ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ
Σχόλια στήν Ἀκολουθία τῶν Χαιρετισμῶν 

"Χαῖρε Μαρία Κυρία πάντων ἡμῶν".

Ὅ,τι πολυτιμότερο εἶχε νά ἐπιδείξει ἡ ἀνθρωπότητα τόσους αἰῶνες ἐντοπίζεται ἀναμφισβήτητα στό πρόσωπο τῆς πανάμωμης Μητέρας τοῦ Χριστοῦ. Γι'αὐτό καί ἡ πατερική διδασκαλία ἀφιέρωσε μέ περισσή εὐλάβεια μεγάλο μέρος τῆς πνευματοκίνητης συγγραφικῆς προσφορᾶς της σέ μιά θεόπνευστη προσέγγιση τῶν μεγαλείων τῆς Παναγίας καί ἰδιαίτερα στή συμβολή της στό μυστήριο τῆς θείας ἐνανθρωπήσεως.

Μόνο πού καί ἡ Ἁγία Γραφή διεκδικεῖ τό μερίδιό της σ' αὐτή τήν προσφορά, μέ τό θεόκλητο ὄνομα τῆς ἀειπαρθένου Μαρίας, πού συντίθεται ἀπό τά ἀρχικά τῶν ὀνομάτων πέντε γυναικῶν τῆς Π. Διαθήκης· τά χαρίσματά τους στόν ὕψιστο βαθμό συγκέντρωνε ἡ Παναγία τῶν Χαρίτων ὁ στέφανος, κατά τόν ἅγ. Ἀνδρέα Κρήτης.

Ἡ Παρθένος καί προφήτιδα Μαριάμ, ἀδελφή τοῦ Μωϋσῆ προεικονίζει τήν ἀειπάρθενο Κόρη, πού προφήτευσε τήν μελλοντική της δόξα στήν Ἐλισάβετ.

Ἡ ὡραία Ἀσυνέθ, γυναίκα τοῦ παγκάλου Ἰωσήφ, προτυπώνει τήν Κεχαριτωμένη νύμφη τοῦ Θεοῦ Πατέρα καί τή Μητέρα τήν Ἀνύμφευτη τοῦ ὡραίου κάλλει παρά τούς υἱούς τῶν ἀνθρώπων.

Ἡ σεμνότητα καί ἡ ταπείνωση τῆς Ρεβέκκας, τῆς μητέρας τοῦ Ἰακώβ, ἀπηχεῖ στά βάθη τῶν αἰώνων τήν ταπείνωση τῆς Παναγίας, πού σ' αὐτήν ἐπέβλεψε ὁ Θεός καί τήν ἐξέλεξε ὡς εὐλογημένην ἐν γυναιξί γιά νά γίνη στήν ἄσπορη γαστέρα της ἄνθρωπος.

Ἔτσι σάν ἄλλη Ἰουδίθ ἡ Παναγία συνέτριψε τήν κεφαλή τοῦ νοητοῦ Ὁλοφέρνη τοῦ ἀρχέκακου Διαβόλου, καί ἀναδείχθηκε προστασία φοβερά καί ἀκαταίσχυτος τῶν ἀνθρώπων.

Τέλος, ἀντί τῆς Ἄννας πού γέννησε τόν Προφήτη Σαμουήλ, τό στήριγμα τοῦ Ἰσραηλητικοῦ λαοῦ, ἡ Πανάχραντη Θεοτόκος γέννησε τόν Σωτήρα τοῦ νέου Ἰσραήλ τῆς χάριτος.

Ἄννα ἐξ ἄλλου σημαίνειΧάρη. Ἡ στείρωση τῆς προφήτιδος Ἄννας δηλωνειτήν στειρότητα τῶν ἀνθρώπινων καρδιῶν, πρίν φανερωθεῖ ὁ Θεάνθρωπος. Αὐτή ἡ στειρότητα καταλύθηκε στό πρόσωπο τῆς Παρθένου Μαρίας πού καλλιέργησε σέ ἄφθαστο βαθμό τό θεοπόθητο ἦθος τῶν ἀρετῶν καί σάν Κεχαριτωμένη γέννησε τόν Χριστό, πού ἔλυσε τά δεσμά αὐτῆς τῆς στειρότητος.

Ἔτσι ἔγινε συναίτιος τῆς παγκόσμιας ἀπολύτρωσης καί τοῦ ἁγιασμοῦ, ἔμψυχος παράδεισος, πού γέννησε τόν Χριστό καί τροφοδοτεῖ μέ τή χάρη της ὅλη τήν Ἐκκλησία.

