ζ) Τό εὐχέλαιον.

Εἶναι τό τελευταῖο ἐκκλησιαστικό μυστήριο στό ὁποῖον ἡ θεία χάρη παρέχει ψυχοσωματική ἴαση στούς πιστούς, δηλαδή θεραπεύει κατά κύριο λόγο τά νοσήματα τοῦ σώματος (τίς φυσικές ἀρρώστιες) καί κατά δεύτερο λόγο τά νοσήματα τῆς ψυχῆς (τά ἁμαρτήματα).

Μαρτυρία στή Γραφή περί τοῦ ἱεροῦ μυστηρίου ἔχουμε τό χωρίο τῆς καθολικῆς ᾿Επιστολῆς τοῦ ᾿Ιακώβου· «᾿Ασθενεῖ τις ἐν ὑμῖν; προσκαλεσάσθω τούς πρεσβυτέρους τῆς ᾿Εκκλησίας καί προσευξάσθωσαν ἐπ᾿ αὐτόν, ἁλείψαντες ἐλαίῳ ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Κυρίου· καί ἡ εὐχή τῆς πίστεως σώσει τόν κάμνοντα, καί ἐγερεῖ αὐτόν ὁ Κύριος· κἄν ἁμαρτίας ᾖ πεποιηκώς, ἀφεθήσεται αὐτῷ»412. ῞Οτι ἐδῶ πρόκειται περί πρακτικῆς ὅπου τήν ἴαση ἐπάγεται ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ καί ὄχι ἡ ἰαματική ἴαση τοῦ ἐλαίου, ὅπως νομίζουν ὅσοι δέν πιστεύουν στό μυστήριο, εἶναι ἀπό ὅσα λέγονται φανερό (πίστη καί προσευχή ὡς παράγοντες διά τήν ἴαση).

Τήν ἀνάγκη τοῦ μυστηρίου ἀπαιτοῦν κατά κύριο λόγο οἱ ἀσθένειες τοῦ σώματος, πού τόσο ταλαιπωροῦν τούς πιστούς καί ἐκθέτουν σέ κίνδυνο τή ζωή τους. ῾Ο Χριστός συνέστησε τό μυστήριο τοῦ εὐχελαίου ἀκριβῶς διά ν᾿ ἀντιμετωπίσει μία τόσο δύσκολη στιγμή στή ζωή τῶν μελῶν τῆς ᾿Εκκλησίας του. Παράλληλα τό μυστήριο χορηγεῖ καί ἄφεση ἁμαρτιῶν στίς ψυχές τῶν ἀσθενούντων.

῾Ορατό σημεῖο τοῦ μυστηρίου εἶναι ἡ χρίση τοῦ ἀσθενοῦντος μέ ἁγιασμένο ἔλαιο μαζί μέ τήν εὐχή πού ἐκφωνεῖ ὁ ἱερέας· «Πάτερ ἅγιε, ἰατρέ τῶν ψυχῶν καί τῶν σωμάτων, ὁ πέμψας τόν μονογενῆ σου Υἱόν, τόν Κύριον ἡμῶν ᾿Ιησοῦν Χριστόν, πᾶσαν νόσον ἰώμενον καί ἐκ θανάτου λυτρούμενον, ἴασαι καί τόν δοῦλόν σου τόνδε ἐκ τῆς περιεχούσης αὐτόν σωματικῆς ἀσθένειας, καί ζωοποίησον αὐτόν διά τῆς χάριτος τοῦ Χριστοῦ σου».

᾿Εκ τῶν σκοπῶν τοῦ εὐχελαίου ἡ ἴαση τῶν σωματικῶν νόσων πού εἶναι πρωταρχικός στόχος του, δέν πραγματοποιεῖται πάντοτε, πρᾶγμα πού δημιουργεῖ κάποια ἐρωτηματικά, τόσο περισσότερο ὅσο ἡ θεραπεία τοῦ σώματος δέν εἶναι κάτι ἀόρατο καί μυστικό, ἀλλά κάτι τό συγκεκριμένο πού ὁ ἄνθρωπος βλέπει καί διαπιστώνει ἐξωτερικά. Γιατί νά μή παρέχεται πάντοτε ἡ ἴαση, ἀφοῦ ἡ χάρη λειτουργεῖ στό μυστήριο «ἐξ ἀνάγκης»; Μία πρόχειρη ἀπάντηση ἴσως νά μήν εἶναι εὔκολο νά δοθεῖ. ᾿Ενδεχομένως νά πταίει ἡ ἔλλειψη πίστεως τοῦ ἀσθενοῦντος ἤ καί τῶν οἰκείων του. ᾿Εν πάσῃ περιπτώσει ἡ θέσπιση τοῦ μυστηρίου δέν ἀπέβλεπε στήν κατανίκηση ὅλων τῶν σωματικῶν ἀσθενειῶν, οἱ ὁποῖες στά χέρια τοῦ Θεοῦ εἶναι δραστικό μέσο παιδαγωγίας καί σωφρονισμοῦ τῶν ἁμαρτωλῶν ἀνθρώπων. Οὔτε πάλιν ἀποσκοποῦσε στή ματαίωση τοῦ θανάτου, πού, ὡς ἐπί τό πλεῖστον, εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς σωματικῆς νόσου, σφραγίζοντας τήν πορείαν ἀρρωστημένων βιολογικῶν καταστάσεων. ῾Η ἴαση ὅμως τῶν ἁμαρτιῶν σέ ὅσους ἀσθενεῖς μετενόησαν εἰλικρινά, οἱ ὁποῖες συχνά εἶναι πηγή τῶν σωματικῶν νόσων, χορηγεῖται πάντοτε διά τῆς εὐχῆς (προσευχῆς τῆς ᾿Εκκλησίας). ᾿Ιδιαιτέρως συγχωροῦνται τά ἁμαρτήματα ἐκεῖνα, τά ὁποῖα ὁ ἀσθενής δέν μπορεῖ, λόγῳ τῆς καταστάσεώς του, νά ἐξομολογηθεῖ στόν ἱερέα. Τοῦτο ἔχουσα ὑπόψει της ἡ ᾿Εκκλησία συνδυάζει τό εὐχέλαιο μέ τή μετάνοια, τελοῦσα αὐτό καί σέ ὑγιεῖς πιστούς πού προετοιμάζονται διά τή θεία Μετάληψη.

Τελετουργοί τοῦ μυστηρίου εἶναι οἱ ἱερεῖς, περισσότεροι τοῦ ἑνός, ὅπως παρατηρεῖ ὁ ᾿Ιάκωβος, σέ περίπτωση δέ ἀνάγκης καί ἕνας μόνος. Χρίονται δέ ὅλοι ἀνεξαίρετα οἱ ἀσθενεῖς καί ὄχι μόνον οἱ βαρύτατα ἀσθενοῦντες. Τήν τελευταία πρακτική (χρίση τῶν βαρύτατα ἀσθενούντων) ἀκολουθεῖ ἡ Δυτική ᾿Εκκλησία, ἡ ὁποία μετεποίησε (πιθανῶς τόν ΙΒ´ αἰῶνα) τό εὐχέλαιο σέ ἔσχατη χρίση καί ἐφόδιο τῶν ἀποθνησκόντων, παρά τούς σαφεῖς λόγους τοῦ ἁγίου ᾿Ιακώβου. Στήν ᾿Ορθόδοξη ᾿Εκκλησία, ὡς ἔσχατο ἐφόδιο τῆς ψυχῆς κατά τήν ὥρα τοῦ θανάτου χορηγεῖται ἡ θεία Εὐχαριστία.