β) ῾Ο Νόμος τῆς Χάριτος.

῾Ο Νόμος τῆς Κ. Διαθήκης δόθηκε στόν ἄνθρωπο ὅταν ἦλθε τό πλήρωμα τοῦ χρόνου, δηλαδή εἶχεν ὡριμάσει ὁ καιρός τῆς οἰκονομίας τοῦ Θεοῦ καί ὁ ἄνθρωπος ἦταν ἀνοιχτός στήν ὑποδοχή τῆς θείας δωρεᾶς. Δόθηκε δέ στό πρόσωπο τοῦ σαρκωθέντος Λόγου τοῦ Θεοῦ. ῏Ηταν νόμος λυτρωτικός, ὡς ἔκφραση τῆς φανερωμένης θείας ἀλήθειας. ᾿Ενῶ δέ ὁ παλαιός Νόμος, παρ᾿ ὅλον ὅτι ἦταν καί αὐτός ἔκφραση τοῦ θείου θελήματος, βρισκόταν σέ μιά μᾶλλον ἐξωτερική σχέση μέ τόν ἄνθρωπο, στή ψυχή τοῦ ὁποίου ἐτόνιζε περισσότερο τήν αἴσθηση τῆς ἁμαρτίας χωρίς παράλληλα νά παρέχει σ᾿ αὐτήν καί τή δύναμη ἐφαρμογῆς τῶν ἐντολῶν του, ὁ νέος Νόμος τοῦ Εὐαγγελίου, ριζωμένος στό θεανδρικό πρόσωπο τοῦ Κυρίου, εἰσχωροῦσε βαθιά καί ἀνεμόχλευε τήν ἀνθρώπινη ψυχή470, τήν πυρπολοῦσε μέ τή φωτιά τοῦ Θεοῦ καί τήν ἀναγεννοῦσε μέ τή χάρη τοῦ ἁγίου Πνεύματος, καθιστώντας δυνατή τήν ἐφαρμογή τῶν θείων ἐνταλμάτων.

Τό νέο κρασί τοῦ Νόμου τῆς Χάριτος δέν μποροῦσε νά χωρέσει στά παλαιά ἀσκιά471, τά ὁποῖα παραμερίστηκαν ὡς ἄχρηστα. ῞Ομως τό παλαιό κρασί δέν πετάχτηκε κι αὐτό ὡς ἄχρηστο. ῾Ο Θεός δέν τό ἔχυσε, ἀλλά τό ἔβαλε στούς νέους τῆς χάριτος ἀσκούς καί τό ἀνακάτεψε μέ τό καινούργιο του κρασί, μέ τό ὁποῖο κέρασε τόν κόσμο ὁ σαρκωθείς Λόγος του. ῾Ο Νόμος τοῦ Εὐαγγελίου δέν κατάργησε τό Νόμο τῆς παλαιᾶς οἰκονομίας472. Τόν δέχτηκε μέσα του καί τοῦ ἔδωσε ὅλη τή δροσιά καί τή ζωντάνια του. Τόν συνεπλήρωσε μέ τό νέο πνεῦμα του, τόν ἐσφράγισε μέ τή λυτρωτική του ἀλήθεια καί τόν ἐτοποθέτησε στή λειτουργία τῆς νέας σωτήριας οἰκονομίας, ὅπου ἔπνεε σέ ὅλη τήν ἀποκαλυπτική του φανέρωση τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ.

῾Ο νέος Νόμος τοῦ Χριστοῦ εἶναι διάσπαρτος σέ ὅλα τά βιβλία τῆς Κ. Διαθήκης, στά Εὐαγγέλια, στίς Πράξεις τῶν ᾿Αποστόλων, στίς ᾿Επιστολές καί τήν ἱερή ᾿Αποκάλυψη. ᾿Εμεῖς θά ρίξουμε λίγες μονάχα ματιές στήν ἐπί τοῦ ῎Ορους ῾Ομιλία τοῦ Κυρίου, στήν ὁποία σκιαγραφεῖται τό νέο ἦθος τῆς Χάριτος, τό γεμάτο καλωσύνη καί ἀγάπη, καί χαράσσεται ἡ χριστιανική πνευματικότητα σέ ὅλο τό μεγαλεῖο τῆς ἁπλότητος καί τῆς θείας της δυνάμεως.

