ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ  ΠΟΙΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ  ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ   ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ "ΠΟΡΦΥΡΟΓΕΝΝΗΤΟΣ"
ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ
  ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΑΓ. ΒΑΡΒΑΡΑΣ   ΘΕΟΛΟΓΙΚΟ ΟΙΚΟΤΡΟΦΕΙΟ    ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ
Φωνή Κυρίου | Διακονία | Εορτολόγιο | Πολυμέσα

 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΔΟΓΜΑΤΙΚΗ

ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ

ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ

ΒΙΒΛΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

ΤΕΧΝΗ

ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑ

ΚΑΝΟΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ

Τό κήρυγμα τῆς βυζαντινῆς ἱεραποστολῆς καί οἱ ἀπόστολοι τῶν Σλάβων Κωνσταντῖνος (Κύριλλος) καί Μεθόδιος

Β. Ι.Φειδᾶ

Οἱ Θεσσαλονικεῖς ἀδελφοί Κωνσταντῖνος (Κύριλλος) καί Μεθόδιος εἶναι πράγματι δύο ἀπό τάς ἀξιολογωτέρας προσωπικότητας τοῦ Θ' αἰῶνος, τό δέ ὑπ' αὐτῶν ἐπιτελεσθέν μέγα ἱεραποστολικόν ἔργον ἀποτελεῖ μίαν ἀπό τάς λαμπροτέρας σελίδας τῆς Ἱστορίας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως. Πράγματι, δι' αὐτοῦ προσηλυτίσθη εἰς τόν Χριστιανισμόν ὁλόκληρος σχεδόν ὁ κόσμος τῶν Σλάβων καί ἐδέχθη ἐν τῇ ἰδία αὐτοῦ γλώσση τά ἀνεκτίμητα μνημεῖα τοῦ βυζαντινοῦ πνεύματος καί τήν πρώτην γονιμοποίησιν τοῦ βαρβαρικοῦ πνεύματος ἀπό τόν λαμπρόν βυζαντινόν πολιτισμόν (1) .

Οἱ Βίοι τῶν ἱεραποστόλων καί φωτιστῶν τῶν Σλάβων Κωνσταντίνου (Κυρίλλου) καί Μεθοδίου παρέχουν ἀξιολόγους εἰδήσεις διά τό ἐπιτελεσθέν ἔργον, ἀλλά δέν εἶπον εἰσέτι πᾶν, ὅ,τι εἶχον νά εἰποῦν περί τῶν δύο ἀδελφῶν καί τῆς ἐποχῆς των. Ὑπάρχουν εἰσέτι πολλά σημεῖα, τά ὁποῖα παραμένουν σκοτεινά καί ἕτερα, ἅτινα χρήζουν εὐρυτέρας ἔξηγησεως. Μεταξύ των σοβαροτέρων προβλημάτων τῶν Βίων Κωνσταντίνου (Κυρίλλου) καί Μεθοδίου δύναται νά συναριθμηθῆ τό πρόβλημα τῶν πηγῶν των, αἱ ὁποῖαι δέν πρέπει νά περιορισθοῦν μόνον εἰς σλαβικά κείμενα, ἀλλά νά ἀναζητηθοῦν καί εἰς ἀντίστοιχα βυζαντινά. Ἡ εἰσαγωγή τοῦ Βίου τοῦ Μεθοδίου παρουσιάζει μεγάλην ἀναλογίαν περιεχομένου πρός σχετικά βυζαντινά καί σλαβικά κείμενα, τά ὁποῖα ἐμφανίζουν μεγάλην σχέσιν πρός τό Κήρυγμα τῆς Βυζαντινῆς Ἱεραποστολῆς, τοῦ Θ' ἰδίᾳ αἰῶνος, διό καί ἐθεωρήσαμεν ἀναγκαῖον νά ἐξετάσωμεν τό τμῆμα τοῦτο ἐν σχέσει πρός τό Κήρυγμα τῆς Βυζαντινῆς Ἱεραποστολῆς κατά τόν Θ' αἰώνα.

Γεγονός, ὅτι τό Ἱεραποστολικόν Κήρυγμα ἀπετέλει πάντοτε τήν διδασκαλίαν τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία διά τῆς ἀναπτύξεως τῆς ἱεραποστολικῆς δραστηριότητος προσεπάθησε νά συμμορφωθῆ πρός τήν ἐντολήν τοῦ Ἰδρυτοῦ της, ὅστις ἀναλαμβανόμενος εἰς τούς οὐρανούς παρήγγειλεν εἰς τούς μαθητάς του, ἵνα μαθητεύσωσι «πάντα τά ἔθνη» καί «ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς», βαπτίζοντες αὐτούς εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος (2) καί ὁδηγήσωσι τούς βαπτιζομένους εἰς τήν σωτηρίαν. Τό Ἱεραποστολικόν Κήρυγμα, προοριζόμενον «οἷς οὐκ ἀνηγγέλῃ καί οἱ οὐκ ἀκηκόασι» περί Χριστοῦ, περιελάμβανε τάς θεμελιώδεις μόνον ἀληθείας τοῦ Χριστιανισμοῦ.

Κατά τούς ἀποστολικούς λοιπόν χρόνους τό Ἱεραποστολικόν Κήρυγμα ἦτο σύντομος ἔκθεσις τῆς χριστιανικῆς διδασκαλίας, ὁ δέ προσήλυτος ἐγίνετο δεκτός εἰς τό Βάπτισμα μετά βραχείαν ὁμολογίαν πίστεως, ὅπερ προϋποθέτει προηγουμένην τινά διδασκαλίαν, ἧς τό περιεχόμενον δέν ἦτο μέν ἐπακριβῶς καθωρισμένον, ἀλλ' ὅμως ἐγίνετο ὁπωσδήποτε ὑπό τύπον ἐρωτηματικόν ἅμα δέ καί ἀκροαματικόν, περιεστρέφετο δέ περί τάς βιβλικάς προρρήσεις τάς ἀναφερομένας κυρίως εἰς τόν Ἰησοῦν. Ἄλλωστε, σκοπόν εἶχε νά ἀποδείξη εἰς τούς Ἰουδαίους ὅτι ὁ Ἰησοῦς ἦτο ὁ ἀληθής Μεσσίας καί ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ. Τό Ἱεραποστολικόν Κήρυγμα πρός τούς ἐθνικούς ὡρμᾶτο ἀπό τῆς διδασκαλίας περί τῆς ὑπάρξεως ἑνός καί μόνου Θεοῦ, δημιουργοῦ τοῦ παντός καί κατέληγεν εἰς τήν προβολήν τοῦ Ἰησοῦ ὡς Λυτρωτοῦ (3). Κατά τόν φιλόσοφον καί μάρτυρα Ἰουστίνον (4) ἐγίνοντο δεκτοί εἰς τό Βάπτισμα «ὅσοι ἄν πεισθῶσι καί πιστεύσωσιν ἀληθῆ ταῦτα καί βιοῦν οὕτως δύνασθαι».

Προϊόντος ὅμως τοῦ χρόνου καθωρίσθη σαφέστερον καί τό Ἱεραποστολικόν Κήρυγμα. Κατά τόν ἱερόν Αὐγουστίνον, ἡ διδασκαλία ἀγραμμάτου τινός (rudis et indoctus) πρέπει νά γίνηται διά μιᾶς συντόμου ἀνασκοπήσεως τῆς παγκοσμίου ἱερᾶς Ἱστορίας ἀπό τῆς δημιουργίας, τῆς πτώσεως τοῦ ἀνθρώπου, τῆς ἐπί φυλασσομένης σωτηρίας διά τῆς ἐνσαρκώσεως τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ μέχρι τῆς ἐκθέσεως τῶν κατά τήν γέννησιν, τόν σταυρικόν θάνατον, τήν ἀνάστασιν καί ἀνάληψιν τοῦ Χριστοῦ εἰς τούς οὐρανούς, ὅστις ἔπεμψε τό ἅγιον Πνεῦμα, ἵνα διά τῆς χάριτος αὐτοῦ ζῶσιν οἱ πιστεύοντες, ἀσκοῦντες τήν ἀγάπην καί ἀναμένοντες τάς αἰωνίους ἀμοιβάς (5).

Αἱ Ἀποστολικαί Διαταγαί παρέχουν παρεμφερῆ τύπον τοῦ Ἱεραποστολικοῦ Κηρύγματος, ὁ δέ προετοιμαζόμενος διά τό Βάπτισμα ἐδιδάσκετο «τήν περί Ἀγεννήτου γνῶσιν, τήν περί Υἱοῦ μονογενοῦς ἐπίγνωσιν, τήν περί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος πληροφορίαν», «δημιουργίας διαφόρου τάξιν, προνοίας εἱρμόν, νομοθεσίας διαφόρου δικαιωτήρια», «ὅπως ὁ Θεός τούς πονηρούς ἐκόλασεν ὕδατι καί πυρί, τούς δ' ἅγιους ἐδόξασε καθ' ἑκάστην γενεάν», «περί τῆς τοῦ Κυρίου Ἐνανθρωπήσεως, τά περί τοῦ Πάθους αὐτοῦ καί τῆς ἐκ νεκρῶν ἀναστάσεως καί ἀναλήψεως» (6), πρό δέ τοῦ Βαπτίσματος ἀπηγγέλλετο πάντοτε ὑπό τῶν πιστῶν τό Βαπτιστήριον Σύμβολον τῆς πίστεως.

Αἱ δεκαοκτώ Κατηχήσεις τοῦ Κυρίλλου Ἱεροσολύμων, ὡς καί αἱ ἀκολουθήσασαι πέντε μυσταγωγικαί, πείθουν, ὅτι τό περιεχόμενον τοῦ κηρύγματος περιεστρέφετο περί τήν καθ' ὅλου ἐπισκόπησιν τῆς χριστιανικῆς διδασκαλίας ἐπί τῇ βάσει τοῦ Συμβόλου τῆς πίστεως τῆς Α΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου τῆς Νικαίας (325), τό ὁποῖον κατέστη κατά τούς μετέπειτα αἰώνας ὁ ἐσώτατος σκληρός πυρήν καί τό ἐπίκεντρόν τοῦ Ἱεραποστολικοῦ Κηρύγματος πρός τούς ἐγγύς καί τούς μακράν.

