ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ  ΠΟΙΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ  ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ   ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ "ΠΟΡΦΥΡΟΓΕΝΝΗΤΟΣ"
ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ
  ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΑΓ. ΒΑΡΒΑΡΑΣ   ΘΕΟΛΟΓΙΚΟ ΟΙΚΟΤΡΟΦΕΙΟ    ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ
Φωνή Κυρίου | Διακονία | Εορτολόγιο | Πολυμέσα

 

πίσω


Λόγος Πρώτος

Λόγος Δεύτερος

Λόγος Τρίτος

Λόγος Τέταρτος

Λόγος Πέμπτος

Λόγος Έκτος

ΛΟΓΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΣ

α. Όχι μόνο οι επιδιώκοντες να εισέλθουν στον κλήρο, αλλά και οι αναγκαζόμενοι τιμωρούνται αυστηρά για τα αμαρτήματα και τα σφάλματά τους.

Αφού άκουσε όλα αυτά ο ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ και σιώπησε για λίγο, είπε· Αν είχες προσπαθήση ο ίδιος να ανέλθης στο επισκοπικό αξίωμα θα είχε υπόσταση ο φόβος σου αυτός. Αν κάποιος ομολογήση ότι είναι κατάλληλος να αναλάβη τη διοίκηση της επισκοπής, δεν είναι δυνατό μετά την εκλογή του να προφασίζεται την απειρία του για όσα λάθη διαπράξη. Ο ίδιος προκατέλαβε τον εαυτό του και αφήρεσε πλέον κάθε πρόφαση απολογίας αφού διεκδίκησε με περισσή σπουδή την ανάληψη της επισκοπικής διακονίας· κατά συνέπεια δεν θα μπορούσε να ισχυρισθή ο ανελθών στο επισκοπικό αξίωμα με τη θέλησή του, ότι ακούσια έσφαλε στο δείνα ή ακούσια έβλαψε τον δείνα. Διότι θα τον ερωτήση στο μέλλον ο δικαστής του, γιατί αφού γνώριζες ότι είσαι τόσο πολύ άπειρος και δεν είχες τις κατάλληλες διανοητικές δυνάμεις να ανταπεξέλθης στις απαιτήσεις του αξιώματος αυτού χωρίς να σφάλης, έσπευσες και τόλμησες να αναλάβης τη διαχείριση πραγμάτων πολύ μεγαλύτερων από τις δυνάμεις σου; Ποι o ς σε κατανάγκασε; Ποι o ς σε τράβηξε με τη βία ενώ εσύ προσπαθούσες να διαφύγης με κάθε τρόπο; Εσύ όμως δεν πρόκειται να ακούσης ποτέ τέτοια λόγια, ακόμη και αν υπάρχη κάποιο από τα αμαρτήματα αυτά να σου καταλογισθή, διότι σε όλους είναι καταφανές ότι τίποτα, ούτε μεγάλο ούτε μικρό, δεν έκανες για να καταλάβης το αρχιερατικό αξίωμα, αλλά άλλοι σε προώθησαν σ᾿ αυτό. Και όλα όσα αφορούν στην εκλογή σου και δεν παρέχουν τη δυνατότητα σ᾿ εκείνους να τύχουν συγγνώμης, σε σένα όμως το γεγονός αυτό σου δίδει το δικαίωμα να μπορής να απολογείσαι.

ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ. Μόλις τον άκουσα κούνησα το κεφάλι μου και μετά από ένα ήρεμο χαμόγελο τον θαύμαζα για την απλότητά του και ακολούθως του είπα· Θα ήθελα και εγώ, αγαπητέ μου φίλε, αυτά να είναι ακριβώς έτσι, όπως τα ανέφερες, όχι βέβαια για να μπορέσω να δεχθώ το αξίωμα το οποίο απέρριψα τώρα. Ακόμη και αν δεν ηπειλούμην από καμμία τιμωρία για τον τρόπο με τον οποίο θα επιμελούμην την ποίμνη του Χριστού, η χειρότερη τιμωρία για μένα θα ήταν να φανώ τόσο κακός έναντι εκείνου ο οποίος μου εμπιστεύθηκε τόσο μεγάλη αποστολή. Για ποι o ν λόγο λοιπόν θα ευχόμουν η άποψή σου αυτή να μη καταρριφθή; Για να μπορέσουν οι άθλιοι και ταλαίπωροι (έτσι πρέπει να ονομάζονται εκείνοι οι οποίοι δεν βρήκαν τον τρόπο να ανταπεξέλθουν θετικά στις απαιτήσεις της διακονίας αυτής, έστω και αν αναγκάσθηκαν, όπως λέγεις, να αχθούν στο επισκοπικό αξίωμα και έσφαλαν από άγνοια) να διαφύγουν το πυρ εκείνο το άσβεστο και το σκότος το εξώτερο και τον σκώληκα τον ατέρμονα και τη διχοτόμηση και την απώλεια μαζί με τους υποκριτές. Βέβαια δεν μπορώ να συμφωνήσω μαζί σου, διότι τα πράγματα δεν είναι καθόλου έτσι.

