῾Η κατάκριση τοῦ πλησίον

῾Η κατάκριση τοῦ πλησίον εἶναι φαινόμενο πολύ συνηθισμένο μεταξύ τῶν ἀνθρώπων. Προέρχεται ἀπό καρδιά ἀπό τήν ὁποίαν ἀπουσιάζει ἡ ἀδελφική ἀγάπη. Αὐτός πού κατακρίνει δέν σέβεται τόν ἀδελφό του. Καί μπορεῖ μέν, καί ἔχει χρέος νά ἐλέγχει τήν κακή συμπεριφορά του· κατ᾿ ἰδίαν ὅμως καί μέ σκοπό νά τόν βοηθήσει νά τήν βελτιώσει. ῾Η ἄσκοπη καί ἐμπαθής ἐπίκριση εἶναι κακολογία. Εἶναι δέ καί ὑποκρισία, γιατί βλέπει μονάχα τίς ἐνέργειες τῶν ἄλλων, ἐνῶ παραβλέπει τίς δικές της πού μπορεῖ νά εἶναι χειρότερες ἐκείνων πού κατακρίνει. ῾Ο Κύριος στηλιτεύει ἔντονα τήν κατάκριση τοῦ πλησίον.

«Μή κρίνετε –τονίζει– γιά νά μή κριθεῖτε. Διότι μέ τό κριτήριο μέ τό ὁποῖο κρίνετε τούς ἄλλους θά κριθεῖτε κι ἐσεῖς καί μέ τό μέτρο πού ἐκτιμᾶτε τίς πράξεις τῶν ἄλλων, θά ἐκτιμηθοῦν καί οἱ δικές σας (ἀπό τόν Θεό). Γιατί δέ, βλέπεις τό μικρό ξυλαράκι πού εἶναι στό μάτι τοῦ ἀδελφοῦ σου, καί δέν παρατηρεῖς τό δοκάρι πού εἶναι σφηνωμένο στό δικό σου μάτι; ῎Η πῶς θά πεῖς στόν ἀδελφό σου· ἄφησε νά βγάλω τό ξυλαράκι ἀπό τό μάτι σου, τή στιγμή πού ὑπάρχει τό δοκάρι στό δικό σου; ῾Υποκριτή, νά ἀφαιρέσεις πρῶτα τό δοκάρι πού εἶναι στό δικό σου μάτι, καί ἔπειτα νά προσπαθήσεις νά βγάλεις τό μικρό ξυλαράκι ἀπό τό μάτι τοῦ ἀδελφοῦ σου».

Οἱ θεῖοι μαργαρίτες

῾Η ἔλλειψη ἐπικριτικῆς καί κατακριτικῆς διαθέσεως τοῦ πλησίον πού πρέπει νά κοσμεῖ τή ψυχή κάθε καλοῦ χριστιανοῦ, δέν πρέπει ὡστόσο νά μᾶς ὁδηγεῖ σέ μιά ἀδιάκριτη καί χαλαρή ἐκτίμηση τῆς συμπεριφορᾶς τῶν ἄλλων καί σέ μιά ἀνεξέλεγκτη σχέση μαζί τους κυρίως σέ σημαντικά ζητήματα πίστεως, πρᾶγμα πού μπορεῖ νά μᾶς κοστίσει βαθιές καί ἀνεπανόρθωτες ζημιές. Συγκεκριμένα ὁ Κύριος μᾶς ἀπαγορεύει νά παρέχουμε τούς πνευματικούς θησαυρούς τῆς πίστεώς μας σέ ἄγριους καί χοιρώδεις ἀνθρώπους, οἱ ὁποῖοι ὄχι μόνο δέν ἔχουν τή δυνατότητα νά τούς δεχτοῦν, ἀλλά θά τούς βεβηλώσουν καί παράλληλα θά βλάψουν καί ἐκείνους οἱ ὁποῖοι τούς μεταδίδουν.

«Νά μή δίνετε τό ἅγιον (δηλ. τό μυστήριο τῆς πίστεως) –λέγει– στά σκυλιά (τούς τραχεῖς καί ἄγριους ἀνθρώπους) καί νά μή ρίχνετε τά μαργαριτάρια σας (τίς θεῖες ἀλήθειες) στούς χοίρους (στούς αἰσθησιακούς καί ἀκάθαρτους ἀνθρώπους), μή τυχόν καί τά καταπατήσουν μέ τά πόδια τους (τά προσβάλλουν καί τά βεβηλώσουν) καί μετά στραφοῦν ἐναντίον σας νά σᾶς ξεσχίσουν».

