ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ  ΠΟΙΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ  ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ   ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ "ΠΟΡΦΥΡΟΓΕΝΝΗΤΟΣ"
ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ
  ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΑΓ. ΒΑΡΒΑΡΑΣ   ΘΕΟΛΟΓΙΚΟ ΟΙΚΟΤΡΟΦΕΙΟ    ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ
Φωνή Κυρίου | Διακονία | Εορτολόγιο | Πολυμέσα

 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΔΟΓΜΑΤΙΚΗ

ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ

ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ

ΒΙΒΛΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

ΤΕΧΝΗ

ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑ

ΚΑΝΟΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ

 

Mια ορθόδοξη πρόταση για την υπέρβαση του Φονταμενταλισμού ή περί της ευθύνης της Ευρώπης

Μητροπολίτου Φαναρίου Αγαθαγγέλου,
Γενικού Διευθυντού Αποστολικής Διακονίας
της Εκκλησίας της Ελλάδος

Μέσα από τις αλληλοσυγκρουόμενες καταστάσεις της πολιτικής επιδιώκεται η μεταχείριση της θρησκείας για τη στήριξη προσωπικών, εθνικιστικών, φυλετικών, διεθνών στρατηγικών και άλλων συμφερόντων. Δυστυχώς, οι θρησκείες όχι μόνον υποκύπτουν, πολλές φορές, στους αθέμιτους σχεδιασμούς της διεθνούς πολιτικής, αλλά εξαρτούν και θεωρούν την πολιτική προοπτική ενός τόπου κάτω από μία συγκεκριμένη ερμηνεία των θρησκευτικών αληθειών. Είμαστε μάρτυρες μιας δαιμονικής καταστάσεως βίας και τρομοκρατίας. Άνθρωποι χάνονται, δολοφονούνται ανυποψίαστοι, πεινάνε, ασθενούν, φοβούνται. Η θάλασσα έγινε νεκροταφείο ελπίδων και ο άνεμος δεν κοπάζει. Πού λόγος για τη χαρά της ζωής, το δικαίωμα στη ζωή, το θείο δώρο της ειρήνης, την αμοιβαιότητα και την αλληλεγγύη που δίνουν νόημα στην καθημερινή βιοτή και την ύπαρξή μας;

Αυτή η σχέση Φονταμενταλισμού και πολιτικής γίνεται πιο έκδηλη στην περίπτωση των χωρών εκείνων που, αφ' ενός μεν έζησαν την οδυνηρή εμπειρία της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας και την οικονομική εισβολή της Δύσης και, αφ' ετέρου αντιμετώπισαν τα φλέγοντα προβλήματα (οικονομικά, κοινωνικά και ταυτότητας) που προέκυψαν στην μετα-αποικιακή και σύγχρονη εποχή και εμπόδισαν τη δυνατότητα εξέλιξης και ανάπτυξης μιας πολιτικής ιδεολογίας που θα εκφράζει και θα αγκαλιάζει όλες τις ανάγκες του ανθρώπου και θα συμβάλει στη λύτρωση από την πόλωση ανάμεσα στο πρόσωπο και την ιστορία.

Κρίνεται ως τραγικό το γεγονός ότι οι Φονταμενταλιστές, μέσα από τη συνύπαρξη μιας φονταμενταλιστικής και θρησκευτικής πραγματικότητας, παρά την έντονη διακήρυξή τους περί εμμονής και προσήλωσης στα παλαιά σχήματα, δεν έχουν καμιά δυσκολία στο να υιοθετήσουν πράξεις και μεθόδους (πολιτικές, οικονομικές, οργανωτικές) δανεισμένες από το «εχθρικό» στρατόπεδο, προκειμένου να καλλιεργήσουν τον φανατισμό, τη μισαλλοδοξία, τον ανταγωνισμό, την κατοχή και αναίρεση του ανθρωπίνου προσώπου, τη θρησκευτική ανελευθερία.

Μία, λοιπόν, από τις σημαντικότερες προκλήσεις σε πανανθρώπινο επίπεδο είναι η υπέρβαση του Φονταμενταλισμού. Η προσπάθεια για την υπέρβαση του Φονταμενταλισμού χρειάζεται να είναι πολύπλευρη. Οι αρνητικές συνέπειες των πράξεων και των παραλείψεων (συνειδητών ή μη) του παρελθόντος πρέπει να αποτελέσουν αφετηρία και αφορμή ειλικρινούς αυτοκριτικής διαθέσεως, κατανοήσεως και αλληλογνωριμίας.