Κατά τούς μετά τήν εἰκονομαχικήν ἔριδα χρόνους (727-843), ὁπότε τό Οἰκουμενικόν πατριαρχεῖον Κωνσταντινουπόλεως διά τοῦ μεγαλόπνοου Πατριάρχου Φωτίου (858-867, 877-886) προσεπάθησε καί ἐπέτυχε νά ἀναδιοργανώση τόσο τήν Βυζαντινήν Ἱεραποστολήν, ὅσον καί τό Κήρυγμα τῆς Βυζαντινῆς Ἱεραποστολῆς, τό ὁποῖο εἶχε προφανῶς τυποποιηθῆ εἰς τό ἀκόλουθον σχῆμα:

α΄.  Σύντομος ἀνασκόπησις τῆς παγκοσμίου ἱερᾶς Ἱστορίας, ἤτοι ἀπό τῆς δημιουργίας τοῦ κόσμου καί τῆς πτώσεως τοῦ ἀνθρώπου μέχρι τῆς Ἐνανθρωπήσεως τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, τοῦ σταυρικοῦ τοῦ θανάτου, τῆς ἀναστάσεως καί τῆς ἀναλήψεως αὐτοῦ. Ἐν τῷ τμήματι τούτω ἐτονίζοντο κυρίως ἡ ἀγάπη καί ἡ εὐσπλαγχνία τοῦ Θεοῦ διά τόν κόσμον, ἡ ἐπιφυλασσομένη σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου διά τῆς μελλοντικῆς ἐλεύσεως τοῦ Μεσσίου, ἡ ἐν τῷ προσώπῳ τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐκπλήρωσις τῶν περί Μεσσίου προφητειῶν τῶν προφητῶν τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ἡ διά Ἰησοῦ Χριστοῦ σωτηρία τοῦ ἀνθρωπίνου γένους καί αἱ αἰώνιαι ἀμοιβαί τῶν πιστῶν ἐν τῇ βασιλεία τῶν οὐρανῶν, ὡς καί αἱ αἰώνιαι τιμωρίαι των μή πιστευσάντων ἐν τῇ μελλούση κρίσει.

β΄.  Σύντομος Ἔκθεσις τῆς δογματικῆς διδασκαλίας τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία συνήθως ἐστηρίζετο εἰς τήν ἔκθεσιν τοῦ Συμβόλου τῆς πίστεως μετά τινῶν δογματικῶν ἐπεξηγήσεων. Σύντομος ἐπίσης Ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία ἐστηρίζετο κυρίως εἰς τήν περιληπτικήν ἔκθεσιν τῶν αἰτίων συγκλήσεως καί τῶν δογματικῶν ἀποφάσεων τῶν ἑπτά Οἰκουμενικῶν Συνόδων, δι' ὧν διετηρήθη ἀλώβητος ἡ Ὀρθοδοξία ἐν τῇ πίστει (7).

Ἀναμφισβήτητον εἶναι, ὅτι τό σχῆμα τοῦτο τοῦ Ἱεραποστολικοῦ Κηρύγματος, τό ὁποῖον εἶχε σχεδόν τυποποιηθῆ κατά τόν Θ' αἰώνα, ἀπετέλει τόν εὔπλαστον πυρήνα εἰς τήν διάθεσιν τῶν Βυζαντινῶν ἱεραποστόλων, οἱ ὁποῖοι, ἀναλόγως τῶν ἀντιμετωπιζόμενων συνθηκῶν παρ' ἐκάστῳ λαῷ, ἐπέφερον τροποποιήσεις τινάς ἤ προσθήκας ἤ καί μεταβολάς εἰς τό ἀρχικόν σχῆμα τοῦ κηρύγματος, χωρίς ὅμως νά ἀποσπῶνται παντελῶς ἀπό τοῦ πνεύματος καί τῶν ἐκτιθεμένων ἐν αὐτῷ ἀληθειῶν.

Ἡ προσαρμογή τοῦ κηρύγματος, κατά τάς παρ’ ἑκάστῳ λαῷ ἀνάγκας, ἀπετέλει εὐχερές ἔργον διά τούς Βυζαντινούς ἱεραποστόλους, τά δέ παρεχόμενα στοιχεῖα τῆς χριστιανικῆς διδασκαλίας συνεδέοντο συνήθως μέ τοπικάς παραδόσεις καί ἐλάμβανον ἀφηγηματικόν χαρακτήρα, ἵνα οὕτω καταστοῦν εὐληπτότερα ὑπό τῶν προσηλυτιζομένων βαρβάρων συνήθως λαῶν (8).

Τό ἑνιαῖον λοιπόν Ἱεραποστολικόν Κήρυγμα ἀπετέλει σπουδαίαν ἐπιτυχίαν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, διότι δι' αὐτοῦ ἐπετυγχάνετο ἡ ταχυτέρα δυνατή ἑνιαία Κατήχησις τῶν προσηλυτισθέντων βαρβαρικῶν εἰς τάς βασικάς ἀληθείας τῆς χριστιανικῆς θρησκείας, ἐξησφαλίζετο δέ καί ἡ ἐν τῇ πίστει ἑνότης τῶν ποικιλωνύμων βαρβαρικῶν φύλων, τά ὁποῖα ἐδέχθησαν τόν Χριστιανισμόν ἀπό τήν Βυζαντινήν ἱεραποστολήν καί προεφυλάσσοντο οἱ ἐκασταχοῦ ἱεραπόστολοι ἀπό ἐνδεχομένας ὑπερβολάς ἤ καί πεπλανημένας διδασκαλίας. Αἱ περιφανεῖς ὅμως ἐπιτυχίαι τῆς Βυζαντινῆς Ἱεραποστολῆς κατά τούς Θ' καί Ι΄ αἰώνας ὠφείλοντο ἐν πολλοῖς οὐχί μόνον εἰς τήν δραστηριότητα τῶν βυζαντινῶν Ἱεραποστόλων, ἀλλά καί εἰς τήν προητοιμασμένην μεθοδικήν δράσιν, ἡ ὁποία ὠδήγει τούς βυζαντινούς Ἱεραποστόλους διά τῆς συντομοτέρας ὁδοῦ εἰς τό ποθούμενον ἀποτέλεσμα.

Ὁ ἀπολογισμός τῶν μεγάλων ἐπιτυχιῶν τῆς βυζαντινῆς Ἱεραποστολῆς κατά τόν Θ' αἰώνα προκαλεῖ τόν θαυμασμόν, τό δέ ἐπιτελεσθέν σπουδαῖον ἔργον ἀποτελεῖ τήν ἐπιβράβευσιν τῶν συντόνων ἱεραποστολικῶν προσπαθειῶν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου. Κροάτες, Χάζαροι, Ρῶσοι, Μοραβοί, Βούλγαροι, Σέρβοι, Γεωργιανοί, Ἀβασγοί, Ἀλανοί καί ἄλλοι λαοί ἐδέχθησαν τόν Χριστιανισμόν διά τῶν βυζαντινῶν κυρίως Ἱεραποστόλων καί ὑπήχθησαν διόικητικῶς ὑπό τόν Οἰκουμενικόν Θρόνον τῆς Κωνσταντινουπόλεως.

Βεβαίως, τό δεύτερον ἥμισυ τοῦ Θ' αἰῶνος καλύπτουν διά τῆς εὐρυτάτης Ἱεραποστολικῆς των δράσεως οἱ δύο ἐκ Θεσσαλονίκης ἀδελφοί Κωνσταντῖνος (Κύριλλος) καί Μεθόδιος, οἵτινες ὀρθῶς θεωροῦνται μετά τοῦ Οἰκουμενικοῦ πατριάρχου Φωτίου, οἱ μεγαλόπνοοι ὀραματισταί τῆς ἐντόνου ἱεραποστολικῆς δραστηριότητος ἀπό τῶν μέσων τοῦ Θ' αἰῶνος (9). Ἡ Βυζαντινή Ἱεραποστολή τοῦ Θ' αἰῶνος ἀποτελεῖ συνέχειαν τῆς ἀδιακόπου ἱεραποστολικῆς δραστηριότητος τῆς Ἀνατολικῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας κατά πάντας τους διαρρεύσαντας προηγουμένους αἰώνας, αἱ δέ βασικαί ἄρχαι, αἵτινες ἐπρυτάνευσαν ἐν τῷ παρελθόντι, διετηρήθησαν καί κατά τόν Θ' αἰώνα. Ὁπωσδήποτε ἡ παρατηρουμένη ἱεραποστολική ἀναγέννησις δέν ὠφείλετο μόνον εἰς τόν ἐνθουσιασμόν καί τήν πίστιν τῶν βυζαντινῶν Ἱεραποστόλων, ἀλλά καί εἰς ἕνα βελτιωμένον προγραμματισμόν τῆς ἱεραποστολικῆς δράσεως, εἰς μίαν προσπάθειαν συντόνου μέν, ἀλλά καί ὁμοιογενοῦς δραστηριότητός των εἰς διαφόρους χώρας δρώντων βυζαντινῶν Ἱεραποστόλων, οἱ ὁποῖοι εἰργάζοντο ἐπί τῇ βάσει προδιαγεγραμμένης ἑνιαίας μεθόδου καί ἠκολούθουν διαδικασίαν ἐν πολλοῖς παγίαν.

Πράγματι, οἱ Θεσσαλονικεῖς ἀδελφοί Κωνσταντῖνος (Κύριλλος) καί Μεθόδιος, ἡγέται καί ἐκπρόσωποι τῆς ἀναγεννήσεως ταύτης, ἐτήρησαν ἐν τῇ ἱεραποστολικῇ των δράσῃ τάς καθιερωμένας ἀρχάς τῆς Βυζαντινῆς Ἱεραποστολῆς, αἱ ὁποῖαι ἐθεωρήθησαν ἀπαραίτητοι διά τήν διαμόρφωσιν ἑνός ὁμοιογενοῦς συνόλου πιστῶν μεταξύ των προσηλυτιζομένων βαρβαρικῶν λαῶν, ἠκολούθησαν δέ καί ἐν τῷ Ἱεραποστολικῷ Κηρύγματι τόν ἑνιαῖον τύπον τοῦ Ἱεραποστολικοῦ Κηρύγματος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου. Τό περιεχόμενον λοιπόν τοῦ Κηρύγματος τῶν δύο ἀποστόλων φωτιστῶν τῶν Σλάβων παρέχεται ἐν περιλήψει ὑπό τοῦ βιογράφου τοῦ Μεθοδίου ἐν τῇ εἰσαγωγῇ τοῦ σλαβικοῦ Βίου τοῦ Μεθοδίου, ἔχει δέ ὡς ἀκολούθως:

«Ὁ Θεός, ὁ φιλεύσπλαγχνος καί παντοδύναμος, ὁ ἐκ τοῦ μή ὄντος δημιουργήσας τά πάντα, ὁρατά τέ καί ἀόρατα, ὁ ποιήσας αὐτά τόσον ὡραία, ὥστε θεωρῶν τίς ταῦτα νά ἀναγνωρίζη μερικῶς καί νά ἀνευρίσκη τόν ποιητήν τῶν τοσούτον θαυμαστῶν καί πολλῶν ἔργων· Ἄλλωστε, ἡ μεγαλοπρέπεια καί τό κάλλος τῶν δημιουργημάτων ὁδηγεῖ εἰς τήν δι' αὐτῶν γνῶσιν τοῦ δημιουργοῦ, τοῦ ὑμνουμένου ὑπό τῶν ἀγγέλων, τῶν ἀδόντων τόν τρισάγιον ὕμνον καί λατρευομένου ὑπό ὅλων των Ὀρθοδόξων ἐν τῇ Ἁγίᾳ Τριάδι, Πατρί, Υἱῷ καί Ἁγίῳ Πνεύματι, ἤτοι ἐν τρισίν ὑποστάσεσι, δυναμέναις νά ὀνομασθῶσι καί τρία πρόσωπα, ἀλλ’ ἐν μίᾳ καί μόνῃ θεότητι. Πράγματι, πρό παντός χρόνου, πρό πάσης ὥρας καί πρό παντός ἐνιαυτοῦ ὑπέρ πάντα νοῦν καί ὑπέρ πάσαν ἄυλον ἔννοιαν ὁ ἴδιος ὁ Πατήρ ἐγέννησε τόν Υἱόν, ὡς ἐλέχθη καί ἐν τῇ Σοφία «πρό τοῦ ὅρη γενηθῆναι ἐγέννησά σε».