Προσοχή, λοιπόν, στή μετάδοση τῶν ἱερῶν τῆς πίστεως ἀληθειῶν. Νά μή γίνεται ἀδιάκριτα, ἀλλά μέ σύνεση καί διακριτική ἐκτίμηση τῶν συνθηκῶν τοῦ περιβάλλοντος. ῞Οπου δηλαδή τό περιβάλλον, οἱ ἄνθρωποι, ὁ τόπος καί ἡ ὥρα δέν ἀντέχουν στήν ὑποδοχή τῆς θείας ἀλήθειας, ἐκεῖ νά μή προβάλλουμε τίς ἀλήθειες τοῦ Εὐαγγελίου, γιατί εἶναι ἐνδεχόμενο ἀντί ὠφελείας νά προξενήσουμε ἄθελά μας ζημιά τόσο σέ μᾶς ὅσο καί σέ ἄλλους κακότροπους ἀνθρώπους.

῾Η ἀποτελεσματικότητα τῆς προσευχῆς

᾿Εκεῖνος πού προσεύχεται μέ πίστη καί εἰλικρίνεια στόν Θεό θά λάβει ὁπωσδήποτε τά αἰτήματά του. Διότι ὁ Θεός εἶναι

στοργικός Πατέρας, ὁ ὁποῖος ἀγαπᾶ τά παιδιά του καί δέν μπορεῖ νά κωφεύσει στίς δεήσεις τους, ἀλλά θά ἱκανοποιήσει ὅλες τίς λογικές χρεῖες καί ἀνάγκες τους. Μόνο τά παράλογα αἰτήματα δέν μπορεῖ –γιατί δέν θέλει– νά ἱκανοποιήσει ὁ παντοδύναμος Θεός.

«Ζητεῖτε –παραινεῖ ὁ Κύριος– καί θά σᾶς δοθεῖ· γυρεύετε καί θά βρεῖτε· κτυπᾶτε καί θά σᾶς ἀνοίξουν. Διότι κάθε ἕνας πού ζητᾶ, λαμβάνει· καί κάθε ἕνας πού γυρεύει, βρίσκει· καί σ᾿ ἐκεῖνον πού κτυπᾶ, θά ἀνοιχτεῖ (ἡ πόρτα). ῎Η ποιός ἀπό σᾶς, ὅταν τό παιδί του τοῦ ζητήσει ψωμί, θά τοῦ δώσει λίθον; ῎Η ἄν τοῦ ζητήσει ψάρι, θά τοῦ δώσει φίδι; ᾿Εάν, λοιπόν, ἐσεῖς πού εἶσθε ἁμαρτωλοί, ξέρετε νά δίνετε χρήσιμα πράγματα στά παιδιά σας, πόσο μᾶλλον ὁ οὐράνιος Πατέρας σας θά δώσει ἀγαθά πράγματα σ᾿ αὐτούς πού μέ πίστη τά ζητοῦν;».

῾Ο χρυσός κανόνας τοῦ Εὐαγγελίου

«᾿Εκεῖνα πού θέλετε νά σᾶς κάνουν οἱ ἄνθρωποι –λέγει ὁ Κύριος– τά ἴδια νά κάνετε καί σεῖς σ᾿ αὐτούς. Διότι σ᾿ αὐτό συγκεφαλαιώνονται ἡ διδαχή τοῦ Νόμου καί οἱ Προφῆτες».

