Τί ἄραγε σημαίνουν ὅλα αὐτά γιά μᾶς πού εἴμαστε ἐγκλωβισμένοι στό κέλυφος τῆς ἐπίγειας ζωῆς; ᾿Ασφαλῶς λίγα πράγματα γιά τή νοητική μας δυνατότητα. ῾Η διαίσθηση μας ὅμως καί ἡ ἐλπίδα μας στό μεταποιητικό θαῦμα τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ, μᾶς κάνει νά περιμένουμε μέ γλυκιά προσμονή αὐτό πού τώρα δέν μποροῦμε νά δοῦμε καί νά βιώσουμε, προσδοκῶντες «ζωήν τοῦ μέλλοντος αἰῶνος» ἀμήν.

῾Η ἀπόρριψη ἀφ᾿ ἑτέρου στήν κόλαση θά εἶναι ἡ ἐτυμηγορία τοῦ δίκαιου κριτῆ γιά τούς πωρωμένους ἁμαρτωλούς καί τούς φαύλους.

Τό δόγμα τῆς κολάσεως εἶναι πολύ σκληρό διά τόν ἄνθρωπο. Προσκρούει ἀδυσώπητα στό λόγο καί τίς λεπτές εὐαισθησίες του270. Δύσκολα μπορεῖ ν᾿ ἀποδεχτεῖ κανείς τήν ὕπαρξη αἰώνιων κολαστηρίων, ὅπου τό λογικό πλάσμα –ἡ φθαρμένη ἔστω εἰκόνα τοῦ Θεοῦ– θά ζεῖ ὁλότελα ἀποκομμένο ἀπό τόν Θεό, σέ μία ἀφόρητη ὀδύνη καί κάτω ἀπό τά τυραννικά ὁρμήματα καί τήν κακουργία τῶν πνευμάτων τῆς ἀκαθαρσίας· καί μάλιστα σέ μία φοβερή ἀπελπισία καί ἀπόγνωση, χωρίς προοπτική μιᾶς κάποιας μελλοντικῆς ἀπελευθερώσεως.

Εἶναι τάχα τόσο σκληρός ὁ Θεός, ὅπως ἐκ πρώτης ὄψεως θά φαινόταν σέ μερικούς, ὥστε νά κολάζει τόσο σκληρά πλάσματα, τά ὁποῖα ὁ ἴδιος ἔπλασε; Τό ἐρώτημα εἶναι ἐπιφανειακό καί ἐπιπόλαιο καί ὡς τέτοιο δέν μπορεῖ φυσικά νά προσεγγίσει τό μυστηριακό βάθος τοῦ πράγματος. ῎Ας τό δοῦμε κάπως βαθύτερα.

῾Η κόλαση –ὅπως ἤδη ὑπεδηλώσαμε– εἶναι ἀπόρριψη. ῾Ο Θεός δέν θ᾿ ἀποδεχτεῖ τούς φαύλους, τούς ὁποίους θά διώξει ἀπό κοντά του· «Φύγετε μακριά μου, δέν σᾶς ἀναγνωρίζω, δέν σᾶς θέλω κοντά μου» (πορεύεσθε ἀπ᾿ ἐμοῦ... εἰς τό πῦρ τό ἐξώτερον). Πρόκειται γιά μία ἄρνηση, μία ἀποδοκιμασία. Ποιός ὅμως εὐθύνεται γι᾿ αὐτήν; ῾Ο Θεός; Θά ἦταν πολύ ἀνόητο νά κάναμε τό συλλογισμό αὐτόν. ῾Ο Θεός παρέχει ὅλες τίς δυνάμεις καί ὅλες τίς δυνατότητες στό πλάσμα του νά ζήσει κοντά του, μακριά ἀπό τό δηλητήριο τῆς φθορᾶς καί τήν ἁρπαγή τοῦ πνευματικοῦ θανάτου. Γιά νά ἐπιτύχει τό πρᾶγμα αὐτό ἦλθεν ἄλλωστε στή γῆ, ἔζησε μαζί μας, ἔπαθε καί ἀπέθανε γιά μᾶς, μᾶς ἔβαλε στό σπίτι του ὅπου μᾶς περιποιεῖται μέ τή χρηστότητα καί τήν ἀγάπη του καί ἐργάζεται ἀνύστακτα γιά νά μᾶς ἐλευθερώσει ἀπό τή δυνάστευση τοῦ διαβόλου, στέλνοντάς μας τήν ἁγιαστική χάρη τοῦ παναγίου του Πνεύματος. ῾Υπάρχει κανείς πού ν᾿ ἀμφιβάλλει γι᾿ αὐτά;

