«Εἰς ἕνα Θεόν».

῾Η πίστη εἰς ἕνα Θεό ἀποτελεῖ στοιχεῖο πρωταρχικό τῆς ἀληθινῆς θρησκείας. ῾Ο Χριστιανισμός εἶναι ἡ κατ᾿ ἐξοχήν μονοθεϊστική θρησκεία. Πιστεύει εἰς ἕνα καί μόνον Θεό, ὁ ῾Οποῖος τό δήλωσε πανηγυρικά στό Σινᾶ, κατά τή θεία του φανέρωση· «᾿Εγώ εἰμι Κύριος ὁ Θεός σου... οὐκ ἔσονταί σοι θεοί ἕτεροι πλήν ἐμοῦ»44. Τήν πρώτη καί μεγάλη αὐτή ἐντολή τή ζήτησε ἐπίμονα ἀπό τό λαό του. Δέν ἀνέχτηκε δίπλα του ἄλλους θεούς. ῾Η δέ τιμωρία του ἦταν πάντοτε ἄμεση, ὅσες φορές ὁ λαός, παρασυρόμενος ἀπό τούς γύρω εἰδωλολατρικούς λαούς, ἔπεφτε στήν εἰδωλολατρία, ἐγκαταλείποντας τόν Θεό τῶν πατέρων του.

῾Η πολυθεΐα εἶναι ψεῦδος. ῏Ηταν ὁ πικρός καρπός τῆς ἀρχαίας παρακοῆς, ἡ παραπλάνηση τοῦ πλάσματος, ὁ σκοτισμός τοῦ νοῦ καί ἡ διαστροφή τῆς καρδίας του. ᾿Εγκαταλείποντας τόν ἀληθινό Θεό ὁ ἄνθρωπος καί στήν προσπάθειά του ν᾿ ἀναπληρώσει τό κενό πού δημιουργοῦσε στήν ὕπαρξή του, στρεφόταν πρός τά κτίσματα, τίς δυνάμεις καί τά φαινόμενα τῆς φύσεως, τά ὁποῖα θεοποιοῦσε καί λάτρευε, πέφτοντας σέ μιά φοβερή ἀντινομία, σέ μιά ἀναλήθεια, πού σάν συνέπειά της εἶχε τήν καθολική φθορά τῆς φύσεως καί τήν ὑποδούλωσή της στόν εἰσηγητή τοῦ ψεύδους διάβολο. ῾Η εἰδωλολατρία, ὡς ἀναίρεση τῆς ἀληθινῆς θρησκείας, ὡς ψεύτισμα καί ἀντιστροφή τῆς σχέσεως τοῦ πλάσματος πρός τόν Πλάστη του, εἶναι τό κορυφαῖο ἁμάρτημα.

῾Η εἰδωλολατρία μπορεῖ νά προσλάβει ποικίλες μορφές, ἀπό τή χονδροειδῆ θεοποίηση φυσικῶν δυνάμεων καί κτισμάτων, μέχρι τό στήσιμο καί τή λατρεία ἄλλων εἰδώλων πλέον ἐκλεπτυσμένων, τῆς ἐπιστήμης, τῆς τέχνης, τῶν πολιτικῶν καί κοινωνικῶν συστημάτων καί ἄλλων ἀξιῶν τῆς ζωῆς, τοῦ χρήματος (μαμωνᾶ), τῶν ἀξιωμάτων, τοῦ κάλλους, τῆς ἡδονῆς κ.τ.ὅ. ῞Οταν σ᾿ αὐτά προσκολλᾶται ἀποκλειστικά καί μέ πάθος ἡ ψυχή, περιπίπτει σέ εἰδωλολατρία, λατρεύοντας οὐσιαστικά ἀξίες ἐγκόσμιες, πού εἶναι μέν καλές στό μέτρο πού ὑπηρετοῦν τόν ἄνθρωπο καί ὡραΐζουν τή ζωή του, τόν τυραννοῦν ὅμως καί τόν ἐξευτελίζουν, ὁσάκις ἀντικαθιστοῦν στήν ψυχή του τόν ἀληθινό Θεό καί τή λατρεία πού ὀφείλεται σ᾿ αὐτόν.