Κέντρο τοῦ χρυσοῦ αὐτοῦ κανόνος τοῦ Εὐαγγελίου εἶναι τό ἀτομικό ἐγώ τοῦ ἀνθρώπου. ῾Ο ἄνθρωπος δικαιολογημένα ἀπαιτεῖ οἱ ἄνθρωποι νά τιμοῦν καί νά σέβονται τήν προσωπικότητά του, νά μήν καταπατοῦν τίς ἐλευθερίες καί τά δικαιώματά του, νά σέβονται τήν οἰκογένεια καί τήν περιουσία του καί γενικά νά τόν συντρέχουν στίς ἀνάγκες καί τίς περιστάσεις του. ῞Ολ᾿ αὐτά εἶναι μιά λογική καί δίκαιη ἀπαίτηση. ῾Ο δίκαιος ὅμως καί καλοπροαίρετος ἄνθρωπος τήν ἀπαίτησή του αὐτή ὀφείλει νά τήν ἀνταποδίδει στό συνάνθρωπο. Νά κάνει δηλαδή καί στόν ἄλλον ὅσα αὐτός θέλει νά τοῦ κάνουν οἱ ἄλλοι. ῎Αν τό πλέγμα αὐτό τῶν ἀμοιβαίων διεκδικήσεων ἐφαρμοστεῖ ἁρμονικά καί ἰσχύσει σάν καθολική νομοθεσία, οἱ ἄνθρωποι θά ζήσουν εἰρηνικά μεταξύ τους, ἀπαλλαγμένοι ἀπό πολλά κακά πού προξενοῦν ὁ νοσηρός ἀτομισμός, ἡ ἐγωπάθεια, τό προσωπικό συμφέρον καί τόσα ἄλλα, πού μετατρέπουν τίς ἀνθρώπινες κοινωνίες σέ ἀγέλες ἄγριων θηρίων, ὅπου τό ἕνα ἐπιτίθεται καί κατασπαράσσει τό ἄλλο. Στήν ἀρνητική του μορφή ὁ χρυσός κανόνας τοῦ Εὐαγγελίου εἶναι γνωστός ὡς· «ὅ σύ μισεῖς, μηδενί ποιήσῃς»489. Αὐτό πού ἐσύ ἀπεχθάνεσαι καί μισεῖς, νά μή τό κάνεις στούς ἄλλους.

Οἱ δύο δρόμοι

Δύο εἶναι οἱ δρόμοι τούς ὁποίους μπορεῖ ν᾿ ἀκολουθήσει στή ζωή του ὁ ἄνθρωπος. ῾Ο ἕνας εἶναι τῆς ἀρετῆς, στενός καί δύσκολος, τόν ὁποῖο λίγοι μονάχα ἀκολουθοῦν. Τό τέρμα τοῦ δρόμου αὐτοῦ καταλήγει στήν εὐρυχωρία τοῦ οὐρανοῦ, στήν αἰώνια χαρά τῆς θείας βασιλείας, στούς ὁλόφωτους κόλπους τοῦ Πατέρα. ῾Ο ἄλλος εἶναι ὁ δρόμος τῆς κακίας, εὐρύχωρος καί ἄνετος, τόν ὁποῖον ἀκολουθοῦν οἱ περισσότεροι τῶν ἀνθρώπων. Τό τέρμα τοῦ δρόμου αὐτοῦ εἶναι ἡ ἀπώλεια τῆς ψυχῆς στή στενότητα καί τήν ὀδύνη τῆς κολάσεως, ἡ νέκρωση τῆς ὑπάρξεως μακριά ἀπό τήν ἀληθινή ζωή καί τό φῶς, πού εἶναι ὁ Θεός. ῾Ο Κύριος μᾶς παραινεῖ νά μπαίνουμε ἀπό τή στενή πύλη καί τήν τεθλιμμένη ὁδό πού ὁδηγεῖ στήν ἀνάπαυση τῆς αἰώνιας ζωῆς. Σχετικά λέγει·

«Νά μπαίνετε ἀπό τή στενή πύλη, διότι εἶναι πλατειά ἡ πύλη καί εὐρύχωρη ἡ ὁδός πού ὁδηγεῖ στήν ἀπώλεια καί πολλοί εἶναι ἐκεῖνοι πού μπαίνουν ἀπό αὐτήν. ᾿Αντίθετα, εἶναι στενή ἡ πύλη καί στενόχωρος ὁ δρόμος πού ὁδηγεῖ στή ζωή καί λιγοστοί εἶναι ἐκεῖνοι πού τή βρίσκουν».