Τροφοδοτεῖ μέ τή Χάρη τήν ὁποία βρῆκε ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, ὅπως τῆς φανέρωσε ὁ Εὐαγγελιστής Ἀρχάγγελος καί ὅπως ἐκστατικά τό ἐξυμνεῖ ὁ ἅγιος Σωφρόνιος Πατριάρχης Ἰεροσολύμων: "Μή φοβᾶσαι Μαριάμ, γιατί βρῆκες ἀπό τόν Θεό τήν ἀθάνατη Χάρη (τήν ὑπέρλαμπρη, τήν περιλάλητη, τήν ὑπέρφωτη, τήν ἀξόδευτη, τήν σωτήρια, τήν αἰώνια). Αὐτήν πού κανείς δέν τήν εἶδε... κανείς δέν μπόρεσε νά τή δεχθῆ.

Βέβαια πρίν ἀπό σένα, ὑπῆρξαν ἄλλοι πολλοί ἅγιοι, ἀλλά κανένας τους ὡσάν ἐσένα, δέν χαριτώθηκε (δέν μακαρίσθηκε, δέν καθαγιάσθηκε, οὔτε δοξάσθηκε, οὔτε ὑπερυψώθηκε, ὅπως ἐσύ)... κανένας δέν πλησίασε τό Θεό οὔτε δέχθηκε τοῦ Θεοῦ τή χάρη σάν ἐσένα. Ξεπερνᾶς ὅλα ὅσα θαυμάζουν οἱ ἄνθρωποι εἶσαι ἀνώτερη ἀπό ὅλα μαζί τά δῶρα πού ἔδωσε ὁ Θεός σέ ὅλους".

Ἡ Παναγία φωταγωγεῖ τά ἀγγελικά τάγματα, νυμφαγωγεῖ τίς ψυχές τῶν ἁγίων, χαριτώνει τά πνεύματα τῶν δικαίων, ἁγιάζει τούς εὐσεβεῖς χριστιανούς, ἐποπτεύει καί προνοεῖ καί προσεύχεται γά τήν ποίμνη τοῦ Υἱοῦ της μέ μητρική παρρησία. Οἱ Χάριτες, οἱ μεσιτεῖες, τά θαύματα, ἡ ἀκαταμάχητη κηδεμονία της ἐκπηγάζοντας ἀπό τήν ἀστείρευτη πηγή τῆς μητρικῆς συμπάθειας διοχετεύουν στό ἄνθρώπινο γένος, πού λιμοκτονεῖ πνευματικά χωρίς τό ἔλεός της, τούς οἰκτιρμούς τῆς θείας εὐσπλαγχνίας.

Καί ἐμεῖς ἐναποθέτοντας τήν ἐλπίδα μας στόν ποταμό τόν γλυκερό τοῦ ἐλέους τῆς Ὑπεραγίας Θεομήτορος, ἄς ἀγωνισθοῦμε νά καρποφορήσουμε καρπούς ἄξιους τῆς σωτηρίας, κάτω ἀπό τή δική της χαριτόβρυτη προστασία.

Εἶναι αὐτό πού κάθε ἀπόβραδο ἐκμυστηρευόμαστε μπροστά στήν εἰκόνα της: "Τήν πᾶσαν ἐλπίδα μου εἰς σέ ἀνατίθημι, μῆτερ τοῦ Θεοῦ, φύλαξόν με ὑπό τήν σκέπη σου".

"Βασίλισσα Κυρία τοῦ παντός, χαριτωμένη, ἐπάκουσον τῶν παρακαλούντων σε". 

---------------------------------------------------------------

Η ΒΕΒΑΙΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΠΙΔΑΣ ΜΑΣ

Σχόλια στήν Ἀκολουθία τῶν Χαιρετισμῶν

Επισκόπου Φαναρίου κ. Αγαθαγγέλου

Ἡ χριστιανική ἐλπίδα

Ἀτενίζοντας στήν Ἀκολουθία τῶν Χαιρετισμῶν τό γλυκύ πρόσωπο τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, χωρίς νά τό διαχωρίζουμε ἀπό τό πρόσωπο καί τήν δόξα τοῦ Υἱοῦ της, ὀφείλομε νά μαρτυρήσωμε γιά τή ἐλπίδα μας καί τήν αἰτία αὐτῆς, τήν ἐλπίδα τοῦ μικροῦ λείμματος, τήν ἐλπίδα τῶν τέκνων τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ.