῾Η πίστη σέ πολλούς θεούς ἀποτελεῖ ἀναίρεση τῆς ἰδέας τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος νοεῖται ὡς τό ἀεικίνητο, ἀπειροτέλειο καί ἀπόλυτο ὄν, τό ὁποῖον ἐπιβλέπει, κατευθύνει καί διοικεῖ τά πάντα, τά ὁποῖα τό ἴδιο ἀπειροδυνάμως ἔπλασε. ῾Η ἀπειροτέλεια τοῦ ὑψίστου ὄντος προϋποθέτει τή μοναδικότητα τῆς φύσεώς του. Τό ἀπόλυτο ὄν δέν μπορεῖ νά ἔχει δίπλα του ἄλλα ὄντα συναΐδια καί διαιωνίζοντα, γιατί κάτι τέτοιο θά περιόριζε τήν ἀπολυτότητά του. ῾Ο Θεός ἀπό τή φύση του πρέπει νά εἶναι ἕνας, ἀπόλυτος κύριος τοῦ παντός, ἀρχή δεσπόζουσα τῶν πάντων. Δέν μποροῦν νά ὑπάρχουν ταυτόχρονα πολλοί θεοί, πολλές ἀΐδιες ἀρχές, γιατί μοιραῖα ἡ μία θά περιόριζε τήν ἄλλη καί θά φθειρόταν ἡ μοναδικότητα τοῦ Θεοῦ καί ἡ κυριαρχική πάνω στά ὄντα ἐξουσία του. ῎Η, λοιπόν, θά εἶναι ἕνας ὁ Θεός ἤ πολλοί. Καί τά δύο μαζί δέν μποροῦν νά συνυπάρχουν. Γι᾿ αὐτό καί τά πάσης φύσεως δυιστικά συστήματα, αὐτά πού ἀποδέχονται τήν ἀΐδια ὕπαρξη δύο ἀρχῶν, δύο θεῶν, ἑνός ἀγαθοῦ καί ἑνός κακοῦ, εὑρισκομένων σέ ἀΐδια ἀντίθεση καί πάλη μεταξύ τους (βασίλειο φωτός - βασίλειο σκότους), ἀποτελοῦν ἰδέαν ἀποκρουστική στήν ὀρθόδοξη θεολογία, πού φθείρει τό χαρακτήρα τοῦ Χριστιανισμοῦ ὡς τῆς μόνης ἀληθινῆς μονοθεϊστικῆς θρησκείας.

῾Ο Θεός τοῦ Χριστιανισμοῦ εἶναι ἡ ἀΐδια καί ἀπόλυτη τῶν πάντων ἀρχή, χωρίς σχετικότητες καί περιορισμούς, στήν ὁποία κορυφώνεται κάθε ἰδέα ἀγαθοῦ καί κάθε ἀρετῆς. ᾿Απ᾿ αὐτόν προέρχονται καί σ᾿ αὐτόν καταλήγουν τά πάντα. Δέν περιορίζεται στό χῶρο, χωρίς ὡστόσο ν᾿ ἀπουσιάζει ἀπό τά κτιστά ὄντα. ῎Αν ἀπουσίαζε, αὐτό θά περιόριζε τήν ἄπειρη φύση του. Βρίσκεται πανταχοῦ καί πληροῖ τά πάντα45, ἐνῶ συγχρόνως ἐκτείνεται (ἀνθρωποπαθής ἡ ἔκφραση) καί πέρα τῶν φυσικῶν κτισμάτων. ᾿Επίσης δέν περιορίζεται στό χρόνο, ἀφοῦ καί αὐτός –ὅπως καί ὁ χῶρος– ὡς μέτρο κινήσεως καί προσδιορισμοῦ τῶν ὄντων, προέρχεται ἀπό τόν Θεό. ῾Ο Θεός εἶναι αἰώνιος, ἀΐδιος καί ἀναλλοίωτος. Δέν ἔχει χρονική ἀνέλιξη, ἀλλά μένει «ὁ αὐτός εἰς τόν αἰῶνα», ἀκίνητος καί ἀμετάβλητος ἐν μέσῳ τῆς ἀέναης ροῆς τῶν φυσικῶν κτισμάτων46. Εἶναι δέ καί παντοδύναμος47. ῾Η δύναμή του δέν ἔχει περιορισμούς. Δύναται τά πάντα. Μονάχα