Οἱ ψευδοπροφῆτες

Στούς ἀνθρώπους πού ἀκολουθοῦν τό δρόμο τῆς κακίας συγκαταλέγονται καί οἱ ψευδοπροφῆτες. Εἶναι ἄνθρωποι διεστραμμένοι καί ἐπικίνδυνοι. Πλανεμένοι αὐτοί, προσπαθοῦν νά πλανήσουν καί τούς ἄλλους. Εἶναι στρατευμένοι πράκτορες τοῦ ψεύδους, πολέμιοι τῆς ἀλήθειας. Μεταμφιέζονται, λαμβάνοντας ψεύτικα προσωπεῖα γιά νά παραπλανήσουν τίς ἀφελεῖς καί ἀστήρικτες ψυχές. Οἱ πιστοί πρέπει νά βρίσκονται σέ ἐπιφυλακή, νά τούς ἐπισημαίνουν καί νά προφυλάσσονται ἀπό τήν πανουργία καί τήν κακουργία τους. Θά τούς ἀναγνωρίζουν δέ ἀπό τά ἔργα τους. ῾Η συμπεριφορά τους θά προδώσει τούς καταχθόνιους σκοπούς καί τίς διαθέσεις τους. ῞Οπως ἀπό τά ἀγκάθια δέν μπορεῖ νά μαζέψει κανείς σῦκα, ἔτσι καί ἀπό αὐτούς δέν μπορεῖ νά προέλθει κάτι σωστό καί καλό. Καί ὅπως ἕνα δέντρο σάπιο δέν μπορεῖ νά κάνει καρπούς καλούς, ἔτσι καί ἀπό αὐτούς δέν μποροῦν νά προέλθουν παρά ἔργα ἀνάλογα μέ τή σαπρότητα τῆς ψυχῆς τους.

«Προσέχετε –λέγει ὁ Σωτήρ– ἀπό τούς ψευδοπροφῆτες, οἱ ὁποῖοι σᾶς πλησιάζουν μέ ἔνδυμα προβάτων, ἐσωτερικά ὅμως εἶναι λύκοι ἄγριοι καί ἁρπακτικοί. Θά τούς ἀναγνωρίσετε ἀπό τά ἔργα τους. Μήπως μαζεύουν ἀπό τά ἀγκάθια σταφύλια ἤ ἀπό τούς τριβόλους σῦκα; ῎Ετσι κάθε δέντρο καλό παράγει καρπούς καλούς, ἐνῶ τό σάπιο δέντρο παράγει καρπούς χαλασμένους καί κακούς. Δέν μπορεῖ ἕνα δέντρο καλό νά κάνει φθαρμένους καρπούς, οὔτε ἕνα σάπιο δέντρο νά κάνει καρπούς ὑγιεῖς. Κάθε δέντρο πού δέν κάνει καρπούς καλούς τό κόβουν ἀπό τή ρίζα καί τό ρίχνουν στή φωτιά. ῎Ετσι, λοιπόν, κι ἐσεῖς θά τούς ἀναγνωρίσετε ποιοί εἶναι ἀπό τούς καρπούς τῶν ἔργων τους».

Τά λόγια καί τά ἔργα

῾Ο ἄνθρωπος εἶναι πολύ εὔκολος στά λόγια. ῾Η γλώσσα του δουλεύει ἀσταμάτητα. ᾿Αντίθετα, στά ἔργα εἶναι πολύ νωθρός καί δυσκίνητος. ῎Αν αὐτό ἰσχύει γενικά, ἰδιαίτερη σημασία ἔχει στό πεδίο τῆς σωτηρίας. Στή βασιλεία τῶν οὐρανῶν δέν θά μποῦν ὅσοι περιορίζονται μονάχα στά λόγια, τά ὡραῖα ἐξωτερικά καί ὄμορφα, ἀλλ᾿ αὐτοί πού κάνουν τό θέλημα τοῦ οὐράνιου Πατέρα. Τά λόγια ἀπό μόνα τους, ὅταν δηλαδή δέν ἔχουν οὐσιαστικό ἀντίκρυσμα σέ ἔργα ἀρετῆς, δέν θά μπορέσουν νά τούς σώσουν. Χειρότερα δέ, σέ περίπτωση πού ἄλλα λέγουν καί ἄλλα κάνουν. ῾Ομολογοῦν ἐξωτερικά τόν Χριστό, ἐνῶ κατά βάθος εἶναι ἐργάτες δόλιοι τῆς ἀνομίας. Αὐτούς θά τούς ἀποπέμψει490 ὁ Σωτήρ κατά τήν ἡμέρα τῆς κρίσεως491. ῾Ο Κύριος δηλώνει κατηγορηματικά·

«Στή βασιλεία τῶν οὐρανῶν δέν θά εἰσέλθει κάθε ἕνας πού μοῦ λέγει ‘‘Κύριε, Κύριε’’, ἀλλά ἐκεῖνος μονάχα πού κάνει τό θέλημα τοῦ ἐπουράνιου Πατέρα μου. Πολλοί θά μοῦ ποῦν τήν ἡμέραν ἐκείνη (τῆς κρίσεως) ‘‘Κύριε, Κύριε, στό ὄνομά σου δέν προφητέψαμε καί δέν βγάλαμε δαιμόνια καί δέν κάναμε θαύματα;’’. Καί τότε θά τούς πῶ· φύγετε ἀπό κοντά μου ὅλοι οἱ ἐργαζόμενοι τήν ἀνομία».

