12 Μαΐου

† Μνήμη τοῦ ἐν ἁγίοις πατρός ἠμῶν ᾿Επιφανίου, ἐπισκόπου Κωνσταντίας καί ἀρχιεπισκόπου Κύπρου.

῾Ο ῞Αγιος ᾿Επιφάνιος ἐγεννήθηκε στό χωριό Βησανδούκη τό 310 μ.Χ., κοντά στήν ᾿Ελευθερούπολη τῆς Παλαιστίνης107 ἀπό πάμφτωχη οἰκογένεια ᾿Ιουδαίων ἀγροτῶν. Οἱ γονεῖς του εἶχαν ἀκόμη ἕνα παιδί, τήν Καλλίτροπο. Σέ λικία δέκα ἐτῶν ὁ ῞Αγιος ἔχασε τόν πατέρα του καί ἔμεινε ὀρφανός.

Χάρη στή διδασκαλία δυό περίφημων γιά τή γραμματική τους κατάρτιση καί τό ἀσκητικό ἦθος μοναχῶν, τοῦ Λουκιανοῦ καί τοῦ ῾Ιλαρίωνος, προσελκύεται στό Χριστιανισμό καί βαπτίζεται ἀπό τόν ᾿Επίσκοπο ᾿Ελευθερουπόλεως Λουκιανό. Στή συνέχεια πηγαίνει στήν ἔρημο τῆς Παλαιστίνης καί ζεῖ κοντά στούς ἐπιφανέστερους ἀσκητές, ἀσκούμενος στήν ἐγκράτεια, τήν ἄσκηση καί στή μελέτη τῶν Θείων Γραφῶν, γενόμενος ὑπόδειγμα γιά τούς συνασκητές του. ῾Η φήμη του καί οἱ ἀρετές του δέν ἄργησαν νά διαδοθοῦν καί γρήγορα ἀναδείχθηκε, τό 367 μ.Χ., ᾿Επίσκοπος Κωνσταντίας τῆς Κύπρου, στήν ὁποία κατέφυγε μέ θαυματουργικό τρόπο, ὅταν τό πλοῖο πού ἔπλεε πρός τήν Παλαιστίνη, λόγῳ τρικυμίας, ἔφθασε στήν Κύπρο.

᾿Από τή θέση τοῦ ᾿Επισκόπου ὁ ῞Αγιος ἄρχισε τόν εὐαγγελισμό τοῦ ποιμνίου του καί ἀγωνίσθηκε μέ θερμότατο ζῆλο γιά τή διατήρηση καί ἐνίσχυση τῶν ὀρθοδόξων δογμάτων, καταπολεμώντας ὅλες τίς αἱρετικές δοξασίες καί πλάνες τῆς ἐποχῆς του καί ἰδιαίτερα ἐκεῖνες τοῦ ᾿Ωριγένους. Κάνοντας συνεχή χρήση τῶν λόγων τῆς ῾Αγίας Γραφῆς καί γράφοντας πλῆθος ἀντιαιρετικῶν συγγραμμάτων, ἀγωνίσθηκε γιά νά κρατήσει τούς πιστούς στήν ἀνόθευτη χριστιανική πίστη. ῾Ο εὐαγγελισμός τῆς νήσου ὁλοκληρώνεται στά χρόνια τοῦ ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντίας ᾿Επιφανίου στό τελευταῖο ἥμισυ τοῦ 4ου αἰῶνος μ.Χ. ῾Ο μεγάλος αὐτός ἱεράρχης, μέ τή δύναμη τοῦ χαρακτῆρος του, τήν παιδεία καί τή δογματική κατάρτισή του, ἀγωνίσθηκε σκληρά κατά τῶν αἱρετικῶν, ἀλλά καί κατά τῶν ἀλλοθρήσκων. Τόσο καθολική ἦταν ἀναγνώριση καί βαθιά ἐκτίμηση πρός τό πρόσωπο τοῦ ῾Αγίου ᾿Επιφανίου, ὥστε ὁ αὐτοκράτορας Θεοδόσιος ὁ Αύ ἐζήτησε ἀπό τό λαό τῆς Κύπρου ἀπόλυτη ὑπακοή στόν ᾿Αρχιεπίσκοπο Κωνσταντίας.

Μετά ἀπό τριάντα ἕξι ἔτη γόνιμης καί ἐποικοδομητικῆς ἀρχιερατικῆς διακονίας καί προσφορᾶς, ἐκοιμήθηκε μέ εἰρήνη τό 403 μ.Χ. Τό τίμιο λείψανό του μετακόμισε στήν Κωνσταντινούπολη ὁ αὐτοκράτορας Λέων ΣΤύ ὁ Σοφός. ῾Η Σύναξή του ἐτελεῖτο στόν ἁγιότατο οἶκο του, πού ἦταν στό ναό τοῦ ῾Αγίου Φιλήμονος.

῾Ο ᾿Επιφάνιος Κωνσταντίας ἔκτισε τή μεγάλη βασιλική (δέν τήν ὁλοκλήρωσε μέχρι τό θάνατό του), τῆς ὁποίας τά ἐρείπια διασώζονται μέχρι τίς μέρες μας. ῾Ο μεγάλος αὐτός ᾿Αρχιεπίσκοπος, πολύ σημαντικός διδάσκαλος καί πατέρας τῆς ᾿Εκκλησίας, ὑπῆρξε καί ἀξιόλογος συγγραφέας. Τά ἔργα του «Πανάριον», «᾿Αγκυρωτός», «Περί μέτρων καί σταθμῶν», «Περί τῶν δώδεκα λίθων τῶν ὄντων ἐν τοῖς στολισμοῖς τοῦ ᾿Ααρών», ἀποτελοῦν πολύτιμα πετράδια στό μέγα ψηφιδωτό τῆς Πατερικῆς γραμματείας.

† Τῇ αὐτῇ μέρᾳ, μνήμη τῆς ὁσίας μητρός ἠμῶν Καλλιτρόπου, ἀδελφῆς τοῦ ἁγίου ᾿Επιφανίου, ἐπισκόπου Κωνσταντίας τῆς Κύπρου.

† Τῇ αὐτῇ μέρᾳ, μνήμη τῆς ἁγίας μάρτυρος Δομιτίλλης.

῾Η ῾Αγία Μάρτυς Δομιτίλλα ἔζησε τόν 1ο αἰώνα μ.Χ. στή Ρώμη. ῏Ηταν σύζυγος τοῦ Ρωμαίου ἀξιωματούχου Τίτου Φλαβίου Κλήμεντος καί θυγατέρα τῆς ἀδελφῆς τοῦ αὐτοκράτορος Δομιτιανοῦ (81-96 μ.Χ.). ᾿Ετελειώθηκε μαρτυρικά, ἐπειδή ἀρνήθηκε νά θυσιάσει στά εἴδωλα108.

