα σου, αλλά βλέπει και την έκβαση των πραγμάτων κατά την ευδοκίαν και το σχέδιον του Θεού δώσε και σου λέγει το «τετέλεσται», δια να μάθης ότι όλα έχουν ένα τέλος. Και τα ευχάριστα, αλλά και τα αλλά και τα δυσάρεστα.

Εάν είσαι χριστιανός αγωνιστής και αγωνίζεσαι τον αγώνα τον καλόν, δια να νικήσης την αμαρτίαν, ο Χριστός σου φωνάζει το «τετέλεσται» δια να σου είπη ότι είναι εξησφαλισμένη η νίκη σου, με την ιδικήν Του χάριν και την αγιαστικήν δύναμιν που απορρέει από του Σταυρού Του. Αρκεί να το θελήσεις και αρκεί να προσπαθής να μη συμβιβάζεσαι με το κακόν και την αμαρτίαν. Έσο βέβαιος ότι συν Χριστώ θα νικήσης. «Τετέλεσται». Ναι, η νίκη σου, η νίκη όλων μας είναι δεδομένη, «τοῦ Κυρίου συνεργοῦντος καί τόν λόγον βεβαιο ῦ ντος».

Πρέπει όμως δι' ημάς να είναι βέβαιον και κάτι άλλο. Δεν αρκεί να φθάσωμεν όπως όπως εις το τέρμα του δρόμου.

Αλλ' ο κάθε ένας εξ ημών που προσκυνούμεν σήμερον τον Εσταυρωμένον, και το σύνολον των πιστών του Κυρίου, όταν θα φθάσωμεν εις το τέλος της επιγείου πορείας μας, και θα ατενίζωμεν προς την πέραν του τάφου αιωνιότητα να δύναται να είπη το προσωπικόν του «τετέλεσται»· ότι κλείνει δηλαδή η μιά σελίς της ζωής δια να ανοίξη μία άλλη λαμπρότερα που θα περιλάβη την νέαν και αιώνιαν ζωήν μας.

Αυτήν την ευχήν ας δώσωμεν εις εαυτούς και αλλήλους κατά την παρούσαν ημέραν και, ακούοντες τον Χριστόν από του ύψους του Σταυρού να λέγη το «τετέλεσται», ας Του προσφέρωμεν τας καρδίας μας, με όλην μας την αγάπην, και ας Του ζητήσωμεν να μας αξιώση δυνάμει του Σταυρού Του, να έχωμεν αίσιαν την έκβασιν και χριστιανά τα τέλη της ζωής ημών, ώστε το ιδικόν μας «τετέλεσται» να σημάνη την είσοδόν μας εκεί «ἔνθα οὐκ ἔστι πόνος, ...ἀλλά ζωή ἀτελεύτητος». Αμήν.