᾿Εντολή δευτέρα

«Οὐ ποιήσεις σεαυτῷ εἴδωλον οὐδέ παντός ὁμοίωμα, ὅσα ἐν τῷ οὐρανῷ ἄνω καί ὅσα ἐν τῇ γῇ κάτω καί ὅσα ἐν τοῖς ὕδασιν ὑπό κάτω τῆς γῆς. Οὐ προσκυνήσεις αὐτοῖς οὐδέ μή λατρεύσεις αὐτοῖς· ἐγώ γάρ εἰμι Κύριος ὁ Θεός σου, Θεός ζηλωτής ἀποδιδούς ἁμαρτίας πατέρων ἐπί τέκνα ἕως τρίτης καί τετάρτης γενεᾶς τοῖς μισοῦσί με καί ποιῶν ἔλεος εἰς χιλιάδας τοῖς ἀγαπῶσί με καί τοῖς φυλάσσουσι τά προστάγματά μου».

῾Η ἐντολή αὐτή ἀποτελεῖ προέκταση τῆς προηγούμενης. «Δέν θά ἔχεις ἄλλους θεούς –λέγει ὁ Κύριος– τῶν ὁποίων νά κατασκευάζεις εἰδωλικά ὁμοιώματα οὔτε ἀπό ὅσα ὑπάρχουν στόν οὐρανό, οὔτε ἀπό ὅσα ὑπάρχουν στή γῆ οὔτε καί ἀπό ὅσα κινοῦνται στά ὕδατα κάτω ἀπό τή γῆ (στίς θάλασσες). Τά ὁμοιώματα αὐτά δέν θά τά λατρεύσεις οὔτε θά τά προσκυνήσεις». Κάνει δέ καί μιά σημαντική δήλωση ὁ Θεός, θέλοντας νά θέσει τό λαό πρό τῶν εὐθυνῶν του (τό ἴδιο εἶχε κάνει καί στόν πρῶτον ἄνθρωπο, σχετικά μέ ἐνδεχόμενη παράβαση τῆς ἐντολῆς του πού θά γεννοῦσε τό θάνατο451). «Σᾶς ἀπαγορεύω τήν κατασκευή καί τήν προσκύνηση τῶν εἰδώλων, γιατί πρέπει νά ξεύρετε ὅτι εἶμαι Θεός ζηλωτής, πού φθάνω σέ σημεῖο νά τιμωρῶ τίς ἁμαρτίες τῶν πατέρων στά παιδιά τους μέχρι τρίτης καί τετάρτης γενεᾶς». Μέ τά λόγια αὐτά φοβίζει ὁ Θεός τό λαό, πού σκληροτράχηλος καί ἀπειθής καθώς ἦταν, μόνο τή γλώσσα αὐτή μποροῦσε νά κατανοήσει. ῎Αλλωστε δέν βρισκόμαστε στήν ἐποχή τῆς χάριτος, πού ἡ ἐνέργεια τοῦ Πνεύματος τοῦ Θεοῦ ἔμελλε νά ἐνεργήσει στίς καρδιές τῶν ἀνθρώπων σάν αὔρα λεπτή καί ἀπαλή. Στήν παλαιά οἰκονομία τά ἐκδηλώματα τῆς θείας ἐνέργειας ἦσαν θορυβώδη καί βίαια, μέ ἄμεση ἀπάντηση τῆς θείας δικαιοσύνης στά παραπτώματα τοῦ λαοῦ σάν μέσο ἀνασχέσεώς του ἀπό τόν κατήφορο πρός τό κακό καί τήν εἰδωλολατρία. ᾿Εν πάσῃ περιπτώσει ὅ,τι λέγεται ἐδῶ κρύβει μιά πολύ μεγάλη ἀλήθεια· ὅτι ὁ Θεός εἶναι ζηλωτής δηλαδή ἡ φύση του ζέει, εἶναι καυτή σάν φωτιά («πῦρ καταναλίσκον»452). Δέν εἶναι ψυχρός ἤ χλιαρός. Δέν μεταμελεῖται γιά τίς ἀποφάσεις του. ῾Η βούλησή του δέν ἔχει μεταπτώσεις καί γυρίσματα οὔτε γνωρίζει χαλάρωση στόν τόνο καί τήν ἔντασή της. Δέν λησμονεῖ οὔτε ἀμνηστεύει τήν ἁμαρτία, ἀλλά τήν τιμωρεῖ ὁπουδήποτε καί ἀπό ὁποιονδήποτε διενεργεῖται, μέ διαφοροποιήσεις φυσικά ἀνάλογα μέ τή βαρύτητα τῶν ἁμαρτημάτων καί στό μέτρο τῆς πεισματικῆς καί ἀμετανόητης ἐπιμονῆς σ᾿ αὐτήν τῆς ἀνθρωπίνης βουλήσεως. Εἶναι φοβερόν, λέγει ἡ Γραφή, «τό ἐμπεσεῖν εἰς χεῖρας Θεοῦ ζῶντος»453. ῾Η ἀλήθεια αὐτή φαίνεται νά μή συνειδητοποιεῖται ὅσο θά ἔπρεπε ἀπό τόν ἄνθρωπο καί μάλιστα στή νέα Διαθήκη τῆς χάριτος, μέ τό σκεπτικό ὅτι ὁ Θεός δέν εἶναι ἐκδικητικός καί ὅτι ἡ ἄπειρη ἀγαθωσύνη του εἶναι πιό δυνατή ἀπό τή δικαιοσύνη του, ὥστε νά μήν εἶναι δυνατόν ὁ ἄνθρωπος νά τιμωρηθεῖ αἰώνια ἀπό τόν εὔσπλαχνο καί πανοικτίρμονα Θεό. Λάθος μεγάλο, πού ὁ διάβολος μέ τέχνη περνᾶ στίς ἐπιπόλαιες καί ἀστήρικτες ψυχές, κάνοντάς τες νά λησμονοῦν ὅτι συναισθηματικοί ρομαντισμοί σάν κι αὐτούς πού παρατηροῦνται στά ἐπιπόλαια πλάσματα δέν ὑπάρχουν στόν ἅγιο καί ἀναλλοίωτο Θεό, πού μένει ἀμετάκλητα πιστός στούς λόγους καί τίς ἀποφάσεις του.