† Τῇ αὐτῇ μέρᾳ, μνήμη τῶν ἁγίων μαρτύρων ᾿Αχιλλέως καί Νερέου.

Οἱ ῞Αγιοι Μάρτυρες ᾿Αχιλλέας καί Νερέος, σύμφωνα μέ τόν ᾿Επίσκοπο Ρώμης Δάμασο Αύ (366-384 μ.Χ.), ἦσαν στρατιῶτες στήν πραιτωριανή φρουρά καί ἐμαρτύρησαν τό 100 μ.Χ., ἐπί αὐτοκράτορος Τραϊανοῦ (98-117 μ.Χ.)109.

† Τῇ αὐτῇ μέρᾳ, μνήμη τοῦ ἁγίου μάρτυρος Παγκρατίου.

῾Ο ῞Αγιος Μάρτυς Παγκράτιος καταγόταν ἀπό τή Συρία ἤ τή Φρυγία και ἐμαρτύρησε στή Ρώμη τό 304 μ.Χ., κατά τούς χρόνους τοῦ αὐτοκράτορος Διοκλητιανοῦ (284-305 μ.Χ.)110.

† Τῇ αὐτῇ μέρᾳ, μνήμη τοῦ ἐν ἁγίοις πατρός ἠμῶν Δρακοντίου, ἐπισκόπου Νικαίας.

῾Ο ῞Αγιος Δρακόντιος ἐχειροτονήθηκε ᾿Επίσκοπος Νικαίας καί ἔζησε σέ κάποιον ἀπό τούς τρεῖς πρώτους χριστιανικούς αἰῶνες111.

† Τῇ αὐτῇ μέρᾳ, μνήμη τοῦ ἁγίου ἱερομάρτυρος Φιλίππου, τοῦ ᾿Αργυρίου.

῾Ο ῞Αγιος ῾Ιερομάρτυς Φίλιππος ὁ ᾿Αργύριος, ὅπως ἀναφέρεται στό Ρωμαϊκό Μαρτυρολόγιο, ἦταν πρεσβύτερος καί καταγόταν ἀπό τή Σικελία112. Εἶναι ἄγνωστος στούς Συναξαριστές καί στά Μηναῖα. ῾Η μνήμη του ἀναφέρεται στό Σιναϊτικό Κώδικα 647113 καί στόν Κώδικα Δ. α. ΙΧ τῆς μονῆς τῆς Κρυπτοφέρρης τῆς Ρώμης, ὅπου καί ᾿Ακολουθία του.

† Τῇ αὐτῇ μέρᾳ, μνήμη τοῦ ἐν ἁγίοις πατρός ἠμῶν Γερμανοῦ, πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως.

῾Ο ῞Αγιος Γερμανός ἐγεννήθηκε στήν Κωνσταντινούπολη περί τό 640 μ.Χ. καί ἦταν υἱός τοῦ πατρικίου ᾿Ιουστινιανοῦ. Σέ λικία εἴκοσι ἐτῶν ἔμεινε ὀρφανός, ὅταν ὁ πατέρας του ἐκτελέσθηκε ἀπό τόν αὐτοκράτορα Κωνσταντίνο Δύ τόν Πωγωνάτο (668-685 μ.Χ.), ἐπειδή θεωρήθηκε ὅτι ἐνεχόταν στή δολοφονία τοῦ πατέρα του Κώνσταντος Βύ. Τόν Γερμανό, ἀφοῦ τόν εὐνούχισε, τόν κατέταξε στόν κλῆρο τῆς Μεγάλης ᾿Εκκλησίας. ᾿Επιδόθηκε μέ ζῆλο στή μελέτη τῶν ἱερῶν γραμμάτων, ἔγινε βαθύς γνώστης αὐτῶν καί διακρίθηκε γιά τήν ἁγιότητα τοῦ βίου καί τήν ἀρετή του. Στή συνέχεια ἐπισκέφθηκε τά ῾Ιεροσόλυμα καί, ἀφοῦ προσκύνησε τούς ῾Αγίους Τόπους, ἐπέστρεψε στήν Κωνσταντινούπολη, ὅπου ἐχειροτονήθηκε ἱερεύς. Τό 709 μ.Χ. ἐξελέγη ἀπό τόν Πατριάρχη Κύρο ᾿Επίσκοπος Κυζίκου.

᾿Από τήν ὑψηλή αὐτή θέση ἀγωνίσθηκε σθεναρά κατά τῶν αἱρετικῶν Μονοθελητῶν. ῞Οταν καθαιρέθηκε ὁ Πατριάρχης Κύρος καί ἀπέθανε ὁ διάδοχος αὐτοῦ ᾿Ιωάννης ΣΤύ, ἐξελέγη στίς 9 Αὐγούστου τοῦ 715 μ.Χ., μέ τήν ἐπίνευση τοῦ βασιλέως ᾿Αναστασίου, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως.

῞Οταν ὁ ῞Αγιος ἔγινε Πατριάρχης, ἀφιέρωσε ὅλες τίς πνευματικές καί ἠθικές του δυνάμεις στή διακονία τοῦ ποιμνίου του, διδάσκοντας καί νουθετώντας αὐτό μέ τά ἐμπνευσμένα κηρύγματά του.

῞Οταν ἀνῆλθε στό θρόνο ὁ εἰκονομάχος αὐτοκράτορας Λέων Γύ ὁ ῎Ισαυρος (717-741 μ.Χ.), πιεζόμενος ὁ Πατριάρχης Γερμανός ἀπό αὐτόν, γιά νά τόν βοηθήσει μέ σκοπό τήν ἐπικράτηση τῆς εἰκονομαχικῆς αἱρέσεως, ὄχι μόνο ἀρνήθηκε, ἀλλά τόν μέν Λέοντα ἔλεγξε γιά τίς ἀνίερες πράξεις του, τόν δέ λαό παρότρυνε σέ ἀντίσταση κατά τῶν εἰκονομάχων. Βλέποντας ὁ αὐτοκράτορας Λέων ὅτι τίποτε δέν κατόρθωνε, διά πραξικοπήματος ἀνάγκασε τόν ῞Αγιο νά παραιτηθεῖ. ῎Ετσι, στίς 6 ᾿Ιανουαρίου τοῦ 730 μ.Χ., ἀφοῦ κατέθεσε τό ὠμοφόριό του στήν ῾Αγία Τράπεζα τοῦ παλατιοῦ, ἀποσύρθηκε στήν πατρική του οἰκία στό Πλατάνι, ὅπου ἔζησε ἀσκητεύοντας καί συνθέτοντας ἐκκλησιαστικούς ὕμνους.