Και αν θέλης από τη βασιλεία πρώτα, της οποίας η αξία δεν είναι τόσο μεγάλη όσο της ιερωσύνης, θα ξεκινήσω για να σου αποδείξω την αλήθεια των όσων είπα. Ο Σαούλ, ο υιός του Κεις, δεν έγινε βασιλέας μετά από δική του προσπάθεια, αλλά όταν βγήκε σε αναζήτηση των όνων του και πήγε να συναντήση τον προφήτη για να τον ρωτήση σχετικά, αυτός του έκανε λόγο περί βασιλείας. Εν τούτοις, ο Σαούλ δεν αποδέχθηκε το αξίωμα, μολονότι η πρόταση έγινε από προφήτη, αντιτάχθηκε μάλιστα και αρνήθηκε λέγοντας· Ποι o ς είμαι εγώ και ποιο είναι το γένος μου; Τι έγινε λοιπόν; Όταν έκανε κακή χρήση του αξιώματος που του δόθηκε από τον Θεό, τότε μπόρεσαν αυτά τα λόγια που είπε να τον απαλλάξουν από την οργή εκείνου που του παραχώρησε τη βασιλεία; Μολονότι δε θα μπορούσε να πη προς τον εγκαλούντα αυτόν Σαμουήλ· Μήπως εγώ επιδίωξα να γίνω βασιλέας; μήπως κατέλαβα τον βασιλικό θρόνο με τη βία; εγώ ήθελα να διάγω τον ήσυχο και απράγμονα βίο των ιδιωτών και εσύ με ανέδειξες στο αξίωμα αυτό. Αν έμενα σ᾿ εκείνη την ταπεινή κατάσταση θα απέφευγα όλες αυτές τις αντιξοότητες. Αν ήμουν ένας από τους πολλούς και ασήμους δεν θα μου είχε ανατεθή αυτό το έργο, ούτε ο Θεός θα μου έδινε την αρχηγία του πολέμου κατά των Αμαληκιτών και έτσι δεν θα διέπραττα το λάθος αυτό. Όλα αυτά όμως αδυνατούν να στηρίξουν την απολογία, όχι μόνο δε είναι ανίσχυρα, αλλά και επικίνδυνα και μάλλον προκαλούν την οργή του Θεού. Ο τιμηθείς με το βασιλικό αξίωμα δεν πρέπει να προβάλλει το μέγεθος του αξιώματος ως απολογία για τα λάθη του, αλλά πρέπει να χρησιμοποιή την εξαιρετική εύνοια που του έδειξε ο Θεός για να επιτύχη τη βελτίωσή του. Αυτός που έλαβε μεγάλο αξίωμα και νομίζει ότι του επιτρέπεται για τον λόγο αυτό να αμαρτάνη, τίποτα άλλο δεν προσπαθεί να κάνη παρά να προβάλη ως αιτία των αμαρτημάτων του τη φιλανθρωπία του Θεού, κάτι που αποτελεί πάγια τακτική εκείνων οι οποίοι είναι ασεβείς και επιδεικνύουν ραθυμία στην προσωπική τους συμμόρφωση προς τις ηθικές αρχές. Αλλά εμείς δεν πρέπει να αντιμετωπίσουμε την όλη κατάσταση κατ᾿ αυτόν τον τρόπο, ούτε να κάνουμε το ίδιο με εκείνους τραγικό σφάλμα. Αντίθετα, πρέπει να προσπαθούμε πάντοτε να προσφέρουμε όσο μας είναι δυνατό και να χρησιμοποιούμε με ορθό τρόπο και τη γλώσσα μας και τη διάνοιά μας. Ούτε και ο Ηλί (για να αφήσουμε τη βασιλεία και να έλθουμε στην ιερωσύνη, για την οποία κάνουμε λόγο) προσπάθησε να καταλάβη το αξίωμά του. Σε τι λοιπόν τον ωφέλησε αυτό όταν αμάρτησε; Ο Ηλί δεν μπορούσε βέβαια να αποφύγη την ανάδειξή του στο ιερατείο ακόμη και αν ήθελε, διότι έτσι το απαιτούσε ο νόμος, αφού ανήκε στη φυλή του Λευί και κατά συνέπεια έπρεπε να δεχθή το αξίωμα λόγω της κληρονομικής μεταβιβάσεως αυτού στα μέλη της οικογενείας του. Και αυτός όμως τιμωρήθηκε πολύ σκληρά λόγω της ασωτίας των τέκνων του. Τι έπαθε δε και ο πρώτος αρχιερεύς των Ιουδαίων (Ααρών), για τον οποίο τόσα είπε ο Θεός στον Μωυσή; Το γεγονός ότι δεν μπόρεσε μόνος του να αντισταθή στη μανία τόσου πλήθους δεν τον έφερε στα πρόθυρα της απωλείας, από την οποία διέφυγε επειδή τελικά η βοήθεια του αδελφού του απομάκρυνε από πάνω του την οργή του Θεού; Επειδή δε αναφέρθηκα στον Μωυσή, καλό είναι να αποδείξω την αλήθεια των λόγων μου και με κάποια από τα συμβάντα της ζωής του. Ο μακάριος Μωυσής προσπάθησε να αποφύγη με κάθε τρόπο την ανάληψη της ηγεσίας των Ιουδαίων· ακόμη και ενώ αυτή του είχε ανατεθή εκείνος ήθελε να παραιτηθή και ενώ ο Θεός τον διέτασσε να υπακούση εκείνος ηρνείτο μέχρι σημείου που εξόργισε τον προστάττοντα Θεό. Και όχι μόνο τότε, αλλά και όταν στη συνέχεια αναδείχθηκε τελικά ηγέτης των Ιουδαίων θα προτιμούσε με ευχαρίστηση να πεθάνη αν επρόκειτο να παραιτηθή από το αξίωμά του. Σκότωσέ με, λέγει, αν πρόκειται να με μεταχειρισθής έτσι. Τι συνέβη λοιπόν, όταν αμάρτησε στο περιστατικό του ύδατος, μπόρεσαν οι συνεχείς παραιτήσεις του να απολογηθούν υπέρ αυτού και να πείσουν τον Θεό να τον συγχωρήση; Και για ποιόν άλλο λόγο εστερείτο της επηγγελμένης γης αν όχι γι᾿ αυτό; Για κανένα άλλο λόγο, όπως όλοι γνωρίζουμε, παρά για την αμαρτία αυτή δεν μπόρεσε ο θαυμάσιος εκείνος άνδρας να τύχη των ίδιων ευεργεσιών προς τους υπηκόους του. Έτσι, μετά από πολλούς άθλους και ταλαιπωρίες, μετά από πολέμους και νίκες, λόγω της αμαρτίας εκείνης, πέθανε έξω από τη γη για την οποία τόσο πολύ μόχθησε και ενώ ανταπεξήλθε στις τρικυμίες του πελάγους δεν μπόρεσε να απολαύση τα αγαθά που παρέχει ο ήσυχος λιμένας. Βλέπεις λοιπόν ότι όχι μόνο όσοι επιδιώκουν το αξίωμα, αλλά και εκείνοι οι οποίοι αναδεικνύονται σ᾿ αυτό με τις προσπάθειες των άλλων, κανείς από αυτούς δεν μπορεί να αποφύγη την απολογία για τα αμαρτήματά του. Όταν λοιπόν οι παραιτηθέντες από το ιερατικό αξίωμα, στο οποίο τη χειροτονία κάνει ο ίδιος ο Θεός, υποβλήθηκαν σε τόσο βαρειά τιμωρία και τίποτα δεν κατόρθωσε να τους απαλλάξη από τον κίνδυνο αυτόν, ούτε τον Ααρών, ούτε τον Ηλί, ούτε τον μακάριο εκείνο άνδρα, τον άγιο, τον προφήτη, τον θαυμαστό, τον πραότερο όλων των ανθρώπων επί της γης, τον ομιλούντα ως φίλο του Θεού, τότε, εγώ, ο οποίος τόσο υπολείπομαι της αρετής εκείνου, με δυσκολία θα στηρίξω την απολογία μου προβάλλοντας ως αιτιολογικό τη συνείδηση ότι δεν επιδίωξα να καταλάβω το επισκοπικό αξίωμα. Και μάλιστα όταν πολλές από τις χειροτονίες στον επισκοπικό βαθμό δεν γίνονται μόνο με την επίνευση της θείας χάριτος, αλλά και με την προσπάθεια των ανθρώπων. Τον Ιούδα τον επέλεξε ο Θεός και τον συγκαταρίθμησε στον άγιο χορό των αποστόλων, εγχειρίζοντάς του μαζί με τους άλλους μαθητές του την αποστολική αξία. Σ᾿ αυτόν δε ανέθεσε και μία επί πλέον διακονία, τη διαχείριση των χρημάτων. Τι συνέβη λοιπόν; Επειδή χρησιμοποίησε αρνητικά και τα δύο αυτά αξιώματα και πρόδωσε εκείνον που του ανέθεσε την εξουσία να κηρύττη, όσα δε του είχε αναθέσει να διαχειρίζεται τα κατασπατάλησε, ξέφυγε την τιμωρία; Για τον λόγο ακριβώς αυτό τιμωρήθηκε σκληρότερα και απολύτως φυσιολογικά έγινε αυτό. Διότι δεν πρέπει κάποιος να καταχράται την τιμή που του παραχωρείται από τον Θεό και να προσκρούη σ᾿ αυτόν, αλλά μάλλον πρέπει να τη χρησιμοποιή ώστε να αρέση στον Θεό. Εκείνος ο οποίος έχει τιμηθή περισσότερο από τον Θεό, όταν αξιώνη να αποφύγη να τιμωρηθή για όσα θα έπρεπε, κάνει κάτι παρόμοιο με κάποιον από τους απίστους Ιουδαίους, ο οποίος ακούγοντας τον Χριστό να λέγη ότι, Αν δεν ερχόμουν να κηρύξω σ᾿ αυτούς δεν θα είχαν αμαρτία και αν δεν έκανα θαύματα σ᾿ αυτούς, τα οποία κανείς άλλος δεν έκανε δεν θα είχαν αμαρτία, θα εγκαλούσε τον Σωτήρα και ευεργέτη λέγοντας· Γιατί ήλθες και κήρυξες και έκανες θαύματα, για να μας τιμωρήσης περισσότερο; Τα λόγια όμως αυτά είναι ανθρώπου μανιακού, ο οποίος έχει περιέλθει σε σημείο πλήρους παραλογισμού. Ο ιατρός δεν ήλθε για να σε κατακρίνη, αλλά μάλλον για να σε θεραπεύση. Δεν ήλθε για να σε παραθεωρήση ενώ νοσείς, αλλά για να σε απαλλάξη πλήρως από τη νόσο σου. Συ όμως αποστέρησες ο ίδιος τον εαυτό σου από τα θεραπευτικά του χέρια· δέξου λοιπόν πιο αυστηρή την τιμωρία. Αν δεχόσουν τη θεραπεία θα είχες απαλλαγή από τα προγενέστερα κακά, όμως επειδή όταν τον είδες να πλησιάζη έφυγες, δεν θα μπορέσης πλέον να απαλλαγής από αυτά και θα τιμωρηθής και γι᾿ αυτά. Και για όσες πράξεις σου, με τις οποίες κατέστησες μάταιο το έργο του, όσο αυτό σου είναι δυνατό, για όλες αυτές τις πράξεις δεν θα υπομείνης, μετά την τιμή που σου έκανε ο Θεός, τα ίδια βάσανα με εκείνα τα οποία θα υφίστασο προ της τιμητικής του παρεμβάσεως στον κόσμο. Η τιμωρία σου θα είναι πολύ σφοδρότερη μετά την παρέμβαση. Εκείνος ο οποίος δεν γίνεται αγαθός με τις ευεργεσίες δικαίως θα πρέπει να λάβη πικρότερη τιμωρία. Επειδή λοιπόν απέδειξα ότι η δικαιολογία που ανέφερες είναι αστήρικτη και όχι μόνο δεν σώζει όσους καταφεύγουν σ᾿ αυτήν, αλλά και καθιστά δυσχερέστερη τη θέση τους, ας βρούμε κάποια άλλη ασφαλέστερη.

Ποια είναι αυτή, είπε ο ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ· αυτή τη στιγμή είμαι εκτός ελέγχου. Τόσο φόβο και τρόμο μου προκάλεσαν τα λόγια σου.

ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ. Μη σε παρακαλώ, είπα, μη καταβάλλεις τόσο πολύ τον εαυτό σου. Υπάρχει ασφαλής τρόπος να αποφύγουμε την καταδίκη· σε μένα τον ασθενή η παντοτινή αποφυγή του επισκοπικού αξιώματος, σε σένα δε τον δυνατό η ανάθεση της ελπίδας για τη σωτηρία σε τίποτα άλλο, μετά τη χάρη του Θεού, παρά μόνο στο να μη πράττης τίποτα ανάξιο της δωρεάς αυτής και του Θεού ο οποίος την έδωσε. Είναι δε άξιοι μεγαλύτερης τιμωρίας εκείνοι οι οποίοι με ιδία πρωτοβουλία και προσπάθεια ανέβηκαν στο αξίωμα αυτό και ακολούθως ή από ραθυμία ή από πονηρία και απειρία έκαναν κακή διαχείριση της εξουσίας η οποία τους ανατέθηκε. Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι και εκείνοι οι οποίοι παρά τη θέλησή τους ανήλθαν στο επισκοπικό αξίωμα συγχωρούνται, αντίθετα μάλιστα και αυτοί στερούνται οποιασδήποτε δικαιολογίας. Νομίζω, ότι πρέπει ο υποψήφιος, ακόμη και αν είναι πάρα πολλοί εκείνοι οι οποίοι τον προκαλούν και τον εκβιάζουν, να μη βλέπη εκείνους, αλλά αφού βασανίση την ψυχή του και διερευνήση με ακρίβεια όλα τα δεδομένα, τότε να δέχεται την άποψη αυτών. Στην περίπτωσή μας κανείς δεν θα τολμούσε να υποσχεθή ότι θα οικοδομήση οικία αν δεν ήταν οικοδόμος, ούτε θα επιχειρούσε να αγγίξη σώματα ασθενών αν δεν γνώριζε την ιατρική επιστήμη, αντίθετα μάλιστα, ακόμη και αν πολλοί είναι εκείνοι οι οποίοι τον ωθούν βίαια να προβή σε απονενοημένη πράξη, θα πρέπει να παραιτηθή και να μην ντραπή να δηλώση άγνοια. Όταν τώρα πρόκειται να αναλάβη την επιμέλεια τόσων πολλών ψυχών δεν θα εξετάση προηγουμένως τον εαυτό του, αλλά, ακόμη και αν είναι ο πλέον άπειρος όλων, θα αποδεχθή τη διακονία, επειδή τον διατάσσει ο δείνα ή τον πιέζει ο δείνα, ή δεν θα επιθυμή να προσκρούση στον δείνα; Πώς δεν θα επιφέρη μεγάλο κακό τόσο στον εαυτό του, όσον και σ᾿ εκείνους; Αντί να σώση τον εαυτό του, τώρα θα οδηγήση στην απώλεια μαζί με αυτόν και άλλους. Από πού μπορεί να ελπίση τη σωτηρία του; Από πού θα τύχη συγγνώμης; Ποιοι θα μας υποστηρίξουν τότε; Αυτοί που τώρα μας εκβιάζουν και μας οδηγούν αναγκαστικά στο αξίωμα; Αυτούς δε τους ίδιους ποιος θα τους διασώση εκείνη τη στιγμή; Και αυτοί έχουν την ανάγκη κάποιων άλλων για να διαφύγουν το πυρ. Ότι δε δεν σου τα λέγω αυτά τώρα προσπαθώντας να σε φοβίσω, αλλά για να δείξω την αληθινή διάσταση της καταστάσεως, άκου τι λέγει ο μακάριος Παύλος στον μαθητή του Τιμόθεο, το γνήσιο και αγαπητό πνευματικό του τέκνο· Τα χέρια σου μη επιθέτης γρήγορα σε κανέναν, για να μη κοινωνήσης αμαρτίες άλλων. Είδες λοιπόν από πόσες κατηγορίες απήλλαξα όσους θέλουν να με οδηγήσουν στο επισκοπικό αξίωμα, αλλά και από πόση κατάκριση και τιμωρία, όσο αυτό βέβαια μου είναι δυνατό.

β. Οι χειροτονούντες αναξίους υπόκεινται στην ίδια τιμωρία και αν ακόμη αγνοούν το ποιόν των χειροτονουμένων.

Διότι, όπως στους εκλεγέντες δεν είναι αρκετή για να απολογηθούν η πρόφαση, δεν ήλθα αυτόκλητος, ούτε γνώριζα εκ των προτέρων τις δυσκολίες του αξιώματος για να αποφύγω, έτσι και τους χειροτονούντες δεν θα τους ωφελούσε σε τίποτα αν έλεγαν ότι αγνοούν τον χειροτονηθέντα. Ακριβώς όμως για τον λόγο αυτό το σφάλμα τους μεγιστοποιείται, διότι εξέλεξαν κάποιον που αγνοούσαν και η θεωρούμενη ως απολογία αυξάνει το βάρος της κατηγορίας. Πώς είναι δυνατό να κατανοηθή το γεγονός ότι ενώ όταν πρόκειται να αγοράσουν κάποιον δούλο τον υποβάλλουν σε ιατρικές εξετάσεις, απαιτούν την ύπαρξη εγγυητών για την αγορά τους αυτή, ζητούν πληροφορίες από τους γείτονες και μετά από όλα αυτά ακόμη αμφιβάλλουν και απαιτούν μακρύ χρόνο δοκιμασίας του δούλου, αντίθετα, όταν πρόκειται να εκλέξουν κάποιον σε τόσο υψηλό λειτούργημα απλώς και ως έτυχε εγκρίνουν οποιονδήποτε, επειδή έτσι φάνηκε καλό στον δείνα να δώση τη μαρτυρία του υπέρ κάποιου ή διότι απεχθανόταν τους άλλους υποψηφίους, χωρίς να προβαίνουν σε καμμία άλλη εξέταση; Ποιος λοιπόν θα μας προστατεύση τότε, όταν αυτοί που οφείλουν να παρέχουν προστασία χρειάζονται οι ίδιοι προστάτες; Πρέπει λοιπόν και ο χειροτονών να προβαίνη σε ενδελεχή έρευνα περί του υποψηφίου, πολύ δε περισσότερο από αυτόν πρέπει να ερευνά τις δυνάμεις του ο ίδιος ο χειροτονούμενος. Διότι αν και θα έχη συμμετόχους στην τιμωρία που θα υποστή για όσα αμαρτήση τους εκλέκτορές του, όμως και ο ίδιος δεν είναι απηλλαγμένος της τιμωρίας, μάλιστα δε υπέχει μεγαλύτερη ευθύνη σε περίπτωση που οι εκλογείς δεν αποφάσισαν με βάση ανθρώπινα κριτήρια, αλλά εκτιμώντας με εύλογο τρόπο τις αντικειμενικές συνθήκες. Αντίθετα, αν οι τελευταίοι καταγνωσθούν ότι μολονότι γνώριζαν καλά το ποιόν του υποψηφίου, εν τούτοις τον προήγαγαν στην επισκοπή με βάση προσωπικά κίνητρα, θα αντιμετωπίσουν την ίδια τιμωρία, ίσως δε και μεγαλύτερη, διότι εξέλεξαν το μη κατάλληλο πρόσωπο. Διότι εκείνος ο οποίος έδωσε την εξουσία στον αποβλέποντα στη διαφθορά της Εκκλησίας, αυτός θα είναι αίτιος των κακών πράξεων του τελευταίου. Ακόμη δε και αν ισχυρισθή ότι δεν είναι υπεύθυνος όλων αυτών των κακών, διότι απατήθηκε από τη γνώμη των πολλών περί του υποψηφίου και πάλι δεν θα παραμείνη ατιμώρητος και θα αντιμετωπίση απλώς λίγο ηπιότερη καταδίκη από τον χειροτονηθέντα. Γιατί συμβαίνει αυτό; Διότι οι μεν εκλέκτορες μπορούν να προβούν σε μία τέτοια εκλογή επειδή φυσιολογικό είναι να έχουν απατηθή από την κοινή γνώμη, όμως οι εκλεγέντες δεν θα μπορούσαν να πουν ότι αγνοούσαν τους εαυτούς τους, όπως συνέβαινε με τους άλλους. Επειδή λοιπόν οι εκλεγέντες θα τιμωρηθούν βαρύτερα από τους εκλογείς τους, πρέπει να προβαίνουν σε ακριβή δοκιμασία της ψυχής τους. Και αν οι τελευταίοι αγνοούν τον χαρακτήρα του υποψηφίου, τότε αυτός πρέπει να τους ενημερώση περί της πραγματικότητας και να άρη την ψευδή εικόνα, που έχει σχηματισθή γι᾿ αυτόν, αφού δε αποδείξη ότι είναι ανάξιος για την εκλογή να αποφύγη το μέγεθος του υψηλού αυτού λειτουργήματος.