Τήν ὁμιλία του αὐτήν ὁ Κύριος ἐξεφώνησε πάνω σέ ὄρος473 (ἐξ οὗ καί ἡ ὀνομασία της· ἐπί τοῦ ῎Ορους ῾Ομιλία), σέ ὕψωμα κοντά στή λίμνη τῆς Γαλιλαίας. Εἶχε συρρεύσει ὄχλος πολύς, ὁ ὁποῖος εἶχε ἀνάγκη ν᾿ ἀκούσει τό σωτήριο λόγο του. ῾Ο Κύριος, καθίσας, ἄνοιξε τό στόμα του καί ἐδίδασκεν αὐτούς.

῾Η ῾Ομιλία ἀρχίζει μέ τούς μακαρισμούς (ὀκτώ τόν ἀριθμό) πού λέγονται ἔτσι γιατί ἀρχίζουν μέ τή λέξη «μακάριοι» (= εὐτυχισμένοι)474. Στούς μακαρισμούς ἀποτυπώνεται τό νέο πνεῦμα τῆς χάριτος, πού ἀνεβάζει τόν ἄνθρωπο σέ μιά καινούργια ἠθική καί πνευματική σφαίρα, τοῦ χορηγεῖ μιά ἰδιαίτερη πνευματικότητα πέρα ἀπό τά συνηθισμένα μέτρα τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς καί καταχωρίζονται σ᾿ αὐτούς τά κριτήρια τοῦ Θεοῦ –τά ἀντινομικά ὡς ἐπί τό πλεῖστον στό φυσικό ἄνθρωπο– μέ τήν τήρηση τῶν ὁποίων αὐτός (ὁ ἄνθρωπος) πετυχαίνει τήν ἀληθινή του εὐτυχία στή ζωή.

῾Ο πρῶτος μακαρισμός ἀναφέρεται στήν πνευματική φτώχεια σάν προϋπόθεση κληρονομίας τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν· «Μακάριοι οἱ πτωχοί τῷ πνεύματι, ὅτι αὐτῶν ἐστιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν». Ποιούς ὅμως θεωρεῖ πτωχούς τῷ πνεύματι ὁ μακαρισμός; Φυσικά ὄχι αὐτούς πού ἔχουν λιγοστό μυαλό, τούς διανοητικά καθυστερημένους ἤ τούς χαζούς (τούς «ἀγαθούς»). Πτωχοί τῷ πνεύματι εἶναι οἱ ταπεινοί, αὐτοί πού συστέλλονται καί ζαρώνουν μπροστά στήν ἀπειρία τοῦ Θεοῦ, πού, κατανοώντας τή δική τους πνευματική μηδαμινότητα καί τήν ἠθική τους ἔνδεια, συντρίβονται, ζητώντας τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, ὅπως ὁ τελώνης τῆς παραβολῆς475. Αὐτοί πού δέν ἔχουν φουσκωμένα μυαλά, δέν ἔχουν μεγάλη ἰδέα γιά τόν ἑαυτό τους (οἱ ὑψηλόφρονες), γνωρίζουν τά μέτρα καί τίς δυνατότητές τους καί δέν κομπάζουν ἀλαζονικά καί μάταια, ὅπως ὁ φαρισαῖος τῆς παραβολῆς476. Αὐτά τά ἥσυχα καί ταπεινά πλάσματα, τά ἄσημα καί διασυρμένα συνήθως στόν κόσμο, εἶναι οἱ πτωχοί τῷ πνεύματι, στούς ὁποίους ἀναπαύεται ὁ Θεός καί πνέει ἡ χάρη του477 καί τά σφίγγει τό ἔλεός του, χορηγώντας τους ἄφεση ἁμαρτιῶν καί ἀγαλλίαση ψυχῆς. Αὐτά εἶναι τά ὄμορφα κι εὐωδιαστά λουλούδια τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν φυτρωμένα στή γῆ, τήν ὁποίαν συμπνίγουν οἱ σκληρές πέτρες καί τά ζιζάνια τῆς ἁμαρτίας. Τήν πνευματικήν αὐτή φτώχεια δέν μποροῦν φυσικά νά τήν ἐννοήσουν οἱ ἄνθρωποι πού δέν ἔχουν αἴσθηση καί «νοῦν» Χριστοῦ478 καί ζοῦν μακριά ἀπό τή λυτρωτική δύναμη τοῦ Εὐαγγελίου.