Σύμφωνα μέ τή διδασκαλία τῆς Καινῆς Διαθήκης ἡ ζωή τῶν Χριστιανῶν περιγράφεται σάν μιά ζωή ἐλπίδας. Ὁ Θεός καί Πατήρ τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ μᾶς ἀναγέννησε εἰς ἐλπίδα ζῶσαν, ἔτσι ὥστε ἡ μόνη λογοδοσία γιά τό ἄν ἀνταποκριθήκαμε στήν θεϊκή μας κλήση ἤ ὄχι νά εἶναι λόγος περί τῆς ἐν ὑμῖν ἐλπίδος .

Χριστιανική ζωή σημαίνει προσδοκία τῆς μακαρίας ἐλπίδος καί ἐπιφάνεια τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ , σημαίνει διακράτηση τῆς προκειμένης ἐλπίδος , ἀδιάβλητη ἐμμονή στήν ἐλπίδα τοῦ Εὐαγγελίου σημαίνει καύχηση ἐπ' ἐλπίδι τῆς δόξης .

Ἡ χριστιανική αὐτή ἐλπίδα εἶναι ὅμως κάτι μοναδικό. Ἐνῶ οἱ ἀνθρώπινες ἐλπίδες συνδέονται πάντοτε μέ τίς ὑποσχέσεις τοῦ κόσμου καί τῆς ὑπάρξεως, ἡ χριστιανική ἐλπίδα ἀντίθετα ἀπαγκιστρώνεται ἀπό τό συμβατικό καί τό ἀνθρώπινο καί ἀνατρέχει στήν μόνη πηγή ζωῆς και τοῦ δυνατοῦ: στόν Ἀποκαλυφθέντα καί Ζῶντα Θεό.

Ἡ χριστιανική ἐλπίδα ξεχωρίζει ριζικά ἀπότίς ἀνθρώπινες ἐλπίδες, γιατί αὐτή εἶναι ἡ ἐλπίδα, ὄχι παράγωγο ἀνθρώπινης φαντασίας καί νοσταλγίας, ἀλλά καρπός τοῦ Πνεύματος, κάλεσμα τῆς θείας χάριτος, ἡ ἐλπίς τῆς κλήσεως αὐτοῦ , ὅπως τήν χαρακτηρίζει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος. Στήν κλήση τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία ἐξαγγέλλεται καθημερινά μέ τόν λόγο καί τό μυστήριο τοῦ Χριστοῦ, ἀποκαλύπτεται ἡ χριστιανική ἐλπίδα, καί ὅποιος θέλει νά ζήση μέσα σ' αὐτήν πρέπεινά ἀποδεχθῆ τό κάλεσμα τοῦτο τοῦ Θεοῦ, τόν λόγο τῆς ἀληθείας Του, τόν λόγο τοῦ Εὐαγγελίου Του.

Προσδοκία, ἐλευθερία, λύτρωση

Ἡ κλήση αὐτή τοῦ Θεοῦ εἰς ἐλπίδα ζῶσαν δέν εἶναι μιά δωρεά στόν μύστη ἤ τόν ἱεροφάντη, δέν εἶναι μιά μαγική ἐνστάλαξη τοῦ θείου στήν ἀνθρώπινη φύση. Ὁ δέ Θεός τῆς εἰρήνης πληρῶσαι ὑμᾶς πάσης χαρᾶς καί εἰρήνης ἐν τῷ πιστεύειν, εἰς τό περισσεύειν ὑμᾶς ἐν τῇ ἐλπίδι ἐν δυνάμει τοῦ Πνεύματος Ἁγίου . Ἡ ἐλπίδα μας εἶναι δῶρο τοῦ Θεοῦ μέσα στή δύναμη τοῦ Πνεύματος. Ἡ ἀλήθεια αὐτή περιγράφει καί ἐξαντλεῖ ἀποκλειστικά καί περιεκτικά ὅλο τό νόημα τῆς χριστιανικῆς πίστεως καί ζωῆς.

Ἡ συγκεκριμένη προσδοκία τῆς χριστιανικῆς ἐλπίδας εἶναι ἡ σωτηρία. Σωτηρία σημαίνει ζωή μέ τόν Χριστό. Μόνον σ' Αὐτόν γίνεται ἡ ὕπαρξή μας πραγματική ζωή. Εἶναι δέ ζωή γιατί, δοσμένη ὁλόκληρη στόν Χριστό, θά γίνη ζωή, ὅταν ἔλθη πάλι Ἐκεῖνος, γιά να χαρίση τήν αἰώνια ζωή.