Γιατί, όταν πρόκειται να αποφασισθή περί του στρατεύματος, του εμπορίου, της γεωργίας και των άλλων βιοτικών επαγγελμάτων, ούτε ο γεωργός θα επέλεγε να κυβερνήση πλοίο, ούτε ο στρατιώτης να καλλιεργήση, ούτε ο κυβερνήτης πλοίου να ηγηθή στρατεύματος ξηράς, ακόμη και αν απειλούντο με μυρίους θανάτους; Είναι φανερό ότι ο καθένας τους προβλέπει τον κίνδυνο που πηγάζει από την απειρία. Αφού λοιπόν τόσο φροντίζουμε όταν πρόκειται να προκληθή ζημία στα μικρά πράγματα και δεν υποκύπτουμε στις διάφορες πιέσεις, πως είναι δυνατόν όταν επαπειλείται η αιώνια κόλαση για τους μη κατάλληλους να αναλάβουν το ιερατικό αξίωμα, να αναδεχόμεθα με μεγάλη ευκολία τον μεγάλο αυτό κίνδυνο, προβάλλοντες τη βία που μας ασκούν οι άλλοι. Δεν πρόκειται φυσικά να ανεχθή τέτοιες προφάσεις ο Θεός όταν θα μας κρίνη στη βασιλεία του. Διότι θα έπρεπε να επιδεικνύουμε πολύ περισσότερη προσοχή απ᾿ ό,τι στα σωματικά όταν πρόκειται να λάβουμε αποφάσεις περί πνευματικών ζητημάτων. Αντίθετα, τώρα ούτε την ίση επιμέλεια τουλάχιστον δεν επιδεικνύουμε. Πες μου, αν για παράδειγμα έχουμε την υπόνοια ότι κάποιος είναι οικοδόμος ενώ δεν είναι στην πραγματικότητα και τον καλέσουμε να εργασθή για μας, αυτός δε ανταποκρινόταν θετικά και στη συνέχεια αφαιρούσε από την οικοδομική ύλη τα ξύλα και τους λίθους· θα έκτιζε έτσι μία ακατάλληλη οικοδομή, η οποία αμέσως θα γκρεμιζόταν. Στην περίπτωση αυτή θα μπορούσε ο δήθεν οικοδόμος να επικαλεσθή στην απολογία του το γεγονός ότι αναγκάσθηκε από άλλους να κτίση την οικοδομή και δεν ήλθε αυτεπάγγελτα; Καθόλου, όπως είναι φυσικό και δίκαιο. Θα έπρεπε να εγκαταλείψη το εγχείρημα αυτό ακόμη και αν τον καλούσαν και άλλοι περισσότεροι. Αφού λοιπόν εκείνος ο οποίος αφαιρεί τα ξύλα και τους λίθους από την πρώτη οικοδομική ύλη δεν είναι δυνατό να μην καταδικασθή, είναι δυνατό εκείνος ο οποίος οδηγεί τις ψυχές στην απώλεια και αμελεί την οικοδομή του εκκλησιαστικού σώματος να νομίζη ότι μπορεί να διαφύγη την καταδίκη προφασιζόμενος την πίεση των άλλων; Δεν είναι παράλογο αυτό; Και δεν προσθέτω καθόλου ότι κανείς δεν μπορεί να αναγκάση εκείνον που δεν θέλει να κάνη κάτι να το πράξη. Έστω όμως ότι αυτός αναγκάσθηκε να υπομείνη πολύ μεγάλη πίεση και πολυποίκιλα τεχνάσματα για να υποκύψη. Άραγε εξαιρείται αυτός της κολάσεως; Μη, σε παρακαλώ, ας μη απατάμε τόσο πολύ τους εαυτούς μας και ας μη υποκρινόμασθε ότι αγνοούμε πράγματα τα οποία είναι φανερά και στα μικρά παιδιά. Διότι σε καμμία περίπτωση δεν θα μας βοηθήση να αποποιηθούμε τις ευθύνες μας η προσποίηση της αγνοίας. Δεν αγωνίσθηκες ο ίδιος να αναλάβης το επισκοπικό αξίωμα, επειδή συνειδητοποίησες την αδυναμία σου. Πολύ καλά έπραξες. Θα έπρεπε λοιπόν με το ίδιο αιτιολογικό να αποφύγης την εκλογή και σε περίπτωση που και άλλοι σε καλούσαν να αποδεχθής την εκλογή σου. Ή, όταν μεν κανείς δεν σε πρότεινε για το αξίωμα αυτό ήσουν αδύναμος και ακατάλληλος, επειδή δε βρέθηκαν κάποιοι να σε προβάλουν έγινες ξαφνικά δυνατός; Αυτά είναι γελοία και ανόητα και άξια της χειρότερης τιμωρίας. Για τον λόγο αυτό και ο Κύριος παραινεί εκείνον ο οποίος επιθυμεί να οικοδομήση πύργο, να μη τοποθετήση τα θεμέλια προτού αναλογισθή τη δύναμή του, ώστε να μη παράσχη αφορμή χλευασμού. Η ζημία αυτού όμως φθάνει μέχρι τη γελοιοποίηση, ενώ στην περίπτωσή μας επίκειται η κόλαση, το πυρ το άσβεστο και ο σκώληκας ο ατέρμονας και ο βρυγμός των οδόντων, το σκοτάδι το εξώτερο, η διχοτόμηση και η συγκαταρίθμηση με τους υποκριτές. Όμως οι κατήγοροί μου τίποτα από όλα αυτά δεν θέλουν να δουν. Τότε πραγματικά θα έπαυαν να μέμφονται τον μη θέλοντα να οδηγηθή σε μάταιη απώλεια. Η περίπτωσή μας δεν αφορά στη διαχείριση σίτου και κριθαριού, ούτε βοδιών και προβάτων, η δε σκέψη μας δεν περιστρέφεται γύρω από τέτοια πράγματα, αλλά γύρω από το ίδιο το σώμα του Ιησού Χριστού. Πράγματι, η Εκκλησία του Χριστού, κατά τον μακάριο Παύλο, είναι σώμα του Χριστού και πρέπει ο αναλαβών την επιμέλειά του να εργάζεται ώστε να του προσδίδη ευεξία και άπειρο κάλλος και να προσέχη παντού για την ύπαρξη κάποιου σπίλου ή ρυτίδας ή κάποιου άλλου παρόμοιου ψόγου, που καταστρέφει την ευπρέπειά του. Και σε τι άλλο συνίσταται η αποστολή του επισκόπου από το να αναδείξη το σώμα αυτό άξιο της άσπιλης και μακαρίας κεφαλής του, όσο είναι δυνατό στις ανθρώπινες δυνάμεις; Αν δε οι ασχολούμενοι με τη σωματική εκγύμναση έχουν ανάγκη ιατρών, προπονητών, ειδικού διαιτολογίου, συνεχούς ασκήσεως και πολλών άλλων ειδικότερων αναγκών (διότι και το παραμικρό αν παραβλέψουν είναι ικανό να τους ανατρέψη όλη την προσπάθεια), οι εκλεγμένοι να υπηρετούν το σώμα του Χριστού, το έργο των οποίων δεν είναι σχετικό με την εκγύμναση των σωμάτων, αλλά αφορά στις αόρατες δυνάμεις, πώς θα μπορέσουν να το διαφυλάξουν ακέραιο και υγιές αν δεν υπερβαίνουν κατά πολύ την ανθρώπινη αρετή και δεν γνωρίζουν την κατάλληλη θεραπεία για κάθε ψυχή;

γ. Ο ιερέας πρέπει να είναι πολύ ικανός στην ομιλία.

Ή αγνοείς ότι το σώμα αυτό υπόκειται σε περισσότερες ασθένειες και επιβουλές από τη σάρκα μας, φθείρεται δε πιο γρήγορα από αυτήν και θεραπεύεται πιο αργά; Πράγματι, όσον μεν αφορά στους θεραπευτές των σαρκικών σωμάτων υπάρχει στη διάθεσή τους ποικιλία φαρμάκων, διάφορες ιατρικές συσκευές και κατάλληλες τροφές για τους ασθενείς. Ακόμη και η φύση του αέρα αποδείχθηκε πολλές φορές αρκετή για τη θεραπεία των ασθενών. Σε κάποιες περιπτώσεις ο ύπνος από μόνος του ανάπαυσε τον νοσούντα και απήλλαξε τον ιατρό από τον κόπο του. Στην περίπτωσή μας όμως δεν υπάρχει κανένα παρόμοιο επινόημα. Μετά τα καλά έργα μόνο μία συσκευή υπάρχει για τη θεραπεία των ασθενειών, η δια του λόγου διδασκαλία. Αυτή είναι το ιατρικό εργαλείο, αυτή η τροφή, αυτή ο υγιής και καθαρός αέρας. Αυτή έχει τη θέση φαρμάκου, τη θέση της φωτιάς και του σιδήρου. Ακόμη και αν πρέπει να γίνη καυτηριασμός ή εγχείρηση, αυτό το όργανο πρέπει να χρησιμοποιηθή. Αν δε αυτό δεν αποδειχθή αρκετό όλα τα υπόλοιπα είναι άχρηστα. Με τη διδασκαλία και την πεσούσα ψυχή ανορθώνουμε και όταν αυτή αιμορραγεί την ανακουφίζουμε· τα περιττά αποκόπτουμε, τα ελλείποντα αναπληρούμε και όλα τα άλλα μέσα χρησιμοποιούμε, όσα συντελούν στη υγεία της ψυχής μας. Προκειμένου περί την αρίστη ηθική κατάσταση του ποιμνίου, το παράδειγμα του βίου των κληρικών θα μπορούσε να προκαλέση τον ζήλο για την ορθή διαγωγή, όταν όμως η ψυχή νοσεί περί τα δόγματα, τότε είναι μεγάλη η ανάγκη του λόγου, όχι μόνο για τη διασφάλιση της εσωτερικής ποίμνης, αλλά και για την απόκρουση των εξωτερικών εχθρών. Όταν κάποιος διαθέτη τη μάχαιρα του πνεύματος και πολύ ανθεκτική την πανοπλία της πίστεως, ώστε να έχη τη δύναμη να θαυματουργή και με τα μεγάλα έργα του να φράττη τα στόματα των αναισχύντων, δεν χρειάζεται τη βοήθεια του λόγου· η φύση του λόγου όμως μάλλον και τότε δεν θα ήταν άχρηστη, αλλά πολύ αναγκαία. Ακόμη και ο μακάριος Παύλος τον μεταχειρίσθηκε, μολονότι θαυμαζόταν από όλους για τα θαύματά του. Και άλλος από τον χορό των αποστόλων προτρέπει στην επιμέλεια της δυνάμεως του λόγου· Να είσθε έτοιμοι να απολογηθείτε για την ελπίδα της σωτηρίας που έχετε μέσα σας σε οποιονδήποτε σας το ζητήση. Όλοι δε τότε οι απόστολοι για κανένα άλλο λόγο δεν άφησαν τη διακονία των χηρών στον Στέφανο παρά για να ασχοληθούν με τη διακονία του λόγου. Βέβαια, θα τον χρειασθούμε επικουρικά αν έχουμε τη δύναμη των θαυμάτων. Αν όμως δεν έχη απομείνει ούτε ίχνος αυτής της δυνάμεως και πολλοί μας περιτριγυρίζουν εχθροί από παντού, πρέπει να αμυνθούμε με το λόγο για να μη βαλλόμεθα από τα βέλη των εχθρών μας, αλλά μάλλον να προσβάλλουμε εμείς εκείνους.

