401. Παραλ. Β´ 26,19.

402. ᾿Αριθμ. 16,32.

403. Στίς περιπτώσεις φυσικά ἐκεῖνες πού ἕνας κληρικός ἄγαμος δέν ἀντέχει στόν τραχύ τῆς παρθενίας ζυγόν καί θέλει νά ἔλθει εἰς γάμου κοινωνίαν, εἶναι προτιμότερο, παρά νά φλέγεται ὑπερβαλλόντως ἀπό τήν ἐπιθυμία ἤ νά ἀσεβεῖ εἰς τό σχῆμα καί νά σκανδαλίζει τό ποίμνιο μέ τήν ἀνάρμοστη διαγωγή του, νά ἀποβάλει τό σχῆμα του, ἀναλαμβάνοντας τήν εὐθύνη τῆς πράξεώς του ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ.

404. Τό ζήτημα τῆς χειροτονίας τῶν γυναικῶν εἶναι πολύ ἐπίκαιρο σήμερα στό πλαίσιο τῶν οἰκουμενικῶν θεολογικῶν συζητήσεων μεταξύ τῶν διαφόρων ᾿Εκκλησιῶν. Στήν ᾿Ορθ‘όδοξη καί τήν Ρωμαιοκαθολική ᾿Εκκλησία κάτι τέτοιο ἀποκλείεται παντελῶς. ᾿Αντίθετα οἱ Προτεστάντες δέν ἀντιμετωπίζουν κανένα πρόβλημα, τόσο περισσότερο ὅσο αὐτοί δέν δέχονται τήν ἱερωσύνη ὡς μυστήριο. Οἱ λειτουργοί τους εἶναι ἁπλοί ὑπάλληλοι τῆς κοινότητος. ῾Επομένως καί μιά γυναίκα μπορεῖ νά ἀναλάβει τό ἔργο αὐτό, χωρίς κανένα πρόβλημα. Τό παράδοξο συμβαίνει μέ τήν ᾿Αγγλικανική ᾿Εκκλησία, ἡ ὁποία, παρ᾿ ὅλον ὅτι δέχεται τό μυστήριο τῆς ἱερωσύνης, ἐν τούτοις προβαίνει σέ χειροτονία γυναικῶν καί μάλιστα στόν ἐπισκοπικό βαθμό. Αὐτή της ἡ πρακτική ἀπειλεῖ νά δυναμιτίσει τό θεολογικό διάλογο, ὁ ὁποῖος βρίσκεται σέ ἐξέλιξη σήμερα μεταξύ ᾿Ορθοδόξων καί ᾿Αγγλικανῶν.

405. ῾Ο γάμος τῶν ἐπισκόπων δέν εἶναι κάτι τό ἀσυμβίβαστο πρός τό ὑψηλό ἐκκλησιαστικό τους λειτούργημα. ῎Αλλωστε στήν ἀρχαία ᾿Εκκλησία ὑπῆρχαν καί ἔγγαμοι ἐπίσκοποι (ἐκ τῶν ᾿Αποστόλων ἔγγαμος ἦταν ὁ Πέτρος, ἐκ δέ τῶν ἐπισκόπων Γρηγόριος ὁ Νύσσης, ὁ Σπυρίδων Τριμυθοῦντος κ.ἄ.). ῎Αν ἦταν ὄντως ἀσυμβίβαστον, ἡ ἀγαμία θά ἦταν θεσμός ἐπιβεβλημένος σέ ὅλους ἀνεξαίρετα τούς κληρικούς, πρᾶγμα πού στή δική μας ᾿Εκκλησία δέν συμβαίνει. ῾Η ἀγαμία τῶν ἐπισκόπων θεσπίστηκε γιά ἄλλους λόγους. Συγκεκριμένα γιά νά μένουν τελείως ἀπερίσπαστοι στήν ὑψηλή διακονία τους ἀπό βάρη καί οἰκογενειακούς περισπασμούς καί παράλληλα γιά νά ἐκλείψει τό θλιβερό φαινόμενο τοῦ νεποτισμοῦ, τῆς ἐπεμβάσεως δηλαδή τῶν τέκνων τοῦ ἐπισκόπου στά ἐκκλησιαστικά πράγματα καί κυρίως στήν ἐκκλησιαστική περιουσία. ῾Ο γάμος εἶναι μυστήριο ἱερό καί σέ καμιά περίπτωση δέν μπορεῖ νά ἀντιβαίνει στήν ἱερότητα τοῦ μυστηρίου τῆς ἱερωσύνης. ῾Η ᾿Εκκλησία φυσικά, ἄν τοῦτο ὑπαγορεύει τό πνευματικό της συμφέρον καί ἔχει ἐν τῷ μεταξύ ὡριμάσει ἡ ἰδέα στή συνείδηση τοῦ λαοῦ, μπορεῖ νά ἐπιτρέψει –προαιρετικά ἔστω– τό γάμο τῶν ἐπισκόπων της. Τοῦτο τουλάχιστον θά ᾖρε –κατά τεκμήριο βέβαια– τά ὡρισμένα σκάνδαλα ὁρισμένων ἀγάμων κληρικῶν της, τά ὁποῖα ἐπιφέρουν καταλυτικό σάλο στή συνείδηση τοῦ ποιμνίου, διασύροντα τήν ὑψηλή περιωπή τῆς ἱερωσύνης καί παραβλάπτοντα τά μέγιστα τό ποιμαντικό ἔργο τῆς ᾿Εκκλησίας.