Τό φταίξιμο ἑπομένως γιά τήν κατάντια τοῦ πλάσματος δέν προέρχεται ἀπό τόν Θεό. Φταίχτης γι᾿ αὐτό εἶναι μονάχα ὁ ἄνθρωπος. Πρέπει δέ νά γνωρίζουμε ὅτι στήν πνευματική ζωή καί εἰδικότερα στό κύκλωμα τῆς σωτηρίας ὑπάρχει ἕνα ἀξίωμα, τό ὁποῖο δέν μπορεῖ νά παραβιάσει ὁ Θεός, ὄχι γιατί δέν δύναται, ἀλλά γιατί δέν θέλει· τήν ἐλεύθερη διακίνηση τῆς προαιρέσεως τοῦ λογικοῦ πλάσματος. Σέ καμία περίπτωση ὁ Θεός δέν θά παρέμβει εἴτε κατασταλτικά εἴτε ἀνασταλτικά στήν ἐλεύθερη προαίρεση τοῦ ἀνθρώπου, ἀναγκάζοντάς τον εἴτε στήν ἀρετή εἴτε στήν κακία. ῾Η ἐλευθερία εἶναι μέγιστο ἀγαθό πού ὁ ἴδιος ὁ Θεός δώρησε στή λογική «εἰκόνα» του, τόν ἄνθρωπο. Τό χάρισμα αὐτό τό σέβεται ἀπόλυτα ὁ Δωρεοδότης Κύριος, ὁ ὁποῖος θέλει τά λογικά του πλάσματα νά τόν ἀκολουθοῦν καί νά τόν δέχονται ἐλεύθερα. Καί ἐνῶ θά μποροῦσε μέ ἕνα μονάχα λόγο του (ἔτσι ἄλλωστε ἔπλασε τά ὄντα) νά καταστρέψει τό διάβολο καί τήν ἁμαρτία, σώζοντας μιά γιά πάντα τό παραστρατημένο του δημιούργημα· ἤ ὅπως θά μποροῦσε ν᾿ ἀφανίσει ὁλότελα τούς ἁμαρτωλούς, ὥστε νά μή τιμωροῦνται αἰώνια στήν κόλαση, δέν τό ἔκανε γιατί αὐτό δέν συνάδει πρός τό ἔλλογο καί ἠθικό του ἰδίωμα. Δέν εἶναι κακότεχνος πλάστης ὁ Θεός, νά πλάθει καί νά χαλάει τά πλάσματά του ἀνάλογα μέ τήν ὅποια περίσταση καί τίς παρορμήσεις του. ῾Η ἐνέργειά του εἶναι πάντοτε ὁμόλογη πρός τή φύση του. Δέν ὑπάρχει ἀκαταστασία271 καί ἀντιφατικότητα στόν Θεό, σάν κι αὐτές πού ὑπάρχουν στά πεπερασμένα του δημιουργήματα. ῎Αν δέ κάπου χάλασε τό πλάσμα του, ἀνέλαβεν ὁ ἴδιος νά τό ἐπανορθώσει καί ὄχι νά τό ἐκμηδενίσει.