Καί ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ ὁ αὐτός θεῖος Λόγος εἶπε διά τοῦ καθαροτάτου στόματός του μετά τό σαρκωθῆναι διά τήν ἡμῶν σωτηρίαν ἐπ' ἐσχάτων των ἡμερῶν: «Ἐγώ ἐν τῷ Πατρί καί ὁ Πατήρ ἐν ἐμοί ἐστι». Ἐκ τοῦ αὐτοῦ Πατρός ἐκπορεύεται αὖθις καί τό ἅγιον Πνεῦμα, ὡς ὁ ἴδιος ὁ Υἱός εἶπε τῇ θείᾳ αὐτοῦ φωνῇ: «Τό Πνεῦμα τῆς Ἀληθείας, ὁ παρά τοῦ Πατρός ἐκπορεύεται». Ὁ αὐτός Θεός ἐποίησεν ὁλόκληρον τήν δημιουργίαν, κατά τόν λόγον τοῦ Δαυίδ: «Οἱ οὐρανοί ἐστερεώθησαν τῷ λόγῳ τοῦ Κυρίου καί πᾶσα ἡ ἰσχύς αὐτῶν ἐκ τῆς πνοῆς τοῦ στόματος αὐτοῦ». Ὡς εἶπεν ἐγένοντο, ἐνετείλατο καί ἐδημιουργήθησαν. Πρό παντός ἄλλου δημιουργήματος ἐποίησε τόν ἄνθρωπον ἐκ τοῦ χοός τῆς γῆς, ἐμφυσήσας (εἰς αὐτόν) ἐξ αὐτοῦ τήν ψυχήν διά ζωοποιοῦ πνοῆς καί δούς νοῦν λογικόν καί ἐλευθέραν βούλησιν, ἵνα εἰσέλθη ἐν τῷ παραδείσῳ. Πρός δοκιμασίαν ἔδωκεν εἰς αὐτόν μίαν ἐντολήν, ἵνα καταστῇ ἀθάνατος, ἐάν ἐτήρει ταύτην καί ἵνα ἀποθάνῃ, ἐξ (ἰδίας) βουλήσεως καί οὐχί κατ' ἐντολήν τοῦ Θεοῦ, ἐάν παρέβαινε ταύτην.

Ὁ διάβολος, ἰδών τόν ἄνθρωπον τοσοῦτον τιμηθέντα καί ἀνυψωθέντα εἰς τήν θέσιν, ἐξ ἧς ὁ ἴδιος, ἕνεκα τῆς ἀλαζονείας του, ἐξέπεσεν, ἐνήργησεν ὥστε (ὁ ἄνθρωπος ) νά παραβῆ τήν ἐντολήν, νά ἐκδιωχθῆ ἐκ τοῦ παραδείσου καί νά καταδικασθῆ εἰς τόν θάνατον. Ἔκτοτε δέ ὁ διάβολος ἤρξατο ὀχλῶν καί πειράζων τό ἀνθρώπινον γένος διά παντός εἴδους παγίδων. Ἀλλά ὁ Θεός ἐν τῇ μεγάλῃ (αὐτοῦ) εὐσπλαγχνίᾳ καί ἀγάπη δέν ἐγκατέλιπε τόν ἄνθρωπον μέχρι τέλους. Πάντοτε καθ' ἕκαστον ἔτος ἐξελέξατο ἄνδρας, τῶν ὁποίων τά ἔργα καί τούς ἀγώνας ἀπεκάλυψεν εἰς τούς ἀνθρώπους, ἵνα πάντες στραφοῦν πρός τό καλόν, συμμορφούμενοι πρός αὐτούς· ἐν οἶς ὁ Ἐνώχ, ὅστις πρῶτος ἐτόλμησε νά προφέρη τό ὄνομα τοῦ Κυρίου· εἶτα ὅμως εὐάρεστος γενόμενος τῷ Θεῷ ὁ Ἐνώχ, ἀπέθανε. Εἰς τήν αὐτήν γενεάν ἀνῆκεν ὁ δίκαιος Νῶε, ὅστις ἐν τῇ κιβωτῷ του διεσώθη ἀπό τόν κατακλυσμόν, ἵνα ἡ γῆ πληρωθῇ καί ἐξωραϊσθῇ ἀπό τό δημιούργημα τοῦ Θεοῦ. Ὁ Ἀβραάμ, μετά τήν διαίρεσιν τῶν λαῶν, ὅτε πάντες εἶχον χαθῆ ἐν τῇ πλάνῃ, ἐγνώρισε τόν Θεόν, ἀπεκλήθη φίλος αὐτοῦ καί ἔλαβε τήν ἐπαγγελίαν ταύτην: «ἐνευλογηθήσονται ἐν τῷ σπέρματί σου πάντα τά ἔθνη τῆς γῆς».

Ὁ Ἰσαάκ, ὡς ὁ Χριστός, ὡδηγήθη ἐπί τινός ὅρους ἵνα θυσιασθῇ. Ὁ Ἰακώβ κατέστρεψε τά ξένα εἴδωλα καί εἶδε κλίμακα (ἀναβαίνουσαν) ἀπό τῆς γῆς εἰς τόν οὐρανόν, διά τῆς ὁποίας ἀνέβαινον καί κατέβαινον οἱ ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ. Εὐλογῶν τά τέκνα τοῦ προεφήτευσε περί Χριστοῦ. Ὁ Ἰωσήφ ἐν Αἰγύπτῳ ἐχόρτασε τόν λαόν καί παρουσιάσθη (εὐάρεστος) τῷ Θεῷ. Ὁ Ἰώβ ὁ ἐξ Αὐσίτιδος ἐχαρακτηρίσθη ὑπό τῆς Γραφῆς δίκαιος, ἀψευδής καί ἀνεπίληπτος, ἐκεῖνος. Ὅστις ηὐλογήθη ὑπό τοῦ Θεοῦ, διότι ἐδέχθη τήν συμφοράν καί τήν ὑπέμεινε. Ὁ Μωϋσῆς, μετά τοῦ Ἀαρών, μέλους τῶν ἱερέων τοῦ Θεοῦ, ἀπεκλήθη Θεός τοῦ Φαραώ· κατετρόπωσε τήν Αἴγυπτον, ἐπέτυχε τῆς ἐξόδου τῶν ἀνθρώπων τοῦ Θεοῦ διά φωτεινῆς νεφέλης κατά τήν διάρκειαν τῆς ἡμέρας καί διά στήλης πυρός κατά τήν διάρκειαν νυκτός καί διήρεσε τά ὕδατα τῆς θαλάσσης. (Οὗτοι) διῆλθον ἀβρόχοις ποσῖν, ἀλλ' ἔπνιξε τούς Αἰγυπτίους. Καί ἐν τῇ ἐρήμῳ ἐπότισε δι' ὕδατος τούς ὑστερουμένους τούτου καί ἐχόρτασεν ἔτι καί δι' ἀγγελικοῦ ἄρτου καί διά πτηνῶν. Καί ὡμίλησε τῷ Θεῷ ἐνώπιος ἐνωπίῳ, ὡς εἶναι δυνατόν νά ὁμιλῇ ὁ ἄνθρωπος μετά τοῦ Θεοῦ. Ὁ Ἰησοῦς τοῦ Ναυῆ διένειμε τήν γῆν εἰς τούς ἀνθρώπους τοῦ Θεοῦ, ἀφοῦ πρότερον κατενίκησε τούς ἐχθρούς των. Οἱ Κριταί κατήγαγον ἐπίσης πολλάς νίκας. Ὁ Σαμουήλ, λαβών τήν θείαν χάριν, ἔχρισε τόν βασιλέα καί τόν ἐγκαθίδρυσε διά τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ. Ὁ Δαυίδ ἐποίμανε τούς ἀνθρώπους ἐν εἰρήνῃ καί τούς ἐδίδαξε θεία ἄσματα. Ὁ Σολομῶν, λαβών ἐκ Θεοῦ τήν σοφίαν, περισσότερον πάντων τῶν ἀνθρώπων, συνέθεσε πολλᾶς (καί) καλάς παραβολάς, καίτοι δέν τάς ἐτελείωσε μόνος. Ὁ Ἠλίας ἀπεκάλυψε διά τοῦ λιμοῦ τήν κακίαν τῶν ἀνθρώπων καί ἀνέστησεν ἕνα νεκρόν, ἐπέτυχε δέ νά ρίψη καί πῦρ ἀκόμη ἀπό τόν οὐρανόν καί ἔκαυσε πολλούς ἀνθρώπους. Κατέκαυσε δέ ἀκόμη διά πυρός θαυματουργικοῦ τά θύματα τῶν θυσιῶν καί, φονεύσας τούς παρανόμους ἱερεῖς, εἰσῆλθεν εἰς τόν οὐρανόν ἐπί πύρινου ἅρματος καί ἐπί ἵππων, ἀφοῦ πρότερον ἔδωκεν εἰς τόν μαθητήν (του) διπλοῦν πνεῦμα. Ὁ Ἐλισσαῖος, λαβών τήν μηλωτήν (του), ἐτέλεσε διπλοῦν θαῦμα. Οἱ λοιποί προφῆται, ἕκαστος ἐν τῇ ἰδία αὐτοῦ ἐποχῇ προεφήτευσαν θαυμαστά γεγονότα, τά ὁποῖα ἐπρόκειτο νά συμβοῦν.