406. Πρβλ. Μητροφάνους Κριτοπούλου, ῾Ομολ. Πίστεως, ια´ (᾿Ιω. Καρμίρη, Τά δογματικά..., σ. 541).

407. ῾Ο γάμος τῶν κατωτέρων κληρικῶν (πρεσβυτέρων καί διακόνων) εἶναι διάταξη πολύ σοφή, ἄν ἀποβλέψουμε στήν ἀνθρώπινη φύση, στήν ὁποίαν ἡ ἀγαμία (ἐννοεῖται ὅτι φυλάσσεται ἡ παρθενία) εἶναι γενικά σκληρός καί δυσβάστακτος ζυγός. Μόνον ὅσοι ἔχουν εἰδικό χάρισμα ἀπό τόν Θεό (Ματθ. 19,11) μποροῦν νά τόν ἀναλάβουν. Τήν καθολικήν ἀγαμία τοῦ κλήρου ἀπέτρεψε τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ στήν Α´ Οἰκουμ. Σύνοδο. ῾Ορισμένοι ἀπό τούς συνέδρους, ἐμπνεόμενοι ἀπό αὐστηρές ἀσκητικές τάσεις, προσπάθησαν νά ἐπιβάλουν τήν ἀγαμία σέ ὅλους τούς ἱερατικούς βαθμούς. ᾿Αντέστη ὅμως σθεναρά ὁ ὅσιος Παφνούτιος, ὁ ὁποῖος, ἄν καί ἀσκητής, εἶχε φωτισμένη αἴσθηση τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως καί τῶν ἀναγκῶν της. ῾Η ἀντίδραση τοῦ ἁγίου ἀπέτρεψε τά σχέδια τῶν αὐστηρῶν συνέδρων καί ἔσωσε τήν ᾿Εκκλησία ἀπό ἕνα θανάσιμο κίνδυνο.

408. Κανών 6 τῆς Πενθέκτης Οἰκουμ. Συνόδου.

409. ῾Ο Σίμων ὁ Μάγος ὑπῆρξε μιά πολύ τραγική μορφή τῆς ἀρχαίας ᾿Εκκλησίας. Εἶχε μεγάλη μόρφωση. ᾿Ασκώντας τίς μαγικές τέχνες, ἀπέκτησε μεγάλην ἐπιρροή στή Σαμάρεια, οἱ κάτοικοι τῆς ὁποίας τόν ἀποκαλοῦσαν «δύναμιν Θεοῦ τήν μεγάλην». ῾Ο Σίμων εἶχε δεχτεῖ τό χριστιανικό βάπτισμα, ὄχι γιατί ἀληθινά πίστευε, ἀλλ᾿ ἐντυπωσιασμένος ἀπό τά θαύματα πού ἔκαναν οἱ ᾿Απόστολοι. Τά πραγματικά του αἰσθήματα δέν ἄργησε νά φανερώσει στή Σαμάρεια, ὅπου εἶχαν μεταβεῖ οἱ ᾿Απόστολοι Πέτρος καί ᾿Ιωάννης γιά νά μεταδώσουν Πνεῦμα ἅγιο στούς βαπτισθέντας ἀδελφούς. ῞Οταν εἶδε τή μετάδοση τοῦ Πνεύματος ὁ Σίμων συγκινήθηκε καί πρόσφερε στούς ᾿Αποστόλους χρήματα γιά νά ἐκχωρήσουν καί σ᾿ αὐτόν τήν δύναμη νά παρέχει Πνεῦμα ἅγιον. ῾Ο Πέτρος τόν ἐπετίμησε σκληρά· αὐτός δέ ἐγκατέλειψε τήν ᾿Εκκλησία, ἐπανελθών στίς μαγικές τέχνες του, γιά νά βρεῖ ἄδοξο θάνατο στή Ρώμη (Πράξ. 8,9–23. Βλ. ᾿Α. Θεοδώρου, ῾Ιστορία Δογμάτων, Α/1, σ. 340 ἑξ). ῾Η ἀπόπειρα τοῦ Σίμωνα νά ἀγοράσει μέ χρήματα τή χάρη τοῦ Θεοῦ καλεῖται (ἀπό τό ὄνομά του) «σιμωνία», καί ἀποτελεῖ βαρύτατο ἁμάρτημα, πού χαρακτηρίζει ὅσους κληρικούς ἔχουν τά ἴδια φρονήματα καί ἀσκοῦν τίς ἴδιες πρακτικές μέ τό δολερό Μάγο! ῾Η σιμωνία τιμωρεῖται αὐστηρότατα ἀπό τούς ἱερούς Κανόνες τῆς ᾿Εκκλησίας.