Στό στόχαστρο τῆς δευτέρας ἐντολῆς βρίσκεται ἡ εἰδωλολατρία, ἔναντι τῆς ὁποίας ὁ Θεός φέρεται μέ πολλήν αὐστηρότητα. Διότι αὐτή εἶναι ἡ κατ᾿ ἐξοχήν ἁμαρτία. ῾Η μεγάλη ἀντίζηλος τοῦ Θεοῦ. ῞Οταν ὁ πρῶτος ἄνθρωπος θέρισε τόν καρπό τῆς παρακοῆς στήν ᾿Εδέμ, ἐγκατέλειψεν ἀλόγιστα τόν Πλάστη του καί προσκολλήθηκε σέ ἄλλους ψεύτικους καί ἀνύπαρκτους θεούς. Τό μυαλό του σκοτίστηκε τόσο, ὥστε ἀνήγαγε σέ θεούς τά κτίσματα. Λάτρεψε τά οὐράνια σώματα, τά πλάσματα πού κινοῦνται στή γῆ καί τά ψάρια μέσα στίς θάλασσες. ᾿Εθεοποίησε τά φαινόμενα τῆς φύσεως, στήν οὐσία θεοποιώντας τόν ἴδιο τόν ἑαυτό του, γιατί κι αὐτός εἶναι ἕνα κομμάτι τῆς φύσεως, ἕνα δημιούργημα. ᾿Επρόδωσε τή σχέση του μέ τόν ἀληθινό Θεό καί δέθηκε μέ τό ψέμα. ᾿Αποδείχτηκε μοιχός, προδίδοντας τό δεσμό του μέ τόν Πατέρα καί δημιουργώντας σχέσεις μέ ἄλλες ψεύτικες κι ἀνύπαρκτες θεότητες, προσκυνώντας εἴδωλα κωφά καί ἄλαλα. ῾Η εἰδωλολατρία εἶναι τό ψέμα, ἡ διαστροφή, ἡ ἀναλήθεια. Γκρεμίζει τόν Πλάστη καί στή θέση του ἀνεβάζει τό πλάσμα του. Εἶναι ἡ μεγάλη αὐθάδεια, ἡ ὕβρη, ἡ νόθευση τῆς ὑπάρξεως. Γι᾿ αὐτό κι ὁ Θεός στήν παλαιά οἰκονομία ἀπαντοῦσε ἄμεσα στή μεγάλη αὐθάδεια τοῦ λαοῦ τόν ὁποῖον ἐξέλεξε σάν θεματοφύλακα τῆς θείας του ἀλήθειας, ὅσες φορές αὐτός ἀθετοῦσε τήν πίστη του, λατρεύοντας τά εἴδωλα. Τόν τιμωροῦσε πολύ αὐστηρά παραδίδοντας αὐτόν καί τά τέκνα του στό δουλικό ζυγό ἄλλων ξένων εἰδωλολατρικῶν λαῶν, γιά νά νιώσει ἔμπρακτα τό μέγεθος τῆς ἀλόγιστης συμπεριφορᾶς καί τῆς ἀχαριστίας του. ῞Οπως ἀπαντᾶ ὁ Θεός καί σέ κάθε ἄλλου εἴδους εἰδωλολατρία καί τῆς πιό ἐκλεπτυσμένης μορφῆς, στήν ὁποίαν περιέρχεται ὁ ἄνθρωπος κάθε ἐποχῆς, λησμονώντας τόν Θεό πού τόν ἔπλασε καί λατρεύοντας τίς ἰδέες, τίς δυνάμεις καί τίς δεξιοτεχνίες του καί γενικά τά ἔργα τῶν χειρῶν του.