Ὁ Ἰωάννης, ὅστις, μετά τούς προγενεστέρους, ὑπῆρξεν ὁ μέγας μεσάζων μεταξύ της Παλαιᾶς καί τῆς Καινῆς Διαθήκης, ὁ βαπτίσας τόν Χριστόν, ἐγένετο μάρτυς καί κῆρυξ διά τούς ἐπιζώντας καί τούς τεθνεώτας. Ὁ Πέτρος καί ὁ Παῦλος, ὡς καί οἱ λοιποί ἀπόστόλοι τοῦ Χριστοῦ, ἀφοῦ διέβησαν ὁλόκληρον τόν κόσμον ὡς ἀστραπή, ἐφώτισαν ὁλόκληρον τήν γῆν. Μετ’ αὐτούς οἱ μάρτυρες ἀπεκάθαρον διά τοῦ αἵματός των τόν ρῦπον καί οἱ διάδοχοι τῶν ἁγίων Ἀποστόλων διά τοῦ Βαπτίσματος τῶν Βασιλέων ἐξηφάνισαν μετά πολλούς ἀγώνας καί πολλάς προσπαθείας τήν εἰδωλολατρίαν.

Ὁ σεπτός Σιλβέστρος, βοηθούμενος ὑπό τριακοσίων δέκα ὀκτώ Πατέρων καί ὑποστηριζόμενος ὑπό τοῦ μεγάλου αὐτοκράτορος Κωνσταντίνου, συνεκάλεσε τήν πρώτην Σύνοδον ἐν Νικαίᾳ. Ἐνίκησε τόν Ἄρειον καί τόν ἀνεθεμάτισεν, (αὐτόν) καί τήν αἵρεσίν του, τήν ὁποίαν ἤγειρε κατά τῆς Ἁγίας Τριάδος, ὡς ἄλλοτε ὁ Ἀβραάμ μετά τῶν τριακοσίων δέκα ὀκτώ δούλων ἐνίκησε τούς Βασιλεῖς καί ἔλαβεν ἀπό τόν Μελχισεδέκ, βασιλέα τῆς Σιδέμ (Σαλήμ), τήν εὐλογίαν, τόν ἄρτον καί τόν οἶνον διότι ἦτο ἱερεύς τοῦ Θεοῦ τοῦ Ὑψίστου .

Ὁ Δάμασος καί ὁ Θεολόγος Γρηγόριος μετά ἑκατόν πεντήκοντα Πατέρων καί ὁ μέγας αὐτοκράτωρ Θεοδόσιος κατωχύρωσαν ἐν Κωνσταντινουπόλει τό ἅγιον Σύμβολον, ἤτοι τό «Πιστεύω εἰς ἕνα Θεόν...» καί ἀφορίσαντες τόν Μακεδόνιον τόν ἀνεθεμάτισαν, (αὐτόν) καί τήν Αἱρεσιν, τήν ὁποίαν ἐκήρυττε κατά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

Ὁ Καιλεστίνος καί ὁ Κύριλλος μετά διακοσίων πατέρων καί ἕνα ἄλλον αὐτοκράτορα εἰς τήν Ἔφεσον ἀπέκοψαν ἐκ ριζῶν τόν Νεστόριον καί ὁλόκληρον τήν Αἱρεσιν, τήν ὁποίαν ἐκήρυττε κατά τοῦ Χριστοῦ.

Ὁ Λέων καί ὁ Ἀνατόλιος, μετά τοῦ Ὀρθοδόξου αὐτοκράτορος Μαρκιανοῦ καί ἑξακοσίων τριάκοντα πατέρων, ἀνεθεμάτισαν ἐν Χαλκηδόνι τήν ἀνοησίαν καί αἵρεσιν τοῦ Εὐτυχοῦς.

Ὁ Βιργίλιος, ὡς καί ὁ εὐσεβῆς Ἰουστίνος καί ἑκατόν ἑξήκοντα πέντε πατέρες, συγκαλέσαντες τήν πέμπτην σύνοδον ...(ἐλλείπουν λέξεις εἰς πάντα τά χειρόγραφα) ἐξετάσαντες κατεδίκασαν.

Ὁ Ἀγάθων, ὁ ἀποστολικός πάπας, μετά διακοσίων ἑβδομήκονταπατέρων καί ὁ σεπτός αὐτοκράτωρ Κωνσταντῖνος εἰς τήν ἕκτην Σύνοδον, ἐπετέθησαν κατά τῶν πολυαρίθμων ταραξιῶν καί (ἐν συμφωνίᾳ) μετά πάντων των πατέρων, ἀφοῦ (τούς) κατεδίωξε, τούς ἀνεθεμάτισεν, ἤτοι τόν Θεόδωρον Φαρᾶν, Σευῆρον καί Πύρρον, Κύρον Ἀλεξανδρείας, Ὀνώριον Ρώμης, Μακάριον Ἀντιοχείας καί τούς ἄλλους ὀπαδούς των. Θεμελιώσαντες δέ τήν χριστιανικήν πίστιν τήν κατωχύρωσαν ἐπί τῆς ἀληθείας».

Τό κείμενον τοῦτο, ὡς παρατίθεται ὑπό τοῦ βιογράφου ἐν τῇ εἰσαγωγῇ τοῦ Βίου τοῦ Μεθοδίου, παρουσιάζει σαφῆ ἀναλογίαν πρός τόν συνήθη τύπον τοῦ Ἱεραποστολικοῦ Κηρύγματος τῆς Βυζαντινῆς Ἱεραποστολῆς, διότι περιλαμβάνει τά τρία κύρια τμήματα τοῦ Ἱεραποστολικοῦ Κηρύγματος, ἤτοι: α) περιληπτικήν Ἔκθεσιν τῆς συντόμου ἱερᾶς Ἱστορίας τῆς ἀνθρωπότητος ἀπό τῆς δημιουργίας μέχρι τῆς πτώσεως τοῦ ἀνθρώπου καί τῆς διά τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ σωτηρίας· β) σύντομον δογματικήν διδασκαλίαν τῆς Ἐκκλησίας καί τό Σύμβολον τῆς πίστεως· γ) σύντομον Ἱστορίαν τῆς Ἐκκλησίας διά τῆς παραθέσεως τῆς ἱστορίας τῶν ἐξ πρώτων Οἰκουμενικῶν Συνόδων.

Ἐν τούτοις, τό κείμενον ἐχρησιμοποιήθη ὑπό τοῦ βιογράφου οὐχί ἐν τῇ ὁλότητι αὐτοῦ, ὁ δέ σκοπός τῆς παραθέσεως τούτου εἰς τόν Βίον τοῦ Μεθοδίου διαφέρει τοῦ σκοποῦ τοῦ Κηρύγματος τῆς Βυζαντινῆς Ἱεραποστολῆς, διό καί οὐδέποτε μέχρι σήμερον ἐσχετίσθη πρός τό κήρυγμα τῆς χριστιανικῆς ἱεραποστολῆς. Γεγονός, ὅτι καί αὐτό τοῦτο τό περιεχόμενον τοῦ Ἱεραποστολικοῦ Κηρύγματος ἀγνοεῖται καί οὐδεμία μέχρι τοῦδε ἀνελήφθη προσπάθεια διά τήν ἀποκατάστασιν τοῦ σταθεροῦ τμήματος τοῦ κηρύγματος τῆς Βυζαντινῆς Ἱεραποστολῆς, τό ὁποῖον ἐχρησιμοποιήθη εἰς πάσας σχεδόν τάς ἱεραποστολάς κατά τούς Θ' καί Ἰ΄ αἰώνας. Προφανῶς, εἶναι ἀναμφισβήτητον, ὅτι τό κείμενον τοῦτο δέν συνετάχθη ὑπό τοῦ βιογράφου τοῦ Μεθοδίου, διότι παρουσιάζει σαφεῖς ἀναλογίας πρός προγενέστερα παρεμφερῆ κείμενα, ὡς τήν Ἐπιστολήν τοῦ Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως ἱεροῦ Φωτίου πρός τόν πρῶτον Χριστιανόν ἡγεμόνα τῶν Βουλγάρων Βόριν, ἐνῶ παράλληλα κείμενα ἀποδεικνύουν, ὅτι τό τμῆμα τοῦτο τοῦ Βίου τοῦ Μεθοδίου ἀποτελεῖ μίαν περίληψιν τοῦ κηρύγματος τῆς Βυζαντινῆς Ἱεραποστολῆς (10).

Ὁ βιογράφος ὅμως τοῦ Μεθοδίου δέν ἐχρησιμοποίησε αὐτούσιον τό κείμενον τοῦ Ἱεραποστολικοῦ Κηρύγματος, ὡς τοῦτο εἶχε συνταχθῆ πρωτοτύπως, ἀλλ' ἠρύσθη ἐκ τοῦ πρωτοτύπου κειμένου τοῦ ἱεραποστολικοῦ τούτου κηρύγματος τά σημεῖα ἐκεῖνα, τά ὁποῖα ἐνδιέφερον τόν βιογράφον εἰς τήν σύνταξιν τοῦ Βίου τοῦ Μεθοδίου. Οὕτω, τό κείμενον τοῦτο, συνδεθέν πρός τήν βιογραφίαν τοῦ Μεθοδίου, ὑπέστη τροποποιήσεις τινάς, καθ' ὅσον δι' αὐτοῦ ὁ βιογράφος προσεπάθησε νά παραλληλίση τόν Μεθόδιον πρός τάς μεγάλας προσωπικότητας τῆς Παλαιᾶς καί τῆς Καινῆς Διαθήκης, ὡς καί τῆς Χριστιανικῆς Ἐκκλησίας, αἱ ὁποῖαι κατά καιρούς ἐγένοντο φορεῖς τῆς θείας ἀποκαλύψεως καί προανήγγειλαν ἤ ἀνήγγειλαν τήν διά τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ σωτηρίαν τοῦ ἀνθρωπίνου γένους. Ὁ Μεθόδιος ἵσταται, κατά τόν βιογράφον του, ἐγγύς των προσωπικοτήτων αὐτῶν, διότι διά τοῦ ἔργου τοῦ ἔγενετο ὁ φωτιστῆς τῶν Σλάβων (11).

Εἶναι ὅμως εὐνόητον, ὅτι διά τοῦ κειμένου τούτου ὁ βιογράφος τοῦ Μεθοδίου δέν ἐσκόπει νά παραθέση τό Κήρυγμα τῆς Βυζαντινῆς Ἱεραποστολῆς, ἀλλά νά κατάταξη καί τόν Μεθόδιον ἐν προοιμίῳ μεταξύ των προσωπικοτήτων τῆς Παλαιᾶς καί τῆς Καινῆς Διαθήκης, αἱ ὁποῖαι ἐγένοντο φορεῖς τῆς θείας ἀποκαλύψεως διό καί ἀρκεῖται εἰς μόνην τήν περιληπτικήν ἀπαρίθμησιν τῶν προσώπων, δι' ὧν ὁ Θεός ἀπεκάλυψε τάς βουλάς αὐτοῦ πρός τήν ἀνθρωπότητα, ἀντί νά παράθεση τήν ἑνιαίαν ἱστορίαν τῆς θείας ἀποκαλύψεως, ἡ ὁποία ἀπετέλει τό πρῶτον μέρος τοῦ Ἱεραποστολικοῦ Κηρύγματος, ἀλλ’ ὅμως τοῦτο πράττει περιληπτικώτατα ὁ βιογράφος τοῦ Κυρίλλου (Κωνσταντίνου) ἐν τῷ Α' κεφαλαίω, ἔνθα περιγράφει συνθετικώτατα τήν Ἱστορίαν τῆς θείας οἰκονομίας, χωρίς ὅμως νά ἀναφέρη ὀνομαστικῶς τάς προσωπικότητας, αἱ ὁποῖαι ἐγένοντο φορεῖς τῆς θείας ἀποκαλύψεως.

