Εμβολιασμοί - Μεταμοσχεύσεις

Παν. Ι. Μπούμη
Ομότ. Καθηγητή Παν/μίου Αθηνών

Το άρθρο αυτό γράφεται ασφαλώς για όλους τους σκεπτόμενους και προβληματιζόμενους ανθρώπους, αλλά ειδικότερα απευθύνεται στη μερίδα εκείνη των χριστιανών ή μη, οι οποίοι προβληματίζονται με το εάν είναι ορθό και ηθικό να χρησιμοποιούνται ανθρώπινα κύτταρα από εκτρωθέντα έμβρυα για τον πειραματισμό και για την προετοιμασία και παραγωγή εμβολίων με σκοπό την προφύλαξη από διάφορες ασθένειες και επί του προκειμένου από τον κορωνοϊό (COVID -19).

Για τη σχετική τοποθέτησή μας θα προβούμε προηγουμένως και θα αναφερθούμε σε ένα αναλογο ή παράλληλο προβληματισμό: Επιτρέπονται και είναι ηθικώς ορθό να χρησιμοποιούμε για μεταμόσχευση όργανα, τα οποία λαμβάνουμε από κλινικά ή εγκεφαλικά νεκρούς ανθρώπους; Εδώ πρέπει να διασαφήσουμε ότι εγκεφαλικά νεκρός θεωρείται εκείνος, του οποίου ο εγκέφαλος είναι «νεκρός», αλλά η καρδιά συνεχίζει να εργάζεται ίσως και με μιά μηχανική υποστήριξη. Αντιθέτως καρδιακά νεκρός ή πραγματικά νεκρός θεωρείται εκείνος, του οποίου η καρδιά έχει πάψει να πάλλει και μάλιστα προ αρκετών ωρών.

Εδώ επίσης πρέπει να αναφερθώ και στο εξής γεγονός: Προ ετών συγκλήθηκε στην Αθήνα ένα επιστημονικό συνέδριο, στο οποίο συμμετείχαν γιατροί, βιολόγοι και άλλοι σχετικοί ὑγειονομικοί παράγοντες. Σ' αυτό το συνέδριο κλήθηκα και εγώ, επειδή ίσως γνώριζαν ότι είχα γράψει ένα βιβλίο περί των μεταμοσχεύσεων (Μεταμοσχεύσεις. Προβληματισμοί - Θεολογική θεώρηση, έκδ. «Επτάλοφος», Ἀθήναι 1999) κατόπιν προσκλήσεως-προτροπής για γνωμοδότηση του Οικουμενικού Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου. Στο συνέδριο αυτό χωρίστηκαν οι μετέχοντες σε δύο μερίδες. ’λλοι ήταν υπέρ των μεταμοσχεύσεων, επειδή θεωρούσαν ότι ο εγκεφαλικός θάνατος είναι πλήρης θάνατος, και άλλοι ήταν κατά των μεταμοσχεύσεων, επειδή θεωρούσαν ότι δεν είναι σίγουρα ο εγκεφαλικός θάνατος τέλειος-πραγματικός θάνατος.

Σε κάποια στιγμή με κάλεσε ο προεδρεύων του συνεδρίου για να εκφράσω και εγώ τη γνώμη μου, αν πρέπει να προβαίνουμε σε λήψη μοσχευμάτων από άνθρωπο, όταν έχουμε μόνο εγκεφαλικό θάνατο και αν και πότε έχουμε φόνο. Τους απάντησα, για να πάρω θέση και να εκφέρω γνώμη σύμφωνα με τη χριστιανική ηθική και τους κανόνες της Εκκλησίας, δηλαδή για να διατυπώσω νομοκανόνα δικαίου, πρέπει πρώτα η ιατρική επιστήμη να καταλήξει πότε έχουμε πράγματι θάνατο. Φυσικά αλλιώς θα κινδύνευα να κατηγορηθώ ότι προέτρεξα της αρμόδιας επιστήμης και ως «παντογνώστης» και καθόρισα αναρμοδίως πότε έχουμε θάνατο, πότε δηλαδή επέρχεται ο πραγματικός θάνατος και επομένως δεν έχουμε ευθύνη για τέλεση φόνου κατά τη λήψη σωματικού οργάνου από τον ενδεχομένως θανόντα δότη.