῾Ο ῞Αγιος Γερμανός ἐκοιμήθηκε, μετά σύντομη ἀσθένεια, τό 740 μ.Χ. καί ἐνταφιάσθηκε στή μονή τῆς Χώρας.

᾿Ενῶ ἀρχικά καθαιρέθηκε καί ἀναθεματίσθηκε ἀπό τή ψευδοσύνοδο τῆς ῾Ιερείας τό 754 μ.Χ., στή συνέχεια ἐδικαιώθηκε καί ἐξυμνήθηκε ἀπό τή Ζύ Οἰκουμενική Σύνοδο τό 787 μ.Χ., ὁποία κατεδίκασε τούς εἰκονομάχους καί ἀναστήλωσε τίς ἱερές εἰκόνες. ᾿Επί τῆς πατριαρχίας τοῦ ῾Αγίου, ὅταν τό 718 μ.Χ. διασώθηκε Κωνσταντινούπολη ἀπό βαρβαρική ἐπιδρομή, συμπληρώθηκε ἀπό τόν ῞Αγιο ᾿Ανδρέα Κρήτης ὁ ᾿Ακάθιστος ῞Υμνος.

῾Ο ῞Αγιος Γερμανός κατέλιπε ἀξιόλογο ὑμνογραφικό καί συγγραφικό ἔργο, δυστυχῶς ὅμως τά περισσότερα ἔργα του κατεκάησαν μέ διαταγή τοῦ Λέοντος. Περιεσώθησαν δέ ἀπό μέν τούς ὕμνους 104 Στιχηρά καί 22 Κανόνες, ἀπό δέ τά συγγράμματά του τά ἑξῆς· α) «Περί Αἱρέσεων καί Συνόδων», β) «Τρεῖς δογματικαί ἐπιστολαί ἐπί τῶν εἰκονομάχων» (πρός ᾿Ιωάννην, ᾿Επίσκοπον Συνάδων, πρός Κωνσταντίνον, ᾿Επίσκοπον Νακαλείας, καί πρός Θωμᾶν, ᾿Επίσκοπον Κλαυδιουπόλεως), γ) «᾿Οκτώ λόγοι» (δύο στήν προσκύνηση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ κατά τήν μέρα τῆς Σταυροπροσκυνήσεως καί τήν μέρα τοῦ Μεγάλου Σαββάτου, δύο στά Εἰσόδια τῆς Θεοτόκου, τρεῖς στήν Κοίμηση τῆς Θεοτόκου καί ἕνας στόν Εὐαγγελισμό τῆς Θεοτόκου), δ) «῾Ομιλία» (στά ἐγκαίνια τοῦ ναοῦ τῆς Θεοτόκου καί στά ἅγια σπάργανα τοῦ Κυρίου μας ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ).

῾Η Σύναξη τοῦ ῾Αγίου Γερμανοῦ ἐτελεῖτο στή Μεγάλη ᾿Εκκλησία.

† Τῇ αὐτῇ μέρᾳ, μνήμη τοῦ ὁσίου πατρός ἠμῶν Θεοδώρου, τοῦ ἐν Κυθήροις ἀσκήσαντος.

῾Ο ῞Οσιος Θεόδωρος καταγόταν ἀπό τήν Κορώνη τῆς Πελοποννήσου καί ἐγεννήθηκε ἀπό γονεῖς εὐσεβεῖς καί εὔπορους κατά τούς χρόνους τοῦ αὐτοκράτορος Ρωμανοῦ Βύ (919-948 μ.Χ.). ᾿Από τό μεγάλο του ζῆλο πρός τά θεῖα καί τήν ἀρετή του, ἐχειροθετήθηκε ἀπό τόν ᾿Επίσκοπο Κορώνης ἀναγνώστης. Μετά τό θάνατο τῶν γονέων του μετέβη στό Ναύπλιο, ὅπου ἐνυμφεύθηκε μέ κάποια σεμνή καί ἐνάρετη νέα καί ἀπέκτησε δύο τέκνα. Κατά τή διάρκεια τοῦ ἐγγάμου βίου του ἐξακολούθησε νά ζεῖ ἀσκητικά καί νά αὐξάνει πνευματικά, βοηθούμενος καί ἀπό τήν ἐνάρετη σύζυγό του. ῾Ο ᾿Επίσκοπος ῎Αργους Θεόδωρος, ἐκτιμώντας τίς μεγάλες ἀρετές τοῦ Θεοδώρου, τόν ἐχειροτόνησε διάκονο. Τόν εὐτυχή καί θεοσεβή βίο του συνετάραξε ὁ ξαφνικός θάνατος τῆς συζύγου καί τῶν τέκνων του. Αὐτό τόν ὁδήγησε ἀκόμη πιό κοντά στόν Θεό. ῎Ετσι, ἀφοῦ μετέβη στή Ρώμη, γιά νά ἐπισκεφτεῖ τούς τόπους ἀθλήσεως τῶν Μαρτύρων τοῦ Χριστοῦ, ἐπανῆλθε στήν Πελοπόννησο καί ἐγκαταστάθηκε στή Μονεμβασιά. ᾿Εκεῖ ἐπιδόθηκε μέ ζῆλο στό κήρυγμα τοῦ θείου λόγου, διαφωτίζοντας τό λαό καί στερεώνοντας τήν πίστη του. ᾿Αργότερα μετέβη στή νῆσο τῶν Κυθήρων καί ἐγκαταστάθηκε σέ μιερειπωμένο ναό τῶν ῾Αγίων Μαρτύρων Σεργίου καί Βάκχου. ᾿Αμέσως ἐπιδόθηκε στό ἔργο τῆς ἀνυψώσεως τοῦ ἠθικοῦ τοῦ καταπτοημένου λαοῦ ἀπό τίς βαρβαρικές ἐπιδρομές καί τῆς ἐπαναφορᾶς τῆς ψυχικῆς του γαλήνης. Τό θεάρεστο αὐτό ἔργο συνέχισε μέχρι τό τέλος τοῦ βίου του.

῾Ο ῞Οσιος Θεόδωρος ἐκοιμήθηκε μέ εἰρήνη. Προικισμένος ἀπό τόν Θεό μέ τό χάρισμα τῆς θαυματουργίας, ἐπιτέλεσε πολλά θαύματα σέ ἐκείνους πού προσκυνοῦσαν μέ εὐλάβεια τό τίμιο λείψανό του.