Ἐκ τῆς μελέτης τῶν Βίων τοῦ Κωνσταντίνου (Κυρίλλου) καί τοῦ Μεθοδίου καί ἐκ τῆς παραλλήλου ἐξετάσεως τούτων πρός σχετικά κείμενα (Ἐπιστολή τοῦ Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Φωτίου πρός τόν ἡγεμόνα τῶν Βουλγάρων Βόριν καί Παράδοσις διά τό ἐν Χερσώνι Βάπτισμα τοῦ Ρώσου ἡγεμόνος Βλαδίμηρου, 989) (12) ἀγόμεθα εἰς τό εὐλογοφανέστατον συμπέρασμα, ὅτι οἱ βιογράφοι ἤ ὁ βιογράφος τῶν δύο ἐκ Θεσσαλονίκης ἱεραποστόλων ἀδελφῶν ἐχρησιμοποίησαν ὡς μίαν των βασικῶν πηγῶν διά τήν σύνταξιν τῶν Βίων τοῦ Κωνσταντίνου (Κυρίλλου) καί τοῦ Μεθοδίου τό Κήρυγμα τῆς Βυζαντινῆς Ἱεραποστολῆς, τό ὁποῖον προφανῶς εἶχε ἤδη μεταφρασθῆ ὑπό τῶν δύο ἀδελφῶν εἰς τήν παλαιοσλαβικήν ἐκκλησιαστικήν γλώσσαν.

Ὁ βιογράφος ἤ οἱ βιογράφοι παραλλήλως πρός τάς λοιπᾶς πηγᾶς διά τούς Βίους τῶν δύο ἱεραποστόλων τῶν Σλάβων (13) ἐχρησιμοποίησαν καί τό ἑνιαῖον Κήρυγμα τῆς Βυζαντινῆς Ἱεραποστολῆς, ἵνα δι' αὐτοῦ ἀποκαταστήσουν τάς ὁμιλίας κυρίως τοῦ Κωνσταντίνου τοῦ «Φιλοσόφου» (Κυρίλλου) τῶν σλαβικῶν πηγῶν. Εἶναι ὅμως χαρακτηριστικόν, ὅτι εἰς τόν Βίον τοῦ Μεθοδίου δέν περιλαμβάνονται ἐκτενεῖς Ὁμιλίαι, ὡς εἰς τόν Βίον τοῦ Κωνσταντίνου (Κυρίλλου), πιθανώτατα δέ διότι ὁ βιογράφος τοῦ Μεθοδίου, συντάξας ἤ γνωρίζων τό περιεχόμενον τοῦ Βίου τοῦ Κωνσταντίνου, δέν ἠθέλησε νά παράθεση τά αὐτά κείμενα, ἠρύσθη ὅμως ἐκ τοῦ Ἱεραποστολικοῦ Κηρύγματος, ἤτοι ὅ,τι ἐν τῷ Βίῳ τοῦ Κωνσταντίνου εἶχε παραλειφθῆ ἤ ἐλλιπῶς τονισθῆ.

Τό κείμενον, τό ὁποῖον παρατίθεται ὑπό τοῦ βιογράφου, ὡς εἰσαγωγή εἰς τόν Βίον τοῦ Μεθοδίου, συμπληρούμενον ἀπό τά ὑπό τοῦ βιογράφου τοῦ Κωνσταντίνου χρησιμοποιηθέντα τμήματα τοῦ Κηρύγματος τῆς Βυζαντινῆς Ἱεραποστολῆς, δύναται νά παράσχη ἀξιόλογον ἀποκατάστασιν τοῦ Ἱεραποστολικοῦ Κηρύγματος τῶν δύο ἀποστόλων καί φωτιστῶν τῶν Σλάβων. Ἀναλυτικώτερον εἰς τό κείμενον τοῦτο δέον νά προστεθῶσιν, ἐν τῷ οἰκείῳ τόπῳ τῆς εἰσαγωγῆς τοῦ Βίου τοῦ Μεθοδίου, τά ἀκόλουθα τμήματα ἐκ τοῦ Βίου τοῦ Κωνσταντίνου (Κυρίλλου), τά ὁποῖα παρελείφθησαν ἐν τῷ Βίω τοῦ Μεθοδίου, διότι συμπεριελαμβάνοντο ἤδη ἐν τῷ Βίω τοῦ ἀδελφοῦ του:

Τό κεφάλαιον Α' τοῦ σλαβικοῦ Βίου τοῦ Κωνσταντίνου (Κυρίλλου) δέον νά διανθίση τό πρῶτον τμῆμα τῆς εἰσαγωγῆς τοῦ Βίου τοῦ Μεθοδίου, ἔνθα ἀναφέρονται αἱ προσωπικότητες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, αἵτινες ἐγένοντο φορεῖς τῆς θείας ἀποκαλύψεως.

Τό τμῆμα τοῦ κεφαλαίου Ι΄, τό ὁποῖον περιέχει τάς προφητείας τῶν προφητῶν τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης περί τῆς ἐλεύσεως τοῦ Μεσσίου, δέον νά προστεθῆ εἰς τό σημεῖον τῆς εἰσαγωγῆς τοῦ Βίου τοῦ Μεθοδίου, τό ἀναφερόμενον εἰς τούς προφήτας τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης.

Τό τμῆμα τοῦ κεφαλαίου ΙΑ', τό ὁποῖον ἀναφέρεται εἰς τήν μέλλουσαν κρίσιν, δέον νά προστεθῆ εἰς τήν εἰσαγωγήν τοῦ Βίου τοῦ Μεθοδίου, ἐν τῷ σημείῳ ἔνθα τονίζεται τό ἔργον τοῦ Ἰωάννου τοῦ Βαπτιστοῦ, ἀφοῦ ὅμως προηγηθῆ ἡ Ἔκθεσις περί τοῦ ἀπολυτρωτικοῦ ἔργου τοῦ Χριστοῦ διά τοῦ σταυρικοῦ τοῦ θανάτου.

Τά σχετικά ὅμως στοιχεῖα περί τοῦ ἀπολυτρωτικοῦ ἔργου τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἔχουν διανθίσει τμηματικῶς καί ἐπιλεκτικῶς ἀμφότερους τούς Βίους Κωνσταντίνου (Κυρίλλου) καί Μεθοδίου, οὕτως ὥστε ἡ πλήρης ἀποκατάστασις τοῦ κειμένου τῆς διδασκαλίας ταύτης νά καθίσταται δυσχερής.

Τό ἀκολουθοῦν τμῆμα τοῦ κειμένου τῆς εἰσαγωγῆς τοῦ Βίου τοῦ Μεθοδίου δέον νά συμπληρωθῆ διά τῆς μεταφορᾶς τοῦ δογματικοῦ τμήματος, ὅπερ τίθεται ἐν τῇ ἀρχή τῆς εἰσαγωγῆς, ἤτοι εἰς τό σημεῖον ἔνθα ἄρχεται ἡ περίληψις τῆς Ἱστορίας τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων. Πρό τούτων ἐπίσης πρέπει νά τοποθετηθῆ τό κείμενον τοῦ Συμβόλου τῆς πίστεως, τό ὁποῖον παραλείπεται ὑπό τοῦ βιογράφου, ὡς μή ἐξυπηρετοῦν ἐν τῷ Βίῳ τοῦ Μεθοδίου σκοπιμότητά τινα. Ὡσαύτως, ἡ περίληψις τῆς Ἱστορίας τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων, δέον νά συμπληρωθῆ διά τῆς προσθήκης τῶν σχετικῶν εἰδήσεων καί περί τῆς Ζ' Οἰκουμενικῆς Συνόδου, ἡ ὁποία παρελείφθη προφανῶς ὑπό τοῦ βιογράφου, ἀλλ’ ὅμως ὑπῆρχεν πιθανώτατα ἐν τῷ κειμένῳ τοῦ πρωτοτύπου Ἱεραποστολικοῦ Κηρύγματος, τοῦ μεταφρασθέντος εἰς τήν παλαιοσλαβικήν ἐκκλησιαστικήν γλώσσαν ὑπό τῶν δύο ἀποστόλων τῶν Σλάβων.

Τό τμῆμα τοῦτο τῆς εἰσαγωγῆς τοῦ Βίου τοῦ Μεθοδίου παρουσιάζει ὡρισμένας τροποποιήσεις τοῦ πρωτοτύπου κειμένου, αἱ ὁποῖαι ἐγένοντο πιθανώτατα εἰς τό πρωτότυπον παλαιοσλαβικόν κείμενον ὑπό τῶν δύο ἀποστόλων τῶν Σλάβων, κατά τήν μετάφρασιν τοῦ ἑλληνικοῦ κειμένου, ἵνα ἐξυπηρετήσουν σκοπιμότητα τινά· πρόκειται περί τοῦ τονισμοῦ τοῦ ρόλου τοῦ πάπα Ρώμης ἐν ταῖς Οἰκουμενικαῖς Συνόδοις, δεδομένου, ὅτι κεντρικόν πρόσωπον τούτων θεωρεῖται ὁ ἑκάστοτε πάπας Ρώμης, δευτερεῦον δέ πρόσωπον ὁ αὐτοκράτωρ τοῦ Βυζαντίου, ἐνῶ ἀγνοεῖται σχεδόν ὁ καθοριστικός ρόλος τοῦ πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, πράγμα, τό ὁποῖον δέν παρατηρεῖται εἰς τά παράλληλα βυζαντινά (14) ἤ καί σλαβικά κείμενα (15), εἰς τά ὁποῖα τονίζεται ἰδιαιτέρως ὁ ρόλος τοῦ πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως.