δ. Πρέπει να είναι προετοιμασμένος για τις μάχες κατά των ειδωλολατρών, των Ιουδαίων και των αιρετικών.

Γι᾿ αυτό πρέπει να καταβάλλουμε μεγάλη προσπάθεια, ώστε ο λόγος του Χριστού να κατοική μέσα μας και να ανθή. Διότι η προετοιμασία που κάνουμε δεν αφορά μόνο σε ένα είδος μάχης, αλλά ο πόλεμος που διεξάγουμε είναι ποικίλος και στρέφεται κατά διαφόρων εχθρών. Όλοι αυτοί δεν χρησιμοποιούν τα ίδια όπλα και σχεδιάζουν με διαφορετικό τρόπο την εναντίον μας προσβολή. Πρέπει λοιπόν εκείνος που θέλει να αναλάβη τον πόλεμο εναντίον όλων των εχθρών να γνωρίζη τα στρατηγήματα και την τεχνική όλων αυτών, να είναι δηλαδή ταυτοχρόνως τοξότης και σφενδονήτης, ταξίαρχος και λοχαγός, στρατιώτης και στρατηγός, πεζός και ιππέας, ναύτης και εκπολιορκητής. Και στους μεν στρατιωτικούς πολέμους, ο καθένας αμύνεται κατά των επιτιθεμένων ανάλογα με την ειδικότητά του, στην Εκκλησία όμως η κατάσταση είναι διαφορετική. Πράγματι, εκείνος ο οποίος θέλει να νικήση θα πρέπει να γνωρίζη όλες τις τακτικές και τεχνικές, διότι ακόμη και ένα μικρό μέρος να έχη αμεληθή ο διάβολος γνωρίζει πως να εισάξη τους πειρατές του στην ποίμνη και να διαρπάση τα πρόβατα. Φυσικά αυτό δεν συμβαίνει όταν διαισθανθή ότι ο ποιμένας γνωρίζει καλά όλη την πολεμική τέχνη και όλες τις τεχνικές του. Γι᾿ αυτό πρέπει η ποίμνη να περιφράσσεται καλά από όλες τις πλευρές. Έτσι δηλαδή όπως και η πολύ καλά περιτοιχισμένη πόλη, η οποία παραμένει πολύ ασφαλής και χλευάζει τους πολιορκητές της. Αν όμως ανοιχθή στο τείχος της έστω και μία μικρή πύλη ενός μόνο μέτρου, τότε το υπόλοιπο τείχος που την περιβάλλει καθίσταται άχρηστο αν και είναι κτισμένο με ασφάλεια. Το ίδιο συμβαίνει και με την πόλη του Θεού· όταν αυτή περιβάλλεται όχι από τείχος, αλλά από την αγχίνοια και τη σύνεση του ποιμένα γελοιοποιεί και καθιστά άχρηστα όλα τα τεχνάσματα των εχθρών, οι δε κατοικούντες μέσα σ᾿ αυτήν παραμένουν ασφαλείς. Όταν όμως κάποιος κυριεύση μέρος αυτής, ακόμη και αν δεν την καταλάβη ολόκληρη, εν τούτοις δια του μέρους θα κατακυριεύση και όλο το υπόλοιπο τμήμα αυτής. Και τι κέρδος υπάρχει όταν ο ποιμένας ανταποκρίνεται επιτυχώς στον εναντίον των ειδωλολατρών αγώνα του, αλλά λαφυραγωγείται από τους Ιουδαίους; Ή ενώ επικρατεί και των δύο αυτών τον κυριεύουν οι Μανιχαίοι; Μετά δε την κατανίκηση και αυτών, οι υποστηρικτές της ειμαρμένης εισέρχονται στην ποίμνη και κατασφάζουν τα πρόβατα; Και σε τι ωφελεί η απαρίθμηση όλων των αιρέσεων του διαβόλου, τις οποίες αν δεν γνωρίζη να αποκρούση καλώς ο ποιμένας έστω και με μία από αυτές ο ψυχοφθόρος λύκος θα μπορούσε να κατασπαράξη τα περισσότερα πρόβατα; Και όσον αφορά στους στρατιωτικούς πολέμους πρέπει κανείς να προσδοκά τη νίκη ή την ήττα μόνο από τους μαχομένους. Στην Εκκλησία όμως τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Πολλές φορές συμβαίνει η δόξα της νίκης να αποδίδεται σ᾿ εκείνους οι οποίοι ούτε συνέβαλαν στη διοίκηση των πραγμάτων, ούτε κοπίασαν με κάποιο τρόπο, ησύχαζαν δε και αναπαύονταν. Και ο άπειρος ο οποίος διαπεράσθηκε από το ίδιο του το ξίφος γελοιοποιείται και στους φίλους του και στους εχθρούς. Θα προσπαθήσω και με παράδειγμα να καταστήσω σαφή τα λόγια μου. Λοιπόν, τον Νομο που δόθηκε από τον Θεό στον Μωυσή, οι ακολουθούντες τον παραλογισμό του Ουαλεντίνου και του Μαρκίωνα και οι οπαδοί των παρεμφερών αιρετικών ομάδων, δεν τον συμπεριλαμβάνουν στον Κανόνα της Αγίας Γραφής. Αντίθετα, οι Ιουδαίοι τον τιμούν τόσο, ώστε ερίζουν επί της πλήρους και απόλυτης εφαρμογής του μολονότι η ισχύς του παρήλθε και παρά το θέλημα του Θεού. Η Εκκλησία, αποφεύγουσα την έλλειψη μέτρου και των δύο ανωτέρω ομάδων, ακολούθησε τη μέση οδό και ούτε την υποταγή σ᾿ αυτόν δέχεται, αλλά ούτε και τον διασυρμό του ανέχεται, μολονότι δε έχει παύσει να ισχύη τον επαινεί, διότι κάποτε χρησίμευσε στον λαό του Θεού. Πρέπει λοιπόν αυτός που θέλει να πολεμήση τους δύο αυτούς εχθρούς να γνωρίζη τη συμμετρία αυτή. Έτσι, αν θέλη να διδάξη στους Ιουδαίους, ότι δεν πρέπει να ακολουθούν την παλαιά νομοθεσία και αρχίση να την κατηγορή αφειδώς, τότε θα δώση ικανά επιχειρήματα στους αιρετικούς για να τη διασύρουν. Αν πάλι στην προσπάθειά του να αποστομώση τους τελευταίους επαινεί τον Νόμο χωρίς μέτρο και τον προβάλλη ως αναγκαίο κατά τη σημερινή εποχή, τότε θα ανοίξη τα στόματα των Ιουδαίων. Κάτι ανάλογο συνέβη με τους σφοδρούς αντιπάλους της αλογίας του Σαβελλίου και με τους διώκτες των δοξασιών του Αρείου, οι οποίοι εξέπεσαν από την υγιή πίστη τους λόγω της αμετρίας που τους διέκρινε. Και οι δύο ανωτέρω ομάδες έφεραν το όνομα των χριστιανών. Αν όμως κάποιος εξέταζε τα δόγματά τους τούς μεν πρώτους θα τους εύρισκε να διάκεινται προς την ιουδαϊκή αίρεση και να διαφέρουν από αυτούς κατά το όνομα μόνο, τους δε δεύτερους να έχουν μεγάλη συγγένεια προς την αίρεση Παύλου του Σαμοσατέα. Και οι δύο ομάδες λοιπόν ευρίσκονται εκτός της αληθείας. Είναι μεγάλος λοιπόν ο κίνδυνος που υπάρχει και ο δρόμος στενός και γεμάτος θλίψεις· γκρεμοί απειλούν και από τις δύο πλευρές του τον διαβάτη. Ο φόβος που υποφώσκει είναι μεγάλος, μήπως στην προσπάθειά του ο χριστιανός να κατανικήση κάποιον εχθρό νικηθή από κάποιον άλλο. Αν δηλαδή ομολογήση κάποιος ότι υπάρχει μία θεότητα, είναι επικίνδυνο να θεωρηθή ότι ακολουθή την αίρεση του Σαβελλίου. Αν πάλι διαιρέση την Αγία Τριάδα, λέγοντας ότι ο Πατέρας, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα είναι από διαφορετική ουσία, τότε απειλείται από τον κίνδυνο του αιρετικού Αρείου, ο οποίος τη διαφορά των προσώπων τη μεταβάλλει σε διαφορά ουσίας. Πρέπει λοιπόν και η ασεβής σύγχυση του πρώτου και η παράλογη διαίρεση του δευτέρου να αποστρέφεται και να αποφεύγεται. Αντίθετα, η μεν θεότητα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος πρέπει να ομολογήται μία, να προστίθενται δε οι τρεις υποστάσεις. Έτσι μόνο θα μπορέσουμε να αποκρούσουμε τις εφόδους και των δύο. Μπορώ να σου αναφέρω και άλλες συγκρούσεις, προς τις οποίες αν κάποιος δεν αγωνισθή με γενναιότητα και ακρίβεια, ενδέχεται να υποστή μυρίους τραυματισμούς.