Αυτά τα γράφω για μία κατ' αναλογία αντιμετώπιση του προβλήματος της παρασκευής των εμβολίων και των εμβολιασμών, όταν φυσικά οι κυτταρικές σειρές λαμβάνονται από νεκρά έμβρυα. Εφόσον τα έμβρυα είναι νεκρά, θα έλεγε κανείς ότι υπάγονται στην περίπτωση των καρδιακά νεκρών σωμάτων για την μεταμόσχευση οργάνων από αυτά και επομένως δεν έχει ή δεν συμμετέχει στην ευθύνη για τη θανατωση ανθρώπου, δηλαδή την ενοχή διαπράξεως φόνου.

Ο προηγούμενος συλλογισμός και η αναλογία έχει κάποια βάση, όταν τα νεκρά έμβρυα δεν εκτρώθηκαν για τη δημιουργία εμβολίων, αλλά η έκτρωση έγινε, επειδή το ήθελαν οι γονείς ή το επέβαλλαν οι γιατροί για διάφορους ιατρικής φύσεως λόγους. Όταν όμως η έκτρωση γίνεται ειδικώς για τη λήψη κυτταρικών σειρών και την παρασκευή εμβολίων, τότε ευχερώς μπορεί να ισχυριστεί κάποιος την ύπαρξη ηθικής ευθύνης και ενοχής. Στην περίπτωση αυτή άμεση ευθύνη και ενοχή έχουν οι γονείς του εμβρύου και οι συμπράξαντες γιατροί. Έμμεση δε ευθύνη και συμμετοχή στην ενοχή έχουν και όσοι εμβολιαστουν μετά από μία τέτοια ανήθικη-«φονική» διαδικασία και πράξη παραγωγής του σχετικού εμβολίου. Φυσικά συμμετέχουν στην ενοχή και ευθύνη, όταν γνωρίζουν ότι τα εμβόλια προήλθαν από μιά τέτοια ενέργεια.

Κατόπιν τούτων θα λέγαμε συμπερασματικώς ότι δεν πρέπει να θεωρούν τους εαυτους τους ενόχους σε συμμετοχή εκτρώσεων (φόνων), εφόσον οι παραγωγοί των εμβολίων αυτών δηλώνουν και βεβαιώνουν ότι τα εμβόλια δεν έγιναν από ειδικώς πρός το σκοπό αυτό εκτρωθέντα έμβρυα, αλλά από προϋπάρχοντα εκτρωμένα έμβρυα, των οποίων η έκτρωση έγινε για άλλους λόγους. Πολύ περισσότερο το επιχείρημα αυτό ενισχύεται, όταν μάλιστα για τον εμβολιασμό αυτό έχουμε και τη συγκατάθεση και προτροπή της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας, δηλαδή τη συγκατάθεσή της, ίσως και την ευλογία της, για μιά τέτοια πράξη εμβολιασμού. Αυτή άλλωστε είναι αρμόδια για το δεσμείν και λύειν αμαρτίας των μελών της Εκκλησίας.

Σημείωση: Φυσικά αυτά που γράφουμε ανωτέρω δεν έχουν καμμία σχέση με την υποχρεωτικότητα ή μη του εμβολιασμού ή και με την ελευθερία του κάθε προσώπου να αποφασίσει το τι θα κάνει για τον εαυτό του. Υποχρέωση όμως μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι έχουν οι πολίτες να διενεργούν διαγνωστικούς ελέγχους ανιχνεύσεως του κορωνοϊού ιδίως σε εκείνα τα μέρη, στα οποία νοσηλεύονται πολλοί ασθενείς και σε χώρους όπου συγκεντρώνονται για να εργαστουν ή να σιτιστουν πολλοί άνθρωποι. Κάποια αναλογα μέτρα μετά όμως από πολλή διεπιστημονική (π.χ. ιατρική-νομική) μελέτη και συζήτηση ίσως μπορούν να ληφθούν ως προς τον εμβολιασμό αυτών που υπηρετουν ή εργάζονται σε πολυσύχναστους χώρους με κίνδυνο να μολύνουν άλλους συνανθρώπους τους. Όμως αυτά τα μέτρα είναι θέμα μιας ευνομούμενης πολιτείας και όχι της Εκκλησίας. Και ας μην ξεχνάμε ότι στην πραγματική δημοκρατία η ελευθερία ενός προσώπου φθάνει και σταματάει εκεί όπου αρχίζει να κινδυνεύει η ελευθερία καθώς και τα δικαιώματα ενός άλλου ή άλλων προσώπων. Και επιπροσθέτως ο σκοπός όλων οφείλει να είναι η ειρήνευση και η ομόνοια του πληρώματος της Εκκλησίας και του συνόλου των μελών της πολιτείας.