῾Ο ἄνθρωπος, λοιπόν, ἔχει τή δυνατότητα ν᾿ αὐτοδιορίζεται ἐλεύθερα, σ᾿ αὐτό δέ ἔγκειται ἡ ὅλη δυναμική του, ὁ πυρήνας τῆς λογικῆς του φύσεως καί ἡ ἠθικοπνευματική του καταξίωση. Καί ἄν μέν ὁ ἄνθρωπος τή δυνατότητα αὐτή τήν στρέψει στήν πνευματική του τελείωση κοντά στόν Θεό, ἀκολουθώντας τό θέλημά του καί ζώντας στή λυτρωτική διάσταση τοῦ Χριστοῦ, τό ἀποτέλεσμα θά εἶναι ἡ σωτηρία του καί ἡ ἐπιβράβευση τοῦ ἔργου του στή θεία βασιλεία· «Δεῦτε οἱ εὐλογημένοι τοῦ Πατρός μου κληρονομήσατε τήν ἡτοιμασμένην ὑμῖν βασιλείαν...». ῾Ο Θεός κάνοντας αὐτό εἶναι ἀπόλυτα δίκαιος. Δέχεται τό ἄξιο πλάσμα του. ῎Αν ὅμως ὁ ἄνθρωπος, κάνοντας κατάχρηση τοῦ δώρου τῆς λογικῆς ἐλευθερίας του, ἀπομακρυνθεῖ ἀπό τόν Θεό, ἐπιμένοντας νά ζεῖ στήν ἐπικράτεια τοῦ θανάτου καί τήν παλαίωση τῆς φθαρμένης του φύσεως, αἰχμάλωτος τῶν παθῶν καί ἀναίσθητος στούς λυτρωτικούς κραδασμούς τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ· ἄν γηράσει καί νεκρωθεῖ πνευματικά, τό ἀποτέλεσμα θά εἶναι ἡ ἀποκοπή του ἀπό τό δέντρο τῆς ἀληθινῆς ζωῆς, ἡ ἀπομάκρυνσή του ἀπό τόν Θεό. Τί γίνεται μέ τό κλαδί πού ἀποσπᾶται ἀπό τό δέντρο καί πετιέται μακριά κομμένο ἀπό τή ζωτική ρίζα του; Ξηραίνεται272. Τό ἴδιο συμβαίνει καί μέ τόν ἄνθρωπον, ὅταν αὐτός κοπεῖ ἀπό τόν Θεό, ὁ ὁποῖος εἶναι ἡ ζωτική ρίζα τῆς ὑπάρξεώς του. Ξηραίνεται πνευματικά καί πεθαίνει. Αὐτό δέ συμβαίνει κατά νομοτέλεια πνευματική. Δέν μπορεῖ νά γίνει διαφορετικά. ῾Η ἁμαρτία ὁδηγεῖ ἀναπόφευκτα στό θάνατο, φυσικό καί πνευματικό. «Τά ὀψώνια τῆς ἁμαρτίας θάνατος»273.