ε. Πρέπει να είναι πολύ έμπειρος γνώστης της διαλεκτικής μεθόδου.

Και τι θα μπορούσε να αναφέρη κάποιος για τις εσωτερικές μωρολογίες; Αυτές δεν είναι λιγότερες από τις εξωτερικές προσβολές, μάλιστα δε προκαλούν περισσότερο ιδρώτα στον διδάσκοντα. Άλλοι μεν από πολυπραγμοσύνη απλώς και μόνο θέλουν να ασχολούνται με πράγματα, από τα οποία ούτε και αν μπορούσαν να τα μάθουν θα ωφελούντο σε κάτι, αλλά ούτε και είναι δυνατό να τα μάθουν σε τελική ανάλυση. Άλλοι πάλι για τις κρίσεις του Θεού ζητούν από αυτόν ευθύνες και βιάζονται να καταμετρήσουν τη μεγάλη άβυσσο. Τα κρίματά σου, λέγει, είναι άβυσσος μεγάλη. Με την πίστη όμως και την ηθική διαγωγή λίγους θα εύρης να ασχολούνται. Οι περισσότεροι ερευνούν και ασχολούνται με πράγματα, τα οποία ούτε είναι δυνατό να εύρουν, αλλά και ζητούντες αυτά προκαλούν την οργή του Θεού. Όταν δηλαδή αυτά που εκείνος δεν θέλησε να γνωρίζουμε, εμείς προσπαθούμε να τα γνωρίσουμε εκβιαστικά, ούτε μπορούμε να πετύχουμε τον σκοπό μας (και πως είναι δυνατόν, αν ο Θεός δεν θέλη;) και μένει μόνο ο κίνδυνος στον οποίο εκτιθέμεθα από την αναζήτηση αυτή. Ενώ όμως έτσι έχουν αυτά τα πράγματα, όταν κάποιος χρησιμοποιώντας την εκκλησιαστική αυθεντία προσπαθή να αποτρέψη τους ερευνώντες τα ακατάληπτα από το παράλογο έργο τους, του προσάπτουν την κατηγορία της ανοησίας και της αμαθείας. Γι᾿ αυτό πρέπει και εδώ ο προεστώς της Εκκλησίας να ενεργή με πολλή σύνεση, να αποτρέπη δηλαδή αυτούς από τη θέση άτοπων ερωτήσεων και να αποφεύγη τις προαναφερθείσες κατηγορίες. Για όλα δε αυτά δεν υπάρχει καμμία άλλη βοήθεια παρά μόνο εκείνη του λόγου. Αν λοιπόν κάποιος είναι αποστερημένος της δυνάμεως αυτής, οι ψυχές των μελών του ποιμνίου του δεν θα διαφέρουν πολύ από τα ευρισκόμενα σε συνεχή θαλασσοταραχή πλοία· αναφέρομαι βέβαια στους ασθενέστερους και περιεργότερους. Για τον λόγο αυτό λοιπόν πρέπει ο αρχιερέας να κάνη τα πάντα, ώστε να αποκτήση την ισχύ του λόγου.

Και ο ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ λέγει· Γιατί τότε ο Παύλος δεν προσπάθησε να αποκτήση την αρετή του λόγου, ούτε μάλιστα αποκρύπτει την υστέρησή του στη ρητορική ικανότητα, μάλιστα δε το ομολογεί με παρρησία γράφοντας προς τους Κορινθίους, οι οποίοι συνεπαίρνονται από τους ωραίους λόγους και έχουν μεγάλη υπόληψη στη ρητορική τέχνη;

στ. Πρότυπο διδασκάλου ο Παύλος.

ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ. Αυτό, είπα, αυτό είναι που κατέστρεψε πολλούς και τους κατέστησε ραθυμοτέρους περί την τήρηση της αληθινής διδασκαλίας. Επειδή δηλαδή δεν μπόρεσαν να διακριβώσουν το βάθος των αποστολικών σκέψεων και να προσεγγίσουν το νόημα των λόγων, πέρασαν όλη τους τη ζωή νυσταλέοι και χάσκοντες, τιμώντες την αμάθεια εκείνη, όχι εκείνη για την οποία λέγουν ότι ο Παύλος διακρινόταν, αλλά εκείνη από την οποία απείχε παντελώς, όσο κανείς άλλος άνθρωπος κάτω από τον ουρανό. Το θέμα αυτό όμως ας αναμένει για αργότερα. Τώρα θα αναφερθώ στο ακόλουθο· έστω ότι ο Παύλος υπήρξε άμοιρος της ρητορικής τέχνης, όπως θέλουν αυτοί να πιστεύουν. Ποια είναι η αντιστοιχία του προς τους σημερινούς ποιμένες; Εκείνος είχε δύναμη πολύ μεγαλύτερη του λόγου και ικανή να κατορθώση πολλά περισσότερα. Αρκούσε να φανή και μόνο και με τη σιωπή του αρκούσε για να γίνη φοβερός κατά των δαιμόνων, ενώ οι σημερινοί ποιμένες και αν όλοι μαζί συνέλθουν με μύριες ευχές και δάκρυα δεν θα μπορούσαν να κατορθώσουν να κάνουν όσα έκανε κάποτε η ζώνη του Παύλου. Ο μακάριος απόστολος προσευχόμενος ανάσταινε νεκρούς και έκανε πολλά παρόμοια θαύματα, ώστε από τους ειδωλολάτρες να θεωρηθή θεός. Και πριν μεταστή από τον επίγειο βίο αξιώθηκε να αρπαγή μέχρι τον τρίτο ουρανό και να γίνη μέτοχος τέτοιων λόγων, τους οποίους η δικαιοσύνη δεν επιτρέπει να ακούση η ανθρώπινη φύση. Οι σημερινοί λοιπόν ποιμένες (δεν μπορώ βέβαια να πω κάτι προσβλητικό και βαρύ· εξ άλλου δεν τα λέγω αυτά θέλοντας να επεμβώ στο έργο τους, αλλά απορώντας) πώς δεν φρίττουν όταν παραβάλλουν τους εαυτούς τους προς τόσο μεγάλο άνδρα; Ακόμη και αν αφήναμε τα θαύματα και ερχόμαστε στον βίο του μακαρίου αυτού άνδρα και εξετάζαμε την αγγελική του πολιτεία και σ᾿ αυτήν πολύ περισσότερο από τα θαύματα μπορείς να ιδής τον αθλητή του Χριστού. Τι θα μπορούσε κανείς να αναφέρη για τον ζήλο, την επιείκεια, τους συνεχείς κινδύνους, τις αλλεπάλληλες φροντίδες, τους αδιάλειπτους πόνους υπέρ της Εκκλησίας, τη συμπάθεια προς τους ασθενείς, τις πολλές θλίψεις, τους σκληροτέρους διωγμούς, τους καθημερινούς θανάτους; Ποιος τόπος της οικουμένης, ποια ήπειρος, ποια θάλασσα δεν γνώρισε τους άθλους του δικαίου τούτου άνδρα; Ακόμη και η ακατοίκητη έρημος τον γνώρισε, αφού τον δέχθηκε πολλές φορές όταν κινδύνευε. Υπέμεινε κάθε είδος επιβουλής και κάθε φορά εξήλθε νικητής. Δεν σταμάτησε ποτέ ούτε να αγωνίζεται, ούτε να λαμβάνη τον στέφανο της νίκης. Δεν γνωρίζω όμως πώς οδηγήθηκα στην ύβρη του άνδρα αυτού. Τα κατορθώματά του όλα υπερβαίνουν κάθε λόγο, τον δικό μου δε τόσο περισσότερο, όσο με ξεπερνούν όσοι γνωρίζουν τη ρητορική τέχνη. Και έτσι όμως (διότι ο μακάριος δεν θα με κρίνη από το αποτέλεσμα αλλά από την προαίρεση) δεν θα σταματήσω μέχρι να πω τούτο, το οποίο είναι πολύ ανώτερο όσων ανέφερα μέχρι τώρα. Ποιο είναι αυτό; Μετά από τόσα κατορθώματα, μετά τους μυρίους στεφάνους που έλαβε, ευχήθηκε να καταλήξη στη γέεννα και να παραδοθή στην αιώνια κόλαση, υπέρ της σωτηρίας των Ιουδαίων και της προσελεύσεώς τους στον Χριστό, εκείνων οι οποίοι πολλές φορές τον λιθοβόλησαν και προσπάθησαν, όσο τους ήταν δυνατό, να τον φονεύσουν. Ποιος πόθησε τόσο πολύ τον Χριστό; Αν βέβαια αυτό καλείται πόθος και όχι κάτι παραπάνω. Μπορούμε λοιπόν ακόμη να παραβάλουμε τους εαυτούς μας προς εκείνον μετά την τόση χάρη που έλαβε άνωθεν, μετά την τόση αρετή, την οποία από μόνος του επέδειξε; Τι τολμηρότερο απ᾿ αυτό θα μπορούσε να υπάρξη; Ότι λοιπόν αυτός δεν υπήρξε άμοιρος της δυνάμεως του λόγου, έτσι όπως αυτοί το εννοούν θα προσπαθήσω να το αποδείξω και στη συνέχεια. Αυτοί μεν αποκαλούν αδαή όχι μόνο εκείνον ο οποίος δεν είναι δόκιμος στη χρήση της σοφιστικής τεχνικής, αλλά και εκείνον ο οποίος δεν γνωρίζει να μάχεται υπέρ της αληθείας των δογμάτων, καλώς δε έχουν αυτή την άποψη. Ο Παύλος όμως δεν είπε ότι είναι αδαής και στα δύο, αλλά μόνο στο ένα. Για να το ξεκαθαρίση δε αυτό κάνει τη διάκριση και λέγει ότι είναι άπειρος στη χρήση της ρητορικής, όχι όμως και στη γνώση του περιεχομένου της πίστεως. Αν απαιτούσα να έχω την έντεχνη καθαρότητα του Ισοκράτη, τον όγκο του Δημοσθένη, τη σεμνότητα του Θουκυδίδη και το ύψος του Πλάτωνα θα έφερνα στο μέσον τη μαρτυρία αυτή του Παύλου, τώρα όμως τα αφήνω όλα αυτά, αδιαφορώντας και για τον επιτηδευμένο καλλωπισμό των ειδωλολατρών στη σύνταξη και την απαγγελία. Είναι επιτρεπτό σε κάποιον και το λεξιλόγιό του να είναι πτωχό και στη χρήση των εννοιών να είναι απλός και ανεπιτήδευτος, αρκεί να μη αποδειχθή αδαής στη γνώση και την ακρίβεια των δογμάτων της πίστεως. Έτσι δεν θα αφαιρή, για να συγκαλύψη τη δική του αδράνεια, από τον μακάριο εκείνο άνδρα τη μεγαλύτερη από τις αρετές του, η οποία είναι άξια πολλών εγκωμίων.