† Τῇ αὐτῇ μέρᾳ, μνήμη τοῦ ἐν ἁγίοις πατρός ἠμῶν Θεοφάνους, ἀρχιεπισκόπου Κύπρου.

῾Ο ῞Αγιος Θεοφάνης ἀναφέρεται ὡς ᾿Αρχιεπίσκοπος Κύπρου, ἄν καί τό ὄνομά του δέν ἀναφέρεται στούς γνωστούς ἐπισκοπικούς καταλόγους. ῾Η μνήμη του ἀναφέρεται σέ Κώδικα τῶν ῾Ιεροσολύμων τοῦ 12ου-13ου αἰῶνος μ.Χ.114.

† Τῇ αὐτῇ μέρᾳ μνήμη τοῦ ἁγίου νεομάρτυρος ᾿Ιωάννου, τοῦ ἐκ Σερρῶν.

῾Ο ῞Αγιος Νεομάρτυς ᾿Ιωάννης, ὁ Σερραῖος, ἦταν γόνος μιᾶς εὐκατάστατης οἰκογένειας Σερραίων. Στήν ἀκμή τῆς νεότητός του, τό θάρρος του νά παρουσιάζεται σέ δημόσιους χώρους ὡς ἴσος πρός τούς κατακτητές καί λαμπρότητα τῆς ἐμφανίσεώς του, προεκάλεσαν τό φθόνο τῶν Τούρκων πού τόν διέβαλαν στίς ἀρχές τους. Οἱ κατήγοροί του ὑποστήριξαν πώς ὁ νεομάρτυρας ᾿Ιωάννης δημόσια ἐξύβρισε τήν πίστη τοῦ Μωάμεθ, ἀρνούμενος, παρά τήν ἀρχική του ὑπόσχεση, νά τήν ἀκολουθήσει. Οἱ δικαστές του, ἐκτιμώντας τά δεδομένα, στήν ἀρχή προσπάθησαν μέ ὑποσχέσεις γιά ἀξιώματα νά τόν δελεάσουν, ὥστε νά ἀλλάξει τήν πίστη του, καθώς θά εἶχαν κέρδος μεγάλο, ἄν τό παράδειγμά του ἔβρισκε καί ἄλλους μιμητές.

῞Οταν οἱ προσπάθειές τους ἀπέτυχαν, κατέφυγαν στά βασανιστήρια. ῎Εβγαλαν τόν Μάρτυρα ἀπό τή φυλακή καί τόν ἔσυραν χωρίς ἔνδυση πάνω στή γῆ, ξεριζώνοντάς του τήν πλούσια κόμη του καί ραβδίζοντάς τον. ῾Ο ῞Αγιος, παρά τά φοβερά αὐτά μαρτύρια, ἄντεχε καί συνέχιζε νά ὑμνεῖ τόν Κύριο ᾿Ιησοῦ Χριστό καί τότε, στά δεξιά του ἐμφανίσθηκε ἕνας ἔφιππος καί μεγαλοπρεπής ἄνδρας πού τό πρόσωπό του ἀκτινοβολοῦσε σάν ἥλιος. ῾Ο Μάρτυρας ᾿Ιωάννης εἶδε τήν ὑπέρλαμπρη αὐτή παρουσία καί ἀντελήφθη πώς μέ νεῦμα ὁ ἔφιππος ἄνδρας τοῦ συνιστοῦσε νά μή φοβᾶται τίποτα καί νά μή χάσει τό θάρρος του.

Οἱ Τοῦρκοι, ὅταν καί μέ αὐτόν τόν ἐπώδυνο τρόπο ἐστάθηκε ἀδύνατο νά τόν κάνουν νά ἀλλάξει τήν πίστη του, τόν ἔβγαλαν καί πάλι ἀπό τή φυλακή καί τόν ὁδήγησαν σέ χῶρο δημόσιο, ὅπου οἱ δήμιοί του, γιά νά κάνουν τό τέλος του πιό ἐπώδυνο, τόν ἀνέβασαν πάνω σέ σωρό ἀπό φρύγανα καί ξερά ξύλα καί, ἀφοῦ τοῦ ἔδεσαν τά χέρια καί τά πόδια, ἔβαλαν φωτιά στό εὔφλεκτο ὑπόστρωμα.

῾Ο Μάρτυς ᾿Ιωάννης παρέμεινε ἤρεμος σέ ὅλη τή διάρκεια τοῦ φρικτοῦ του μαρτυρίου καί, μάλιστα, σιγανά ὑμνολογοῦσε τόν Θεό. ῞Ενας ἀπό τούς βασανιστές του, γιά νά τόν κάνει νά σωπάσει, τοῦ ἔμπηξε ἕναν πάσσαλο στό στόμα καί ἐπέφερε ἔτσι τό τέλος τοῦ ῾Αγίου.

Τήν ᾿Ακολουθία τοῦ ῾Αγίου ἔγραψε ὁ Μεγάλος Ρήτορας τῆς ῾Αγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης ᾿Εκκλησίας Μανουήλ ὁ Πελοποννήσιος, πιθανότατα μεταξύ τῶν ἐτῶν 1451-1481.

† Τῇ αὐτῇ μέρᾳ, μνήμη τοῦ ἐν ἁγίοις πατρός ἠμῶν Θεοφάνους, ἐπισκόπου Σολέα τῆς Κύπρου.

῾Ο ῞Αγιος Θεοφάνης καταγόταν ἀπό τή Λευκωσία καί ἔγινε κατά τήν περίοδο τῆς ῾Ενετικῆς κυριαρχίας ᾿Επίσκοπος Σολέας. ᾿Επειδή ἀγαποῦσε τήν συχία καί τήν ἐρημική ζωή, παραιτήθηκε ἀπό τό θρόνο του καί μετέβη στό ἐρημητήριο τοῦ Μέσα Ποταμοῦ στούς πρόποδες τοῦ Τροόδους ὄρους. ᾿Εκεῖ ὁ ῞Αγιος ἐκοιμήθηκε θεοφιλῶς μέ εἰρήνη τό 1550. ῞Οταν μετά ἕξι χρόνια ἄνοιξαν τόν τάφο του, εὑρῆκαν τό ἱερό λείψανό του ἀκέραιο μέ ἔκδηλα τά σημεῖα τῆς ἁγιότητος.

† Τῆ αὐτῇ μέρᾳ, μνήμη τοῦ ἐν ἁγίοις πατρός ἠμῶν Εὐθυμίου, πατριάρχου ῾Ιεροσολύμων.