Ὡς ζωή ὅμως ἡ χριστιανική ὕπαρξη ταυτίζεται μέ τήν ἐλευθερία καί τή λύτρωση. Ἡ ἐλευθερία αὐτή εἶναι ἡ κατοχή μας καί ἡ μεγάλη μας προσδοκία. Ἐλευθερία καί λύτρωση ἀπό τήν θανατηφόρα προσήλωση καί δέσμευση στόν ἑαυτό μας, ἐλευθερία τοῦ διδόναι καί λαμβάνειν, ἐλευθερία μεσα στή χάρη τοῦ λυτρωμένου, ἐλευθερία ἐνώπιον τῆς δόξης τοῦ Ἐρχομένου ἐπί τό ἑκούσιον Πάθος καί δοξοποίηση προσωπική. Ἡ δόξα, τήν ὁποία προσμένουμε καί διαπερνᾶ τήν ὕπαρξή μας, εἶναι ἡ μεγαλοπρέπεια τῆς ἐλευθερίας τῆς αἰώνιας ζωῆς, ἡ θεωρία τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ.

Καλούμεθα, λοιπόν νά ἐλπίζουμε. Ἐκεῖ, στήν Ἀνάσταση, ὅπου ξεπεράσθηκαν τά ἀνθρώπινα ὁρόσημα, ἐκεῖ πάλι πρέπει καί μπορεῖ νά μεταποιηθῆ ἡ πίστη σέ ἐλπίδα. Ὁ Θεός ἄκουσε τόν κλαυθμό μας καί μᾶς ἄνοιξε πλατειά τόν ὁρίζοντα γιά να δοῦμε, ἀλλά ὁ ἄνθρωπος ὀπισθοχωρεῖ καί τρομάζει. Ὁ Θεός ζητᾶ τήν ἐμπιστοσύνη μας στό παρόν, ἀλλά καί στό μελλον, τό ὁποῖο ἀκόμη δέν ὑπάρχει. Αὐτή ἡ ἐλπίδα, τήν ὁποία ὀφείλομε νά βεβαιώσωμε μέ τή ζωή μας, μᾶς καθιστᾶ ἱκανούς νά φέρωμε τόν σταυρό τοῦ παρόντος καί προκαλεῖ τήν ἱστορία. Αὐτή εἶναι ἡ ἀδυναμία τῆς χριστιανικῆς ἐλπίδας. Νά ζῆ τόν Σταυρό καί νά προσφέρη τήν Ἀνάσταση. Ὁ Θεός τῆς ἐλπίδας δέν εἶναι Ἐκεῖνος ὁ Ὁποῖος ἐξαντλεῖται στήν παροῦσα στιγμή ἀλλά εἶναι Ἐκεῖνος ὅστις ζωοποιεῖ τούς νεκρούς, καλεῖ τά μη ὄντα ὡς ὄντα . Ἔτσι ἡ ἐλπίδα μας, κατά τήν ἔκφραση τοῦ Ἁγίου Ἰσαάκ τοῦ Σύρου, γίνεται ἡ χαρά τοῦ παρόντος, ἡ ἀνάπαυση καί ἀνακούφιση, ἡ προσδοκία μας, γιατί τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ μᾶς περικυκλώνει καί δέν μᾶς καταισχύνει.

Ἡ προσδοκία δίδει ξεχωριστό νόημα στή ζωή, γιατί μόνο ὁ ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος προσδοκᾶ οἰκειοποιεῖται τό παρόν του καί εὑρίσκει χαρά ὄχι μόνο στήν χαρά ἀλλά καί στόν πόνο. Εὐτυχία ὄχι μόνο στήν εὐτυχία ἀλλά καί στήν δυστυχία. Μέ τόν τρόπο αὐτό ἡ ἐλπίδα μας γίνεται μιά θριαμβευτική ὁδοιπορία, γιατί αὐτή μόνο μπορεῖ νά προγνώση τό μέλλον, ἀκόμη καί τοῦ πεπερασμένου καί τοῦ θνητοῦ, γιατί αὐτή μόνη ἀποδιώχνει καί φονεύει τήν ἀπόγνωση. Γιά τόν λόγο αὐτό ἡ θυμοσοφική γλώσσα ἀποφαίνεται, ὅτι ζωή χωρίς ἐλπίδα δέν εἶναι ζωή. Κόλαση εἶναι ἡ ἴδια ἡ ἀπελπισία. Ὁ Δάντης εἶχε ἀπολύτως δίκαιο γιά τήν ἐπγραφή στήν εἴσοδο τῆς κολάσεως: " Ἐσύ πού εἰσέρχεσαι ἄφησε πίσω σου κάθε ἐλπίδα".