῾Ο δεύτερος μακαρισμός ἀναφέρεται σέ ὅσους πενθοῦν, οἱ ὁποῖοι θά παρηγορηθοῦν· «Μακάριοι οἱ πενθοῦντες, ὅτι αὐτοί παρακληθήσονται». ᾿Εδῶ τό πένθος πού λαμβάνεται σάν προϋπόθεση τῆς θείας παρακλήσεως, δέν εἶναι φυσικά τό κοινό πένθος, ἡ ἐξωτερική ἔκφραση λύπης πού νιώθουν οἱ ἄνθρωποι ὅταν χάσουν ἀγαπημένα τους πρόσωπα ἤ ἄλλα πράγματα χρήσιμα στή ζωή τους· ἀλλά τό ἐσωτερικό πένθος, ἡ λύπη τῆς καρδίας γιά τήν ἀπώλεια τῆς χάριτος καί τήν ἀποξένωση ἀπό τόν Θεό, πού ἐπιφέρει ἡ ἁμαρτία. Τό πένθος ἐδῶ ἔχει γενετική σχέση μέ τήν πνευματική φτώχεια τοῦ προηγούμενου μακαρισμοῦ. ῞Οσοι εἶναι συντετριμμένοι γιά τήν πνευματική τους ἔνδεια καί πονοῦν γιά τά πολλά τους ἁμαρτήματα, αὐτοί πενθοῦν καί θλίβονται στό ἐσώτερο ταμεῖο τῆς ψυχῆς τους. Τό πένθος τους ὅμως αὐτό εἶναι πένθος ἰδιότυπο, πένθος χαροποιό καί μακάριο. Δέν εἶναι σάν τήν κοσμική λύπη πού σβήνει τό λυχνάρι τῆς ψυχῆς. Εἶναι χαρά καί λύπη μαζί· χαρμολύπη ψυχῆς πού γεννᾶ τό παράδοξο τοῦ Θεοῦ, λύπη λυτρωτική καί σωτήρια τήν ὁποία προκαλεῖ ἡ γεύση τοῦ Θεοῦ, ἡ παρηγοριά τοῦ θείου Παρακλήτου πού ἁπαλά λουλουδίζει στόν ἀγρό τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ.