῾Ο ῞Αγιος Εὐθύμιος, Πατριάρχης ῾Ιεροσολύμων, δέν ἀναφέρεται στούς Συναξαριστές καί τά Μηναῖα. ῾Η μνήμη του ἀπαντᾶ στό ῾Ιεροσολυμιτικό Κανονάριον. ῾Η ᾿Εκκλησία τιμᾶ, ἐπίσης, τή μνήμη του στίς 7 Νοεμβρίου.

† Τῆ αὐτῇ μέρᾳ, μνήμη τοῦ ὁσίου πατρός ἠμῶν Νικήτα, τοῦ Σιναΐτου.

Οἱ ῞Αγιοι αὐτοί Νεομάρτυρες ἦσαν Γεωργιανοί ἱερεῖς, 300 στρατιῶτες, μοναχοί καί λαϊκοί, οἱ ὁποῖοι ἀποκεφαλίσθηκαν ἀπό τούς Τούρκους στίς ἀρχές τοῦ 17ου αἰῶνος μ.Χ. στήν περιοχή Ντουντικβάτι(=ἀποκεφαλισμός) καί Παπάτι (=λόφος τῶν ἱερέων). Σύμφωνα μέ τήν παράδοση ἐμαρτύρησαν συνολικά γιά τήν πίστη τους στόν Χριστό 30.000 Λάζοι115.

† Τῇ αὐτῇ μέρᾳ, μνήμη τοῦ ἁγίου ἱερομάρτυρος ῾Ερμογένους, πατριάρχου Μόσχας.

(Βλ. † 17 Φεβρουαρίου).

῾Ο ῞Αγιος ῾Ιερομάρτυς ῾Ερμογένης, Πατριάρχης Μόσχας καί πασῶν τῶν Ρωσιῶν, ἄρχισε νά τιμᾶται ὡς ῞Αγιος, ἀπό τίς 12 Μαΐου τοῦ 1913. Πιστοί ἀπό κάθε γωνιά τῆς Ρωσίας ἄρχισαν νά συγκεντρώνονται στή Μόσχα, γιά νά δοξάσουν τόν ῾Ιερομάρτυρα ῾Ερμογένη καί νά προσκυνήσουν τά ἱερά λείψανα τοῦ ῾Αγίου Πατριάρχου στόν καθεδρικό ναό Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου στό Κρεμλίνο, ὅπου Παννυχίδες ἐτελοῦνταν σχεδόν χωρίς διακοπή. ᾿Εκείνη τή νύχτα ὁ ῞Αγιος ἐπιτέλεσε πολλά θαύματα καί θεραπεῖες ἀσθενῶν.

† Τῇ αὐτῇ μέρᾳ, μνήμη τοῦ ὁσίου πατρός ἠμῶν Διονυσίου, τοῦ Ραντονέζ.

῾Ο ῞Οσιος Διονύσιος τοῦ Ραντονέζ, κατά κόσμον Δαβίδ Ζομπνινόβσκι, ἐγεννήθηκε περί τό 1570 στήν πόλη Ρζέβ. ῾Υπῆρξε μοναχός καί μετά γούμενος τοῦ μοναστηριοῦ Οὐσπένσκι στή Στάριτσα. Τή λεγόμενη Σκοτεινή περίοδο ἦταν ὁ πιό πιστός βοηθός τοῦ ᾿Επισκόπου ῾Ερμογένους, Πατριάρχου Μόσχας. ᾿Από τό 1610 ὁ ῞Οσιος Διονύσιος γίνεται ᾿Αρχιμανδρίτης τῆς Τρόιτσε-Σεργιέβσκαγια Λαύρας. Μέ τή φροντίδα του ἱδρύθηκαν στό μοναστήρι νοσοκομεῖα γιά ἀρρώστους, τραυματισμένους καί ἄστεγους τοῦ πολέμου μετά ἀπό τήν εἰσβολή τοῦ Πολωνο-Λιθουανικοῦ στρατοῦ. Σέ περίοδο πείνας, κατόπιν ἐπιμονῆς του, ἀδελφότητα τῆς Λαύρας ἐτρεφόταν μέ ψωμί ἀπό βρώμη καί νερό, γιά νά διαθέσει τό ψωμί ἀπό σιτάρι καί σίκαλη στούς ἀρρώστους. Τό 1611-1612 μαζί μέ τό μοναχό τῆς Τρόιτσε-Σεργιέβσκαγια Λαύρας, τόν ᾿Αβραάμ Πολίτσιν († 1625), ἔγραφε ἐπιστολές μέ ἔκκληση νά ἀποσταλοῦν στρατιῶτες καί χρήματα γιά τήν ἀπελευθέρωση τῆς Μόσχας ἀπό τούς Πολωνούς. ῎Εγραψε, ἐπίσης, καί στόν πρίγκιπα Δημήτριο Ποζάρσκι καί στούς στρατιῶτες του νά ἐπιταχύνουν τήν ἐκστρατεία τους στή Μόσχα.

Οἱ συνεχεῖς προσευχές του καί τά καθημερινά πνευματικά του κατορθώματα, τοῦ προσέφεραν, ἐπίσης, τό χάρισμα τῆς θαυματουργίας. Ξεχωριστό γεγονός ἀποτελεῖ συμμετοχή του στή διόρθωση τῶν θεολογικῶν βιβλίων. ᾿Από τό 1616 ὁ ῞Οσιος Διονύσιος γεῖται τῆς ἐργασίας διορθώσεως τῆς Σύνοψης τῶν ἱερῶν Μυστηρίων, ὁποία ἐβασιζόταν στή σύγκριση τῶν ἀρχαίων Σλαβικῶν καί διαφόρων ῾Ελληνικῶν ἐκδόσεων. Κατά τή διάρκεια αὐτῆς τῆς λειτουργικῆς ἐργασίας οἱ διορθωτές εὑρῆκαν πολλές καί σημαντικές διαφορές καί σέ ἄλλα βιβλία, τά ὁποῖα ἐκδόθηκαν τήν περίοδο ἀπό τό 1612 ἕως τό 1619. ῞Ομως οἱ ἄνθρωποι, πού εὐθύνονταν γιά τά λάθη αὐτά, στή Σύνοδο τοῦ 1618, κατηγόρησαν τόν ῞Οσιο Διονύσιο γιά αἵρεση. ᾿Από τόν ῞Οσιο Διονύσιο ἀφαιρέθηκαν τά ἱερουργικά του δικαιώματα. Τόν ἀπέκοψαν ἀπό τήν ᾿Εκκλησία καί τόν ἔκλεισαν στή μονή Νοβοσπάσσκιϊ, ὅπου ὑπέφερε ἀπό ἀσιτία. Οἱ ἐπεμβάσεις τοῦ Πατριάρχου τῶν ῾Ιεροσολύμων Θεοφάνους Δύ (1608-1644) καί τοῦ Πατριάρχου Φιλαρέτου (1619-1633), πού ἐπέστρεψε ἀπό τήν πολωνική αἰχμαλωσία, διέκοψαν τή φυλάκισή του καί ἀθωώθηκε.