ζ. Ο Παύλος έγινε λαμπρό παράδειγμα όχι μόνο από τα θαύματα, αλλά και από τη δύναμη των λόγων του.

Πες μου, πώς επέφερε σύγχυση στους Ιουδαίους που κατοικούσαν στη Δαμασκό, πριν αρχίση να επιτελή θαύματα; Πώς κατανίκησε τους Ελληνιστές; Γιατί δε εστάλη στην Ταρσό; Δεν συνέβη αυτό επειδή νικούσε κατά κράτος με το κήρυγμά του και τους επέφερε τέτοια πλήγματα, ώστε τελικά αυτοί μη υποφέροντες την ήττα είχαν ερεθισθή και ήθελαν να τον θανατώσουν; Εδώ δεν είχε ακόμη αρχίσει να επιτελή θαύματα, ούτε θα μπορούσε να ισχυρισθή κάποιος ότι οι πολλοί τον θαύμαζαν λόγω της μεγάλης φήμης που είχε, ούτε επίσης ότι οι πολέμιοί του επηρεάζονταν από τη μεγάλη υπόληψή του. Μέχρι τότε επικρατούσε μόνο χάρη στο λόγο του. Με ποια μέσα αγωνιζόταν και συζητούσε προς τους ιουδαΐζοντες χριστιανούς της Αντιοχείας; Ο Αρεοπαγίτης πάλι της δεισιδαιμονέστατης εκείνης πόλεως των Αθηνών, δεν ακολούθησε τον Παύλο με τη γυναίκα του μετά τη δημηγορία του ενώπιον των δικαστών; Ο Εύτυχος δεν έπεσε από το παράθυρο επειδή είχε αφιερωθή στη μέχρι αργά το βράδυ ακρόαση του κηρύγματός του; Τι συνέβη στη Θεσσαλονίκη και την Κόρινθο; Τι στην Έφεσο και σ᾿ αυτήν ακόμη τη Ρώμη; Δεν αφιέρωνε όλες τις ημέρες και τις νύκτες στην εξήγηση των Γραφών; Τι θα μπορούσε να πη κανείς για τις διαλέξεις του προς τους Επικουρείους και τους Στωικούς; Αν θα θέλαμε να απαριθμήσουμε τα πάντα ο λόγος μας θα επιμηκυνόταν πολύ. Όταν λοιπόν και πριν την επιτέλεση των θαυμάτων, αλλά και όταν πλέον είχε αρχίσει να δίδη σημεία της δυνάμεως του Θεού παρουσιάζεται να χρησιμοποιή κατά κόρον τη δύναμη του λόγου, λοιπόν, πώς μπορούν να τον χαρακτηρίζουν, ακόμη αδαή, όταν μάλιστα θαυμάσθηκε από όλους για τις διαλεκτικές του και ρητορικές του ικανότητες; Γιατί άραγε οι Λυκάονες τον εξέλαβαν ως τον Ερμή; Το ότι θεώρησαν τους αποστόλους ως Θεούς οφείλεται στην επιτέλεση των θαυμάτων, στο ότι όμως τον υπέλαβαν ως τον Ερμή δεν συνετέλεσαν τα θαύματα, αλλά οι λόγοι του. Σε τι πλεονέκτησε έναντι και των άλλων αποστόλων ο μακάριος αυτός και γιατί θαυμάζεται σε όλη την οικουμένη; Γιατί θαυμάζεται όχι μόνο μεταξύ των χριστιανών, αλλά και μεταξύ των Ιουδαίων και των ειδωλολατρών; Δεν συμβαίνει αυτό από την αρετή των επιστολών του, με την οποία όχι μόνο τους τότε πιστούς, αλλά και τους γενόμενους μέχρι σήμερα και αυτούς που πρόκειται να γίνουν μέχρι τη Δευτέρα Παρουσία του Χριστού ωφέλησε και πρόκειται να ωφελήση και δεν θα παύση να το κάνη μέχρι που θα υφίσταται το ανθρώπινο γένος; Όπως το τείχος που κατασκευάσθηκε από διαμάντια, έτσι φρουρούν τις ανά την Οικουμένη Εκκλησίες τα συγγράμματά του. Στέκει δε ως άριστος και γενναιότατος αγωνιστής ακόμη και σήμερα στο κέντρο της Εκκλησίας, αιχμαλωτίζοντας κάθε νοητική σύλληψη στην υπακοή του Χριστού και αποβάλλοντας όλους τους λογισμούς και κάθε τι που επαίρεται κατά της γνώσεως του Θεού. Όλα αυτά τα κάνει με τις θαυμάσιες επιστολές που μας κληροδότησε, οι οποίες είναι πλήρεις της θείας σοφίας. Τα συγγράμματά του είναι κατάλληλα όχι μόνο για την ανατροπή των νόθων δογμάτων και την εξασφάλιση των γνησίων, αλλά συντελούν τα μέγιστα και προς την ηθική βιωτή μας. Αυτά τα συγγράμματα χρησιμοποιούντες οι προεστώτες της Εκκλησίας, την αγνή παρθένο νύμφη, την οποία ο Παύλος συνέζευξε με τον Χριστό, ρυθμίζουν και διαμορφώνουν και οδηγούν προς το πνευματικό κάλλος. Με αυτά τα συγγράμματα και τα ενσκήπτοντα στους κόλπους της νοσήματα θεραπεύονται και την αποκτηθείσα υγεία διατηρούν. Τέτοια φάρμακα μας κληροδότησε ο θεωρούμενος αδαής, τη μεγάλη δύναμη των οποίων γνωρίζουν πολύ καλά εκείνοι που τα χρησιμοποιούν συνεχώς. Είναι φανερό λοιπόν ότι ο Παύλος κατέβαλε σημαντικές προσπάθειες για να αποκτήση τη δύναμη του λόγου.

