Ιστορία των Κατηχητικών Σχολείων

Έρ­γο του  Γραφείου Κατηχήσεως  είναι η κατάρτιση  των στελεχών της Εκκλησίας για το έρ­γο της κα­τη­χή­σε­ως προκειμένου να μεταδώσουν στους νέ­ους μας τι­ς α­λή­θει­ες της πί­στε­ώς μας. Η βαρύνουσα σημασία των Κατηχητικών Σχολών  τονίσθηκε μετ’ επαίνων ήδη από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Χρυσόστομο Παπαδόπουλο κατά την επίσκεψή του στο Κυριακό Σχολείο για γυναίκες που τελούσε υπό την διεύθυνση του πατρός  Αγγέλου Νησιώτη (1), αφού παρέβαλε τις μαθήτριες με τις χριστιανές των πρώτων αιώνων, οι οποίες απέβησαν απόστολοι της χριστιανικής πίστεως στην κοινωνία (2). Στό περιοδικό Ἐκκλησία ὁ Καθηγητής Παναγιώτης Τρεμπέλας αναφέρεται στο γεγονός ότι μέχρι το  1931 στα Κατηχητικά Σχολεία της «Ζωής» γίνονταν δεκτοί μόνο άρρενες, ενώ σε ορισμένα μόνον παρακολουθούσαν και γυναίκες. Το έτος αυτό η Αρχιεπισκοπή Αθηνών ίδρυσε τα πρώτα Κατηχητικά Σχολεία Θηλέων, δύο στην Αθήνα και δύο στον Πειραιά, αριθμούντα περί τις 350 μαθήτριες. Σε κάθε Σχολείο υπήρχε ειδική Εφορεία αποτελούμενη από τρεις κυρίες, υπό την προεδρεία ενός Εφημερίου προς ενίσχυση των Διδασκαλισσών-Κατηχητριών. Την γενική εποπτεία των Σχολείων ασκούσε ο Αρχιδιάκονος του Αρχιεπισκόπου. Ζήτημα δημιουργήθηκε για την πρόσληψη και Κατηχητριών, το οποίο ετέθη στο Συμβούλιο της νεοϊδρυθείσας τότε Αποστολικής Διακονίας (Νοέμβ. 1936) και υποβλήθηκε προς εξέταση στην Ιερά Σύνοδο,  όπου εκφράσθηκε η σθεναρή υποστήριξη του αιτήματος από τους αοίδιμους Μητροπολίτες Κασσανδρείας Ειρηναίο και Θεσσαλονίκης Γεννάδιο (3).

Τα Κατηχητικά Σχολεία ανεπτύχθησαν πολύ στην Ελλάδα από το 1935 έως το 1965. Το 1951 ολοκληρώθηκε η σειρά των Κατηχητικών Βοηθημάτων, με συντάκτες τον Καθηγητή της Χριστιανικής Παιδαγωγικής στην Θεολογική Σχολή Θεσσαλονίκης Βασίλειο Έξαρχος και άλλους  διακεκριμένους Θεολόγους (4).

Τα ενιαία Κατηχητικά Βοηθήματα του 1960 ίσχυσαν για όλα τα Κατηχητικά Σχολεία της Εκκλησίας της Ελλάδος κατόπιν προσπαθειών  Ειδικής Επιτροπής, συσταθείσας από την Ιερά Σύνοδο (17^η Οκτ.1958), αποτελούμενης από Συνοδικούς Συνέδρους, μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου της Αποστολικής Διακονίας, τον Γενικό Διευθυντή αυτής,  Καθηγητή Ανδρέα Φυτράκη, εκπροσώπους των Χριστιανικών Αδελφοτήτων της Αθήνας, Καθηγητές της Θεολογικής Σχολής Αθηνών και έμπειρους Κατηχητές. 

Παράλληλα εκδόθηκαν βοηθήματα της Κατηχήσεως, βιβλία Θρησκευτικών για το Δημοτικό Σχολείο, ανεγέρθηκαν Χριστιανικές Εστίες, κατόπιν συνεργασίας ενοριών της Αρχιεπισκοπής Αθηνών με την Αδελφότητα «Ζωή» (5). Πολλές Αδελφότητες τότε  συνέβαλαν στο έργο της Αποστολικής Διακονίας, όπως η «Ορθόδοξος Χριστιανική Γωνιά» (6), ο «Σύνδεσμος Ελληνίδων Θεολόγων» (7), η «Απολύτρωσις» Σερρών (8), η «Ένωσις Φίλων Κρατουμένων», ο Σύλλογος «Ανόρθωσις» και ο «Χριστιανικός Όμιλος Νέων» Παγκρατίου (9). Το 1952 τα Κατηχητικά Σχολεία ανέρχονταν σε 1.300 με αριθμό μαθητών περί τις 120.000. Προσπάθεια της Αποστολικής Διακονίας ήταν να ιδρύσει περισσότερες κατηχητικές αίθουσες, να πλαισιώσει καλύτερα τον εξωσχολικό βίο ιδιαίτερα για τους έφηβους (10). Το 1962, στελέχη της Εκκλησίας της Ελλάδος εκπαιδεύθηκαν ως Κατηχητές για την κατήχηση Ελλήνων μεταναστών σε Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία και Καναδᾶ (11).