῾Ο ῞Οσιος Διονύσιος ἐκοιμήθηκε μέ εἰρήνη τό 1633 καί ἐνταφιάσθηκε στήν Τρόϊιτσε-Σεργιέβσκαγια Λαύρα.

῾Ο ῞Αγιος Νεομάρτυς ᾿Ιωάννης ἐγεννήθηκε στή Βλαχία καί καταγόταν ἀπό ἐπιφανή καί ἀριστοκρατική οἰκογένεια. ᾿Επί Σουλτάνου Μεχμέτ καί σέ λικία δέκα πέντε ἐτῶν τόν συνέλαβαν οἱ Τοῦρκοι, πού εἰσέβαλαν στή Βλαχία, γιά νά καταπνίξουν τήν ἐπανάσταση τοῦ ἄρχοντος Μιχαήλ Βοεβόδα Τζιβάν Μπέτι. ῞Ενας ἀπό τούς στρατιῶτες, πού εἶδε τήν ὀμορφιά τοῦ ῾Αγίου, τόν ἔδεσε σέ ἕνα δένδρο μέ τήν ἐπιθυμία νά ἀσελγήσει ἐπ᾿ αὐτοῦ. ῾Ο ῞Αγιος ὅμως ἀμυνόμενος τόν ἐφόνευσε. Γιά τό λόγο αὐτό συνελήφθη ὅμως ἀπό τούς Τούρκους καί παραδόθηκε στή σύζυγο τοῦ στρατιώτου πού ἐσκότωσε, στήν Κωνσταντινούπολη. ᾿Εκείνη τόν ὁδήγησε στό βεζίρη, ὁ ὁποῖος μετά τήν ἀνάκριση τόν παρέδωσε πάλι σ᾿ ἐκείνη, γιά νά τόν μεταχειρισθεῖ ὅπως ἤθελε. ᾿Επειδή ὅμως ἀπέτυχε νά τόν ἐξισλαμίσει, τόν παρέδωσε στόν ἔπαρχο. ῾Ο ἔπαρχος ἀπέτυχε νά τόν πείσει νά ἀρνηθεῖ τήν πίστη του καί διέταξε τόν δι᾿ ἀπαγχονισμοῦ θάνατό του τό 1662, στό Παρμάκ Καπί τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Τό τίμιο λείψανό του ἐξαγοράσθηκε μετά τρεῖς μέρες ἀπό τούς Χριστιανούς καί ἐνταφιάσθηκε μέ εὐλάβεια.

† Τῇ αὐτῇ μέρᾳ, μνήμη τοῦ ὁσίου πατρός ἠμῶν ᾿Αντωνίου, τοῦ ἐκ Ρωσίας.

῾Ο ῞Οσιος ᾿Αντώνιος τοῦ Ραντονέζ, κατά κόσμον ᾿Ανδρέας Γαβριήλοβιτς Μεντβέντεφ, ἐγεννήθηκε στίς 6 ᾿Οκτωβρίου 1792 στήν πόλη Λύσκοβο τῆς ἐπαρχίας Νόβγκοροντ καί οἰκογένειά του ἦταν στήν ὑπηρεσία τοῦ Γεωργιανοῦ πρίγκιπος Γεωργίου. Γεμάτος ἀπό ἀγάπη πρός τό μοναχικό βίο ὁ ῞Αγιος εἰσῆλθε τό 1818 στή μονή Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου τοῦ Σάρωφ καί τό 1822 στή μονή Βυσοκογκόρσκϊυ τοῦ ᾿Αρζαμᾶς, ὅπου ἐχειροτονήθηκε πρεσβύτερος. Τό 1831 καλεῖται ἀπό τόν Μητροπολίτη Μόσχας Φιλάρετο στή Λαύρα τοῦ ῾Αγίου Σεργίου, στήν ὁποία διακρίθηκε γιά τήν ἁγιότητα τοῦ βίου του καί τίς ἀρετές του.

῾Ο ῞Οσιος ᾿Αντώνιος ἐκοιμήθηκε μέ εἰρήνη τό 1877. ῾Η κανονική πράξη τῆς ἁγιοποιήσεώς του ἔγινε ἀπό τόν Πατριάρχη Μόσχας ᾿Αλέξιο τό 1997.

† Τῇ αὐτῇ μέρᾳ, μνήμη τοῦ ὁσίου πατρός ἠμῶν Νεκταρίου, τῆς ῎Οπτινα.

῾Ο ῞Οσιος Νεκτάριος τῆς ῎Οπτινα, κατά κόσμον Νικόλαος Τύχωνωφ, ἐγεννήθηκε τό 1853 στήν πόλη Γιελέτς116 τῆς ἐπαρχίας ᾿Οριόλ, ἀπό γονεῖς εὐσεβεῖς καί φιλόθεους, τόν Βασίλειο καί τήν ῾Ελένη. ῞Οταν ὁ Νικόλαος ἦταν ἑπτά ἐτῶν, ἔχασε τόν πατέρα του. Λίγο πρίν τό θάνατό του, εὐλόγησε τόν υἱό του μέ τήν εἰκόνα τοῦ ῾Αγίου Νικολάου ἀναθέτοντας τό παιδί του στήν κηδεμονία τοῦ μεγάλου αὐτοῦ ῾Αγίου. ῾Ο μελλοντικός Στάρετς δέν ἀποχωρίσθηκε τήν εἰκόνα αὐτή σέ ὁλόκληρη τή ζωή του. ᾿Εκτός ἀπό τόν Νικόλαο μητέρα του εἶχε καί ἄλλα μικρότερα τέκνα, τά ὁποῖα ἀπέθαναν πρόωρα ἀπό πείνα καί ἀσθένειες.

῾Ο μικρός Νικόλαος εἶχε θερμή καρδιακή σχέση μέ τή μητέρα του. Οἱ προσευχές της καί αὐστηρή ἀνατροφή, πού τοῦ ἔδωσε, τόν προστάτευαν ἀπό πειρασμούς καί συμφορές. Σιγά-σιγά ἐμεγάλωνε καί ἔγινε πράος, ἥσυχος καί εὐλαβής, ἔξυπνος καί φιλομαθής. Λόγῳ τῆς μεγάλης φτώχειας τῆς οἰκογένειάς του ἀναγκάσθηκε νά φοιτήσει ὄχι στό δημόσιο σχολεῖο, ἀλλά στό ἐνοριακό σχολεῖο τοῦ χωριοῦ του, ὅπου ἐφοιτοῦσαν οἱ ἄποροι. ᾿Εκεῖ, λοιπόν, ἔμαθε νά διαβάζει, νά γράφει, νά μετράει καί νά μελετᾶ τό νόμο τοῦ Θεοῦ.