Ἐάν ὅμως αἱ τροποποιήσεις αὗται ἐγένοντο ὑπό τῶν δύο ἀποστόλων τῶν Σλάβων, τότε θά πρέπει νά δεχθῶμεν, ὅτι οὗτοι ἐνήργησαν οὕτως, ἵνα ἀποφύγουν τάς ἐνδεχομένας γνωστάς ἀντιδράσεις τῶν πληγέντων ἐκ τοῦ ἔργου τῆς Βυζαντινῆς Ἱεραποστολῆς φράγκων ἱεραποστόλων, οἱ ὁποῖοι ἠδύναντο νά διασύρουν σκοπίμως τό ἔργον τῶν δύο ἀδελφῶν παρά τῷ πάπᾳ Ρώμης. Ἄλλωστε, θέμα ἀναγνωρίσεως πρωτείου ἐξουσίας εἰς τόν πάπαν Ρώμης δέν ὑπῆρχε διά τούς δύο ἀδελφούς, οἱ ὁποῖοι προσεπάθησαν, διά παντός μάλιστα τρόπου, νά ἀποφύγουν ρῆξιν πρός τόν πάπαν, δεδομένου, ὅτι θά ἐδυσχέραινε σοβαρῶς τό ἔργον των, διό καί ἐκινήθησαν μέ ἐκπλήσσουσαν δεξιότητα μεταξύ Ἀνατολῆς καί Δύσεως, δρῶντες ὡς ἁγνοί κήρυκες τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Χριστοῦ (16).

Πέραν ὅμως τῶν θεμελιωδῶν τούτων στοιχείων τοῦ Κηρύγματος τῆς Βυζαντινῆς Ἱεραποστολῆς, τά ὁποῖα παρελείφθησαν καί ἐν τοῖς Βίοις τῶν δύο Θεσσαλονικέων ἀδελφῶν καί φωτιστῶν τῶν Σλάβων Κωνσταντίνου (Κυρίλλου) καί Μεθοδίου, ὑπῆρχε προφανῶς καί ἀνεξάρτητος τις παράδοσις ἐν Βυζαντίῳ τόσο περί τῆς ὑπεροχῆς τοῦ Χριστιανισμοῦ ἔναντι τῶν ἄλλων Θρησκειῶν (Μωαμεθανισμοῦ, Ἰουδαϊσμοῦ), ὅσον καί τῆς Ὀρθοδοξίας ἔναντι τῆς Ρωμαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία ἐχρησιμοποιεῖτο ὑπό τῶν βυζαντινῶν Ἱεραποστόλων, ἀναλόγως τῶν ἀναγκῶν παρ' ἑκάστῳ λαῷ (17), καίτοι ἡ ἱεραποστολική δρᾶσις αὐτῶν ἠσκεῖτο εἰς χώρας τῆς κανονικῆς δικαιοδοσίας τοῦ παπικοῦ θρόνου.

Οὕτω, πιθανώτατα καί αἱ ἐν τῷ κεφαλαίῳ ΣΤ' τοῦ σλαβικοῦ Βίου τοῦ Κωνσταντίνου (Κυρίλλου) προβαλλόμεναι συζητήσεις τοῦ φιλοσόφου Κωνσταντίνου μετά τῶν Ἀράβων, δέον νά ἐλήφθησαν ἐκ τῆς παραδόσεως ταύτης, ὡς καί αἱ συζητήσεις τοῦ «Φιλοσόφου» μετά τῶν Ἑβραίων καί τῶν Μωαμεθανῶν ἐν Χαζαρίᾳ, αἱ ὁποῖαι παρέχονται ἐν τοῖς Η', Θ', Ι΄ καί ΙΑ' κεφαλαίοις τοῦ Βίου τοῦ Κωνσταντίνου (Κυρίλλου). Παρόμοια παράδοσις φαίνεται, ὅτι ὑπῆρχεν ἐν Μοραβίᾳ καί διά τήν ὑπεροχήν τῆς Ὀρθοδοξίας ἔναντι τῆς πίστεως τῆς Ρωμαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας καί τῆς πίστεως τῶν Φράγκων, ἡ ὁποία μνημονεύεται μόνον ἐν τῷ Ε' κεφαλαίῳ τοῦ Βίου τοῦ Μεθοδίου. Παραλλήλως, ἀποτελεῖ γεγονός ἀναμφισβήτητον, ὅτι ἡ ἀπολογία τοῦ «Φιλοσόφου» ὑπέρ τῆς χρησιμοποιήσεως τῆς σλαβικῆς γλώσσης ἐν τῇ λατρείᾳ καί ἐναντίον τῆς θεωρίας περί τῶν τριῶν ἱερῶν γλωσσῶν, ἥτις περιλαμβάνεται ἐν τοῖς κεφαλαίοις ΙΕ' καί ΙΣΤ' τοῦ σλαβικοῦ Βίου τοῦ Κωνσταντίνου (Κυρίλλου), παρελήφθη ὑπό τοῦ βιογράφου ἀπό σχετικόν ἀνεξάρτητον κείμενον (18). Εἶναι ἀπορίας ἄξιον διατί ὁ βιογράφος ἤ οἱ βιογράφοι τῶν δύο ἀποστόλων τῶν Σλάβων Κωνσταντίνου (Κυρίλλου) καί Μεθοδίου ἐχρησιμοποίησαν μεταξύ των ἄλλων πηγῶν διά τήν σύνταξιν τῶν δύο Βίων καί τό Κήρυγμα τῆς Βυζαντινῆς Ἱεραποστολῆς. Τοῦτο δύναται νά ἑρμηνευθῆ καί ἐκ τοῦ εἰδικοτέρου χαρακτῆρος τοῦ Ἱεραποστολικοῦ Κηρύγματος κατά τόν Θ' αἰώνα. Τό κείμενον τοῦ Ἱεραποστολικοῦ Κηρύγματος, ὡς προελέχθη, παρουσιάζεται ἑνιαῖον, σταθερόν καί πάγιον κατά τόν Θ' αἰώνα, αἱ δέ γενόμεναι τροποποιήσεις τῶν βυζαντινῶν Ἱεραποστόλων ἀναφέρονται μόνον εἰς λεπτομερείας τινάς τοῦ βασικοῦ κειμένου, ἐν τῷ ὁποίῳ ἐξετίθετο ἡ περιληπτική περιγραφή τῆς Ἱστορίας τοῦ κόσμου καί τῆς ἀνθρωπότητος ἀπό τῆς δημιουργίας μέχρι τῆς ἀπολυτρώσεως τοῦ ἀνθρωπίνου γένους διά Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἤτοι ἡ δογματική διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας, ἐπί τῇ βάσει τοῦ Συμβόλου τῆς πίστεως καί τῆς ἱστορίας τῶν ἑπτά Οἰκουμενικῶν Συνόδων.

Εἶναι λοιπόν εὐνόητον, ὅτι ὁ βιογράφος ἤ οἱ βιογράφοι τῶν δύο ἀποστόλων τῶν Σλάβων, ἔστω καί ἄν ἦσαν ἀκόλουθοι τούτων ἐν τοῖς διαφόροις ἀποστολαῖς, δέν θά ἠδύναντο νά ἀπομνημονεύσουν λεπτομερῶς πάσας τάς διεξαχθείσας ἐν ἑκάστῃ ἀποστολῇ συζητήσεις. Ἐν τούτοις, αἱ παρεχόμεναι εἰδήσεις ἐν τῷ Βίῳ τοῦ Κωνσταντίνου (Κυρίλλου) παρουσιάζουν μεγάλην καί λεπτομερῆ σχετικήν ἐνημέρωσιν. Προφανῶς, ὁ βιογράφος ἤ οἱ βιογράφοι κατέφυγον εἰς τό ἑνιαῖον καί πάγιον Ἱεραποστολικόν Κήρυγμα καί εἰς τάς σχετικάς ἀνεξαρτήτους παραδόσεις, αἵτινες παρεῖχον, ὡς ἔγγιστα, τό πνεῦμα τῶν διεξαχθεισῶν συζητήσεων.

Πιθανώτατα τό καθιερωμένον, ἑνιαῖον καί πάγιον κήρυγμα τῆς Βυζαντινῆς Ἱεραποστολῆς εἶχε ἤδη μεταφρασθῆ ὑπό τῶν δύο Θεσσαλονικαίων ἀδελφῶν εἰς τήν παλαιοσλαβικήν ἐκκλησιαστικήν γλώσσαν καί εἶχεν ὑποστῆ ἀπαραιτήτως ὅλας τάς ἀναγκαίας τροποποιήσεις καί συμπληρώσεις, ὁ δέ βιογράφος ἤ οἱ βιογράφοι ἐκ τῆς μεταφράσεως ταύτης ἤντλησαν τά παρεχόμενα ἐν τοῖς Βίοις στοιχεῖα, τά ὁποῖα ἐθεώρουν ἀπαραίτητα διά τήν πληρεστέραν Ἔκθεσιν τῶν Βίων τῶν δύο ἀποστόλων τῶν Σλάβων.

Ἐκ τῶν ἐν τοῖς πρόσθεν λεχθέντων δύναται τίς νά ἀχθῇ εὐλόγως καί σαφῶς εἰς τά ἀκόλουθα σημαντικά συμπεράσματα:

α΄. Τό κήρυγμα τῆς Βυζαντινῆς ἱεραποστολῆς ἀπετέλεσε μίαν των βασικῶν πηγῶν διά τήν συγγραφήν τῶν Βίων τοῦ Κωνσταντίνου (Κυρίλλου) καί τοῦ Μεθοδίου.

β΄. Ὁ βιογράφος ἤ οἱ βιογράφοι τῶν Βίων τοῦ Κωνσταντίνου (Κυρίλλου) καί τοῦ Μεθοδίου ἤντλησαν ἐκ τοῦ ἑνιαίου κατά τόν Θ' αἰώνα κηρύγματος τῆς Βυζαντινῆς ἱεραποστολῆς, ἵνα καλύψουν τάς ἀνάγκας διά τήν πληρότητα τῶν συνταχθέντων Βίων τῶν Ἀποστόλων τῶν Σλάβων καί νά τονίσουν τούς ἄγωνας ὧν διά τήν διάδοσιν τοῦ χριστιανισμοῦ.

γ΄. Τό κήρυγμα τῆς Βυζαντινῆς ἱεραποστολῆς ἐχρησιμοποιήθη ἐλευθέρως ὑπό τοῦ βιογράφου ἤ τῶν βιογράφων, διό καί παρουσιάζεται διασπορά ἐν τοῖς Βίοις τῶν σχετικῶν τμημάτων τοῦ κηρύγματος.

δ΄. Οἱ Ἀπόστολοι τῶν Σλάβων ἐχρησιμοποίησαν τό ἑνιαῖον κήρυγμα τῆς Βυζαντινῆς ἱεραποστολῆς κατά τόν Θ' αἴωνα, πιθανώτατα δέ οἱ ἴδιοι μετέφρασαν τοῦτο εἰς τήν παλαιοσλαβικήν ἐκκλησιαστικήν γλώσσαν.