η. Ο απόστολος θέλει και εμείς να κατορθώσουμε να αποκτήσουμε τη δύναμη του λόγου.

Άκου μάλιστα τι λέγει και σε επιστολή προς τον μαθητή του· Να δίδης προσοχή στην ανάγνωση, την παράκληση και τη διδασκαλία. Και προσθέτοντας τον καρπό από αυτό λέγει· Κάνοντας αυτό και τον εαυτό σου θα σώσης και το ακροατήριό σου· Και αλλού, Ο δούλος του Κυρίου δεν πρέπει να φιλονική, αλλά πρέπει να είναι ήπιος προς όλους, διδακτικός και ανεξίκακος. Και συνεχίζοντας λέγει· Συ από την πλευρά σου να παραμένης σταθερός σε όσα έμαθες και σε όσα σου εμπιστεύθηκαν, γνωρίζοντας από ποιον διδάχθηκες και ότι από την παιδική σου ηλικία κατέχεις τα ιερά γράμματα, τα οποία είναι δυνατά να σε οδηγήσουν στη σωτηρία. Και αλλού· Κάθε Γραφή είναι θεόπνευστη, λέγει, και ωφέλιμη για τη διδασκαλία, τον έλεγχο, την επανόρθωση, τη δίκαιη παίδευση, για να είναι ακέραιος ο άνθρωπος του Θεού. Άκου δε και τι προσθέτει για την εκλογή των επισκόπων, διαλεγόμενος με τον Τίτο· Ο επίσκοπος, λέγει, πρέπει να είναι δόκιμος στη διδασκαλία της ορθής πίστεως, ώστε να είναι ικανός να ελέγχη τους διαφωνούντες· Πώς λοιπόν όταν κάποιος είναι αδαής, μπορεί, όπως λέγουν αυτοί, να ελέγξη και να απομονώση τους διαφωνούντες; Ποια είναι η ανάγκη να δίδεται προσοχή στην ανάγνωση των Γραφών, αν προτιμηθή η αποχή από την προσπάθεια για την πρόσληψη της δυνάμεως του λόγου; Αυτά είναι δικαιολογίες, προφάσεις και προσχήματα της ραθυμίας και της οκνηρότητας. Τα ανωτέρω, λέγουν, τα παραγγέλλει στους ιερείς. Αλλά και ο λόγος μας τώρα στους ιερείς αφορά. Ότι όμως αυτά αφορούν και στο λαϊκό ποίμνιο, άκου τι παραινεί προς άλλους σε άλλη επιστολή του· Ο λόγος του Χριστού ας ενοική μέσα σας, πλούσιος και πλήρης σοφίας. Και πάλι· Ο λόγος σας πρέπει να είναι πλήρης χάριτος και πλουτισμένος με αλάτι, για να γνωρίζετε πως πρέπει να αποκρίνεσθε. Και η ετοιμότητα της απολογίας για την πίστη έχει δοθή ως εντολή σε όλους τους χριστιανούς. Γράφοντας προς τους Θεσσαλονικείς λέγει, Να οικοδομείτε ο ένας τον άλλο, όπως εξ άλλου κάνετε. Όταν δε κάνει λόγο περί των ιερέων λέγει· Οι πρεσβύτεροι, οι οποίοι προΐστανται καλώς της Εκκλησίας είναι άξιοι διπλής τιμής, μάλιστα δε εκείνοι οι οποίοι κοπιούν διδάσκοντες τον λόγο της πίστεως. Διότι ο τέλειος σκοπός της διδασκαλίας είναι όταν οι ιερείς και με όσα πράττουν και με όσα λέγουν οδηγούν τους μαθητές τους στον μακάριο βίο, τον οποίο προετοίμασε ο Χριστός. Πράγματι δεν αρκεί μόνο η πράξη προς διδασκαλία. Και τα λόγια αυτά δεν είναι δικά μου, είναι του Σωτήρος· Όποιος, λέγει, πράξη το θέλημά μου και διδάξη αυτό, αυτός θα ονομασθή μεγάλος στη βασιλεία των ουρανών. Αν η πράξη ισοδυναμούσε με τη διδασκαλία, η δεύτερη έννοια θα ήταν περιττή και θα αρκούσε στην περίπτωση αυτή να πη, όποιος θα πράξη, μόνο. Επειδή όμως κάνει διάκριση μεταξύ των δύο αποδεικνύει ότι η μεν πράξη αφορά στα έργα, η δε διδασκαλία στον λόγο· και τα δύο όμως είναι απαραίτητα για την τέλεια οικοδομή του σώματος των πιστών. Ή δεν ακούς τι λέγει στους πρεσβυτέρους των Εφεσίων το εκλεκτό σκεύος του Χριστού· Για το λόγο αυτό πρέπει να επαγρυπνήτε, ενθυμούμενοι, ότι για μία ολόκληρη τριετία νύκτα και ημέρα δεν έπαυσα να νουθετώ με δάκρυα καθένα από εσάς. Τι χρειάζονταν τα δάκρυα ή η νουθεσία με τους λόγους, αφού τόσο λαμπρός ήταν ο αποστολικός του βίος; Βέβαια, για την τήρηση των εντολών του πολύ σημαντική θα ήταν η συμβολή του παραδείγματος του βίου του, θα έλεγα όμως ότι δεν μπορεί να κατορθωθή με αυτόν το παν.

θ. Όταν δεν υπάρχη στον ιερέα η δύναμη του λόγου, το ποίμνιο υφίσταται μεγάλη ζημιά.

Για παράδειγμα, όταν υπάρχει αντιπαράθεση για τα δόγματα και όλες οι πλευρές αντλούν τα επιχειρήματά τους από τις ίδιες Γραφές, ποιο ειδικό βάρος μπορεί να έχη εδώ ο άμεμπτος βίος; Ποιο είναι το όφελος των πολλών ιδρώτων, όταν παρά τους πολλούς μόχθους, η μεγάλη απειρία περί τον λόγο και τα δόγματα οδηγήση στην έκπτωση σε αίρεση και στην απόσχιση από το σώμα της Εκκλησίας, κάτι που είδα πολλούς να το παθαίνουν; Ποιο είναι το κέρδος της υπομονής στην περίπτωση αυτή; Κανένα. Όπως πάλι δεν ωφελεί σε τίποτα η υγιής πίστη όταν ο βίος είναι διεφθαρμένος. Για όλα αυτά πρέπει ο εκλεγείς να διδάσκη τους άλλους και να είναι περισσότερο έμπειρος όλων στη διεξαγωγή τέτοιων αγώνων. Διότι όταν αυτός κατέχει με ασφάλεια τα δόγματα της πίστεως δεν βλάπτεται σε τίποτε από τους αντιλέγοντες, όταν όμως το πλήθος των αφελών ανθρώπων, το οποίο είναι ταγμένο υπό την καθοδήγησή του, δη τον ηγέτη του να ηττάται και να μη έχη να αντιτάξη αξιόλογα επιχειρήματα προς τους διαφωνούντες, τότε δεν προσάπτουν στην ανικανότητα αυτού την ήττα, αλλά στη σαθρότητα των δογμάτων. Έτσι, η απειρία του ενός οδηγεί τον πολύ λαό στον χειρότερο όλεθρο. Και αν δεν προσχωρήσουν στην παράταξη των αιρετικών, πάντως θα αναγκασθούν να αμφιβάλλουν για όσα πίστευαν με σταθερότητα. Έτσι και σε όσα ακόμη πίστευαν πριν με ακλόνητη την πίστη δεν θα μπορούν στο μέλλον να τα τηρήσουν με στερρότητα και προσήλωση. Αντίθετα, τόση ζάλη θα πλημμυρίση τις ψυχές τους από την ήττα του δασκάλου, ώστε το κακό υπάρχει κίνδυνος να εξελιχθή σε πλήρες ναυάγιο. Πόσος δε όλεθρος και πόσο πυρ επαπειλείται στην αθλία κεφαλή εκείνου για κάθε απολωλός μέλος του ποιμνίου δεν χρειάζεται να το μάθη από εμένα, αφού αυτός τα γνωρίζει όλα πολύ καλά. Πρόκειται λοιπόν για παραφροσύνη ή για κενοδοξία στην περίπτωσή μου, επειδή δεν θέλησα να γίνω αίτιος της απωλείας τόσων ανθρώπων και να μη προξενήσω στον εαυτό μου μεγαλύτερη τιμωρία από αυτή που μου απόκειται τώρα; Και ποιος θα μπορούσε να ισχυρισθή όλα αυτά; Κανείς, εκτός και αν κάποιος θα ήθελε να με μεμφθή άδικα και να επιδειχθή σοφός στις συμφορές των άλλων.

Για ενημέρωση σχετικά με τα νέα, τις εκδηλώσεις, τις εκδόσεις και το έργο μας παρακαλούμε συμπληρώσετε τα παρακάτω στοιχεία. Για τους όρους προστασίας δεδομένων δείτε εδώ.