410. Τίς ἀρετές πού πρέπει νά ἔχουν οἱ κληρικοί καθώς καί τίς κακίες πού πρέπει ν᾿ ἀποφεύγουν ὡραιότατα περιγράφει ὁ Παῦλος στήν Α´ πρός Τιμόθεον ἐπιστολή του (3,1–13).

411. Ματθ. 5,16.

412. ᾿Ιακ. 5,14. 15.

413. 1 Κορ. 15,19.

414. 1 Κορ. 15,20. Καί ἡ ᾿Εκκλησία μας ψάλλει· «Πρωτότοκος τῶν νεκρῶν ἐγένετο» (᾿Απολυτίκιον Γ´ ῎Ηχου).

415. 1 Θεσσ. 4,14.

416. «Τί ἄν θέλει ὁ σπερμολόγος οὗτος λέγειν;» (Πράξ. 17,18).

417. 2 Κορ. 12,9.

418. Ματθ. 7,20.

419. Γεν. 1,1.

420. «᾿Εν γάρ τῇ ἀναστάσει οὔτε γαμοῦσιν οὔτε ἐκγαμίζονται» (Ματθ. 22,30).

421. 1 Θεσσ. 4,17.

422. 1 Θεσσ. 4,16.

423. Σοφ. Σολ. 1,13–14.

424. Ρωμ. 6,23· «Τά γάρ ὀψώνια τῆς ἁμαρτίας θάνατος».

425. 1 Κορ. 15,55.

426. «῾Εορτῶν ἑορτή καί πανήγυρίς ἐστι πανηγύρεων», ψάλλει ἡ ᾿Εκκλησία μας (Κανών τοῦ Πάσχα).

427. ῾Ωραῖα εἶναι ὅσα λέγει περί τῆς «᾿Ογδόης» ἡμέρας πού ἐγκαινίασεν ὁ Κύριος μέ τήν ᾿Ανάστασή του, ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης στό ἔργο του «Εἰς τήν ἐπιγραφήν τῶν Ψαλμῶν». ᾿Ιδού τί γράφει σέ μετάφραση· «Κοντά σ᾿ αὐτά πού ἐξετάσαμε εἶναι καί ὁ λόγος περί τῆς ‘‘᾿Ογδόης’’ (ἡμέρας), πού λέγεται ἔτσι γιατί διαδέχτηκε τόν αἰσθητό χρόνο, τόν ἀνακυκλούμενο σέ ἑβδομάδες. ῾Η ἐπιγραφή (τῶν Ψαλμῶν) περί τῆς ᾿Ογδόης μᾶς συμβουλεύει νά μήν ἔχουμε στραμμένο τό βλέμμα μας στόν παρόντα χρόνο, ἀλλά νά βλέπουμε τήν ᾿Ογδόην ἡμέρα (τόν αἰῶνα τοῦ Θεοῦ). Διότι ὅταν παύσει νά ὑπάρχει ὁ ροώδης αὐτός καί παροδικός χρόνος (τῆς γῆς), στόν ὁποῖον ἄλλα μέν γίνονται καί ἄλλα διαλύονται· καί περάσει ἡ ἀνάγκη τῆς γενέσεως (τῶν ὄντων), δέν θά ὑπάρχει δέ ἐφεξῆς αὐτό πού νά διαλύεται, καί συνάμα ἡ ἐλπιζομένη ἀνάσταση θά μεταστοιχειώσει σέ ἄλλη κατάσταση τή ζωή· σταματήσει δέ ἐπί πλέον ἡ παροδική φύση τοῦ χρόνου καί ἐκλείψει ἡ διαδικασία τῆς γενέσεως καί τῆς φθορᾶς, τότε ὁπωσδήποτε θά παύσει καί ἡ ἑβδομάδα πού τώρα μετρᾶ τό χρόνο, και θά τή διαδεχτεῖ ἡ ᾿Ογδόη ἐκείνη, ἡ ὁποία εἶναι ὁ ἐφεξῆς αἰών, ὁ ὁποῖος θά εἶναι ὅλος μία συνεχής ἡμέρα, ὅπως λέγει κάποιος Προφήτης, «Μεγάλην ἡμέραν» ὀνομάζων τή ζωή στήν ὁποίαν ἐλπίζουμε. ᾿Επειδή τήν ἡμέραν ἐκείνην δέν θά τή φωτίζει ὁ αἰσθητός ἥλιος, ἀλλά τό ἀληθινό φῶς, ὁ ἥλιος τῆς δικαιοσύνης, ὁ ὁποῖος ὀνομάζεται ‘‘᾿Ανατολή’’ ἀπό τήν προφητεία, ἐπειδή ποτέ πιά δέν θά ἐπικαλυφθεῖ ἀπό τή δύση» (Β´, Ε´. Ρὒ 44,504 ἲ –

505 Α).