Συνεπῶς, τό κήρυγμα τῆς Βυζαντινῆς Ἱεραποστολῆς κατά τόν Θ' αἰώνα περιελάμβανε τρία βασικά, ἀναγκαῖα καί καθιερωμένα τμήματα, ἤτοι: α) περίληψιν τῆς ἱερᾶς Ἱστορίας ἀπό τῆς δημιουργίας τοῦ κόσμου μέχρι τῆς διά Ἰησοῦ Χριστοῦ ἀπολυτρώσεως τοῦ ἀνθρωπίνου γένους, β) περιληπτικήν δογματικήν διδασκαλίαν τῆς Ἐκκλησίας, ἐπί τῇ βάσει τοῦ Συμβόλου τῆς πίστεως Νικαίας-Κωνσταντινουπόλεως, καί γ) σύντομον Ἱστορίαν τῶν ἑπτά Οἰκουμενικῶν Συνόδων. Τούτων ἠδύνατο νά προταχθῆ ἀνεξάρτητος παράδοσις τόσον περί τῆς ὑπεροχῆς τοῦ Χριστιανισμοῦ ἔναντί των ἄλλων θρησκειῶν (Μωαμεθανισμοῦ, Ἰουδαϊσμοῦ), ὅσον καί τῆς Ὀρθοδοξίας ἔναντι τοῦ Ρωμαιοκαθολικισμοῦ ἤ καί συνδυασμοῦ ἀμφοτέρων.

Ὑπό τήν προοπτικήν λοιπόν αὐτήν, ἡ ἀποκατάστασις τοῦ ἐν Μοραβία χρησιμοποιηθέντος τύπου τοῦ Ἱεραποστολικοῦ Κηρύγματος ὑπό τῆς Βυζαντινῆς Ἱεραποστολῆς δέν δύναται νά ἐπιτευχθῆ πλήρως καί ἀκρίτως ἐπί τῇ βάσει μόνον, ἤτοι τῶν Βίων τῶν Θεσσαλονικέων ἀδελφῶν, ἤτοι τοῦ Κωνσταντίνου (Κυρίλλου) καί τοῦ Μεθοδίου, διότι τά ὑπό τοῦ βιογράφου ἤ τῶν βιογράφων χρησιμοποιηθέντα ἀποσπάσματα ἔχουν τροποποιηθῆ καί διασπαρῆ ἐν ἀμφοτέροις τῆς Βίοις τῶν δύο ἀποστόλων τῶν Σλάβων.

Οἱ Θεσσαλονικεῖς λοιπόν ἀδελφοί καί ἀπόστολοι τῶν Σλάβων Κύριλλος (Κωνσταντῖνος) καί Μεθόδιος, προερχόμενοι ἐκ τῶν κόλπων τῆς Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας καί ἀσκηθέντες εἰς τό μεγάλο καί περίφημον μοναστικόν κέντρον ἐν Ὀλύμπῳ τῆς Βιθυνίας, τό ὁποῖον εὐρίσκετο ἐν μεγάλη ἀκμῇ κατά τόν Θ' αἰώνα καί ἐπήνδρωσε πολλάς ἱεραποστολάς τοῦ Βυζαντίου παρά τοῖς βαρβαρικοῖς λαοῖς, ἐγαλουχήθησαν εἰς τάς ἀρχάς τῆς ἀκμαίας ἀναδιοργανωθείσης Βυζαντινῆς Ἱεραποστολῆς καί ἐχρησιμοποίησαν τόν ἑνιαῖον τύπον τοῦ Ἱεραποστολικοῦ Κηρύγματος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, μετά τῶν παραλλήλων μάλιστα ἀνεξαρτήτων διαλόγων, τούς ὁποίους ἠδύνατο νά χρησιμοποιῆ ἡ Βυζαντινή Ἱεραποστολή ἀναλόγως τῶν παρουσιαζομένων ἐκασταχοῦ ἀναγκαίων συνθηκῶν.

Τό καθιερωμένο λοιπόν κήρυγμα τοῦτο, μεταφράσαντες οἱ Θεσσαλονικεῖς ἀδελφοί ἀπόστολοι τῶν Σλάβων Κύριλλος (Κωνσταντῖνος) καί Μεθόδιος εἰς τήν παλαιοσλαβικήν ἐκκλησιαστικήν γλώσσαν, προσέφερον εἰς τούς νεωστί προσηλυτισθέντας βαρβαρικούς λαούς τῆς Παννονίας καί Μοραβίας τάς ἀπαραιτήτους συμπεπυκνωμένας γνώσεις περί τῆς νέας θρησκείας, αἱ ὁποῖαι ἐξησφάλιζον τήν ὀρθοδοξίαν αὐτῶν ἐν τῇ πίστει χρησιμοποιηθέν δέ τό κήρυγμα τοῦτο ὑπό τῶν βυζαντινῶν Ἱεραποστόλων καί ἐν Βουλγαρία, βραδύτερον δέ καί ἐν Ρωσίᾳ, συνέβαλε τά μέγιστα εἰς τήν ἀναντίρρητον ὑποστήριξιν τῆς ἐθνικῆς, θρησκευτικῆς, πνευματικῆς καί κοινωνικῆς ἑνότητας ὁλοκλήρου σχεδόν τοῦ σλαβικοῦ κόσμου ἐν τῇ αὕτη πίστει κατά τούς ὑπ' ὄψιν τουλάχιστον αἰώνας.


ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

(1)Ἡ μελέτη αὕτη ἀποτελεῖ περίληψιν εὐρυτέρας ἐργασίας περί τοῦ κηρύγματος τῆς βυζαντινῆς ἱεραποστολῆς, τοῦ ὁποίου τό περιεχόμενον ἀποκαθίσταται διά τῆς παραλλήλου ἐξετάσεως βυζαντινῶν καί σλαβικῶν πηγῶν. Ἐν τῇ μελέτη ταύτῃ δέν παρατίθενται λεπτομερῶς τά πολλαπλά ἐπιχειρήματα ὑπέρ τῆς διατυπουμένης θέσεως, ἕνεκα τοῦ λίαν περιωρισμένου χρόνου, καθ' ὅν συνετάχθη.

(2) Ματθ. 28, 18-20. Ἰω, 20-, 21-23. Πράξ. 1, 7-8.

(3) Πράξ. Ἀποστ. 17, 24-31.

(4) Α΄Ἀπολογία, 61.

(5) PL 49, 316.

(6) Ἀποστολικαί Διαταγαί VII, 39.

(7) Πέραν τοῦ γεγονότος, ὅτι τό σχῆμα τοῦτο τοῦ Ἱεραποστολικοῦ Κηρύγματος ἀποτελεῖ τήν φυσικωτέραν διδασκαλίαν τῶν προσηλυτιζομένων εἰς τόν Χριστιανισμόν βαρβάρων, δεδομένου, ὅτι παρέχει τάς θεμελιώδεις ἀληθείας τῆς χριστιανικῆς διδασκαλίας, ἤ δημιουργηθεῖσα ἤδη ἀπό τοῦ Δ' αἰῶνος παράδοσις περί τόν τύπον αὐτόν τοῦ Ἱεραποστολικοῦ Κηρύγματος ἔβαινεν ὁλοέν συμπληρουμένη, ἰδία διά τῆς προσθήκης τῆς ἱστορίας τῶν δογματικῶν Ὅρων τῶν ἑπτά Οἰκουμενικῶν Συνόδων. Οὕτως, κατά τόν Θ' αἰώνα, εὑρισκόμεθα πρό ἑνός παγίου καί ἑνιαίου Κηρύγματος τῆς Βυζαντινῆς Ἱεραποστολῆς, τό ὁποῖον ἐχρησιμοποιήθη ἐν πάσαις σχεδόν ταῖς ἱεραποστολαῖς τοῦ Οἰκουμενικοῦ πατριαρχείου κατά τούς Θ' καί Ι΄ αἰώνας καί ἀπέδωκεν ἄριστους καρπούς. Βεβαίως ἡ ἀποκατάστασις τοῦ Ἱεραποστολικοῦ τούτου Κηρύγματος προσέκρουε εἰς πολλαπλά προβλήματα, διότι οὐδαμού φέρεται ὡς ἴδιον ἔργον ἀλλ’ ὅμως τόσον αἱ βυζαντιναί, ὅσον καί αἱ σλαβικαί πηγαί παρέχουν σαφῆ στοιχεῖα, δυνάμενα νά ὁδηγήσουν εἰς τήν ἀποκατάστασιν καί τοῦ πρωτοτύπου κειμένου.

Ἐκ τῶν βυζαντινῶν πηγῶν ἀναντίρρητα στοιχεῖα παρέχει ἡ Ἐπιστολή τοῦ Πατοιάρχου Κωνσταντινουπόλεως Φωτίου πρός τόν πρῶτον χριστιανόν ἡγεμόνα τῶν Βουλγάρων Βόριν ( PG 102, 629-657), ἐν ᾗ ὁ Οἰκουμενικός πατριάρχης παρέχει τήν «πρός τό θεῖον ἀπλανῆ καί σωτήριον χειραγωγίαν», «ἥν πρώτη καί μόνη χαρίζεται τῆς καθαρᾶς καί ἀμωμήτου πίστεως ἠμῶν τῶν Χριστιανῶν ἡ μάθησις καί μυσταγωγία, ἥν καί προσδιόρίζει ὡς ἀποτελούμενην ἀπό τήν ἔκθεσιν τοῦ Συμβόλου τῆς πίστεως καί τῆς ἱστορίας τῶν ἑπτά Οἰκουμενικῶν Συνόδων: «Ἐν ᾧ (δώρῳ) τῆς ἀχράντου καί καθαρᾶς ἠμῶν πίστεως τό ἱερόν καί θεοσοφόν ἐντάξαντες μάθημα (Σύμβολον πίστεως), τάς ἑπτά ἁγίας καί Οἰκουμενικάς συνόδους, οἰονεῖ χαρακτᾶς τίνας καί περιβόλους οὔσας τοῦ θείου τούτου καί ὀρθοδόξου μαθήματος, σαφεῖ καί συντόμῳ λόγῳ συμπαρατιθέμεθα». Ἀκολουθεῖ ἡ Ἔκθεσις τοῦ Συμβόλου τῆς πίστεως Νικαίας –Κωνσταντινουπόλεως καί ἕπεται ἡ Ἱστορία τῶν ἑπτά Οἰκουμενικῶν Συνόδων. Περαίνων δέ τήν ἔκθεσιν τῆς ἱστορίας τῶν ἑπτά Οἰκουμενικῶν Συνόδων, τονίζει:

