Αγία Αικατερίνη

Η εικόνα της αγίας Αικατερίνης βρίσκεται στο Βυζαντινό μουσείο Αθηνών. Είναι έργο του κρητικού ζωγράφου Βίκτωρα. (Η ένδειξη «Χείρ Βίκτωρος» φαίνεται στο ανοικτό ειλητάριο κάτω αριστερά. Είναι του 17 ου αι.).

«Σε χρυσό βάθος η αγία εικονίζεται καθισμένη σε θρόνο, ντυμένη με πριγκηπικά ρούχα και περιτριγυρισμένη από τα βιβλία της και τα σχετικά με την σοφία και την παιδεία της όργανα. Δεξιά προβάλλεται σε μέγεθος και παρουσία ο μεγάλος τροχός του μαρτυρίου της. Πάνω του ακουμπά το αριστερό χέρι της κρατώντας συγχρόνως το κλαδί φοινικιάς (σύμβολο της μάρτυρος) και σταυρό με τον Εσταυρωμένο.

« Η όλη παράσταση σε αναγεννησιακό κλίμα. Η αγία, νέα και όμορφη, εμφανίζεται με πλούσια και πολύτιμα ρούχα, χρυσοκέντητο κεφαλόδεσμο, περίτεχνα σκουλαρίκια, λιθοκόσμητο στρέμμα. Φοράει κόκκινο με ανθεμωτά

χρυσογραφήματα χιτώνα, μαργαριτοκόσμητο λώρο, μανδύα με επωμίδες και με δύο μεγάλους αετούς στα μέτωπα μπροστά στο στήθος. Η εσωτερική του πλευρά δηλώνεται με πολύτιμη ερμίνα. Κάθεται με τα πόδια της προς τα αριστερά και τον κορμό ελαφρά γυρισμένο προς τα δεξιά. Το πρόσωπο και το βλέμμα της στρέφει προς τον Εσταυρωμένο. Το τελευταίο στοιχείο υποδηλώνει πιθανότατα τον μυστικό αρραβώνα της με τον Χριστό. Η σχέση αυτή της Αικατερίνας με το Χριστό δηλώνεται καθαρώτερα σε εικόνα με το ίδιο θέμα στο Μουσείο Μπενάκη που υπογράφεται από τον Εμμανουήλ Λαμπάρδο και φέρει χρονολογία 1620...Εκεί ανάμεσα στο πρόσωπο της αγίας και τον Εσταυρωμένο υπάρχει η επιγραφή « ΣΕ ΝΥΜΦΙΕ ΜΟΥ ΠΟΘΩ ΚΑΙ ΣΕ ΖΗΤΟΥΣΑ. ΑΘΛΩ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΥΡΟΥΜΑΙ ΚΑΙ ΣΥΝΘΑΠΤΟΜΑΙ ΤΩ ΒΑΠΤΙΣΜΩ ΣΟΥ...» Η ιδέα της εγκατάλειψης της μάταιης σοφίας αποδίδεται ίσως εδώ με τα βιβλία της ριγμένα στο πάτωμα.

«Με τη σοφία της αγίας συνδέονται και οι συβιλλικές μορφές που εικονίζονται σε χρυσογραφία στην όψη του θρονίου της και στα τοξωτά διάχωρα του αναλογίου της» (Χρ. Μπαλτογιάννη, Εικόνες της κρητικής τέχνης...σ. 568).

Έκδηλη είναι η προσπάθεια του αγιογράφου μας να τονίσει την έκπαγλη ωραιότητα της αγίας, όπως την παραδίδουν τα αγιογραφικά κείμενα. Ο θεατής όμως που γνωρίζει τον μέσα πλούτο της, νιώθει πως τα αρμονικά χαρακτηριστικά του προσώπου της αντανακλούν την ψυχική της ομορφιά και αρμονία. Το εξωτερικό κάλλος διαπορθμεύει προς τα έξω την εσωτερική καλλονή. Ένα τροπάριο των αίνων κάνει λόγο γι αυτό το συνδυασμό: εκφραστικής αρτιότητας και ψυχικού δυναμισμού: «καί κάλλει τῷ τοῦ σώματος, τήν ψυχικήν ὡραιότητα, θεοφρόνως ἀνέθηκας, Ἀθλητῶν ἐγκαλλώπισμα».

Τα σωματικά χαρίσματα είναι και αυτά δώρο του Θεού. Δεν είναι όμως αυτά ο πραγματικός στολισμός του ανθρώπου, «ἀλλ' ὁ κρυπτός τῆς καρδίας ἄνθρωπος ἐν τῷ ἀφθάρτῳ τοῦ πραέος και ἡσυχίου πνεύματος, ὅ ἐστιν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ πολυτελές» (Α΄ Πετρ. 3, 4).