῾Η κόλαση εἶναι ἡ φυσιολογική κατάληξη μιᾶς ζωῆς ἐπιλεγμένης ἐλεύθερα ἀπό τόν ἄνθρωπο καί διανυμένης μακριά ἀπό τήν πηγή τοῦ ζῶντος ὕδατος, πού ἀναβλύζει ἀπό τή χάρη τοῦ ἁγίου Πνεύματος274. ῾Ο δίκαιος Θεός ἀπαρνεῖται τή ζωή αὐτή. ᾿Απαρνεῖται τήν ὕπαρξη τήν ὁλοκληρωτικά φθαρμένη ἀπό τήν ἁμαρτία, τή χαλασμένη ἀπό τά πάθη καί τήν παραδομένη στήν ἐπικράτεια τοῦ πνευματικοῦ θανάτου. Τό πλάσμα, πού στήν ἐπίγεια ζωή του σφράγισε ὁ διάβολος, δέν μπορεῖ νά ἔχει θέση στήν ἄϋλη καθαρότητα τῆς θείας βασιλείας. Θ᾿ ἀποτελοῦσε ἕνα ἐξάμβλωμα, μία παραφωνία. Χωρίς ἔνδυμα γάμου ὑφασμένο ἀπό τήν ἀκτῖνα τῆς θείας ἐνέργειας, γεμάτο ἠθικές βρομιές καί ἀκαθαρσίες, πῶς θά εἰσέλθει στή λαμπρότητα τῶν ἁγίων275, στή φωτεινή καί ἀπαστράπτουσα παστάδα τῆς θείας βασιλείας; Τό τονίζουμε καί πάλι γιατί εἶναι σημαντικό· ἡ κόλαση εἶναι ἡ φυσιολογική κατάληξη τῆς ἁμαρτίας. ῾Ο Θεός θά ἀπορρίψει τούς πνευματικά νεκρούς, γιατί δέν ὑπάρχει ἄλλη δυνατότητα. Δέν γίνεται νά ἐπανορθώσει τό πλάσμα, πού τό ἴδιο πεισματικά χάλασε στήν ἁμαρτία. Τό ἔργο αὐτό ἔκανε κατά τήν πρώτη του ἐπιδημία στή γῆ, ὅταν ἔγινεν ἄνθρωπος καί πέθανε διά τόν ἄνθρωπο. Στήν κρίση θά ἰσχύσει μία διαφορετική οἰκονομία· ἡ λειτουργία τῆς θείας δικαιοσύνης, ἡ ὁποία θ᾿ ἀνταποδώσει στόν ἄνθρωπο ἀνάλογα μέ τό περιεχόμενο τῶν πράξεών του.

῾Ο Κύριος μᾶς τόνισε πολύ παραστατικά, ὅτι ἡ κόλαση εἶναι ἡ φυσιολογική κατάληξη μιᾶς φθαρμένης ζωῆς στήν ἁμαρτία, στίς διδακτικότατες παραβολές τοῦ ἄφρονος πλουσίου276 καί τοῦ πλουσίου καί τοῦ Λαζάρου277. Οἱ δύο πλούσιοι πού ἔζησαν μία ὁλόκληρη ζωή –γιατί ἔτσι τό θέλησαν– στή νάρκωση τῆς ἁμαρτίας, στήν ἀσωτεία καί τή ματαιότητα τοῦ βίου, χωρίς νά νιώσουν κανένα ἐσωτερικό κραδασμό γιά τά οὐράνια πράγματα καί τίς πνευματικές ἀνάγκες τῆς ψυχῆς, ἀποδιώχτηκαν ἀπό τόν Θεό στόν τόπο τῆς αἰώνιας βασάνου. ᾿Ενῶ ἀντίθετα, τό ἀπορριμμένο σκουπίδι τῆς ζωῆς Λάζαρο, πού ἀγόγγυστα σήκωσε τό σταυρό τῆς πικρῆς δοκιμασίας του, μή μνησικακώντας διά τήν ἀναλγησία τοῦ πλουσίου καί ἐλπίζοντας στήν ἀγάπη καί τή δίκαιη κρίση τοῦ Θεοῦ, τόν κατάταξε στούς εὐλογημένους κόλπους τοῦ πατέρα τῆς πίστεως ᾿Αβραάμ. Εἶναι δέ πολύ ἐνδεικτικό τό ἐπίθετο «ἄφρων» (ἄμυαλε), πού χρησιμοποίησε ὁ Κύριος γιά νά χαρακτηρίσει τήν ἀπόνοια τοῦ πλουσίου, πού, δαγκωμένος ἀπό τό φίδι τῆς ματαιότητος καί πνιγμένος στήν ὕλη καί τά ἐφήμερα ἀγαθά, ξεχνοῦσε τά αἰώνια πράγματα, ἀφημένος στίς δυνάμεις τῆς ἁμαρτίας νά τόν ὁδηγήσουν στό βάραθρο τῆς καταστροφῆς. Τό τονίζουμε ἄλλη μία φορά· ἡ ἁμαρτία εἶναι ἀρρώστια, ἡ ὁποία ἄν δέν ἀνακοπεῖ θά ὁδηγήσει ἀφεύκτως στόν αἰώνιο θάνατο τῆς ψυχῆς.