Οφείλουμε να λάβουμε σοβαρά υπ' όψη ότι οι Φονταμενταλιστές κατ' ουσίαν όχι μόνον αρνούνται την προσπάθεια για την υπέρβαση του φαινομένου, αφού χρησιμοποιούν θεσμικούς μοχλούς της κρατικής εξουσίας ή χρησιμοποιούνται από αυτούς, διαιρούν τις Θρησκείες και τις Εκκλησίες, αντιτάσσουν, απολυτοποιούν και επιτίθενται, συγχέουν και ταυτίζουν την πίστη και τις εκφράσεις της και απονεκρώνουν την παράδοση, αλλά πάνω από όλα υποδουλώνουν την ελευθερία της συνείδησης, την ιστορική μνήμη και καταρρακώνουν, με ένα ολοκληρωτικό τρόπο, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, αφού ο Φονταμενταλισμός στερείται οντολογίας και διακρίνεται για τη δεοντολογία και την ηθικολογία.

Η χρήση της ανθρώπινης λογικής μπορεί να βοηθήσει, κατά πρώτον, στην απεμπόληση νοσηρών στοιχείων, τα οποία καθιστούν την επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων με διαφορετικές πεποιθήσεις δύσκολη. Ωστόσο μοναδικός δρόμος για να επιτευχθεί αυτό είναι ο διάλογος, η προσέγγιση αλλήλων, η κατανόηση μεταξύ των Θρησκειών και του κόσμου, ώστε να υπάρχουν προοπτικές συνεργασίας, ειρηνικής συνύπαρξης και κοινής μαρτυρίας για πανανθρώπινα αγωνιώδη αιτήματα και αναζητήσεις. Απαραίτητες προϋποθέσεις αυτού του διαλόγου είναι η αμοιβαία αναγνώριση της ισοτιμίας, του δικαιώματος στην ετερότητα, όπως αυτή πηγάζει από τις θρησκευτικές, πολιτισμικές και εθνικές παραδόσεις, ο αλληλοσεβασμός, η ειλικρινής συμμετοχή και διάθεση για την ειρηνική συνύπαρξη.

Οι σχέσεις των Χριστιανικών Εκκλησιών για μια ειλικρινή συνεργασία, αλληλογνωριμία και αλληλοσεβασμό, δύνανται να ενισχύσουν τα μέγιστα στην προσπάθεια υπέρβασης του Φονταμενταλισμού. Αυτό απαιτεί συνεχή προσπάθεια και ωρίμανση του διαλόγου. Οι Εκκλησίες καλούνται να εργασθούν με εντιμότητα και ειλικρίνεια για την υπέρβαση πολιτικών ή παραπολιτικών καταστάσεων, των προσηλυτιστικών διαθέσεων του εθνοφυλετισμού. Η οικουμενικότητα δεν καταλύει, αλλά διατηρεί την ταυτότητα των λαών· η αμοιβαία γνωριμία δεν οδηγεί σε θρησκευτικό συγκρητισμό, αλλά σε σεβασμό και ένα πλουραλισμό, για τον οποίο θα πρέπει να υπάρχει το μέτρο κρίσης και αξιολόγησης.

Στην καλλιέργεια του διαλόγου και των προσπαθειών για την υπέρβαση του Φονταμενταλισμού σημαντικό ρόλο μπορεί να παίξει και η πολιτική των κρατών, όταν ακριβώς επιτρέπει και αναγνωρίζει σε κάθε θρησκευτική κοινότητα το δικαίωμα να ζήσει σύμφωνα με τις δικές της παραδόσεις, σεβόμενη τον συνάνθρωπο και τους νόμους του κράτους. Για το λόγο αυτό, η Πολιτεία οφείλει να προστατεύει ενεργά το ατομικό δικαίωμα της ελευθερίας της θρησκευτικής συνειδήσεως στα πλαίσια της αρχής της ανεξιθρησκείας, που αποτελεί πανανθρώπινο όραμα, και όχι να ακολουθεί τη λογική «των μονομερών εκπτώσεων» που αρνείται ουσιαστικά βασικά στοιχεία του αξιακού γίγνεσθαι και της αυτοσυνειδησίας των λαών και ιδιαίτερα αυτά που αποτελούν συστατικά στοιχεία της κοινής χριστιανικής παράδοσης της ευρωπαϊκής ιστορίας.

Γνωρίζουμε ότι οι σχέσεις θρησκείας και πολιτικής είναι αναπόφευκτες στην ιστορία των λαών, αλλά οι Εκκλησίες και τα άλλα θρησκεύματα (οι ενδιαφερόμενες πλευρές), οφείλουν να έχουν καθαρή συνείδηση για τη σχέση τους με το κράτος και την πολιτική, να την επανακαθορίσουν ή να την επανεκτιμήσουν. Δεν πρέπει οι Θρησκείες να υποτάσσονται στις πολιτικές επιδιώξεις και σκοπιμότητες ή να χρησιμοποιούν οποιαδήποτε θεσμική - πολιτική παρέμβαση για μία αθέμιτη και βίαιη επιβολή της πίστεώς τους.