Το  1982 ο Μητροπολίτης Αχελώου Ευθύμιος (Στύλιος), Επόπτης της Διευθύνσεως Νεότητος της Ι. Αρχιεπισκοπής Αθηνών συνέταξε νέα Κατηχητικά εγχειρίδια για όλες τις βαθμίδες της παιδικής και εφηβικής ηλικίας, από 1-18 ετών. Με τα νέα κατηχητικά Βοηθήματα κατεβλήθη  προσπάθεια να δοθούν πρακτικότερες κατευθύνσεις στους νέους.

(1) Στον ναό της Ζωοδόχου Πηγής ο π. Αγγελος ανέπτυξε μία πλούσια, πολυσχιδή ποιμαντική και κατηχητική δράση. Εξελέγη Πρόεδρος των Ορθοδόξων Χριστιανικών Ενώσεως μετά τον πρόωρο θάνατο του πατρός Μάρκου Τσακτάνη (1924) και αργότερα, με την βοήθεια του Καθηγητού Παναγιώτου Μπρατσιώτη, το1945, ίδρυσε τον Χριστιανικό Όμιλο Φοιτητών. Εδίδαξε, το 1954, Κατηχητική και Εξομολογητική στο Εκκλησιαστικό Φροντιστήριο Πεντέλης και στην Σχολή Διακονισσών της Αποστολικής Διακονίας. Από τον Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο Παπαδόπουλο του απονεμήθηκε το οφφίκιο του Σταυροφόρου κατηχητού, τίτλο που προέτασσε με ιδιαίτερη εν Χριστώ καύχηση μέχρι τα τέλη της ζωής του.

(2) «Χρονικά Μητροπόλεως Αθηνών»,  περιοδικό Ἐκκλησία, έτος Α΄, 1.6.1923, αριθ. 1, σελ. 8.

(3) Περιοδικό Ἐκκλησία, έτος ΜΕ΄, 1-15.11.1968, ἀριθ. 21-22, σελ. 545.

(4) «Παρατηρήσεις», περιοδικό Ἐκκλησία, έτος ΛΑ΄, 15.10.1951, αριθ.19-20, σελ. 230.

(5) «Χρονικά», περιοδικό Ἐκκλησία, έτος ΚΕ΄, 15,10,1948, αριθ. 39-30, σελ. 335.Κωνσταντίνου Κούρκουλα, «Το Κατηχητικόν Σχολεῖον ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ τῆς Ἑλλάδος (ἱστορία αὐτοῦ καί χαρακτήρ ἐξ ἐπόψεως ὀρθοδόξου)», ανάτυπον ἀπό το περιοδικό Θεολογία, έτος ΛΕ΄, Ἀθῆναι 1965, σελ. 44.

(6) Η Ορθοδόξος Χριστιανική Γωνιά ιδρύθηκε από την αείμνηστη Χρύσω Πέππα, το 1953, η οποία εμπνεύστηκε τους στόχους του Σωματείου και διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο στην υλοποίηση τους, «Χρονικά», περιοδικό Ἐκκλησία, έτος Δ΄, 15.11.1948, ἀριθ. 21, σελ. 333.

(7) «Χρονικά», Περιοδικό Ἐκκλησία, έτος ΛΑ΄. 1-15. 5.1954, αριθ.9-10, σελ. 135.

(8) «Χρονικά», Περιοδικό Ἐκκλησία, έτος ΚΗ΄, 15.12.1951, αριθ. 24, σελ. 293.

(9) Ἡμερολόγιον τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἔτους 1961, σελ. 287.

(10) Βασιλείου Βέλλα, «Ἡ Ἀποστολική Διακονία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος κατά τό 1951», περιοδικό Ἐκκλησία, έτος ΚΘ΄, 1-15.1.1952, ἀριθ. 1-2, σελ. 11.

(11) Αρχείο Αποστολικής Διακονίας, Πρακτικά Κεντρικού Διοικητικού Συμβουλίου, Περίοδος ΚΣΤ΄,  Συνεδρία Β΄, 10.11.1962.