῞Οταν ἔγινε ἕνδεκα ἐτῶν, ἐργάσθηκε στό κατάστημα τοῦ πλούσιου ἐμπόρου Χάμωφ. Λίγο ἀργότερα, ἐνῶ ὁ Νικόλαος ἦταν ἀκόμη πολύ νέος, μητέρα του ἀπέθανε καί ἔτσι ἔμεινε πιά παντελῶς ὀρφανός. ῎Εζησε γιά ἐννέα χρόνια στό σπίτι τοῦ ἐμπόρου. Στίς ἐλεύθερες ὧρες του ἐμελετοῦσε πνευματικά βιβλία καί πήγαινε στήν ἐκκλησία. Τόν διέκρινε πραότητα, μετριοφροσύνη καί καθαρότητα τῆς καρδίας.

᾿Εκεῖνο τόν καιρό ἐζοῦσε στήν Γιελέτς μία σχεδόν ἑκατοντάχρονη μοναχή, μάτιουσκα117 Θεοδώρα, πνευματική θυγατέρα τοῦ ῾Οσίου Τύχωνος τοῦ Ζαντόνσκ († 13 Αὐγούστου). Οἱ κάτοικοι τῆς Γιελέτς εἶχαν τήν εὐλαβή συνήθεια νά τήν συμβουλεύονται σέ ὅλες τίς σημαντικές ἀποφάσεις τους. ῾Ο ἐργοδότης, λοιπόν, τοῦ Νικολάου, πού ἐπληροφορήθηκε ὅτι τοῦ ἑτοίμαζαν ἕνα προξενιό, τόν ἔστειλε σέ αὐτήν νά πάρει εὐλογία γιά τό γάμο. ῾Η γερόντισσα τοῦ εἶπε· «Παιδί μου, πήγαινε στήν ῎Οπτινα στόν Στάρετς ῾Ιλαρίωνα καί αὐτός θά σοῦ πεῖ τί θά κάνεις». ῎Ετσι ὁ Νικόλαος πῆρε τό δρόμο γιά τήν ῎Οπτινα, πού εὑρισκόταν σχετικά κοντά στή γενέτειρά του καί ἦταν τότε ἤδη ξακουστή σέ ὅλη τή Ρωσία.

῾Ο Στάρετς ῾Ιλαρίων τοῦ συνέστησε νά ἐπισκεφθεῖ τόν Στάρετς ᾿Αμβρόσιο. ῾Ο Γέροντας τόν ἐδέχθηκε καί ὁμίλησε μαζί του γιά δυό ὧρες. Μετά ἀπό αὐτή τή συνομιλία ζωή τοῦ Νικολάου ἄλλαξε ξαφνικά. Κατ᾿ οἰκονομίαν Θεοῦ ἀνακάλυψε τήν πραγματική του κλίση.

῾Ο Νικόλαος ἐκτελοῦσε κάθε διακόνημα μέ πολλή ὑπακοή, ταπείνωση καί ζῆλο. ῞Οταν ἀργότερα ἔγινε Στάρετς, ἐπανελάμβανε τό ἀποστολικό παράγγελμα· «Πείθεσθε τοῖς γουμένοις ὑμῶν καί ὑπείκετε. Αὐτοί γάρ ἀγρυπνοῦσιν ὑπέρ τῶν ψυχῶν ὑμῶν ὡς λόγον ἀποδώσοντες. ῞Ινα μετά χαρᾶς τοῦτο ποιῶσι καί μή στενάζοντες. ᾿Αλυσιτελές γάρ ὑμῖν τοῦτο. (Νά πειθαρχεῖτε καί νά ὑπακούετε στούς γουμένους σας. Γιατί αὐτοί ἀγρυπνοῦν χάριν τῶν ψυχῶν σας, ἐπειδή θ᾿ ἀποδώσουν λόγο στόν Θεό γιά σᾶς. ῞Ωστε αὐτό νά τό κάνουν μέ χαρά καί ὄχι ἀναστενάζοντας. Διότι αὐτό θά εἶναι ἐπιζήμιο γιά σᾶς)»118.

Στίς 3 ᾿Απριλίου 1876 ὁ Νικόλαος ἐκάρη ρασοφόρος μοναχός. Μετά ἕνδεκα χρόνια, στίς 14 Μαρτίου 1887, Δύ Κυριακή τῶν Νηστειῶν, ἐκάρη μικρόσχημος καί ἔλαβε τό ὄνομα Νεκτάριος, πρός τιμήν τοῦ ῾Οσίου Νεκταρίου τῆς Λαύρας τοῦ Κιέβου († 29 Νοεμβρίου).

῾Η εἴσοδός του στό ἀγγελικό τάγμα τῶν μοναχῶν τοῦ ἔφερε μεγάλη χαρά. Σέ προχωρημένη λικία θυμόταν· «᾿Επί ἕνα ὁλόκληρο χρόνο ἔνιωθα σάν νά εἶχα φτερά στούς ὤμους μου».

῞Οσο περισσότερο ἀνέβαινε τήν πνευματική κλίμακα, τόσο κατώτερο ἀπό ταπεινοφροσύνη ἐθεωροῦσε τόν ἑαυτό του, τόσο περισσότερο αἰσθανόταν τήν ἀναξιότητά του.

Οἱ Γέροντες, πού ἔβλεπαν τήν πνευματική προκοπή του, ἀπεφάσισαν τή χειροτονία του εἰς διάκονον, πού ἔγινε στίς 19 ᾿Ιανουαρίου 1894 ἀπό τόν ᾿Επίσκοπο ᾿Ανατόλιο, καί εἰς πρεσβύτερον στίς 21 ᾿Οκτωβρίου 1898 ἀπό τόν ᾿Επίσκοπο τῆς Καλούγκα Μακάριο.