Όσον αφορά στο διάλογο μεταξύ Ορθοδοξίας και Ισλάμ, θεωρούμε ότι, παρά τα πολλά σημεία διαφοροποιήσεως, η Ορθόδοξη Εκκλησία επιθυμεί μία ειρηνική συνύπαρξη με τον ισλαμικό κόσμο και η διάθεσή της αυτή πηγάζει από κοινές ιστορικές εμπειρίες. Ο διάλογος αυτός αφορά στην αντιμετώπιση όλων των θεμάτων που έχουν άμεση σχέση με τα κοινά ανθρώπινα δικαιώματα. Η εκδήλωση ενός απομονωτισμού εκ μέρους του ευρωπαϊκού κόσμου και των Εκκλησιών έναντι του Ισλάμ θα καλλιεργήσει το έδαφος για την ανάπτυξη ενός Φονταμενταλισμού στο βαθμό που, μεταξύ άλλων, όχι μόνο θα αποθαρρύνει κάθε διάθεση για προσέγγιση των ενδιαφερόμενων μερών, αλλά θα οξύνει τις αντιπαραθέσεις και θα καλλιεργήσει την εχθρότητα.

Η οικουμενικότητα για την Ορθοδοξία δεν είναι όρος εδαφικός, αλλά η κατάλυση των ανθρωπίνων φραγμών στην Καινή Κτίση της Βασιλείας του Θεού. Ο Θεός, ο Οποίος σαρκούται, υποφέρει, ανίσταται και αναλαμβάνεται στους ουρανούς για τη σωτηρία του ανθρώπου, μας καλεί να διαλεχθούμε, όχι για να αναιρέσουμε ή να αρνηθούμε, αλλά για να υπερβούμε το φαινόμενο του Φονταμενταλισμού. Δυστυχώς, η οικουμενικότητα της Ορθοδοξίας τρομάζει τις ασθενικές συνειδήσεις των Φονταμενταλιστών, οι οποίοι δεν μπορούν να ερμηνεύσουν τα μηνύματα των γεγονότων, παρ' όλα τα συγκλονιστικά δεδομένα και να δουν ότι το μόνο αντίδοτο στην κρίση των καιρών δεν είναι ο Φονταμενταλισμός και οι παθολογικές του εκφράσεις, αλλά η οικουμενικότητα και ο διάλογος. Η ευχαριστιακή αναφορά της Εκκλησίας μας προσφέρει τον Χριστό, Αυτόν που σαρκώθηκε και προσέλαβε στην υπόστασή Του όλον τον κόσμο και η μετοχή στο Σταυρό και την Ανάστασή Του αποτελεί την ουσιαστική πράξη για την υπέρβαση του Φονταμενταλισμού. Εν τέλει, εάν η πρόσδεσή μας στην παράδοση δεν πάψει να είναι αυτοδικαιωτική παρελθοντολογία και η παράδοση δεν γίνει ο φορέας του προφητικού χαρίσματος, φωτίζοντας το παρόν με τα εσχατολογικά φώτα του μέλλοντος, τότε αυτή η παράδοση θα αντιγράψει, θα « κοπιάρει» με πνεύμα νεκρότητας στοιχεία του παρελθόντος και η καρδιά μας θα αδυνατεί να σχηματίσει την εικόνα του Θεού και την εικόνα του ανθρώπου (όπως ακριβώς συμβαίνει και στον αισθητικό φονταμενταλισμό) και να διαλεχθεί μαζί τους. Αυτή είναι πλέον και η μεγάλη ευθύνη της Χριστιανικής Ευρώπης που έχει πληγώσει ψυχικά τους πολίτες της, που καλλιεργεί τον κυνισμό ενός κόσμου χωρίς Θεό στον οποίο δεσπόζει μόνο η δύναμη και το κέρδος, που μεταδίδει τα αξιακά κριτήρια κατεστραμμένα, ώστε η διαφθορά και η ασυλλόγιστη δίψα για εξουσία να θεωρούνται κάτι το αυτονόητο.

Για ενημέρωση σχετικά με τα νέα, τις εκδηλώσεις, τις εκδόσεις και το έργο μας παρακαλούμε συμπληρώσετε τα παρακάτω στοιχεία. Για τους όρους προστασίας δεδομένων δείτε εδώ.