´Aγιος πρωτομάρτυρας Στέφανος

Βρίσκεται στην εκκλησία του Α΄ Δημοτικού Νεκροταφείου της Κέρκυρας. Είναι έργο του Μιχαήλ Δαμασκηνού (γύρω στο 1590). Ανατυπώνεται εδώ από τις «Εικόνες της Κέρκυρας» ( Αθήνα, 1990, του Ακαδημαϊκού Π. Βοκοτόπουλου, εικ. 31). Σε πρώτο επίπεδο έχουμε το Στέφανο. Είναι νέος διάκονος ντυμένος με τη διακονική του στολή: λευκό στιχάριο με κόκκινη φόδρα και κόκκινο οράριο με κεντημένα σ' αυτό λουλούδια. Νέο και χωρίς γένεια τον θέλει και η «Ερμηνεία»: «Στέφανος, νέος, αγένειος, διάκονος» σ. 152. Είναι γονατιστός σε στάση προσευχής ατενίζοντας τον ουρανό, τον Κύριό του, περιτυλιγμένο από σύννεφο και περιτριγυρισμένο από ιταλίζοντα αγγελάκια. Δύο άλλοι άγγελοι, σε βυζαντινή σχεδίαση αυτοί, μεταφέρουν την ανταπόκριση του Κυρίου στην προσευχή του δούλου του: ο ένας έτοιμος να τον στεφανώσει με «τόν ἀμαράντινον τῆς δόξης στέφανον» και ο άλλος με καλυμμένα τα χέρια του για να παραλάβει την ψυχή του πρωτομάρτυρα.

Το πρόσωπο του αγίου Στεφάνου, παρ' όλη τη σχεδίασή του κατά ιταλικά πρότυπα, δείχνει αυτό που ήταν την ώρα του μαρτυρίου του: καρτερικό, ατάραχο, ειρηνικό και φωτεινό. « Ἀντί θλίψεως αἴνεσιν, ἀντί πόνων ἀπόλαυσιν, ἀντί σκότους ἔλλαμψιν σοι δεδώρηται ὁ Ἀθλοθέτης ὁ δίκαιος» (στ΄ στιχηρό προσόμοιο του εσπερινού).

Πίσω από τον ένδοξο ´’γιοςγιο οι φονιάδες του και ο απαθής όχλος που επικροτούσε τη θανάτωση του Στεφάνου. Αριστερά τρεις Εβραίοι με βίαιες κινήσεις λιθοβολούν το νεαρό διάκονο. Η ιταλική τεχνοτροπία επέτρεψε στο Δαμασκηνό να παραστήσει ρεαλιστικά τις μορφές, τις διαθέσεις και την αγριότητα των δημίων. Τα πρόσωπα είναι μοχθηρά, έκδηλο το μίσος για το θύμα, η κακουργία στην έντασή της- όλα σε αντίθεση με τη γαληνεμένη και ωραία μορφή του Στεφάνου.

Δεξιά μια ομάδα στρατιωτών και άλλων- προφανώς γραμματέων και Φαρισέων- παρακολουθούν την μακάβρια σκηνή. Ο αξιωματικός με απλωμένο το δεξί του χέρι προστάζει έτσι τους δήμιους για τις κινήσεις τους συμμετέχοντας μαζί με τους λοιπούς στο φονικό. «Και αφού τον κύκλωσε γύρα ο δήμος των αιμάτων και της οργής…, χτυπούσαν με λιθάρια το διάκονο του «ακρογωνιαίου λίθου» (Χριστού) και κάθε εβραϊκό χέρι έκανε το φόνο (Αστέριος Αμασείας, ΒΕΠ 71, 338).

Η παράσταση με το «πρόβατον ὑπό Χριστοῦ ποιμαινόμενον καί πρός λύκους ἀγωνιζόμενον» θα ζωντανέψει και με τα επακόλουθα μαρτύρια των οπαδών του Κυρίου. Και σ' αυτά η ίδια εικόνα: από το ένα μέρος οι αιμοδιψείς τύραννοι και από το άλλο οι χριστοφόροι μάρτυρες. Και εδώ θα επαναληφθεί αυτό που λέει ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης για το Στέφανο: «Λυσσούσαν αυτοί και εξαγριώθηκαν καταδαγκώνοντας το ποίμνιο με τις απειλές και τις κατηγορίες. Αυτός όμως τους κατασπάραζε περισσότερο με τους ελέγχους του από ό,τι εκείνοι με τις απειλές και τις κατηγορίες» (ΕΠΕ 11, 154).