῾Ο ῞Οσιος Νεκτάριος ἐδίδασκε στά πνευματικά του παιδιά τήν ταπείνωση καί τήν ὑπομονή, περισσότερο ἀπό ὅλες τίς ἀρετές. Γιά τήν κάθαρση τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου ἐδίδασκε πώς ἐπιτυγχάνεται μέ τήν προσευχή, ὅταν ἱκετεύεις τόν Θεό λέγοντας «Πατέρα μου καί Κύριε τῆς ψυχῆς μου, ἐλέησόν με», ὁ Θεός καθαρίζει τήν ψυχή σου ἀπό τήν ἁμαρτία καί τήν κάνει νύμφη Κυρίου καί ἀδελφή τοῦ Λόγου. Πράγματι ὁ ῞Οσιος ἐδίδασκε σέ ὅλους τήν προσευχή καί ἰδιαίτερα τήν εὐχή τοῦ ᾿Ιησοῦ. Μάλιστα, ὅταν ἐπλησίαζε σοβιετική λαίλαπα, ἐτόνιζε στά πνευματικά του παιδιά· «Σ᾿ αὐτές τίς ἔσχατες μέρες εἶναι καιρός γιά προσευχή. Κατά τή διάρκεια τῆς ἐργασίας σας νά λέτε συνεχῶς τήν εὐχή τοῦ ᾿Ιησοῦ. Στήν ἀρχή μέ τά χείλη, μετά μέ τό νοῦ καί ὕστερα θά εἰσχωρήσει μέσα στήν καρδιά σας».

᾿Επί ἀρκετά χρόνια, μετά τήν ἐπικράτηση τῆς ᾿Οκτωβριανῆς ἐπαναστάσεως, ῎Οπτινα ὑπέμεινε μέ γενναιότητα ὅλες τίς δοκιμασίες, ἀλλά οἱ μέρες τῆς ἁγίας μονῆς ἦσαν πιά μετρημένες. Τήν Κυριακή τῶν Βαΐων τοῦ 1923 ῎Οπτινα ἔκλεισε ὁριστικά. ῾Ο ῞Οσιος Νεκτάριος συνελήφθη καί φυλακίσθηκε στό ἀρτοποιεῖο τῆς μονῆς, πού εἶχε μετατραπεῖ σέ φυλακή. Λίγες μέρες μετά ὁδηγήθηκε στή φυλακή τοῦ Κοζέλσκ καί καταδικάσθηκε χωρίς δίκη σέ θάνατο διά τουφεκισμοῦ. Μετά ἀπό διαμαρτυρίες ὁ ῞Οσιος ἀπελευθερώθηκε στίς 17 ᾿Απριλίου καί ἔζησε ὡς ἐξόριστος σέ ἀγρόκτημα τοῦ Πλόχινο. ᾿Αργότερα, μέ διαταγή τῶν ἀρχῶν τοῦ καθεστῶτος, ἐξορίζεται πιό μακριά, στό χωριό Χόλμισι τῆς ἐπαρχίας Μπριάνσκ. ᾿Εκεῖ ἐδεχόταν τούς ἐπισκέπτες καί πλῆθος ἐπιστολῶν ἀπό ἁπλούς ἀνθρώπους, ἀλλά καί ἀπό μεγάλους ἱεράρχες. ῾Ο ῞Αγιος Πατριάρχης Τύχων τόν συμβουλευόταν διά μέσου ἔμπιστων ἀνθρώπων. ῾Ο ῞Αγιος Θεός εἶχε δωρήσει στόν ῞Οσιο τό διορατικό χάρισμα. ῎Ετσι ὅλοι τόν ἐμπιστεύονταν καί ἔκαναν ὑπακοή στό λόγο του.

῾Ο ῞Οσιος Νεκτάριος ἐκοιμήθηκε, μετά ἀπό ἀσθένεια, τό 1928. ῾Η εἴδηση τῆς κοιμήσεώς του διαδόθηκε ἀστραπιαῖα. Χιλιάδες πιστοί ἄρχισαν νά συρρέουν συνεχῶς ἀπό διάφορες πόλεις στό Χόλμισι.

Τό 1935, κλέφτες ἔσκαψαν τόν τάφο τοῦ ῾Οσίου ψάχνοντας γιά πολύτιμα ἀντικείμενα. ῎Εβγαλαν ἔξω ἀπό τόν τάφο τό φέρετρο, ἔσπασαν τό κάλυμμα καί ἀφοῦ ἔψαξαν καί δέν εὑρῆκαν τίποτε, ἐπαράτησαν τό ἀνοιχτό φέρετρο μαζί μέ τό λείψανο τοῦ ῾Οσίου στηριγμένο σέ ἕνα δένδρο. Μιά ὁμάδα ἀπό ἐργάτες, πού ἐδούλευαν δίπλα στά ἀγροκτήματα, ἔτρεξαν στό κοιμητήριο καί εἶδαν κατάπληκτοι πώς ὁ ῞Οσιος ἦταν ἐκεῖ ἄφθαρτος, ἑπτά ὁλόκληρα χρόνια μετά τήν κοίμηση καί τήν ταφή του. Τό δέρμα του εἶχε τό χρῶμα τοῦ κεριοῦ καί τά χέρια του ἦσαν εὐλύγιστα καί μαλακά. Μία γυναίκα ἔφερε λευκό μεταξωτό ὕφασμα καί ἐκάλυψε τό πρόσωπό του. ῎Επειτα ἔκλεισαν τό φέρετρο καί ἐνταφίασαν τόν ῞Οσιο ψάλλοντας Τρισάγιο. Στίς 16 ᾿Ιουλίου 1989 ἐπραγματοποιήθηκε ἀνακομιδή τοῦ τιμίου λειψάνου τοῦ ῾Οσίου καί ἐπιστροφή του στήν ῎Οπτινα119.

† Τῇ αὐτῇ μέρᾳ, μνήμη τῶν ἁγίων μαρτύρων τῶν μαρτυρησάντων εἰς Μπούτοβον τῆς Ρωσίας.

Τό Μπούτοβο, περιοχή πού βρίσκεται κοντά στή Μόσχα, ἔγινε κατά τήν περίοδο τῆς ᾿Οκτωβριανῆς ἐπαναστάσεως (1917) τόπος μαζικῶν ἐκτελέσεων ᾿Αρχιερέων, Κληρικῶν καί πιστῶν τῆς Ρωσικῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας, πού ἐμαρτύρησαν κατά τά ἔτη τοῦ διωγμοῦ στήν Ρωσία. Μεταξύ τῶν ῾Αγίων Μαρτύρων πού ἐμαρτύρησαν στό Μπούκοβο, καί ἀνέρχονται σέ χιλιάδες, ἦσαν καί δέκα ῞Ελληνες Μάρτυρες120.

† Τῆ αὐτῇ μέρᾳ, εὕρεσις τῶν ἱερῶν λειψάνων τῆς ἁγίας παρθενομάρτυρος Εἰρήνης, ἐν Καρυαῖς τῆς Λέσβου.

Ταῖς αὐτῶν ἁγίαις πρεσβείαις, ὁ Θεός,

ἐλέησον μᾶς. ᾿Αμήν.