«Αὐτή τῆς πίστεως ἡμῶν τῶν Χριστιανῶν ἡ καθαρά καί ἀμώμητος Ὁμολογία· αὕτη τῆς ἀχράντου καί εἰλικρινοῦς λατρείας ἡμῶν, καί τῶν περί αὐτήν σεπτῶν μυστηρίων, ἡ θεόσοφος μυσταγωγία...ταύτην προσήκει καί τήν ὑμετέραν σύνεσιν ἤδη, πρός τόν ἡμέτερον κλῆρον τῆς εὐσέβειας ἀφορώσαν, εἰλικρινεῖ διαθέσει, καί γνώμης εὐθύτητι καί ἀδιστάκτῳ πίστει ἀποδέχεσθαι καί στέργειν καί μήτε δεξιά, μηδέ ἀριστερά, μηδέ ἐπί βραχύ ταύτης ἀποκλίνειν. Τοῦτο γάρ τῶν Ἀποστόλων τό Κήρυγμα, τοῦτοι τῶν Οἰκουμενικῶν συνόδων τό φρόνημα. Διό οὐ μόνον σεαυτόν φρονεῖν οὕτω δεῖ καί (τό) δοξάζειν, ἀλλά καί τούς ὑπό σέ τεταγμένους εἰς τό αὐτό τῆς ἀληθείας φρόνημα χειραγωγεῖν, καί πρός τήν αὐτήν καταρτίζειν πίστιν, καί μηδέν τῆς τοιαύτης σπουδῆς καί ἐπιμελείας ἠγεῖσθαι τιμιώτερον».Ἐν τῇ ἐπιστολῇ τοῦ Οἰκουμενικοῦ πατριάρχου Φωτίου ἐλλείπει τό πρῶτον μέρος τοῦ Ἱεραποστολικοῦ Κηρύγματος, διότι προφανῶς ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης ἠθέλησε νά παράσχη ἀναλυτικωτέραν Ἔκθεσιν τοῦ δευτέρου καί τοῦ τρίτου μέρους, ἐν οἷς περιλαμβάνεται ἡ δογματική διδασκαλία τῆς χριστιανικῆς Ἐκκλησίας, πλήν ὅμως καθίσταται διά τῆς Ἐπιστολῆς σαφές, ὅτι μόνον ὁ τύπος αὐτός ἀπετέλει ἐν Βυζαντίῳ τήν Ὁμολογίαν πίστεως, ἥτις καί ἐχρησιμοποιήθη ἐν τῷ Ἱεραποστολικῷ Κηρύγματι παρά πᾶσι σχεδόν τοῖς βαρβάροις λαοῖς.

(8) Ἐν τῷ πρώτῳ Ρωσικῷ Χρονικῷ τοῦ ΙΑ΄ αἰῶνος, τό ὁποῖον ἀπεδόθη εἰς τόν ρῶσον μοναχόν Νέστορα, διεσώθη ἐκτενέστατη παράδοσις περί τό Βάπτισμα τοῦ Ρώσου ἡγεμόνος Βλαδίμηρου εἰς τόν Χριστιανισμόν, ἥτις ἔχει κατανεμηθῆ εἰς τρία τμήματα. Ὑπό τό ἔτος 6494 (886) παρατίθεται ἡ παράδοσις περί τῶν ἀποστολῶν πρός τόν ρῶσον ἡγεμόνα Βλαδίμηρον ἀπό τούς μωαμεθανούς Βουλγάρους τοῦ Κάμα, τούς ρωμαιοκαθολικούς Φράγκους, τούς ἀσπασθέντας τόν Ἰουδαϊσμόν Χαζάρους καί τούς Ὀρθοδόξους Βυζαντινούς, οἱ ὁποῖοι ἐζήτησαν τήν ὑπό τοῦ Βλαδίμηρου ἀποδοχήν τῆς ἰδίας Θρησκείας ἑκάστης ἀποστολῆς. Ἐν τῷ τμήματι τούτω δίδεται μεγαλύτερα προτίμησις εἰς τόν Ἕλληνα «Φιλόσοφον» Κωνσταντίνον (=Κυρίλλου), ὅστις διά μακρῶν ἐκθέτει τήν παγκόσμιον ἱστορίαν ἀπό τῆς δημιουργίας τοῦ κόσμου μέχρι τῆς διά Ἰησοῦ Χριστοῦ ἀπολυτρώσεως τοῦ ἀνθρωπίνου γένους.

Ὑπό τό ἔτος 6945 (987)παρατίθεται παράδοσις τίς, καθ' ἥν ὁ Βλαδίμηρος ἀπέστειλεν ἀποστολήν πρός τούς μωαμεθανούς Βουλγάρους τοῦ Κάμα, πρός τούς Φράγκους καί πρός τούς Βυζαντινούς, ἡ ὁποία κατέληξεν εἰς τό συμπέρασμα, ὅτι ὁ βυζαντινός Χριστιανισμός ὑπερέχει πάσης ἄλλης θρησκείας καί ὁμολογίας. Ἡ παράδοσις αὕτη εὔρηται καί ἑλληνιστί συντεταγμένη, καί δή καί ἐν ἀναφορά πρός τόν προσηλυτισμόν τῶν Ρώσων παρά Μigne, PG 113, 304-310, εἶναι δέ ἔργον συνταχθέν οὐχί βραδύτερόν τοῦ ΙΑ' αἰῶνος. Τέλος, ὑπό τό ἔτος 6496 (988) παρέχεται ἡ παράδοσις περί τοῦ ἐν Χερσώνι Βαπτίσματος τοῦ Βλαδίμηρου, ὅστις μετά τό βάπτισμα κατηχήθη ὑπό τῶν βυζαντινῶν ἱεραποστόλων διά τῆς Ἐκθέσεως τοῦ Συμβόλου τῆς πίστεως καί τῆς συντόμου Ἱστορίας τῶν ἑπτά Οἰκουμενικῶν Συνόδων (Πόβιεστ Βρέμεννυχ Λιέτ, ἔτη 6494, 6495, 6496).

Οὕτως, ἐν τῷ Ρωσικῷ Χρονικῷ παρέχεται ἑνιαῖον το κήρυγμα τῆς βυζαντινῆς Ἱεραποστολῆς, ἀλλά συνδεδυασμένον μετ' ἄλλων στοιχείων, ὡς τῆς ἀνεξαρτήτου παραδόσεως περί τῆς ὑπεροχῆς τοῦ βυζαντινοῦ Χριστιανισμοῦ ἔναντί των ἄλλων θρησκειῶν καί ἱστορικῶν, μυθικῶν καί ἁγιογραφικῶν στοιχείων περί τοῦ Χριστιανοῦ Ρώσου ἡγεμόνος Βλαδίμηρου. Ὁ προσδοθεῖς ἀφηγηματικός χαρακτήρ εἰς τό Κήρυγμα, διά τῶν παρεμβλήτων τούτων στοιχείων, καθίστα πράγματι εὐκολωτέραν τήν δογματικήν διδασκαλίαν διά τούς κιεβινούς ρώσους τοῦ Ι' καί ΙΑ' αἰῶνος. Ἡ μέθοδος αὕτη ἠκολουθήθη σχεδόν πάντοτε ὑπό τῶν Βυζαντινῶν Ἱεραποστόλων (Βλέπε καί Ρωσική Βιβλιογραφία:Λιχάτσεφ, Ρούσσκιε Λιετόπισι, Μόσχα 1947 σ. 72 ἐξ. Ἰστρίν, Ρεντάξιι Τολκόβοϊ Παλέι, Πετρούπολις 1907. Νικόλσκυ, Κβοπρόσου ὄμπ Ἰστότσνικαχ λιετοπίσνοβο σκαζάνιγια ὁ Βλαντιμίρε, ἐν Χριστιάνσκοε Τστένιε (Ἰούνιος 1902). Τοῦ αὐτοῦ, Ματεριάλυ ντλιά ποβρεμένναβο σπίσκα ρούσσκιχ πισατέλεϊ ἰ ἴχ σοτσινένιι, Πετρούπολις 1906, σ. 6-16. Α. Σαχμάτωφ, Ραζυσκάνιγια ὁ ντρεβνεϊσιχ ρούσσκιχ λιετοπίσνυχ σβόνταχ (1908). Τοῦ αὐτοῦ, Πόβιεστ Βρέμεννυχ Λιέτ (1916). Λαμάνσκυ, Σλαβιάνσκοε Ζίτιε Κίριλλα ἰ κάκ ρελιγκιόζνο ἐπιτσέσκοε προϊζβεντένιε ἰ κάκ ἱστοριτσέσκι ἰστότσνικ (1915) κ.α.

( 9 ) Dvornik, The Photian Schism. History and Legend, Cambridge 1948. Τοῦ αὐτοῦ , Les Slaves, Byzance et Rome au IX siècle, Paris 1926. Les legends du Constantin et de Methode vues de Byzance, Prague 1933. Grivec, Konstanin und Method. Lehrer der Slaven, Wiesbaden 1960. Dobrovsky, Cyril und Method, Pragues 1823. Περαιτέρω βιβλιογραφία βλ . Ἰλίνσκιι , Ὄπιτ σιστεματίτσεσκοι Κιριλλο - Μετοντ , Μπιμπιογραφιι , Σόφια 1934 καί Grivec, ἔνθ ἅ .

(10) PG 102, 629- 657. Πόβιεστ Β ρ έμεννυχ, ἔτη 6494, 6495, 6496.

( 11 ) Κ ε φ . Β΄ τοῦ Βίου τοῦ Μεθοδίου παρά Dvornik, Les Legendes de Constantin et de Methode, p. 384. « Ὑπῆρξε πράγματι ἴσος πρός τίνας ( τῶν ὑψηλῶν τούτων προσωπικοτήτων ), ὀλίγον ὑποδεεστέρας ἄλλων καί ὑπέρτερος ἄλλων εἰσέτι , ὑπερτερῶν ἔναντί των ρητόρων διά τῆς δρατηριότητός τοῦ καί ἔναντι τῶν δραστηρίων διά τοῦ λόγου του ...».

(12) Grivec, Konstantin und Method, 241- 257, ἔνθα καί παρέχεται εὐρεία βιβλιογραφική ἐνημέρωσις ἐπί τῶν πηγῶν .

(13) PG102, 628A - 696A.

(14) PG 102, 629- 657.

15. (Povest Vrem. Lat.) Πόβιεστ Βρέμεννυχ Λιέτ , ἔτος 6496.

16. Grivec, Konstantin und Method, zwischen Ost und West, Die Welt der Slaven 3 (1958) 225- 231 · 228-231.

17. (Povest Vrem. Lat.) Πόβιεστ Βρέμεννυχ Λιέτ , ἔτος 6494, 6495 καί PG 113, 304-310.

18. Grivec, Konstantin und Method, 73-77.

Για ενημέρωση σχετικά με τα νέα, τις εκδηλώσεις, τις εκδόσεις και το έργο μας παρακαλούμε συμπληρώσετε τα παρακάτω στοιχεία. Για τους όρους προστασίας δεδομένων δείτε εδώ.