«Γεννηθέντα οὐ ποιηθέντα».

Στήν προηγούμενη συνάφεια ἡ Σύνοδος ἔκανε λόγο γιά τό ὑποστατικό ἰδίωμα τοῦ Υἱοῦ, πού εἶναι ἡ ἐκ τοῦ Πατρός ἀΐδια γέννηση· «Τόν ἐκ τοῦ Πατρός γεννηθέντα πρό πάντων τῶν αἰώνων». Δηλαδή ὁ Υἱός γεννᾶται πρίν ἀπό τό χρόνο. ῾Επομένως ἡ ἐκ τοῦ Πατρός προέλευσή του δέν τοποθετεῖται σέ ὅρια χρονικά, ἀλλ᾿ εἶναι ἀΐδια, πού σημαίνει ὅτι δέν ἔχει χρονική ἀφετηρία καί ἀρχή. Τά ἀντίθετα ἀκριβῶς ἔλεγεν ὁ ῎Αρειος, τοῦ ὁποίου ἡ διδασκαλία ἐπικεντρώνετο στήν ἔγχρονη ἀρχή τοῦ Λόγου. ᾿Αφοῦ ὁ Υἱός, κατά τόν αἱρεσιάρχη, εἶναι κτίσμα, πρέπει νά ἔλαβε ἀρχή μέσα στό χρόνο. Δέν μποροῦσε νά ἦταν συναΐδιος μέ τόν Πατέρα, διότι ἀλλιώτικα θά ἦταν Θεός ἀληθινός, ἰδέα πού λειτουργοῦσε σάν κόκκινο πανί στά μάτια τοῦ αἱρεσιάρχη. Γι᾿ αὐτό καί ἔλεγε, ὅτι ὑπῆρχε καιρός πού δέν ἦταν στό εἶναι ὁ Υἱός καί δέν ὑπῆρχε προτοῦ δημιουργηθεῖ ἀπό τόν Πατέρα.

Μέ τή φράση της «γεννηθέντα οὐ ποιηθέντα» ἡ Σύνοδος πλήττει στήν καρδία της τήν ἀρειανική κακοδοξία. Διότι, ἄλλο εἶναι «γέννηση» καί ἄλλο εἶναι «ποίηση». ῾Η γέννηση φανερώνει τή θεοπρεπῆ προέλευση τοῦ Λόγου ἀπό τόν Πατέρα, τῆς ὁποίας τή φύση ἀγνοοῦμε. Λέγουμε δέ «θεοπρεπῆ», γιά νά τή διαστείλουμε ἀπό κάθε ἄλλη γέννηση πού παρατηρεῖται στά ὑλικά δημιουργήματα. Εἶναι γέννηση ὑπερφυής καί ἀκατάληπτη, τή φύση τῆς ὁποίας γνωρίζει μόνον ὁ Τριαδικός Θεός. ῾Η ποίηση ἐξ ἄλλου εἶναι πρᾶγμα τελείως διαφορετικό. Εἶναι δημιουργία ἐκ τοῦ μηδενός. Καί αὐτή βέβαια προέρχεται ἀπό τόν Θεό, κατά τρόπον ὅμως διαφορετικό. ῾Η γέννηση εἶναι κάτι ἀναγκαῖο στή θεότητα. Γι᾿ αὐτό καί εἶναι προέλευση ἐσωτερική, ἀΐδια καί ἄχρονη. Δέν μπορεῖ νά νοηθεῖ Πατήρ, πού νά μή γεννᾶ τόν Υἱόν. «῞Αμα Πατήρ ἅμα καί Υἱός». ῎Εγχρονη γέννηση τοῦ Λόγου εἶναι κάτι ἀντιφατικό στή θεότητα, πού τελικά καταστρέφει τήν ἴδια τή φύση της. ῾Η ποίηση ἀφ᾿ ἑτέρου εἶναι πράξη πού τελεῖται ἔξω ἀπό τή φύση τοῦ Θεοῦ, παρά τό γεγονός ὅτι καί αὐτῆς ὁ λόγος βρίσκεται μέσα στή δημιουργική ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ. Δέν ἀποτελεῖ ἐσωτερική ἀνάγκη στή θεότητα, δέν ἀναβλύζει ἀπό τό ἐσωτερικό βάθος τῆς οὐσίας τοῦ Θεοῦ, ἀλλ᾿ εἶναι προϊόν τῆς θείας βουλῆς. ῎Αν θέλει ὁ Θεός, δημιουργεῖ τά ὅντα. ῎Αν ὄχι, αὐτά δέν θά ἔλθουν εἰς τό εἶναι. Γι᾿ αὐτό καί τά φυσικά ὄντα ἔχουν χρονική ἀρχή. ᾿Αρχίζουν νά ὑπάρχουν ἀπό τή στιγμή πού τά φέρνει στό εἶναι ἡ δημιουργική ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ. ῾Η διαφορά εἶναι ἐξόφθαλμη στούς δύο αὐτούς τρόπους ὑπάρξεως. Τό σημεῖο αὐτό ἦταν καίριο στή συζήτηση μέ τούς ᾿Αρειανούς, γι᾿ αὐτό καί οἱ Πατέρες δέν παρέλειπαν νά τονίζουν τή διαφορά αὐτή, διαστέλλοντας τήν ἄχρονη καί φυσική γέννηση τοῦ Λόγου ἀπό τόν Πατέρα, ἀπό τήν ἔγχρονη προέλευση τῶν κτισμάτων ἀπό τή θεία του ἐνέργεια.