ἡ θέλησή του μπορεῖ νά περιορίσει τήν παντοδυναμία του, καθορίζουσα τά λογικά καί ἠθικά ὅρια, τά ὁποῖα δέν μπορεῖ νά ὑπερβεῖ ἡ δύναμή του. Μέ ἄλλα λόγια ἡ δύναμη τοῦ Θεοῦ δέν εἶναι δύναμη ἀλόγιστη καί τυφλή. ῾Ο Θεός δέν μπορεῖ νά πράξει τό λογικῶς ἀδύνατον (τό παράλογο) καί τό ἠθικῶς ἀνεπίτρεπτο (τό κακό), ἁπλούστατα γιατί δέν θέλει. Δέν μπορεῖ νά συμπεριφερθεῖ ἀνοίκεια καί παράλογα, νά πράξει τήν ἁμαρτία, γιατί αὐτό θ᾿ ἀποτελοῦσε ἀναίρεση τῆς ἁγιότητός του, ἀναίρεση αὐτῆς τῆς φύσεώς του. ῾Ο περιορισμός φυσικά αὐτός δέν εἶναι σημεῖο ἀδυναμίας, ἀλλ᾿ ἀντίθετα ἔνδειξη μεγάλης δυνάμεως, δεδομένου ὅτι ἡ ἁμαρτία γενικά δέν εἶναι δύναμη, ἀλλά ἀδυναμία48. Στήν ἔννοιαν ἀφ᾿ ἑτέρου τοῦ Θεοῦ πληροῦται κάθε ἔννοια λογικότητος καί ἠθικότητος. ῾Ο Θεός εἶναι ὁ ἄπειρος καί ὑπερτέλειος Νοῦς, ὁ ἀπόλυτος Λόγος, ἀπό τόν ὁποῖο προέρχεται κάθε ἄλλη κτιστή νοητότητα καί λογικότητα. ῾Η γνωστική του δύναμη εἶναι ἄπειρη καί ἀνεξάντλητη. Γνωρίζει τά πάντα, τά φυσικά γεγονότα, τίς ἐνθυμήσεις καί τίς ἐλεύθερες ἐνέργειες τῶν ἀνθρώπων. Γνωρίζει ἄμεσα, μέ μιά ἁπλή ἐνόραση, ὅσα ἔγιναν, ὅσα γίνονται καί ὅσα πρόκειται νά γίνουν. Προγνωρίζει δέ καί ὅ,τι μέλλει νά συμβεῖ, χωρίς αὐτό νά σημαίνει ὅτι μέ τήν πρόγνωσή του προσδιορίζεται ἑτεραρχικά ἡ ἐλευθέρα βούληση τῶν λογικῶν ὄντων49. Παρελθόν, παρόν καί μέλλον ἐκτυλίσσονται ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ σάν μιά ἑνιαία στιγμή, χωρίς ἡ ἐξέλιξη αὐτή νά προσδιορίζει σέ χρονικές κατηγορίες τό γνωστικό ἀντικείμενο τοῦ θείου Νοῦ. ῾Ο Θεός, παράλληλα, ὡς ἀπειροτέλειος Νοῦς εἶναι καί πάνσοφος. ῾Η θεία πανσοφία του εἶναι διάχυτη στό πεδίο τῆς φυσικῆς δημιουργίας, ὅπου τά πάντα εἶναι διαρθρωμένα κατά τρόπον, ὥστε ν᾿ ἀποτελοῦν ἕνα παναρμόνιο ὅλο, ἕνα σύστημα σκόπιμα διατεταγμένο, γεμάτο δυνάμεις καί σκοπούς, τό ὁποῖο κινεῖ τό θαυμασμό γιά τήν ὀμορφιά, τήν τελολογική διάρθρωση καί τό ἁρμονικό κάλλος του50. Στόν Θεό, τέλος, πληροῦται καί κάθε ἔννοια ἀγαθότητος. ῾Ο Θεός εἶναι ἅγιος51. Στή θεία φύση του κανένα ἴχνος ἠθικοῦ κακοῦ δέν μπορεῖ νά ὑπεισέλθει. Εἶναι δέ ἡ πηγή καί κάθε ἄλλης σχετικῆς ἁγιότητος. ᾿Απ᾿ αὐτόν προέρχεται καί σ᾿ αὐτόν πληροῦται κάθε