Τά δύο θεμέλια

῞Ενα σπίτι γιά νά στηθεῖ καλά καί ν᾿ ἀντέξει στό πέρασμα τοῦ χρόνου, πρέπει νά κτιστεῖ πάνω σέ θεμέλιο γερό. ῎Ετσι, δέν φοβᾶται τό ὁρμητικό ρεῦμα τῶν ποταμῶν, τούς δυνατούς ἀνέμους καί τίς θύελλες. Στέκει ἀκλόνητο, γιατί ἔχει θεμέλια γερά. ᾿Αντίθετα, ὅταν δέν ἔχει θεμέλιο στέρεο, ὅταν εἶναι κτισμένο πάνω στήν ἄμμο, μέ τήν πρώτη κακοκαιρία θά σωριαστεῖ κάτω καί θά καταστραφεῖ. ῎Ετσι καί στό χῶρο τῆς σωτηρίας. Αὐτός πού κτίζει τό οἰκοδόμημα τῆς ψυχῆς του πάνω στό θεμέλιο τῆς πίστεως καί τῶν ἀγαθῶν ἔργων, δέν ἀρκεῖται δηλαδή σέ λόγια ἀνούσια ἀλλ᾿ ἐκτελεῖ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, αὐτός δέν φοβᾶται τίς ἀντίξοες συνθῆκες τοῦ βίου καί τίς ἐπιθέσεις τῶν ἐχθρῶν, ἀλλά μένει ἀσάλευτος, πιασμένος ἀπό τήν πέτρα τῆς πίστεως καί κληρονομεῖ τή βασιλεία τῶν οὐρανῶν. ᾿Αντίθετα, αὐτός πού ἀρκεῖται μονάχα σέ λόγια χωρίς νά κάνει τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, κτίζει τό σπίτι τῆς ψυχῆς του στήν ἄμμο, τό ὁποῖο μέ τήν πρώτην ἐπίθεση τῶν στοιχείων σωριάζεται κάτω καί χάνεται. ῾Ο Κύριος τονίζει χαρακτηριστικά.

«Κάθε ἕναν πού ἀκούει τά λόγια μου καί τά ἐκτελεῖ, θά τόν παρομοιάσω μέ φρόνιμον ἄνδρα, ὁ ὁποῖος ἔκτισε τό σπίτι του πάνω στήν πέτρα. Καί κατέβηκε ἡ βροχή καί ἦλθαν οἱ ποταμοί καί φύσηξαν οἱ ἄνεμοι καί ἔπεσαν ἐπάνω στό σπίτι ἐκεῖνο, τό ὁποῖον ὅμως δέν ἔπεσε γιατί ἦταν θεμελιωμένο στήν πέτρα. Καί κάθε ἕνας πού ἀκούει τά λόγια μου καί δέν τά ἐφαρμόζει, θά μοιάσει μέ ἄνδρα ἀσύνετο, ὁ ὁποῖος ἔκτισε τό σπίτι του πάνω στήν ἄμμο. Κατέβηκε δέ ἡ βροχή καί ἦλθαν οἱ ποταμοί καί φύσηξαν οἱ ἄνεμοι καί ἔπεσαν στό σπίτι ἐκεῖνο πού σωριάστηκε κάτω καί ἦταν ἡ πτώση του μεγάλη».