Ἡ σύναξη τῶν Ὀρθοδόξων κάθε φορά στήν Ἀκολουθία Χαιρετισμῶν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου ἀποτελεῖ βεβαίωση καί συμπλήρωση τῆς ἐλπίδας μας. Ἡ ζωή μας ἀποκαλύπτει τό σημεῖο καί τό μυστήριο τῆς ἐλπίδας. Ποιός μᾱς κρατύνει καί μᾶς ἐνισχύει; Ποιός μᾶς ἐμφυσᾶ πνοήν ζῶσαν; Ὁ ἴδιος ὁ Κυριος καί ἡ Παναγία Μητέρα Του. Αὐτή, ἡ Παναγία Μητέρα, ἀποτελεῖ τήν χαρά καί τήν παρηγοριά τοῦ λαοῦ μας. Ἄς θυμηθοῦμε στό σημεῖο αὐτό τόν λόγο τοῦ Ὁσίου Σιλουανοῦ τοῦ Ἀθωνίτου: "Ὅταν ἡ Παναγία στεκόταν δίπλα στόν Σταυρό, τότε ἡ θλίψη της ἦταν ἀπέραντη σάν τόν ὠκεανό κι οἱ πόνοι τῆς ψυχῆς της ἦταν ἀσύγκριτα μεγαλύτεροι ἀπό τόν πόνο τοῦ Ἀδάμ μετά τήν ἔξωση ἀπό τόν Παράδεισο, γιατί κι ἡ ἀγάπη της ἦταν ἀσύγκριτα μεγαλύτερη ἀπό τήν ἀγάπη τοῦ Ἀδάμ στόν Παράδεισο. Κι ἄν ἐπέζησε, ἐπέζησε μόνο μέ τήν θεία δύναμη, μέ τήν ἐνίσχυση τοῦ Κυρίου, γιατί τό θέλημά Του ἦταν νά δῆ τήν Ἀνάσταση κι ὕστερα, μετά τήν Ἀνάληψή Του, νά παραμείνη παρηγοριά καί χαρά τῶν Ἀποστόλων καί τοῦ νέου χριστιανικοῦ λαοῦ.

Ὁ Θεός εἶναι μπροστά μας, ὡς τό ἀπόλυτο μέλλον μας. Ἀπό ἐκεῖ ἔρχονται οἱ δυνάμεις καί τό πλήρωμα, ἀπό τόν Ἐρχόμενο. Οἱ Χριστιανοί, γράφει σύγχρονος ὀρθόδοξος στοχαστής, πάνω στήν ἐλπίδα καί τόν ἀγώνα τους ἀσκοῦνται καί μαθαίνουν νά ἐλπίζουν, καί ἐλπίζοντας νά δροῦν περισσότερο. Ἡ ἐλπίδα τους εἶναι ἀκριβή, φωτισμένη καί συναρπαστική. Μέ τό μέτρο αὐτῆς τῆς ἐλπίδας κλονίζουν τή σιγουριά ἀμετακίνητων καταστάσεων καί ἀπομυθεύουν τίς ἀρνητικές μονιμότητες, τά αὐτονόητα καί τά εἴδωλα τῆς ζωῆς καί συντελοῦν στό νά κρατιοῦνται ἡ ζωή καί ἡ ἱστορία ἀνοιχτές γιά νέες κατακτήσεις, ἀπρόοπτες καί ἀπροσδόκητες.

Μποροῦμε, λοιπόν, νά μήν ἐλπίζουμε; Ἔχουμε γευθῆ τήν ἐμπειρία τῆς χάριτος τοῦ Κυρίου, ἔχουμε τήν Ἐκκλησία μας, τήν Παναγία Μητέρα μας - ἡ ἀγάπη φθάνει νά σταματήση τήν κακία τῶν ἀνθρώπων ὅλων τῶν αἰώνων. Γι' αὐτό ἀναθέτουμε στήν Θεοτόκο εὐλαβικά ὅλη μας τήν ἐλπίδα μας γιά τό αὔριο, συνεχίζοντες μέ ὑπομονή τήν ζωή καί τόν ἀγώνα μας.

------------------------

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

4 Ἑβρ. 6, 18

5 Κολασ. 1, 23

6 Ρωμ. 5, 2

7 Ἐφεσ. 1, 18 καί 4, 4

8 Ρωμ. 15, 13.

9 Ρωμ. 4, 17

π. Α.Χ.