ἰδέα ἀρετῆς καί ἀγαθοῦ. ῾Η ἠθική διάταξη τοῦ σύμπαντος προέρχεται ἀπό τήν ἅγια βούλησή του, ὅπως προέρχονται ὁ ἠθικός νόμος καί ἡ ἠθική συνείδηση πού εἶναι χαραγμένες στίς ἐλεύθερες λογικές φύσεις. ῾Ως ἅγιος ὁ Θεός εἶναι καί φρουρός τῆς ἠθικῆς τάξεως τοῦ κόσμου. ᾿Αποστρέφεται κάθε ἀνομία καί τιμωρεῖ κάθε παράβαση τοῦ ἠθικοῦ νόμου, κάθε ἁμαρτία. Αὐτό εἶναι τό ἰδιαίτερο ἔργο τῆς θείας δικαιοσύνης. Γιατί ὁ Θεός εἶναι δίκαιος52. ῾Η δικαιοσύνη του ἐκδηλώνεται πολυειδῶς στίς σχέσεις του μέ τά λογικά ὄντα πού ἔπλασε. ῎Ετσι, ἀμείβει μέν τούς δικαίους, τιμωρεῖ δέ –ὄχι πάντοτε ἐμφανῶς– στήν παροῦσα ζωή τίς παραβάσεις τοῦ ἠθικοῦ νόμου του. ῾Οπωσδήποτε ὅμως μετά θάνατον (κατά τήν καθολική κρίση) ἡ θεία δικαιοσύνη θά κρίνει τελεσίδηκα καί θά τιμωρήσει κάθε ἀμετανόητη σκλήρυνση καί πώρωση τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς στό ἠθικό κακό καί τήν παρανομία. ῾Ο Θεός, τέλος, εἶναι πανάγαθος. ῾Η ἀγάπη συμπίπτει μέ τή φύση του. ῾Η θεία φύση εἶναι κοινωνική καί μεταδοτική. Στή μεταφυσική Τριάδα ἡ ἀγάπη εἶναι ὁ σύνδεσμος ὁ συνάπτων τίς τριαδικές ὑποστάσεις.

Τά θεῖα πρόσωπα κοινωνοῦν μεταξύ τους ἐν ἀγάπῃ. Τό ἕνα περιχωρεῖ τά ἄλλα σέ μιά ἀμοιβαία σχέση καθαρά ἀγαπητική, πού χαλκεύει τήν τριαδική ἑνότητα, τήν ὑποστατική διάκριση στή μεταφυσική ἑνότητα τῆς ἄπειρης οὐσίας τοῦ Θεοῦ. ᾿Εξωτερικά ἡ θεία ἀγάπη ἐκφράζεται στή σχέση τῆς ὑπερβατικῆς Τριάδος μέ τά φυσικά κτίσματα. Αὐτό γίνεται στή θεία ἐνέργεια πού εἶναι κοινωνητή καί μεταδοτική. ῾Η θεία ἐνέργεια ἀποτελεῖ τό ὀντολογικό θεμέλιο τῶν κτιστῶν φύσεων. ῾Ο Θεός δημιουργεῖ ἀπό ἀγάπη, ἡ ὁποία εἶναι ὁ συνεκτικός σύνδεσμος τῆς φυσικῆς πλάσεως. ῾Η ἀγάπη ὅμως εἶναι καί τό τελολογικό θεμέλιο τῶν ὄντων, πού εἶναι πλασμένα νά μετέχουν στή μακαριότητα τῆς θείας ζωῆς. Παράλληλα ὁ Θεός ἀπό ἀγάπη προνοεῖ γιά τή συντήρηση καί διακυβέρνηση τῶν ὄντων, καί ἀπό ἄκρα φιλανθρωπία θέλει καί ἐνεργεῖ τή σωτηρία τῶν ἀνθρώπων. ῾Ο Θεός εἶναι ἀγάπη53. Στήν ἀκτῖνα τῆς ἀγαπητικῆς θείας ἐνέργειας λαμβάνει τό εἶναι του ὁ κόσμος, συντηρεῖται καί ἐξελίσσεται ἡ κτίση καί ἡ ἀνθρωπότητα ἐλευθερώνεται ἀπό τό δεσμό τῆς ἁμαρτίας καί τοῦ αἰώνιου πνευματικοῦ θανάτου.