Στό σημεῖο αὐτό τελειώνει ἡ ἐπί τοῦ ῎Ορους ῾Ομιλία τοῦ Κυρίου. Στόχος της εἶναι νά ἐπισημάνει τήν ἀλήθεια τοῦ πλάσματος, ἡ ὁποία τότε εἶναι δυνατή, ὅταν εἶναι βαθιά ριζωμένη στήν ἀλήθεια τοῦ Θεοῦ. ᾿Αντίθετα, ἡ ἀναλήθεια τοῦ πλάσματος συμβαίνει, ὅταν αὐτό ἀπομακρύνεται ἀπό τόν Θεό, δημιουργώντας μιά ψεύτικη σχέση μέ τόν Πλάστη του. Στό Μωσαϊκό Νόμο τό ψεύτισμα τοῦ ἀνθρώπου ἐντοπίζεται στήν εἰδωλολατρία. ῾Η ἀπομάκρυνση τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τόν Θεό καί ἡ ἀντικατάσταση τούτου μέ ἄλλους ἀνύπαρκτους καί ψεύτικους θεούς δημιουργεῖ διαστροφή στή σχέση του μέ τόν ἀληθινό Θεό, πού ἔχει σάν φυσικό ἐπακόλουθο τή διαστροφή στή σχέση του μέ τό συνάνθρωπο. ῞Οταν ὁ ἄνθρωπος πιστεύει ἀληθινά στόν Θεό, δέν μπορεῖ παρά νά εἶναι σωστός καί στίς σχέσεις του μέ τόν πλησίον. Τό ἴδιο καί στό νόμο τοῦ Εὐαγγελίου. Στό νέο ἦθος πού στηρίζεται στήν ἀγάπη τοῦ Πατέρα καί στή λυτρωτική χάρη τοῦ Χριστοῦ, ἐντοπίζεται ἡ ἀλήθεια τοῦ πλάσματος, πού πιστεύει βαθιά στόν Θεό καί μετουσιώνει τήν πίστη του σέ ἔργα ἀγάπης πρός τόν πλησίον. ᾿Εκεῖνο πού χαλάει τήν ἀλήθεια αὐτή εἶναι ἡ ὑποκρισία καί τό ψεῦδος. ῾Ο φαρισαϊσμός εἶναι ὁ μεγαλύτερος ἐχθρός τῆς εὐαγγελικῆς ἀρετῆς. Εἶναι κι αὐτός μιά μορφή εἰδωλολατρίας. Στή θέση τοῦ Θεοῦ μπαίνει ὁ νοσηρός ἀτομισμός, μεταμφιεσμένος σέ πρόσωπο ἀρετῆς, γιά νά ἱκανοποιήσει τήν ἐγωϊστική του προβολή καί τίς προσωπικές του ἰδιοτέλειες. Τό νέο πνεῦμα τῆς χάριτος εἶναι πνεῦμα εἰλικρίνειας καί ἀγάπης. Πάει βαθιά στήν καρδιά, τῆς ὁποίας ζητᾶ τήν καθαρότητα καί τή διαύγεια. Τήν καθαρή καρδιά τήν ἀνυψώνει σέ ναό τῶν ἀρετῶν. Αὐτή μονάχα θά δεῖ τόν Θεό καί θά συναντήσει σέ μιά σωστή σχέση τό συνάνθρωπο. Τροφή της εἶναι ἡ ἀληθινή πίστη, ὁ φωτισμένος λόγος, ἡ δύναμη τῆς χάριτος, ἡ φανέρωση τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία συνεπλήρωσε τήν παλαιά οἰκονομία στίς πολλαπλές της ἀτέλειες, κτίζοντας τόν ἄνθρωπο στήν ἀλήθεια τῆς θείας βασιλείας. Σ᾿ αὐτήν θά εἰσέλθουν οἱ ταπεινοί, οἱ μετανιωμένοι γιά τίς ἁμαρτίες τους, οἱ πρᾶοι καί οἱ εἰρηνοποιοί, οἱ ἐλεήμονες, αὐτοί πού ἀγαποῦν τή δικαιοσύνη καί διώκονται γι᾿ αὐτήν· οἱ συνετοί καί οἱ ἐνάρετοι ἄνθρωποι, αὐτοί πού κτίζουν τή ζωή τους στό θεμέλιο τῆς πίστεως, πού ἔχουν τό νοῦ τους στραμμένο στούς θησαυρούς τοῦ οὐρανοῦ καί ἀκολουθοῦν τό στενό μονοπάτι τῆς ἀρετῆς, πού ὁδηγεῖ στήν αἰώνια ζωή· τά παιδιά γενικά τοῦ Θεοῦ πού εἶναι ἀγορασμένα μέ τό αἷμα τοῦ Χριστοῦ καί κτισμένα στήν ἅγια χάρη του.