Τοῦ τρίτου μακαρισμοῦ ὑπόθεση εἶναι ἡ πραότητα· «Μακάριοι οἱ πραεῖς, ὅτι αὐτοί κληρονομήσουσι τήν γῆν». Εὐτυχισμένοι εἶναι οἱ ἥσυχοι καί οἱ πρᾶοι, γιατί αὐτοί θά κληρονομήσουν τή γῆ, δηλαδή θά ζήσουν εὐτυχισμένοι καί στόν κόσμο αὐτό, ἀλλά –καί κυρίως– στή μέλλουσα ζωή, τή γῆ τοῦ Θεοῦ καί τῶν ἁγίων. ῾Η πραότητα εἶναι τό ἐκχείλισμα τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ στίς καρδιές τίς φτωχικές, πού πενθοῦν γιά τ᾿ ἁμαρτήματά τους. Σ᾿ αὐτές ἀπαντᾶ ὁ Θεός μέ τό Πνεῦμα του, χαρίζοντάς τους τήν εἰρήνη τήν ὑπερβαίνουσα «πάντα νοῦν»479, πού βρίσκεται πέρα ἀπό κάθε νοητική αἴσθηση καί κατάληψη. ῞Οταν ὁ ἄνθρωπος πετύχει τή σωστή σχέση του μέ τό δημιουργό καί σωτῆρα του, γαληνεύει ἐσωτερικά ἀπό τήν ἀγριεμένη συνείδηση καί εἰρηνεύει στίς ἐξωτερικές σχέσεις του μέ τό συνάνθρωπο καί τή φύση ὁλόκληρη. Εἶναι ἤπιος, μειλίχιος, εὐγενικός. Γαληνεύει μέχρι σημείου πού νά τιθασσεύει καί τά ἄγρια ἀκόμα θηρία. Δέν ἔχει θυμικά ἐκσπάσματα καί ἐξαλλοσύνες. Οἱ θύελλες τῶν παθῶν δέν σαλεύουν τό πνεῦμα του. Δέν δημιουργεῖ ἀναστατώσεις καί ἔριδες. Δέν εἶναι βίαιος καί δυναστευτικός στή συμπεριφορά του. Τά λόγια του εἶναι λίγα, εἰρηνικά καί ἀφοπλιστικά. Οἱ ψυχικοί βρασμοί πού δημιουργοῦνται ἀπό τό κόχλασμα τῆς ἁμαρτίας καί τή σαλεμένη συνείδηση, δέν ἔχουν πρόσβαση στή γαληνεμένη καρδιά του. Δέν σπάει τίς ἁλυσίδες του γυρνώντας στίς ἐρημιές καί στά μνήματα καί κακοποιώντας τό συνάνθρωπο, ἀλλά κάθεται «σωφρονῶν καί ἱματισμένος»480 παρά τούς πόδας τοῦ ῎Αρχοντος τῆς εἰρήνης, τοῦ «πράου καί ταπεινοῦ τῇ καρδίᾳ»481. ῾Ο πρᾶος εἶναι στοιχεῖο ἐξισορροπητικό τῆς κακότητος τῆς κοινωνίας. ῾Η παρουσία του ἐμπνέει σεβασμό καί σιγουριά. Εἶναι παρουσία μέ βάρος καί ὑπευθυνότητα. Εἶναι τό στολίδι τῆς ζωῆς.

Στόν τέταρτο μακαρισμό θεωροῦνται ἀπό τόν Κύριον εὐτυχισμένοι ὅσοι πεινοῦν καί διψοῦν τή δικαιοσύνη, διότι αὐτοί θά χορτάσουν ἀπό τό ἀγαθό τοῦ Θεοῦ· «Μακάριοι οἱ πεινῶντες καί διψῶντες τήν δικαιοσύνην, ὅτι αὐτοί χορτασθήσονται». ῾Η δικαιοσύνη ἐδῶ εἶναι κατά κύριο λόγο τό ἦθος καί ἡ ἀρετή τοῦ Θεοῦ, ὅπως αὐτά ἐκφράζονται στίς ἐξωτερικές του θεῖες ἐνέργειες. Τή δικαιοσύνη αὐτή πού φανερώνει τήν οὐσία τοῦ Θεοῦ καί ἀποτελεῖ τόν εἰδικό λόγο κάθε ἄλλης πνευματικῆς ὑπάρξεως, πρέπει νά τήν ἐπιθυμεῖ διακαῶς ὁ ἄνθρωπος. Πρέπει νά θέλει νά τήν τρώγει σάν τό ψωμί καί νά τήν πίνει σάν τό νερό, γιά νά ἔχει πνευματικό κορεσμό καί ζωντάνια μέσα του. Γιατί χωρίς τή δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ, χωρίς τήν ἀρετή τή στημένη στό ἅγιο θέλημά του, ὁ ἄνθρωπος δέν εἶναι παρά μιά νεκρωμένη ὕπαρξη πού ἐξωτερικά μόνο ζεῖ, κουβαλώντας μέσα της τόν πνευματικό θάνατο.