428. Ματθ. 25,14.

429. 2 Κορ. 12,4. 1 Κορ. 2,9.

430. Ματθ. 13,43.

431. «Εἴ τις τόν ναόν τοῦ Θεοῦ φθείρει, φθερεῖ τοῦτον ὁ Θεός» (1 Κορ. 3,17).

432. Γρηγ. Νύσσης, ῾Ομ. ΣΤ´. Ρὒ 44,888 Α.

433. «Τό γάρ ἀεί καταλαμβανόμενον τῶν μέν προκαταληφθέντων πάντοτε μεῖζόν ἐστι, οὐ μήν ὁρίζει ἐν ἑαυτῷ τό ζητούμενον· ἀλλά τό πέρας τοῦ εὑρεθέντος, ἀρχή πρός τήν τῶν ὑψηλοτέρων εὕρεσιν τοῖς ἀναβαίνουσι γίνεται. Καί οὔτε ὁ ἀνιών ποτε ἵσταται, ἀρχήν ἐξ ἀρχῆς λαμβάνων, οὔτε τελεῖται περί ἑαυτήν ἡ τῶν ἀεί μειζόνων ἀρχή. Οὐδέποτε γάρ περί τῶν ἐγνωσμένων ἡ τοῦ ἀνιόντος ἐπιθυμία ἵσταται, ἀλλά διά μείζονος πάλιν ἑτέρας ἐπιθυμίας πρός ἑτέραν ὑπερκειμένην κατά τό ἐφεξῆς ἡ ψυχή ἀνιοῦσα, πάντοτε διά τῶν ἀνωτέρων ὁδεύει πρός τό ἀόριστον»(῾Ομ. Η´. Ρὒ 44,941 ἒ. 46,105 Α–ἒ).

434. ῾Εβρ. 13,14.

435. Φιλιπ. 3,20.

436. ῾Εβρ. 11,13.

437. ᾿Αποκ. 21,27. 20,12. 13,8.

438. Ρωμ. 8,18.

439. 2 Κορ. 3,18.

440. ῾Εβρ. 11,10.

441. Λουκ. 6,20.

442. 1 Τιμ. 2,4.

443. «Διαμαρτύρομαι ὑμῖν σήμερον τόν τε οὐρανόν καί τήν γῆν. Τήν ζωήν καί τόν θάνατον δέδωκα πρό προσώπου ὑμῶν, τήν εὐλογίαν καί τήν κατάραν· ἔκλεξαι τήν ζωήν, ἵνα ζῇς σύ καί τό σπέρμα σου» (Δευτ. 30,19).

444. Φυσικά μέ αὐτά πού γράφουμε δέν θέλουμε νά παραθεωρήσουμε τό μόχθο τοῦ ἀνθρώπου στό σκληρό ἀγῶνα τῆς ζωῆς καί τήν προσπάθειά του νά κερδίσει τή ζωή, πού δέν εἶναι πρᾶγμα εὔκολο σέ μιά κοινωνία λύκων καί ἀνθρωπόμορφων θηρίων. ῾Ο ἱδρώτας τοῦ ἀνθρώπου σέ κάθε περίπτωση εἶναι τίμιος καί ἱερός. ᾿Αρκεῖ μονάχα ἡ προσπάθειά του νά μή πνίγει μέσα του τή φωνή τοῦ Θεοῦ καί νά τόν κάνει νά λησμονεῖ τά κορυφαῖα ζητήματα τῆς ὑπάρξεώς του, ὅπως εἶναι ἡ πίστη καί ἡ ἐλπίδα σέ ὅ,τι ὅρισεν ὁ Θεός ὡς τό ὑπέρτατο τέλος τοῦ βίου.

445. Λουκ. 10,42.

446. ᾿Ιακ. 2,19.

447. Γαλ. 5,6.

448. «῾Ο τῆς εὐσεβείας τρόπος ἐκ δύο τούτων συνέστηκε, δογμάτων εὐσεβῶν καί πράξεων ἀγαθῶν. Θάτερον γάρ θατέρου οὐ χρή διαζευγνύειν» (Νείλου, ᾿Επιστ. ΙΙ, 165. Ρὒ 79,280 Α).

449. ᾿Εξ. 19,1 ἑξ.

450. ᾿Εξ. 19,5.